`Het lijkt wel alsof theater niet meer emotioneel mag zijn`

Regisseur Jelle De Grauwe maakt met Corpus Ca. ‘LEE’,
een emotionele biografie van Miss Jackson Pollock
‘Het lijkt wel alsof theater niet
meer emotioneel mag zijn’
Jelle De Grauwe, toneelregisseur geschoold in Maastricht, maakt met drie van de vier
acteurs van het collectief Corpus Ca. de voorstelling ‘LEE’. De productie is vernoemd
naar Lee Krasner, naast kunstenares ook en vooral de vrouw die de wereldberoemde
Jackson Pollock trouwde, achter de veren zat en hielp om de schilderkunst opnieuw uit
te vinden.
De voorstelling gaat op 17 mei in première in de Warande in Turnhout, in het jaar
waarin Pollock honderd zou geworden zijn. De meesterschilder stierf in 1956 toen hij
dronken zijn wagen tegen een boom stuurde en ter plekke omkwam. Zijn minnares
Ruth Klingman overleefde de klap.
Jelle De Grauwe (rechts) en acteur Tom Van der Velde overleggen in de theaterzaal van KC De Werf.
(foto: Jonas Mayeur)
OVER CORPUS CA.
Dit is de eerste keer dat je voor Corpus Ca. een stuk regisseert. Hoe verloopt dat?
“De spelers van Corpus Ca. zijn eigenlijk ook makers, die het niet gewoon zijn om met een
regisseur van buitenaf te werken. Gelukkig ken ik hen goed, ik ben ook voorzitter van de vzw
achter Corpus Ca.
Los daarvan: Speler en regisseur hebben elkaar nodig. Als je elke beweging tot in het kleinste
detail regisseert, dan bestaat het gevaar dat wat je toont een holle doos is. Mijn uitdaging ligt
1
erin om dat te vermijden. En daarvoor heb ik de spelers nodig. Zij zorgen voor een vulling, ik
stileer wat zij doen.”
Hoe zou je het collectief Corpus Ca. typeren?
“Corpus Ca. is een en al emotie. We gaan op zoek naar emoties die alle mensen in zich
hebben, maar waar ze veel te snel en te vaak aan voorbijgaan.
Elk theaterstuk snijdt menselijke thema’s aan, maar vaak niet op een doorleefde manier. Ik zie
vaak relativerende stukken. De vorm van de voorstelling lijkt uit te stralen dat het maar
theater is. Alsof de makers het publiek op voorhand willen waarschuwen voor het effect dat
theater op hen kan hebben. Maar net daardoor blijft het op een afstand. Corpus Ca. wil het
publiek meenemen.”
“Te klef, denken sommigen, te sentimenteel, te therapeutisch. Daar moeten we vanaf blijven.
Maar er zit een rijkdom en een schoonheid in het delen van emoties. Dat creëert
verbondenheid. Dat geldt voor acteurs, maar ook voor het publiek. Als je met hen samen iets
beleeft, creëer je een ervaring. Dat is het belangrijkste. Daarin ligt de meerwaarde van
Corpus ca.”
“Corpus ca. maakt emotionele biografieën. Een waaier aan emoties die iemand beleefd heeft,
verteld vanuit een concrete situatie, die er tegelijk niet toe doet. Het gaat er niet om dat Lee en
Pollock elkaar in jaar X hebben leren kennen. Het gaat om wat zij beleefd hebben en wat wij
daar over kunnen vertellen dat universeel is.”
Je wil Corpus Ca. stileren, zeg je, wat bedoel je daarmee?
“Ik wil een tegengif toedienen voor het moeras aan indrukken waarin we ons bevinden. Elke
dag passeert er enorm veel, in beeld, op straat, op tv en overal. Daarom dat ik er zo van kan
genieten om de tijd te krijgen om als toeschouwer iets rustig te bekijken.
Dat brengt met zich mee dat ik weinig woorden nodig heb. Soms zit ik tekstmateriaal te
vergaren, maar besef ik plots dat alles wat we onderzocht hebben en willen tonen, geen tekst
nodig heeft. Op dat vlak sluit mijn visie aan bij wat Corpus Ca. tot hiertoe deed en hun
voorliefde voor het beeldende en fysieke.”
Je wil de toeschouwer de tijd geven om te kijken, zoals in een museum?
