Samenvatting Hoofdstuk 3

Samenvatting Hoofdstuk 3
§1
De grens tussen ziek en gezond is niet scherp. Lang niet altijd kunnen dokters objectief
vaststellen wat de oorzaak is van het subjectieve ziektegevoel van de patiënt. Bovendien
is de opvatting over ziekte cultureel bepaald. Volgens de oosterse visie ontstaat ziekte
als bij iemand het evenwicht tussen yin en yang verstoord is. Herstel van dit evenwicht is
nodig om te kunnen genezen. Welke behandeling daarvoor het beste werkt, hangt sterk
af van de zieke persoon in kwestie. Volgens de natuurwetenschappelijke visie is ziekte
een storing ergens in het lichaam. De dokter kan aan de hand van de meetbare
afwijkingen op een gestandaardiseerde maniereen diagnose stellen en een therapie
voorschrijven. Deze therapie werkt bij ieder lichaam op dezelfde manier.
Epidemiologen zijn medische rekenmeesters, die op grond van cijfermatige gegevens een
grote aantalleen patiënten conclusies kunnen trekken over oorzaken van ziekten. Een
gewone arts ziet deze over het hoofd, omdat hij daarvoor te weinig patiënten ziet. Uit
epidemiologisch onderzoek blijft bijv. Dat roken longkanker veroorzaakt. Gevolg en
oorzaak mogen niet omgedraaid worden. Niet iedereen met longkanker heeft dit door
roken gekregen. Cijfers lijken soms ook betrouwbaarder dan ze in werkelijkheid zijn. ‘Elk
jaar sterft 0,06% van de Nederlandse bevolking aan longkanker’ lijkt minder ernstig dan
‘elk jaar sterven in Nederland 10 000 mensen aan longkanker’.
§2
Semmelweis ontdekte door systematisch onderzoek de oorzaak van de grote sterfte aan
kraamvrouwenkoorts. Hiervoor ging hij te werk volgens de natuurwetenschappelijk
methode. Hij veronderstelde een oorzaak (hypothese), bijv: ‘kraamvrouwen krijgen
kraamvrouwenkoorts, omdat ze in zijligging bevallen’. Zijn voorspelling op grond op
grond van deze hypothese was dat vrouwen in rugligging dan minder vaak
kraamvrouwenkoorts krijgen. Dat toetste hij in de praktijd. Deze groep vrouwen bleek
echter even vaak kraamvrouwenkoorts te krijgen. Zijn voorspelling klopte niet, dus
moest de hypothese verworpen worden. Ook andere hypotheses - overbevolking, de
aanwezigheid van buitenlandse studenten - moest Semmelweis op basis van cijfermatige
vergelijkingen verwerpen.
Onderzoek volgens de natuurwetenschappelijke methode bestaat altijd uit de volgende
stappen: hypothese, voorspelling, experiment, meetbare resultaten en vervolgens het
bevestigen of verwerpen van de hypothese. Semmelweis bewees dat in overleden
patiënten en zieken iets aanwezig is dat kraamvrouwenkoorts veroorzaakt. Door
hygiënische maatregelen daalde de sterfte onder de kraamvrouwen.
Tegenwoordig is dubbelblind onderzoek onder patiënten noodzakelijk voor het bevestigen
van een medische hypothese. Bij een dubbelblind onderzoek krijgt de helft van de
patiënten het te onderzoeken geneesmiddelen en de andere helft een placebo. Verder
ondergaat iedereen precies dezelfde behandeling. Ook de onderzoeker weet niet aan wie
hij wat geeft. Zo wordt uitgesloten dat niet-medische factoren als suggestie het
onderzoeksresultaat beïnvloeden.
§3
In de cellen van ieder levend organisme heerst een zo stabiel mogelijk intern milieu. De
temperatuur moet (vrijwel) constant blijven en er moet voldoende aanvoer zijn van
vocht, voeding en zuurstof. Ook moeten afvalstoffen snel genoeg afgevoerd worden.
Virussen en ziekmakende bacteriën kunnen dit stabiele interne milieu verstoren. De
meeste micro-organismen worden door de huid en slijmvliezen tegengehouden. Komen
ze toch het lichaam binnen, dan worden ze door witte bloedcellen uitgeschakeld.
Virussen zijn veel kleiner dan bacteriën en altijd ziekmakend. Bacteriën kunnen
goedaardig of kwaadaardig zijn. Een ziekmakende bacterie is een eencellig organisme dat
zich zelfstandig kan delen en cellen kapotmaakt of giftige stoffen produceert. Een virus
kan zich alleen maar vermenigvuldigen in een gastheer-cel, die daarbij vernietigd wordt.
Pasteur bewees met experimenten dat ziektekiemen niet spontaan ontstaan, maar
ergens vandaan komen. Koch ontdekte dat elke ziekte slechts door één soort microorganisme veroorzaakt wordt. Besmetting met ziektekiemen in ziekenhuizen wordt na
deze ontdekkingen tegengegaan door steriliseren van operatiemateriaal en handen
wassen met bacteriedodende stoffen. Waterleiding en gesloten riolering voorkomen
besmetting van drinkwater met bijv. cholera.
§4
Een vaccin beschermt je tegen besmettelijke ziekten. De dode of verzwakte ziektekiemen
in het vaccin zijn te zwak om je ziek te maken, maar zetten het lichaam wel aan tot het
maken van antistoffen. Die blijven jarenlang in het lichaam aanwezig. Word je daarna
besmet met dezelfde ziektekiem, dan kan het afweersysteem uiterst snel antistoffen
maken. Je bent dan immuun tegen deze ziekte.
De volksgezondheid is sterk verbeterd na het invoeren van vaccinatieprogramma’s. Niet
iedereen echter laat zijn kinderen inenten. In sommige geloofsgemeenschappen geldt dit
als verzet tegen de wil van God. Van tijd tot tijd ontstaan kleine epidemieën van polio,
omdat deze gelovigen in besloten kring leven. Aan hangers van alternatieven
geneeswijzen denken soms dat vaccinatie de natuurlijke afweer van het lichaam
verzwakt.
De strijd tegen ziektekiemen is nog lang niet gewonnen. Bacteriestammen werden
resistent en soms zelfs multiresistent tegen geneesmiddelen. Ook ontstonden heel
nieuwe infectieziekten -zoals AIDS - die het afweer systeem aantasten.
Het is nog niet gelukt een goed vaccin tegen AIDS te ontwikkelen. Het aids-virus
verandert namelijk voortdurend van vorm en voor elke vorm is een ander vaccin nodig.
Ook zijn er geen geschikte proefdieren te vinden. Bovendien investeert de
farmaceutische industrie niet meer in dit onderzoek.