Operaties aan het oor

Operaties aan het oor
Voordat we ingaan op het “waarom”, “wanneer” en “hoe”, leggen we in het kort de werking van het oor uit.
Het oor is globaal onder te verdelen in:
•
de uitwendige gehoorgang;
•
het trommelvlies met daarachter het middenoor. Hierin bevinden zich drie gehoorbeentjes, die samen de
gehoorbeenketen vormen: de hamer malleus), het aambeeld(incus) en de stijgbeugel(stapes). Via de buis
van Eustachius staat het middenoor in verbinding met de neus-keelholte;
•
het eigenlijke gehoororgaan, ook wel het slakkenhuis of het binnenoor genoemd.
Schematisch het oor
1.
gehoorgang
2.
trommelvlies
3.
hamer
4.
aambeeld
5.
stijgbeugel
6.
middenoor
7.
evenwichtsorgaan
8.
buis van Eustachius
9.
slakkenhuis
10. evenwichtszenuw
11. aangezichtszenuw
12. gehoorzenuw
Geluid bestaat uit luchttrillingen. Deze trillingen komen via de gehoorgang op het trommelvlies. Het trommelvlies en
de gehoorbeentjes versterken en geleiden de trillingen naar het slakkenhuis. In het slakkenhuis bevinden zich de
zintuig(zenuw)cellen, die de trillingen omzetten in zenuwprikkels. Deze zenuwprikkels worden via de gehoorzenuw
naar de hersenen gevoerd, waar zij in “horen” vertaald worden.
Het middenoor is onder normale omstandigheden gevuld met lucht, die dezelfde druk en samenstelling heeft als
buitenlucht. De buis van Eustachius maakt uitwisseling mogelijk, zodat de luchtdruk voor en achter het
trommelvlies hetzelfde is.
Welke soorten gehoorverlies zijn er?
Er zijn twee soorten gehoorverlies.
•
Binnenoorverlies
Bij een binnenoorgehoorverlies (perceptieverlies/zintuigverlies) is er schade opgetreden in het
zenuwgedeelte van het horen. Soms wordt met een cochleair implantaat het gehoor verbeterd.
•
Geleidingsverlies
Het geleidingsgehoorverlies (meestal middenoorverlies) wordt veroorzaakt door een onvoldoende
overdracht van het geluid vanaf de gehoorgang naar het slakkenhuis. De afwijkingen zijn dan in de
gehoorgang, het trommelvlies en/of in het middenoor gelegen. De oorzaken kunnen zijn: verstopping van
de gehoorgang door oorsmeer, een gaatje (perforatie) in het trommelvlies of onderbreking van de
gehoorbeenketen. Deze afwijkingen kunnen vaak wel worden hersteld.
Wat zijn de behandelmogelijkheden bij gehoorverlies?
Zijn er klachten van gehoorverlies? Dan legt de kno-arts u uit wat de oorzaak is en bespreekt de
behandelingsmogelijkheid met u.
De behandelmogelijkheden
•
Bij zenuwgehoorvermindering is de aanpassing van een hoortoestel de enige behandelmogelijkheid.
•
Wordt het gehoorverlies veroorzaakt door een middenoorafwijking en komt het geluid daardoor verzwakt bij het
slakkenhuis aan (geleidingsgehoorverlies)? Dan is dat meestal wel behandelbaar met een gehoorverbeterende
ooroperatie. Een hoortoestel is dan ook soms een mogelijkheid.
•
Wordt het gehoorverlies veroorzaakt wordt door een oorontsteking? Dan hangt het van de vorm van de
oorontsteking af. De genezing van deze oorontsteking staat dan op de voorgrond. Er zijn meestal medicijnen
nodig en soms een schoonmakende ooroperatie, mogelijk in combinatie met een gehoorverbeterende operatie.
Wat is het verschil tussen een gehoorverbeterende en een schoonmakende ooroperatie?