“Klopt, ik zit met wat ik doe op de grens tussen beeldende kunst en theater.”
Wat maakt het dan toch theater?
“Er zijn spelers, acteurs, lichamen. Levende materie: dat vind ik veel interessanter dan
sculpturen.
Het lichaam is het instrument van een speler. Ik kan uren geboeid kijken naar een lijf dat op
de scène staat. Die fysieke aanwezigheid alleen al creëert een spanning. Op voorwaarde dat er
een bepaalde concentratie aanwezig is in dat lijf.”
OVER DE VOORSTELLING
Lee Krasner heeft een deel van haar leven opgeofferd in de schaduw van Jackson
Pollock. Heb jij desondanks voor haar gekozen uit bewondering?
“Het boeit me als mensen die voor iets kiezen daar extreem in doorgaan. Je kan je in je
overgave verliezen, maar dat is des te fascinerender. En vooral: hoe mensen rondom jou dat
gedrag veroordelen. Dat overkwam Lee Krasner ook.
2
Ik heb het daar heel moeilijk mee. Als iemand een keuze maakt omdat hij er gelukkig van
wordt, laat dat dan zo. Als iemand iets als liefde aanvoelt, dan is dat ook liefde, los van wat
anderen daarvan denken. Ik kan mij enorm kwaad maken als mensen snel veroordelen.”
Voel je ook medelijden met Lee?
“Nee, alleen bewondering, omdat ze haar keuze heeft gemaakt en gevolgd, tant pis wat
anderen daarvan denken.”
Ze is na een aantal jaar toch van gedacht veranderd? Ze heeft Pollock verlaten, hem
moegestreden de rug toegekeerd en is naar Parijs getrokken.
“Lee is van hem weggegaan, dat klopt, maar ze is tot het eind van haar dagen met Pollock
bezig geweest, zelfs na zijn dood. Ze heeft enorm veel tijd en energie gestoken in het beheren
van zijn nalatenschap. Ze is Pollock blijven verdedigen, tot aan het eind van haar dagen. Als
ik de kans zou hebben om opnieuw van nul te beginnen, ik zou hetzelfde doen, zei ze in een
interview na zijn dood.”
Als ik zo’n allesbepalende keuze zou maken, zou ik me heel regelmatig afvragen of het
wel de juiste is geweest.
“Zij kiest ervoor om opnieuw dezelfde weg op te gaan, althans dat zegt ze. Dat is fantastisch,
toch?”
Of extreem koppig.
“Dat kan, maar ik ga daar niet van uit. Ook al was het wel een koppige vrouw. Ik ga ervan uit
dat ze alles heeft gedaan uit liefde voor Pollock en voor de kunst, die voor haar een grote
drijfveer was.
Ik wil met het stuk laten zien dat een leven vol overgave ontzettend mooi kan zijn, ondanks
het feit dat je er enorm kan van afzien. Dat is moeilijk, mensen hebben het daar ook lastig
mee. Dit is toch niet schoon, het is alleen maar pijn en verdriet, hoor ik vaak. Maar ik zie
daar de schoonheid van in, zoals in de beelden van Berlinde Debruyckere. Die beelden tonen
pijn, verdriet en vergankelijkheid, maar zitten ook boordevol schoonheid.”
“Je ziet een teloorgang van iemand, een persoon, maar zonder spijt. Lee is helemaal op aan
het einde van haar leven, zowel fysiek als mentaal. Ze heeft kwalen en is depressief. Ze kan
amper nog bewegen. En toch blijft ze bovenaan de berg staan om te wapperen met haar vlag:
Pollock is de beste!”
Op de flyer voor de voorstelling staat I’m always going to be Misses Jackson Pollock, een
citaat van Lee Krasner. Is ze trots op die titel?
“Zo zwart-wit is het niet. Van kleins af aan is Krasner op zoek geweest naar een identiteit. Ze
heeft een joodse opvoeding gehad, zeer orthodox, zeer streng. Ze heeft geprobeerd daar uit te
breken en wilde als individu gezien worden.
In die zin was ze er ook wel door gefrustreerd dat ze altijd in combinatie met Pollock werd
vernoemd. Idem met het feit dat ze vaak een vrouwelijke kunstenares werd genoemd. Nee,
vond ze, ik ben gewoon een kunstenaar.”
Dan had ze maar geen tweede viool moeten spelen en zich achter Pollock scharen.
