Faalt de vrije markt of is er meer aan de hand? Faalt de vrije markt of

Spanje in de Europese Crisis – Achtergrondinfo
Faalt de vrije markt of is er meer aan de hand?
Er is niet voldoende spaargeld om alle nieuwgebouwde woningen te kopen.
© Truus van Gog
Ligt de schuld van de huidige zware crisis bij een falen
van de vrije markt met onder meer een gebrek aan
overheidscontrole of is het de overheid die zelf (ook)
in de fout is gegaan? En wat is er precies verkeerd
gelopen? Veel economen die behoren tot wat men
noemt 'de Oostenrijkse economische school', zijn van
mening dat de huidige gangbare interpretaties
voorbijgaan aan een essentieel aspect, dat tevens de sleutel zou kunnen aanreiken tot een
remedie met duurzaam herstel.
'De centrale banken moeten meer geld in de economie pompen aan zo laag mogelijke
intrestvoeten.' Dat was de toverformule voorgeschreven door de Engelse econoom John
Maynard Keynes. Het doel: zowel consumptie als investeringen maximaal stimuleren, om meer
economische welvaart te creëren. In het Engels noemt men zulke geldcreatie to create money
out of thin air (gebakken lucht in de economie pompen), omdat dit geld niet gebaseerd is op
werkelijk gespaard vermogen. Kapitaal en geld zijn twee verschillende dingen. Kapitaal is het
resultaat van productie uit schaarse middelen. Geld daarentegen is slechts een ruilmiddel, we
kunnen onszelf niet rijk maken door geld bij te drukken.
Alan Greenspan heeft als voorzitter van de Amerikaanse centrale bank blijkbaar die (slechte)
Keynesiaanse raad opgevolgd. Hij heeft de rente artificieel en extreem laag gehouden, lager
dan ooit in 50 jaar. Hij deed dit door veel geld in de economie te pompen, waardoor men meer
kon uitlenen dan er kapitaal beschikbaar was.
Over een periode van enkele jaren was het resultaat van die lage rente en dit overtollige geld
een enorme groei van verbouwen en aankopen van nieuwe woningen, met sterk stijgende
prijzen als gevolg. In plaats van te sparen (te lage rente) ontstond een vlucht naar vastgoed,
naar aandelen en naar grondstoffen. Asset inflation was het noodzakelijk gevolg van het
overtollige en te goedkope geld.
In een gezonde economie kan er alleen maar geïnvesteerd worden, dankzij voorafgaand sparen.
Er is een economische wet die zegt: sparen is gelijk aan investeren. Maar in de VS werd de
voorbije jaren massaal geïnvesteerd, niet met spaargeld, maar met geld dat door de Federal
Reserve werd bijgedrukt. Het waren dan ook 'valse' investeringen, of, zoals de geniale econoom
Ludwig von Mises het noemde, malinvestments. In gewone mensentaal uitgedrukt: er werd
geïnvesteerd met lucht. Niet alleen de burgers, maar ook de bedrijven zijn in die val getrapt. Zij
investeerden volop in kapitaalgoederen. Vandaar de stijging van de grondstoffenprijzen. De
bedrijven weten dat er een grote vraag komt naar zulke goederen als er veel spaargeld
beschikbaar is, maar zij beseften niet dat dit vele geld geen spaargeld, maar bijgedrukt geld
was.
Spanje in de Europese Crisis – Achtergrondinfo
De stijging van de aandelenkoersen, van de grondstoffen en van het
vastgoed was een luchtbel. Het waren geen 'echte' investeringen. Zij waren niet gedekt door
spaargeld. De zeepbel was een feit.
Maar oh wee! Zodra de overtollige geldcreatie van de overheid ophoudt, stellen burgers en
bedrijven vast dat er vanuit de markt geen vraag is naar al die woningen en die
kapitaalgoederen (investeringsgoederen). Er is inderdaad niet voldoende spaargeld
beschikbaar om die nieuwe productie van woningen en kapitaalgoederen op te nemen. De
zeepbel spatte met een grote knal uit mekaar. De huizenprijzen, de grondstoffenprijzen en de
prijzen van kapitaalgoederen stortten in mekaar. De bedrijven kunnen nu de geproduceerde
kapitaalgoederen niet kwijt en de woningen vinden geen kopers. Wanbetalingen volgen en de
banken geraken in zeer ernstige problemen. De beurskoersen donderen omlaag.
Het verpakken door de Amerikaanse banken van hypotheekleningen in CDO's (Collateralized
Debt Obligations) en de doorverkoop hiervan wereldwijd aan financiële instellingen ligt niet
aan de bron van de crisis, zoals velen denken. Al heeft dit wel het mechanisme versterkt. Die
hypotheekleningen zijn niet riskant geworden wegens hun verpakking (effectisering), zij waren
riskant vanaf hun toekenning. De fout die de banken wereldwijd (dus ook in ons land) hebben
gemaakt, is dat zij het gevaar en de gevolgen van de enorme geldcreatie door de overheid (de
Amerikaanse centrale bank) niet juist hebben ingeschat.
De crisis is het signaal dat het genezingsproces is ingezet. Die genezing zal duren tot er
opnieuw voldoende 'echt' spaargeld beschikbaar komt om de overhang aan kapitaalgoederen
en woningen op te nemen. Die opname zal dan ook maar gebeuren, wanneer die goederen en
die woningen voldoende in prijs zullen gedaald zijn. Het slechtste dat de overheid nu kan doen,
is nog meer bijgedrukt goedkoop geld in de economie pompen, dit kan de toestand alleen maar
verergeren. Toch is dit blijkbaar de remedie die nu wordt verkozen. Wij denken dat dit niet kan
lukken, omdat juist dit overtollige en te goedkope geld de basisoorzaak is van de crisis. Het is
alleen uitstel van executie.
Het beste en wellicht het enige wat de overheid nu kan doen is het sparen aanmoedigen, door
hogere rentevoeten toe te laten (door minder geldcreatie) en door alle belastingen op
spaargeld af te schaffen en de bedrijven aan te moedigen om dividenden uit te betalen en niet
te schrappen. De roep die thans zo luidt klinkt om het bankwezen aan meer controle te
onderwerpen is niet gespeend van hypocrisie. Het zijn niet zozeer de banken, maar vooral de
centrale banken en de toezichtorganen, die hun handelwijze moeten bijsturen. Trouwens er zijn
nu al uitgebreide controlemechanismen voorhanden. Maar die overheidscontrole heeft gefaald,
omdat diezelfde overheid blijkbaar niet bekwaam was om in te zien wat er verkeerd liep. Mocht
zij dat wel gezien hebben, dan zouden Dexia en Ethias niet in de problemen zijn gekomen. Hun
raden van bestuur zijn ruim bevolkt met politici. Niet de vrije markt, maar de overheid moet
worden bijgestuurd.
Door Eric Verhulst en Willy De Wit zijn voorzitter en medewerker bij de onafhankelijke socioeconomische denkgroep Workforall
Bron: www.destandaard.be van 5/11/2008