•
De gehoorverbeterende (reconstructieve) ooroperaties zijn er op gericht om de functie van het middenoor te
herstellen.
•
Schoonmakende (sanerende) ooroperaties worden verricht bij een acute of bij een chronische ontsteking in het
middenoor.
Welke gehoorverbeterende ooroperaties zijn er?
•
Trommelvliessluiting (myringoplastiek): sluiting van een gat in het trommelvlies.
•
Middenooroperatie (tympanoplastiek): herstel van middenoorfunctie door reparatie van een onderbroken
gehoorbeenketen.
Trommelvliessluiting
Is er een gaatje (perforatie) in het dunne trommelvlies ontstaan? Dan is er minder trommelvlies over om het geluid
op te vangen. Zo ontstaat gehoorverlies. Ook kan bij een gaatje in het trommelvlies zwem-, bad- of douchewater
direct in het middenoor lopen en daar een ontsteking veroorzaken. De reden om een gaatje te laten sluiten kan dus
zowel de klacht van het gehoorverlies zijn als de wens weer onbekommerd te kunnen baden en zwemmen.
Hoe gaat de operatie?
De kno-arts kan via de gehoorgang of achter de oorschelp langs bij het trommelvlies. Door gebruik te maken van
de microscoop wordt het gat gesloten. Meestal wordt hiervoor uw eigen weefsel gebruikt. Dit kan een stukje van
een peeslaagje (fascie) zijn of kraakbeenvlies uit uw oorschelp. Om elke spier zit een peeslaagje. Bij deze operatie
gebruiken we het peeslaagje van een spier boven of achter de oorschelp. Sommige kno-artsen gebruiken een
kunststof materiaal.
Wat mag u niet ?
Na deze operatie mag u de neus niet snuiten! Omdat het nieuwe trommelvliesje niet kan worden gehecht, maar
wordt vastgeplakt. Anders bestaat het risico dat het nieuwe vliesje los gaat.
Wat is de kans van slagen?
De kansen op een succesvolle sluiting zijn over het algemeen goed te noemen en bespreekt uw arts vooraf met u.
Middenooroperatie
Door acute of chronische ontstekingen van het middenoor (zie verderop in deze informatie) kan er een
beschadiging zijn opgetreden aan zowel het trommelvlies als de gehoorbeenketen. De minuscule gehoorbeentjes
kunnen deels door de ontsteking worden weggevreten. De gehoorbeentjes vormen dan geen keten meer, zodat
het geluid niet meer wordt doorgegeven van het trommelvlies naar het slakkenhuis. Het aambeeld en de
stijgbeugel zijn het meest kwetsbaar en het meest aangetast.
Hoe gaat de operatie?
De kno-arts kan via de gehoorgang bij het middenoor. Door gebruik te maken van de microscoop wordt er een
reconstructies/overbrugging gemaakt. Er kan bijvoorbeeld een nieuwe verbinding worden gemaakt tussen het
stijgbeugelkopje en de hamersteel of tussen de voetplaat van de stijgbeugel en de hamersteel. Hiervoor wordt
meestal kunststof materiaal gebruikt en soms eigen botweefsel.
Wat mag u niet?
Na deze operatie mag u de eerste drie weken na de operatie niet sporten en zwaar werk doen.
Wat is de kans van slagen?
De kans op succes hangt van veel factoren af; uw kno-arts zal u hierover meer informatie geven.
Welke vormen van schoonmakende operaties zijn er?
Voordat we de verschillende vormen van schoonmakende ooroperaties bespreken, bespreken we eerst de
verschillende vormen van oorontsteking. We onderscheiden een acute en een chronische middenoorontsteking,
die elk een eigen behandeling hebben.
Wat is een acute middenoorontsteking?
Een acute middenoorontsteking treedt meestal op bij jonge kinderen, vaak in de loop van een verkoudheid. Het
gaat vaak gepaard met oorpijn en koorts. De ontsteking zit in het middenoor en het oorbot (mastoïd). De ontsteking
kan ‘doorbreken’. Er ontstaat dan een scheurtje in het trommelvlies en er loopt ontstekingsvocht (pus) uit de
gehoorgang.
