Bijsluiter: informatie voor de gebruiker Tamiflu 30 mg harde capsules oseltamivir Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat innemen want er staat belangrijke informatie in voor u. • Bewaar deze bijsluiter. Misschien heeft u hem later weer nodig. • Heeft u nog vragen? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. • Geef dit geneesmiddel niet door aan anderen, want het is alleen aan u voorgeschreven. Het kan schadelijk zijn voor anderen, ook al hebben zij dezelfde klachten als u. • Krijgt u last van één van de bijwerkingen die in rubriek 4 staan? Of krijgt u een bijwerking die niet in deze bijsluiter staat? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. Inhoud van deze bijsluiter 1. Wat is Tamiflu en waarvoor wordt dit middel gebruikt? 2. Wanneer mag u dit middel niet innemen of moet u er extra voorzichtig mee zijn? 3. Hoe neemt u dit middel in? 4. Mogelijke bijwerkingen 5. Hoe bewaart u dit middel? 6. Inhoud van de verpakking en overige informatie 1. Wat is Tamiflu en waarvoor wordt dit middel gebruikt? • Tamiflu wordt gebruikt bij volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s (waaronder voldragen pasgeborenen) om griep (influenza) te behandelen. Het kan worden gebruikt wanneer u griepsymptomen heeft en het bekend is dat het griepvirus circuleert onder de bevolking. Tamiflu kan ook worden voorgeschreven aan volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s ouder dan 1 jaar om griep te voorkomen. Dit wordt van geval tot geval bekeken – bijvoorbeeld als u contact heeft gehad met iemand die griep heeft. Tamiflu kan worden voorgeschreven aan volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s (waaronder voldragen pasgeborenen) als een preventieve behandeling in uitzonderlijke omstandigheden – bijvoorbeeld als er een wereldwijde griepepidemie (grieppandemie) heerst en de seizoensgebonden griepvaccinatie mogelijk niet voldoende bescherming biedt. • • Tamiflu bevat oseltamivir, dit behoort tot een groep geneesmiddelen, neuraminidaseremmers genoemd. Deze geneesmiddelen voorkomen de verspreiding van het griepvirus in uw lichaam. Ze helpen de symptomen van de griepvirusinfectie te verlichten of te voorkomen. Influenza, meestal griep genoemd, is een infectie veroorzaakt door een virus. De verschijnselen van griep bestaan meestal uit een plotselinge koorts (meer dan 37,8°C), hoesten, loopneus of verstopte neus, hoofdpijn, spierpijn en extreme vermoeidheid. Deze symptomen kunnen ook door andere infecties veroorzaakt worden. Een echte influenza-infectie treedt alleen op tijdens jaarlijkse uitbraken (epidemieën) wanneer griepvirussen zich verspreiden onder de lokale bevolking. Buiten epidemische perioden worden griepachtige symptomen meestal veroorzaakt door een ander type ziekte. 2. Wanneer mag u dit middel niet innemen of moet u er extra voorzichtig mee zijn? Wanneer mag u dit middel niet gebruiken? • U bent allergisch (overgevoelig) voor één van de stoffen in dit geneesmiddel. Deze stoffen kunt u vinden in rubriek 6. Neem contact op met uw arts als dit voor u geldt. Neem Tamiflu niet in. 86 Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel? Neem contact op met de behandelend arts voordat u dit middel gebruikt: • als u allergisch bent voor andere geneesmiddelen. • als u nierproblemen heeft. Als dit het geval is moet mogelijk uw dosis worden aangepast. • als u een ernstige medische aandoening heeft, die mogelijk een directe opname in het ziekenhuis vereist. • als uw immuunsysteem niet goed werkt. • als u een chronische hart- of ademhalingsaandoening heeft. Tijdens de behandeling met Tamiflu, vertel het een arts direct: • als u veranderingen waarneemt in gedrag of gemoedstoestand (neuropsychiatrische bijwerkingen), met name bij kinderen en jongeren tot 18 jaar. Dit kunnen verschijnselen zijn van zelden voorkomende, maar ernstige bijwerkingen. Tamiflu is geen griepvaccin (griepprik) Tamiflu is geen vaccin: het behandelt de infectie of voorkomt de verspreiding van het griepvirus. Een vaccin geeft u antilichamen tegen het virus. Tamiflu verandert de werkzaamheid van een griepprik niet en beide kunnen aan u worden voorgeschreven door uw arts. Gebruikt u nog andere geneesmiddelen? Gebruikt u naast Tamiflu nog andere geneesmiddelen, of heeft u dat kort geleden gedaan of bestaat