Spinoza, Tractatus de intellectus emendatione

Spinoza, Tractatus de intellectus emendatione (=Spinoza’s inleiding in de filosofie)
(of hoe de vraag van Elcker-ik naar het ware goede de Filosoof brengt tot het aanbevelen van een reeks
‘instrumenten’ om dat doel te bereiken, waaronder primair de ‘logica’, beginnend met een uitzuivering van het
intellect, en finaal de filosofie of leer van de God-Natuur zelf)
TIE §49 is heel duidelijk wat betreft de indeling in 4 punten van de TIE:
1) [§1-17] de ‘ethische’ problematiek van het uiteindelijke doel van het menselijk leven (het ware heil) en de
middelen daartoe. In het vervolg van de TIE gaat het vooral over de ‘logische’ middelen of stappen op weg
naar het heil:
2) [§18-29] de eerste stap in die richting (vóór vóór alles, zie §18) is een historiola mentis (= een overzicht van
onze kennissoorten)
3) [§30-48] de tweede stap is het nadenken over de logica of methode (nodig vóór alle andere ‘niet-logische’
middelen, zie §16); deze ‘logica’ of juiste weg van denken (die leidt tot het volle denken of de filosofia) is
niets anders dan een reflectie op een gegeven ware idee; er is dus strikt genomen geen aan het inhoudelijke
denken voorafgaande methodologie (§36); de ‘logica’ zelf bestaat uit drie delen (eigenlijk al vermeld in
§39+40) die ontwikkeld worden na §49:
Primo (§50-90), het ware denken (de ware idee) onderscheiden van alle andere vormen van denken
of ‘perceptie’ (is het eerste deel van de methode (§39))
Secundo (§91-einde), regels voor waar denken over nog niet gekende zaken opstellen op basis van
de reflectie op een gegeven ware idee (zie ook §38); bevat o.m. de definitieleer
Tertio (§??-§??), een orde van denken uitstippelen om nodeloze omwegen te vermijden; dit lijkt
uiteindelijk te moeten samenvallen met de filosofie/metafysica (de filosofia) zelf als strikt
geometrisch of synthetisch denken (zie §40)
4) van logica naar filosofia/metafysica: terwijl we nadenken over de ware methode, als zijnde niets anders
dan een reflectie op waarheid, begrijpen we al (volgens §39) dat de beste reflectie niets anders kan zijn dan
doordenken over/uitgaan van de ware idee van God; met andere woorden, de beste methode is de
reflectieve ontwikkeling van de filosofie/metafysica zelf (§42). Dus moeten we zo snel mogelijk tot de ware
idee van God komen (§38-39, zie ook §42). De hele vraag lijkt te zijn (§104-105) hoe we daartoe kunnen
komen vanuit een fundament (of platform) dat niets anders is dan de reflectie over de natuur, kenmerken en
regels van het ware denken of van het intellect zelf [zoals we dat in actu aantreffen in de geometrie = de
gegeven ware ideeën?].
Lectuur
- Herman De Dijn, Spinoza. The Way to Wisdom. West Lafayette (Ind.), Purdue University Press,
1996, 292 p. (een uitvoerige commentaar op alle paragrafen van de TIE).
- Herman De Dijn, “Spinoza’s logic or art of perfect thinking”, in: Genevieve LLOYD (ed.),
Spinoza. Critical Assessments. Vol I. New York, Routledge, 2001, 341-348
(chap. 16) (een herneming van: "Spinoza's Logic or Art of Perfect Thinking", in Studia Spinozana, 2, 1986, 15-25).
- Herman De Dijn, Spinoza: de doornen en de roos. Kapellen, Pelckmans/Kampen, Klement, 2010, 2e druk, zie hfdst. 1.