Hoe kan een acute middenoorontsteking worden behandeld?
De behandeling van de meeste acute middenoorontstekingen bestaat uit medicijnen. In eerste instantie pijnstillers,
eventueel later aangevuld met een antibioticumkuur.
Soms raakt de verbinding tussen middenoor en het schedelbot (mastoïd), door zwelling van het ontstoken
slijmvlies afgesloten. De pus hoopt zich in het schedelbot op en zoekt een andere uitweg naar buiten. Achter de
oorschelp ontstaat dan een (vaak rode) zwelling die de oorschelp naar voren duwt. Dit wordt een mastoïditis
genoemd. Reageert een mastoïditis onvoldoende op behandeling met antibiotica? Dan moet het schedelbot door
een operatie worden geopend, zodat de pus er uit kan. Deze operatie wordt een mastoïdectomie genoemd.
Hoe gaat een mastoïdectomie?
Het bot achter de oorschelp wordt met een boor open geboord. De gemaakte holte wordt gereinigd. Er wordt
meestal een slangetje (draintje) achtergelaten, zodat pus en wondvocht kunnen afvloeien. Dit slangetje wordt na
een paar dagen verwijderd. Als het trommelvlies niet was opengescheurd, dan wordt dit tijdens de operatie
doorgeprikt. Er blijft achter de oorschelp een litteken achter.
Wat is een chronische middenoorontsteking?
Bij een chronische middenoorontsteking is het slijmvlies in het middenoor en schedelbot (mastoïd) langdurig
ontstoken. Het slijmvlies is hierbij verdikt. Er wordt abnormaal veel slijm gevormd en soms ontstaan er in het
slijmvlies poliepen. Er is vrijwel altijd een defect in het trommelvlies aanwezig. Patiënten met een chronische
middenoorontsteking hebben meestal weinig pijn. Wel “voelen” zij hun oor en vaak komt er van tijd tot tijd vocht uit
het middenoor door een gat in het trommelvlies (loopoor). Dit vocht heeft meestal een vieze, weeë geur. Door de
ontsteking is het gehoor meestal verminderd. Het gat in het trommelvlies en mogelijke aantasting van de
gehoorbeentjes speelt hierbij een rol .
In een deel van de gevallen groeit er bij een chronische middenoorontsteking huidweefsel in het middenoor. Deze
huidcellen (cholesteatoom genaamd) horen hier niet thuis. Ze kunnen het bot aantasten en zo schade
veroorzaken. Wanneer er cholesteatoom aanwezig is, is de kans op ernstige complicaties groter.
Welke complicaties kunnen er optreden bij cholesteatoom?
•
Aantasting van de gehoorbeentjes, waardoor het gehoorverlies (van het geleidingstype) geleidelijk toeneemt.
•
Een hersenvliesontsteking door doorbraak vanuit het mastoïd naar het hersenvlies.
•
Een hersenabces door doorbraak door het hersenvlies naar de hersenen.
•
Verlamming van de aangezichtszenuw.
•
Duizeligheid door aantasting van het evenwichtsorgaan.
•
Ernstige binnenoorgehoorverlies en zelfs doofheid door aantasting van het slakkenhuis.
Behandeling van een chronische middenoorontsteking
Een chronische middenoorontsteking wordt met een antibioticumkuur (oordruppels en/of tabletten) vaak wel iets
rustiger. Maar volledige genezing gebeurt zelden. Hiervoor is een operatie nodig. Deze operatie wordt een
schoonmakende (sanerende) ooroperatie genoemd:.
Wat gebeurt erbij een schoonmakende ooroperatie?
•
Het zieke slijmvlies wordt verwijderd.
•
De aanwezige huidcellen (cholesteatoom) worden verwijderd.
•
Het gat in het trommelvlies wordt zo mogelijk gesloten.