de mogelijkheid dat u in de nabije toekomst andere geneesmiddelen gaat gebruiken? Vertel dat dan uw arts of apotheker. Dit geldt ook voor geneesmiddelen waar u geen voorschrift voor nodig heeft. De volgende geneesmiddelen zijn vooral belangrijk: • chloorpropamide (voor de behandeling van diabetes) • methotrexaat (voor de behandeling van bv. reumatoïde artritis) • fenylbutazon (voor de behandeling van pijn en ontsteking) • probenecide (voor de behandeling van jicht) Zwangerschap en borstvoeding Bent u zwanger, denkt u zwanger te zijn, wilt u zwanger worden of geeft u borstvoeding? Neem dan contact op met uw arts voordat u dit geneesmiddel gebruikt. De effecten op baby’s die borstvoeding krijgen zijn niet bekend. U moet het uw arts vertellen wanneer u borstvoeding geeft, zodat uw arts kan bepalen of Tamiflu voor u geschikt is. Vraag uw arts of apotheker om advies voordat u dit geneesmiddel inneemt. Rijvaardigheid en het gebruik van machines Tamiflu heeft geen effect op uw rijvaardigheid en op uw vermogen om machines te bedienen. 3. Hoe neemt u dit middel in? Neem dit geneesmiddel altijd in precies zoals uw arts of apotheker u dat heeft verteld. Twijfelt u over het juiste gebruik? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. Neem Tamiflu zo snel mogelijk in, idealiter binnen twee dagen nadat de griepsymptomen zijn begonnen. De aanbevolen doseringen Voor de behandeling van griep, neem twee doses per dag. Het is gewoonlijk het makkelijkst om één dosis ’s morgens en één dosis ’s avonds te nemen. Het is belangrijk dat u de gehele vijfdaagse kuur afmaakt, zelfs als u zich snel beter begint te voelen. 87 Voor de preventie van griep of na blootstelling aan een besmet persoon, neem één dosis per dag, gedurende 10 dagen. Het is het beste om deze dosis ‘s morgens bij het ontbijt in te nemen. In speciale situaties, zoals een wijdverspreide griep of bij patiënten met een zwak immuunsysteem, zal de behandeling 6 tot 12 weken kunnen duren. De aanbevolen dosering is afhankelijk van het lichaamsgewicht van de patiënt. U moet de hoeveelheid orale capsules of suspensie innemen die door uw arts is voorgeschreven. Volwassenen en jongeren van 13 jaar en ouder Lichaamsgewicht Griepbehandeling: Grieppreventie: dosis dosis voor 5 dagen voor 10 dagen Meer dan 40 kg 75 mg tweemaal daags 75 mg eenmaal daags 75 mg kan worden gemaakt van een 30 mg capsule plus een 45 mg capsule Kinderen van 1 t/m 12 jaar Lichaamsgewicht Grieppreventie: Griepbehandeling: dosis dosis voor 10 dagen voor 5 dagen 10 kg t/m 15 kg 30 mg tweemaal daags 30 mg eenmaal daags Meer dan 15 kg en t/m 23 kg 45 mg tweemaal daags 45 mg eenmaal daags Meer dan 23 kg en t/m 40 kg 60 mg tweemaal daags 60 mg eenmaal daags Meer dan 40 kg 75 mg tweemaal daags 75 mg eenmaal daags 75 mg kan worden gemaakt van een 30 mg capsule plus een 45 mg capsule Baby's jonger dan 1 jaar (0 tot 12 maanden) De beslissing om Tamiflu te geven aan baby's jonger dan 1 jaar om griep te voorkomen tijdens een grieppandemie moet genomen worden door een arts na overweging van de mogelijke voordelen en risico's voor het kind. Lichaamsgewicht Griepbehandeling: Grieppreventie: dosis dosis voor 5 dagen voor 10 dagen 3 kg t/m 10+ kg 3 mg per kg lichaamsgewicht, 3 mg per kg, tweemaal daags eenmaal daags mg per kg = mg voor elke kilogram lichaamsgewicht van de baby. Bijvoorbeeld: Als een baby van 6 maanden 8 kg weegt, is de dosis 8 kg x 3 mg per kg = 24 mg. Wijze van toediening Slik de capsules heel door met water. Breek de capsules niet en kauw er niet op. Tamiflu kan met of zonder voedsel worden ingenomen, hoewel de inname met voedsel de kans op misselijkheid of braken kan verkleinen. Personen die het moeilijk vinden om capsules te slikken kunnen een vloeibaar geneesmiddel gebruiken, Tamiflu orale suspensie. Wanneer u Tamiflu orale suspensie nodig heeft, maar deze niet beschikbaar is bij uw apotheek, kunt u van de capsules een vloeibare vorm van Tamiflu maken. Zie De thuisbereiding van vloeibare Tamiflu onderaan de bijsluiter. Heeft u te veel van dit middel ingenomen? Stop met het gebruik van Tamiflu en neem onmiddellijk contact op met een arts of apotheker. In de meeste gevallen van overdosering hebben gebruikers geen bijwerkingen gemeld. Wanneer bijwerkingen werden gemeld, waren deze vergelijkbaar met de bijwerkingen na het innemen van normale doses, zoals vermeld in rubriek 4. 