“Alles wat ze doet voor Pollock, die opoffering, is natuurlijk ook een manier om zichzelf een
identiteit te geven. Je offert je op om er iets voor terug te krijgen. Ik weet niet of puur
altruïsme bestaat, ik zie weinig extreme inspanningen voor een ander zonder de wens om daar
zelf iets voor terug te krijgen.
3
Pollock steunen is voor Krasner een manier om een bijdrage te leveren aan de kunst.
Daarnaast voelt ze zoals iedereen de drang om graag te zien en graag gezien te worden. En
drie, ze steunt Pollock omdat ze daar zelf ook een identiteit uit haalt, een vorm van
zingeving.”
“Lee Krasner wil op een bepaald moment zelf, als kunstenares, iets betekenen voor de kunst,
maar ziet in Pollock een enorm potentieel dat ze zelf niet heeft. In die zin is haar bijdrage aan
de kunst onrechtstreeks, maar wel groter.
Plus: ze ziet het niet als ik schaar mij achter Pollock. Het is een vrije keuze geweest om hem
te steunen. En dat maakt een enorm verschil met de aversie die ze voelde tegen haar joodse
opvoeding. Daar kreeg een vrouw een bepaalde plek.”
De Grauwe maakt de voorstelling samen met Sofie Van den Bossche (links), Tom Van der Velde
(midden) en Saskia Verstiggel. (foto: Jonas Mayeur)
Lee en Pollock hadden ook niet de typische man-vrouwrelatie.
“Binnen hun relatie bleven ze elk ook als individu overeind. Ze gingen niet in elkaar op.”
In hoeverre wordt Lee in de voorstelling belicht puur als individu, los van Pollock?
“De voorstelling heet niet toevallig ‘LEE’, het verhaal wordt door haar ogen verteld. Het
maffe aan Lee Krasner is dat zij zich als individu nooit heeft laten kennen in situaties met
anderen. Ze was een gesloten boek, sterk en strak en statig, en liet haar emotionele
huishouding niet zien. Er zijn maar een paar momenten waarop ze dat schild loslaat en heel
even aan anderen toont hoe kwetsbaar ze is. Door haar innerlijke huishouding te tonen, krijgt
het publiek toch voeling met haar.”
Er zit naast Lee nog een tweede vrouw in de voorstelling Ruth Klingman, de minnares
van Pollock. Jong, naïef, vol adoratie voor de meesterlijke schilder.
“Ze is meer dan dat. Al is het jonge onwetende een mooi contrast met het wijze van Lee
Krasner. Ruth stort zich volledig in haar relatie met Pollock en gelijkt daardoor meer op Lee
4
dan je zou denken. Ze verdrinkt in Pollock. Lee deed dat ook, maar wist zich beter staande te
houden.
Ruth had geen behoefte om iets te betekenen voor de kunst, met of zonder Pollock. De
schilder kwam daardoor bij haar tot rust. Hij moest niets van haar. Bij Ruth kon hij gewoon
zijn. De druk die Lee Krasner hem oplegde, viel Pollock erg zwaar.”
“Ruth Klingman zat op den duur gevangen in Pollock. Hij werd agressief, lastig, wist het niet
meer en heeft dat ook uitgewerkt op Ruth. Schrijnend om te zien hoe zo’n jong meisje zich
vol overgave stort op iemand en daar uiteindelijk aan ten onder gaat.”
Stonden Lee Krasner en Ruth Klingman elkaar naar het leven?
“Ruth en Lee hebben elkaar nooit ontmoet, maar ze hadden een verbondenheid. Allebei joods
om te beginnen. Sterke vrouwen, die ergens voor durven te gaan. En wat hen ook verbond
was het moeilijke leven aan de zijde van Pollock. Ruth schrijft in haar memoires dat ze
regelmatig aan Lee had willen vragen: Hoe heb jij dat gedaan, want ik weet niet hoe het
moet?”
“Het lijkt haast alsof Lee op een bepaald moment beslist om Pollock aan Ruth te geven,
omdat ze niet meer weet hoe ze hem opnieuw kan laten schilderen. Als hij bij jou gelukkiger
is, dan vind ik dat ok, lijkt ze te denken. Misschien was dat wel haar ultieme opoffering.”
LEE gaat op 17 mei in première in de Warande in Turnhout. Volledige speellijst, info en
tickets via corpusca.be
5