Hoe gaat een schoonmakende (sanerende) ooroperatie
De operatie gebeurt via de gehoorgang, via een snee achter de oorschelp of via een combinatie van beide
toegangswegen.
Bij een schoonmakende ooroperatie kan het nodig zijn een deel van de gehoorbeenketen te verwijderen. Dit zal
met name het geval zijn als er cholesteatoom aanwezig is. Een cholesteatoom groeit vaak om of tussen de
gehoorbeentjes door. Door een deel van de gehoorbeenketen te verwijderen ontstaat er voldoende ruimte om de
ontsteking te kunnen opruimen. De kans op beschadiging van het slakkenhuis wordt door het schoonmaken van de
gehoorbeentjes kleiner. Bij de aanwezigheid van cholesteatoom is er meestal aantasting van de gehoorbeenketen
voordat er wordt geopereerd. De uitgenomen gehoorbeentjes (of delen daarvan) kunnen vaak weer worden
gebruikt om het gehoor te verbeteren. Dit kan tijdens dezelfde operatie of in een later stadium. Het trommelvlies
wordt hersteld met bindweefselvlies (fascie) of kraakbeen (zie bij trommelvliessluiting ).
Het doel van een schoonmakende ooroperatie is een rustig, droog en veilig middenoor met een intact trommelvlies
te krijgen.
Wat zijn de verwachtingen na deze operatie?
Was er geen cholesteatoom aanwezig? Dan is het gehoor na de operatie vaak verbeterd. Was er wel
cholesteatoom aanwezig? Dan is het gehoor meestal niet verbeterd of is zelfs (tijdelijk) verslechterd. Dit gebeurt
vooral als veel aangetast bot is verwijderd. Er ontstaat dan automatisch een grote holte in het oorbot. In de regel
betekent dit dat gedurende uw hele leven de kno-arts regelmatig uw oor moet reinigen (oortoilet).
Het kan dus gebeuren dat de kno-arts een veilig oor belangrijker vindt dan een beter horend oor.
Wanneer ontstaat er opnieuw een cholesteatoom?
Cholesteatoom kan na operatieve verwijdering om twee redenen terugkomen:
•
er zijn cholesteatoomresten achtergebleven, die weer aangegroeid zijn (residu);
•
er is weer een nieuw cholesteatoom ontstaan, op dezelfde wijze als het originele cholesteatoom (recidief). Dit
gebeurt regelmatig.
Om een residu te kunnen vaststellen, kan besloten worden om zes tot twaalf maanden na een schoonmakende
ooroperatie, waarbij cholesteatoom is verwijderd, een tweede operatie te verrichten (een zogenaamde “second
look” operatie). Bij deze tweede operatie kijken we of het middenoor schoon is. Zo nodig wordt gelijktijdig
geprobeerd de gehoorbeenketen te herstellen om zo het gehoor te verbeteren. Bij dit herstel maken we
gebruik van de eigen gehoorbeentjes of gehoorbeentjes van kunststof. Soms besluiten we al tijdens de eerste,
schoonmakende operatie de gehoorbeenketen te herstellen. In dat geval kan de tweede kijkoperatie soms ook
vervangen worden door een nieuwe MRI-scan techniek.
Algemene opmerkingen over ooroperaties
Voorbereiding op de ingreep
Welke narcose wordt gebruikt?
Gehoorverbeterende operaties voeren we uit onder algehele narcose of onder plaatselijke verdoving. Een
schoonmakende ooroperatie verrichten we meestal onder algehele narcose.
Wordt u voor de ingreep opgenomen?
Sommige ingrepen vinden plaats in dagverpleging, andere tijdens een korte opname. Hiervoor is geen algemene
regel te geven. Uw kno-arts bespreekt dit met u.
Voor de ingreep
Op de polikliniek Anesthesiologie maakt u een afspraak voor het preoperatief spreekuur. Van de anesthesioloog
krijgt u alle informatie over de narcose, het nuchter zijn en gebruik van medicatie.