88 Overdosering werd vaker gemeld wanneer Tamiflu aan kinderen werd gegeven dan aan volwassenen en jongeren tot 18 jaar. Voorzichtigheid is geboden bij de bereiding van een Tamiflu suspensie voor kinderen en de toediening van Tamiflu capsules of Tamiflu suspensie aan kinderen. Bent u vergeten dit middel in te nemen? Neem geen dubbele dosis om een vergeten capsule in te halen. Als u stopt met het innemen van dit middel Er zijn geen bijwerkingen wanneer u stopt met Tamiflu. Maar als Tamiflu eerder wordt gestopt dan uw arts u heeft verteld, kunnen de griepsymptomen terugkomen. Maak altijd de kuur af die uw arts u heeft voorgeschreven. Heeft u nog andere vragen over het gebruik van dit geneesmiddel? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. 4. Mogelijke bijwerkingen Zoals elk geneesmiddel kan ook dit geneesmiddel bijwerkingen hebben, al krijgt niet iedereen daarmee te maken. Veel van de bijwerkingen die hieronder staan vermeld, kunnen ook worden veroorzaakt door influenza. De volgende ernstige bijwerkingen zijn zelden gemeld sinds het op de markt brengen van oseltamivir: • Anafylactische en anafylactoïde reacties: ernstige allergische reacties, met zwelling van het gezicht en de huid, jeukende uitslag, lage bloeddruk en problemen met ademhalen • Leveraandoeningen (fulminante hepatitis, verstoorde leverfunctie en geelzucht): gele verkleuring van de huid en het oogwit, verandering van kleur van de ontlasting en veranderingen in gedrag • Angioneurotisch oedeem: plotseling opkomen van ernstige huidzwelling voornamelijk in het hoofd- en nekgebied, waaronder de ogen en tong, met daarbij ademhalingsproblemen • Stevens-Johnsonsyndroom en toxische epidermale necrolyse: gecompliceerde, mogelijk levensbedreigende allergische reactie, ernstige ontsteking van de opperhuid en mogelijk ook de onderhuid, beginnend met koorts, zere keel en vermoeidheid, huiduitslag die kan verergeren tot blaren, vervellen, verlies van grotere stukken huid, mogelijke problemen met ademhalen en lage bloeddruk • Gastro-intestinale bloeding: langdurig bloeden van de dikke darm of braken van bloed • Neuropsychiatrische aandoeningen, zoals hieronder beschreven. Wanneer u één van deze symptomen waarneemt, zoek dan direct medische hulp. De meest frequent (zeer vaak en vaak) gemelde bijwerkingen van Tamiflu zijn misselijkheid of braken, maagpijn, maagklachten, hoofdpijn en pijn. Deze bijwerkingen treden meestal na de eerste dosis van het geneesmiddel op en zullen doorgaans stoppen als de behandeling voortgezet wordt. De frequentie van deze bijwerkingen neemt af wanneer het geneesmiddel met voedsel wordt ingenomen. Zeldzame maar ernstige bijwerkingen: zoek direct medische hulp (Deze komen voor bij minder dan 1 op de 1000 gebruikers) Tijdens de behandeling met Tamiflu zijn zeldzame bijwerkingen gemeld waaronder • Stuiptrekkingen (convulsies) en delirium met bewustzijnsverandering • Verwarring, afwijkend gedrag • Waanideeën, hallucinaties, onrust, angst en nachtmerries Deze bijwerkingen zijn voornamelijk bij kinderen en jongeren tot 18 jaar gemeld. Vaak begonnen ze plotseling en verdwenen ze snel. In een klein aantal gevallen leidde dit tot zelfverwonding, soms met fatale afloop. Dergelijke neuropsychiatrische bijwerkingen zijn ook gemeld bij patiënten met influenza die geen Tamiflu gebruikten. 89 • Patiënten, met name kinderen en jongeren tot 18 jaar, moeten nauwlettend in de gaten worden gehouden op gedragsveranderingen zoals hierboven beschreven. Wanneer u één van deze symptomen waarneemt, met name bij jongere personen, zoek dan direct medische hulp. Volwassenen en jongeren van 13 jaar en ouder Zeer vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij meer dan 1 op de 10 gebruikers) • Hoofdpijn • Misselijkheid. Vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 10 gebruikers) • Bronchitis • Koortslip (virus) • Hoest • Duizeligheid • Koorts • Pijn • Pijn in de ledematen • Loopneus • Slaapproblemen • Zere keel • Maagpijn • Vermoeidheid • Opgeblazen gevoel (bovenbuik) • Infecties van de bovenste luchtwegen (ontsteking van de neus, keel en bijholten) • Maagklachten • Braken. Soms voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 100 gebruikers) • Allergische reacties • Veranderd bewustzijnsniveau • Toevallen/stuipen (convulsies) • Hartritmeafwijkingen • Mild tot ernstig verstoorde leverfunctie • Huidreacties (ontsteking van de huid, rode en jeukende uitslag, schilferende huid). Zelden voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 1000 gebruikers) • Trombocytopenie (laag aantal bloedplaatjes) • Gezichtsstoornissen. Kinderen van 1 t/m 12 jaar Zeer vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij meer dan 1 op de 10 gebruikers) • Hoest • Verstopte neus • Braken. 90 Vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 10 gebruikers) • Conjunctivitis (rode ogen, afscheiding uit het oog of oogpijn) • Oorontsteking en andere oorproblemen • Hoofdpijn • Misselijkheid • Loopneus • Maagpijn • Opgeblazen gevoel (bovenbuik) • Maagklachten. Soms voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 100 gebruikers) • Huidontsteking • Trommelvliesaandoening. Baby’s jonger dan 1 jaar De gemelde bijwerkingen bij baby's van 0 tot 12 maanden zijn doorgaans vergelijkbaar met de bijwerkingen die zijn gemeld bij oudere kinderen (1 jaar of ouder). Tevens zijn diarree en luieruitslag gemeld. Krijgt u/uw kind veel last van bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts of apotheker. Dit geldt ook voor mogelijke bijwerkingen die niet in deze bijsluiter staan. Echter, • wanneer u of uw kind herhaaldelijk misselijk is, of • wanneer de influenzasymptomen erger worden of de koorts blijft aanhouden Neem dan direct contact op met uw arts. Het melden van bijwerkingen Krijgt u last van bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts. Dit geldt ook voor mogelijke bijwerkingen die niet in deze bijsluiter staan. U kunt bijwerkingen ook rechtstreeks melden via het nationale meldsysteem zoals vermeld in aanhangsel V. Door bijwerkingen te melden, kunt u ons helpen meer informatie te verkrijgen over de veiligheid van dit geneesmiddel. 5. Hoe bewaart u dit middel? Buiten het zicht en bereik van kinderen houden. Gebruik dit geneesmiddel niet meer na de uiterste houdbaarheidsdatum. Die is te vinden op de doos en doordrukstrip na EXP. Daar staat een maand en een jaar. De laatste dag van die maand is de uiterste houdbaarheidsdatum. Bewaren beneden 25°C. Spoel geneesmiddelen niet door de gootsteen of de WC en gooi ze niet in de vuilnisbak. Vraag uw apotheker wat u met geneesmiddelen moet doen die u niet meer gebruikt. Ze worden dan op een verantwoorde manier vernietigd en komen niet in het milieu terecht. 91 6. Inhoud van de verpakking en overige informatie Welke stoffen zitten er in dit middel? • Elke harde capsule bevat oseltamivir gelijk aan 30 mg oseltamivir. • De andere stoffen in dit middel zijn: inhoud van de capsules: gepregelatiniseerd zetmeel, talk, povidon, natriumcroscarmellose en natriumstearylfumaraat capsulehuls: gelatine, geel ijzeroxide (E172), rood ijzeroxide (E172) en titaniumdioxide (E171) drukinkt: schellak (E904), titaniumdioxide (E171) en FD en C Blauw 2 (indigokarmijn, E132). Hoe ziet Tamiflu eruit en hoeveel zit er in een verpakking? De 30 mg harde capsule bestaat uit een ondoorzichtig lichtgele onderhelft met de opdruk “ROCHE” en een ondoorzichtig lichtgele bovenhelft met de opdruk “30 mg”. De opdrukken zijn blauw. Tamiflu 30 mg harde capsules zijn verkrijgbaar in doordrukstrips met 10 capsules. Houder van de vergunning voor het in de handel brengen en fabrikant Roche Registration Limited 6 Falcon Way Shire Park Welwyn Garden City AL7 1TW Verenigd Koninkrijk Roche Pharma AG Emil-Barell-Str. 1 D-79639 Grenzach-Wyhlen Duitsland Neem voor alle informatie met betrekking tot dit geneesmiddel contact op met de lokale vertegenwoordiger van de houder van de vergunning voor het in de handel brengen: België/Belgique/Belgien N.V. Roche S.A. Tél/Tel: +32 (0) 2 525 82 11 Lietuva UAB “Roche Lietuva” Tel: +370 5 2546799 България Рош България ЕООД Тел: +359 2 818 44 44 Luxembourg/Luxemburg (Voir/siehe Belgique/Belgien) Česká republika Roche s. r. o. Tel: +420 - 2 20382111 Magyarország Roche (Magyarország) Kft. Tel: +36 - 23 446 800 Danmark Roche a/s Tlf: +45 - 36 39 99 99 Malta (See United Kingdom) Deutschland Roche Pharma AG Tel: +49 (0) 7624 140 Nederland Roche Nederland B.V. Tel: +31 (0) 348 438050 Eesti Roche Eesti OÜ Tel: + 372 - 6 177 380 Norge Roche Norge AS Tlf: +47 - 