De dag van de ingreep
Via het bureau Opnameplanning ontvangt u bericht waar en hoe laat u zich moet melden.
Voorbereiding op het onderzoek
Bij sommige ooroperaties scheert de verpleegkundige het haar achter uw oor moeten weg en in sommige gevallen
ook voor het oor.
Na de ingreep
Wat kunt u verwachten na de ingreep?
•
Een ooroperatie is na de ingreep meestal niet pijnlijk. Soms is er een lichte pijn in en rond het oor of wat
spierpijn in de nek.
•
Er kunnen wat duizeligheidsklachten zijn. Dit is meestal van voorbijgaande aard.
•
Uw geopereerde oor zit in het verband en ook zit er meestal een tampon in uw oor. De kno-arts vertelt u
wanneer dit wordt verwijderd.
•
U mag uw neus niet snuiten, omdat er dan druk op het oor komt.
•
Na een week komt u voor controle bij de specialist en verwijderen we de tampon en de eventuele hechtingen.
Wat mag u niet?
De eerst zes weken mag u niet zwemmen, vliegen en sporten. De beperkingen daarna bespreekt uw kno-arts met
u. Deze zijn afhankelijk van uw persoonlijke situatie en soort operatie.
Wat zijn de risico’s?
•
Voor gehoorverbeterende operaties zijn die er vrijwel niet.
•
Bij schoonmakende ooroperaties is er een kleine kans op complicaties.
•
De aanwezigheid van een chronische ontsteking in het oor kan ook tot (dezelfde) problemen leiden.
Gehoor
Bij elke ooroperatie is er een klein risico op blijvend gehoorverlies door schade van het slakkenhuis. Bij het
opruimen van ontsteking en door het schoonmaken van de gehoorbeentjes kan er ook een beschadiging van het
slakkenhuis optreden. Het hierdoor ontstane gehoorverlies kan ernstig zijn en is zeker blijvend.
Evenwicht
Omdat het evenwichtsorgaan in het operatiegebied ligt, kunnen evenwichtsstoornissen optreden. Deze zullen
meestal in de loop van de tijd geleidelijk verdwijnen.
Aangezichtszenuw
Er bestaat ook een kleine kans op een beschadiging van de door het middenoor lopende aangezichtszenuw (de
nervus facialis). Deze zenuw zorgt voor de gelaatsexpressie van het aangezicht (mimiek). Het gevolg kan een
halfzijdige aangezichtsverlamming zijn. Soms is dan een nieuwe operatie aangewezen waarbij een
zenuwtransplantatie nodig kan zijn.
Smaakzenuw
Door het middenoor loopt een kleine zenuw (chorda tympani) die de smaak verzorgt van het voorste deel van één
zijkant van de tong. Bij operaties in het middenoor kan deze zenuw – gedeeltelijk of geheel – beschadigen. Er kan
bij een gedeeltelijke beschadiging een tijdelijke (weken) smaakstoornis ontstaan (in ongeveer 5% van de
ooroperaties). Het is zelden nodig de zenuw door te snijden om ontsteking goed te kunnen verwijderen.
Wanneer de smaakzenuw in zijn geheel is beschadigd, zal de smaakstoornis vrijwel altijd geleidelijk (tot na zes
maanden) weer overgaan.
Tot slot
Deze behandelingen gebeuren binnen Treant Zorggroep op alle ziekenhuislocaties.
Vragen
Heeft u nog vragen? Neem dan tijdens kantooruren contact op met de polikliniek KNO van de ziekenhuislocatie die
u heeft bezocht.
Telefoonnummers polikliniek Keel-, Neus- en Oorheelkunde
Ziekenhuislocatie Scheper
0591 69 14 11
Ziekenhuislocatie Bethesda
0528 28 62 18
Ziekenhuislocatie Refaja
0599 65 45 68
Informatie
Meer informatie vindt u op:
www.treant.nl
www.kno.nl
TRIP007 010317