22 78 90 00 92 Ελλάδα Roche (Hellas) A.E. Τηλ: +30 210 61 66 100 Österreich Roche Austria GmbH Tel: +43 (0) 1 27739 España Roche Farma S.A. Tel: +34 - 91 324 81 00 Polska Roche Polska Sp.z o.o. Tel: +48 - 22 345 18 88 France Roche Tél: +33 (0) 1 47 61 40 00 Portugal Roche Farmacêutica Química, Lda Tel: +351 - 21 425 70 00 Hrvatska Roche d.o.o Tel: +385 1 4722 333 România Roche România S.R.L. Tel: +40 21 206 47 01 Ireland Roche Products (Ireland) Ltd. Tel: +353 (0) 1 469 0700 Slovenija Roche farmacevtska družba d.o.o. Tel: +386 - 1 360 26 00 Ísland Roche a/s c/o Icepharma hf Sími: +354 540 8000 Slovenská republika Roche Slovensko, s.r.o. Tel: +421 - 2 52638201 Italia Roche S.p.A. Tel: +39 - 039 2471 Suomi/Finland Roche Oy Puh/Tel: +358 (0) 10 554 500 Kύπρος Γ.Α.Σταμάτης & Σια Λτδ. Τηλ: +357 - 22 76 62 76 Sverige Roche AB Tel: +46 (0) 8 726 1200 Latvija Roche Latvija SIA Tel: +371 - 6 7039831 United Kingdom Roche Products Ltd. Tel: +44 (0) 1707 366000 Deze bijsluiter is voor het laatst goedgekeurd in {maand/JJJJ} Meer informatie over dit geneesmiddel is beschikbaar op de website van het Europees Geneesmiddelenbureau (http://www.ema.europa.eu). 93 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Informatie voor de gebruiker Voor personen die het moeilijk vinden om capsules te slikken, waaronder zeer jonge kinderen, is er een vloeibaar geneesmiddel, Tamiflu orale suspensie. Wanneer u een vloeibaar geneesmiddel nodig heeft, maar dit niet beschikbaar is, kan in de apotheek een suspensie worden gemaakt van Tamiflu capsules (zie De volgende informatie is alleen bestemd voor beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg). Deze apotheekbereiding is de voorkeursoptie. Wanneer de apotheekbereiding niet beschikbaar is, kunt u thuis vloeibare Tamiflu maken van deze capsules. De dosering is hetzelfde voor de behandeling of de preventie van griep. Het verschil is hoe vaak het wordt gegeven. De thuisbereiding van vloeibare Tamiflu • Wanneer u de juiste capsule heeft voor de benodigde dosis (een 30 mg of een 60 mg dosis), kunt u de capsule openmaken en de inhoud mengen met 1 theelepel (of minder) van een geschikt gezoet voedingsmiddel. Dit is doorgaans geschikt voor kinderen ouder dan 1 jaar. Zie het bovenste deel van de instructies. • Wanneer u kleinere doses nodig heeft, omvat het maken van de vloeibare Tamiflu van capsules meer stappen. Dit is geschikt voor jongere kinderen en baby’s: zij hebben meestal een Tamiflu dosis van minder dan 30 mg nodig. Zie het onderste deel van de instructies. Kinderen van 1 t/m 12 jaar Om een 30 mg of 60 mg dosis te maken, heeft u het volgende nodig: • Eén of twee 30 mg Tamiflu capsule(s) • Een scherpe schaar • Een kleine schaal • Een theelepel (5 ml lepel) • Water • Zoet voedingsmiddel om de bittere smaak van het poeder te maskeren. Voorbeelden zijn: chocolade- of kersensiroop, en dessertsauzen, zoals karamel- of toffeesaus. Of u kunt suikerwater maken: meng een theelepel water met driekwart (3/4) van een theelepel suiker. Stap 1: Controleer of de dosis correct is Om de juiste hoeveelheid te vinden die gebruikt moet worden, zoek het gewicht van de patiënt op aan de linkerkant van de tabel. Kijk in de rechterkolom voor het juiste aantal capsules dat u nodig heeft om de patiënt één dosis te geven. Het aantal is hetzelfde voor zowel de behandeling als de preventie van griep. 30 mg dosis 60 mg dosis 94 U dient alleen gebruik te maken van 30 mg capsules voor 30 mg en 60 mg doses. Probeer geen 45 mg of 75 mg doses te maken door de inhoud van 30 mg capsules te gebruiken. Gebruik in plaats daarvan de geschikte capsulegrootte. Gewicht t/m 15 kg 15 kg t/m 23 kg 23 kg t/m 40 kg Tamiflu dosis 30 mg 45 mg 60 mg Aantal capsules 1 capsule Gebruik geen 30 mg capsules 2 capsules Stap 2: Giet al het poeder in een schaal Houd een 30 mg capsule rechtop boven een schaal en knip voorzichtig het ronde uiteinde eraf met een schaar. Giet al het poeder in de schaal. Open een tweede capsule voor een 60 mg dosis. Giet al het poeder in de schaal. Wees voorzichtig met het poeder, omdat het uw huid en ogen kan irriteren. Stap 3: Zoet het poeder en geef de dosis Voeg een kleine hoeveelheid – niet meer dan een theelepel – van een zoet voedingsmiddel toe aan het poeder in de schaal. Dit is om de bittere smaak van het Tamiflu poeder te maskeren. Roer het mengsel goed. Geef de gehele inhoud van de schaal direct aan de patiënt. Als een kleine hoeveelheid mengsel achterblijft in de schaal, spoel de schaal om met een kleine hoeveelheid water en laat de patiënt alles opdrinken. Herhaal deze procedure iedere keer dat u het geneesmiddel moet geven. Baby’s jonger dan 1 jaar Om een kleinere enkele dosis te maken, heeft u het volgende nodig: • Eén 30 mg Tamiflu capsule • Een scherpe schaar • Twee kleine schalen (gebruik aparte schalen voor elk kind) • Eén grote dispenser voor orale toediening om water mee af te meten – een 5 of 10 ml dispenser • Eén kleine dispenser voor orale toediening met een 0,1 ml schaalverdeling, om de dosis toe te dienen • Een theelepel (5 ml lepel) 95 • Water • Zoet voedingsmiddel om de bittere smaak van de Tamiflu te maskeren. Voorbeelden zijn: chocolade- of kersensiroop, en dessertsauzen, zoals karamel- of toffeesaus. Of u kunt suikerwater maken: meng een theelepel water met driekwart (3/4) van een theelepel suiker. Stap 1: Giet al het poeder in een schaal Houd een 30 mg capsule rechtop boven één van de schalen en knip voorzichtig het ronde uiteinde eraf met een schaar. Wees voorzichtig met het poeder, omdat het uw huid en ogen kan irriteren. Giet al het poeder in de schaal, ongeacht welke dosis u gaat maken. De hoeveelheid is hetzelfde voor zowel de behandeling als de preventie van griep. Stap 2: Voeg water toe om het geneesmiddel te verdunnen Gebruik de grote dispenser om 5 ml water op te zuigen. Voeg het water toe aan het poeder in de schaal. Roer het mengsel met een theelepel voor ongeveer 2 minuten. Maakt u zich geen zorgen als niet al het poeder oplost. Het onopgeloste poeder bestaat slechts uit niet-werkzame bestanddelen. Stap 3: Kies de juiste hoeveelheid voor het gewicht van uw kind Zoek het gewicht van het kind aan de linkerkant van de tabel. De rechterkolom van de tabel toont hoeveel van het vloeibare mengsel u moet opzuigen. 96 Baby’s jonger dan 1 jaar (waaronder voldragen pasgeborenen) Gewicht van het kind Hoeveel mengsel (dichtstbijzijnde) opzuigen 3 kg 1,5 ml 3,5 kg 1,8 ml 4 kg 2,0 ml 4,5 kg 2,3 ml 5 kg 2,5 ml 5,5 kg 2,8 ml 6 kg 3,0 ml 6,5 kg 3,3 ml 7 kg 3,5 ml 7,5 kg 3,8 ml 8 kg 4,0 ml 8,5 kg 4,3 ml 9 kg 4,5 ml 9,5 kg 4,8 ml 10 kg of meer 5,0 ml Stap 4: Zuig het vloeibare mengsel op Zorg dat u een dispenser heeft van de geschikte grootte. Zuig de juiste hoeveelheid vloeibaar mengsel op vanuit de eerste schaal. Zuig het voorzichtig op zodat er geen luchtbellen in komen. Spuit voorzichtig de juiste dosis in de tweede schaal. Stap 5: Zoet het mengsel en geef dit aan het kind Voeg een kleine hoeveelheid – niet meer dan een theelepel – van een zoet voedingsmiddel toe aan de tweede schaal. Dit is om de bittere smaak van de Tamiflu te maskeren. Meng het zoete voedingsmiddel goed met de vloeibare Tamiflu. Geef de volledige inhoud van de tweede schaal (vloeibare Tamiflu met zoet voedingsmiddel) direct aan het kind. Als er iets achterblijft in de tweede schaal, spoel de schaal om met een kleine hoeveelheid water en laat het kind alles opdrinken. Voor kinderen die niet in staat zijn om uit de schaal te drinken, voer ze met een lepel of gebruik een fles om het restje van het mengsel te geven. 97 Geef het kind iets te drinken. Gooi alle ongebruikte vloeistof uit de eerste schaal weg. Herhaal deze procedure iedere keer dat u het geneesmiddel moet geven. 98 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------De volgende informatie is alleen bestemd voor beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg Patiënten die niet in staat zijn om capsules te slikken: Commercieel geproduceerd Tamiflu poeder voor orale suspensie (6 mg/ml) is het voorkeursproduct voor pediatrische en volwassen patiënten die moeite hebben met het slikken van capsules of als lagere doseringen nodig zijn. In het geval dat commercieel geproduceerd Tamiflu poeder voor orale suspensie niet beschikbaar is, kan de apotheker een suspensie (6 mg/ml) bereiden van Tamiflu capsules. Als de in de apotheek bereide suspensie ook niet beschikbaar is, kunnen patiënten thuis de suspensie maken van capsules. Dispensers voor orale toediening (orale spuiten) met het juiste volume en de juiste verdeling dienen te worden gegeven voor de toediening van de apotheekbereiding en voor de procedures in de thuisbereiding. In beide gevallen dient bij voorkeur het correcte volume op de dispensers te worden gemarkeerd. Voor thuisbereiding moeten aparte dispensers worden meegeleverd om het juiste volume water mee te kunnen opzuigen en om de juiste hoeveelheid Tamiflu-watermengsel mee te kunnen afmeten. Om 5,0 ml water te kunnen afmeten, moeten dispensers van 5 ml of 10 ml worden gebruikt. De juiste grootte van de dispenser voor het afmeten van het juiste volume Tamiflu suspensie (6 mg/ml) staat hieronder. Baby’s jonger dan 1 jaar (waaronder voldragen pasgeborenen) Tamiflu dosis Hoeveelheid Tamiflu Grootte van de te suspensie gebruiken dispenser (0,1 ml schaalverdeling) 9 mg 1,5 ml 2,0 ml (of 3,0 ml) 10 mg 1,7 ml 2,0 ml (of 3,0 ml) 11,25 mg 1,9 ml 2,0 ml (of 3,0 ml) 12,5 mg 2,1 ml 3,0 ml 13,75 mg 2,3 ml 3,0 ml 15 mg 2,5 ml 3,0 ml 16,25 mg 2,7 ml 3,0 ml 18 mg 3,0 ml 3,0 ml (of 5,0 ml) 19,5 mg 3,3 ml 5,0 ml 21 mg 3,5 ml 5,0 ml 22,5 mg 3,8 ml 5,0 ml 24 mg 4,0 ml 5,0 ml 25,5 mg 4,3 ml 5,0 ml 27 mg 4,5 ml 5,0 ml 28,5 mg 4,8 ml 5,0 ml 30 mg 5,0 ml 5,0 ml 99 Bijsluiter: informatie voor de gebruiker Tamiflu 45 mg harde capsules oseltamivir Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat innemen want er staat belangrijke informatie in voor u. • Bewaar deze bijsluiter. Misschien heeft u hem later weer nodig. • Heeft u nog vragen? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. • Geef dit geneesmiddel niet door aan anderen, want het is alleen aan u voorgeschreven. Het kan schadelijk zijn voor anderen, ook al hebben zij dezelfde klachten als u. • Krijgt u last van één van de bijwerkingen die in rubriek 4 staan? Of krijgt u een bijwerking die niet in deze bijsluiter staat? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. Inhoud van deze bijsluiter 1. Wat is Tamiflu en waarvoor wordt dit middel gebruikt? 2. Wanneer mag u dit middel niet innemen of moet u er extra voorzichtig mee zijn? 3. Hoe neemt u dit middel in? 4. Mogelijke bijwerkingen 5. Hoe bewaart u dit middel? 6. Inhoud van de verpakking en overige informatie 1. Wat is Tamiflu en waarvoor wordt dit middel gebruikt? • Tamiflu wordt gebruikt bij volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s (waaronder voldragen pasgeborenen) om griep (influenza) te behandelen. Het kan worden gebruikt wanneer u griepsymptomen heeft en het bekend is dat het griepvirus circuleert onder de bevolking. Tamiflu kan ook worden voorgeschreven aan volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s ouder dan 1 jaar om griep te voorkomen. Dit wordt van geval tot geval bekeken – bijvoorbeeld als u contact heeft gehad met iemand die griep heeft. Tamiflu kan worden voorgeschreven aan volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s (waaronder voldragen pasgeborenen) als een preventieve behandeling in uitzonderlijke omstandigheden – bijvoorbeeld als er een wereldwijde griepepidemie (grieppandemie) heerst en de seizoensgebonden griepvaccinatie mogelijk niet voldoende bescherming biedt. • • Tamiflu bevat oseltamivir, dit behoort tot een groep geneesmiddelen, neuraminidaseremmers genoemd. Deze geneesmiddelen voorkomen de verspreiding van het griepvirus in uw lichaam. Ze helpen de symptomen van de griepvirusinfectie te verlichten of te voorkomen. Influenza, meestal griep genoemd, is een infectie veroorzaakt door een virus. De verschijnselen van griep bestaan meestal uit een plotselinge koorts (meer dan 37,8°C), hoesten, loopneus of verstopte neus, hoofdpijn, spierpijn en extreme vermoeidheid. Deze symptomen kunnen ook door andere infecties veroorzaakt worden. Een echte influenza-infectie treedt alleen op tijdens jaarlijkse uitbraken (epidemieën) wanneer griepvirussen zich verspreiden onder de lokale bevolking. Buiten epidemische perioden worden griepachtige symptomen meestal veroorzaakt door een ander type ziekte. 2. Wanneer mag u dit middel niet innemen of moet u er extra voorzichtig mee zijn? Wanneer mag u dit middel niet gebruiken? • U bent allergisch (overgevoelig) voor één van de stoffen in dit geneesmiddel. Deze stoffen kunt u vinden in rubriek 6. Neem contact op met uw arts als dit voor u geldt. Neem Tamiflu niet in. 100 Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel? Neem contact op met de behandelend arts voordat u dit middel gebruikt: • als u allergisch bent voor andere geneesmiddelen. • als u nierproblemen heeft. Als dit het geval is moet mogelijk uw dosis worden aangepast. • als u een ernstige medische aandoening heeft, die mogelijk een directe opname in het ziekenhuis vereist. • als uw immuunsysteem niet goed werkt. • als u een chronische hart- of ademhalingsaandoening heeft. Tijdens de behandeling met Tamiflu, vertel het een arts direct: • als u veranderingen waarneemt in gedrag of gemoedstoestand (neuropsychiatrische bijwerkingen), met name bij kinderen en jongeren tot 18 jaar. Dit kunnen verschijnselen zijn van zelden voorkomende, maar ernstige bijwerkingen. Tamiflu is geen griepvaccin (griepprik) Tamiflu is geen vaccin: het behandelt de infectie of voorkomt de verspreiding van het griepvirus. Een vaccin geeft u antilichamen tegen het virus. Tamiflu verandert de werkzaamheid van een griepprik niet en beide kunnen aan u worden voorgeschreven door uw arts. Gebruikt u nog andere geneesmiddelen? Gebruikt u naast Tamiflu nog andere geneesmiddelen, of heeft u dat kort geleden gedaan of bestaat de mogelijkheid dat u in de nabije toekomst andere geneesmiddelen gaat gebruiken? Vertel dat dan uw arts of apotheker. Dit geldt ook voor geneesmiddelen waar u geen voorschrift voor nodig heeft. De volgende geneesmiddelen zijn vooral belangrijk: • chloorpropamide (voor de behandeling van diabetes) • methotrexaat (voor de behandeling van bv. reumatoïde artritis) • fenylbutazon (voor de behandeling van pijn en ontsteking) • probenecide (voor de behandeling van jicht) Zwangerschap en borstvoeding Bent u zwanger, denkt u zwanger te zijn, wilt u zwanger worden of geeft u borstvoeding? Neem dan contact op met uw arts voordat u dit geneesmiddel gebruikt. De effecten op baby’s die borstvoeding krijgen zijn niet bekend. U moet het uw arts vertellen wanneer u borstvoeding geeft, zodat uw arts kan bepalen of Tamiflu voor u geschikt is. Vraag uw arts of apotheker om advies voordat u dit geneesmiddel inneemt. Rijvaardigheid en het gebruik van machines Tamiflu heeft geen effect op uw rijvaardigheid en op uw vermogen om machines te bedienen. 3. Hoe neemt u dit middel in? Neem dit geneesmiddel altijd in precies zoals uw arts of apotheker u dat heeft verteld. Twijfelt u over het juiste gebruik? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. Neem Tamiflu zo snel mogelijk in, idealiter binnen twee dagen nadat de griepsymptomen zijn begonnen. De aanbevolen doseringen Voor de behandeling van griep, neem twee doses per dag. Het is gewoonlijk het makkelijkst om één dosis ’s morgens en één dosis ’s avonds te nemen. Het is belangrijk dat u de gehele vijfdaagse kuur afmaakt, zelfs als u zich snel beter begint te voelen. 101 Voor de preventie van griep of na blootstelling aan een besmet persoon, neem één dosis per dag, gedurende 10 dagen. Het is het beste om deze dosis ’s morgens bij het ontbijt in te nemen. In speciale situaties, zoals een wijdverspreide griep of bij patiënten met een zwak immuunsysteem, zal de behandeling 6 tot 12 weken kunnen duren. De aanbevolen dosering is afhankelijk van het lichaamsgewicht van de patiënt. U moet de hoeveelheid orale capsules of suspensie innemen die door uw arts is voorgeschreven. Volwassenen en jongeren van 13 jaar en ouder Lichaamsgewicht Griepbehandeling: Grieppreventie: dosis dosis voor 5 dagen voor 10 dagen Meer dan 40 kg 75 mg tweemaal daags 75 mg eenmaal daags 75 mg kan worden gemaakt van een 30 mg capsule plus een 45 mg capsule Kinderen van 1 t/m 12 jaar Lichaamsgewicht Grieppreventie: Griepbehandeling: dosis dosis voor 10 dagen voor 5 dagen 10 kg t/m 15 kg 30 mg tweemaal daags 30 mg eenmaal daags Meer dan 15 kg en t/m 23 kg 45 mg tweemaal daags 45 mg eenmaal daags Meer dan 23 kg en t/m 40 kg 60 mg tweemaal daags 60 mg eenmaal daags Meer dan 40 kg 75 mg tweemaal daags 75 mg eenmaal daags 75 mg kan worden gemaakt van een 30 mg capsule plus een 45 mg capsule Baby's jonger dan 1 jaar (0 tot 12 maanden) De beslissing om Tamiflu te geven aan baby's jonger dan 1 jaar om griep te voorkomen tijdens een grieppandemie moet genomen worden door een arts na overweging van de mogelijke voordelen en risico's voor het kind. Lichaamsgewicht Griepbehandeling: Grieppreventie: dosis dosis voor 5 dagen voor 10 dagen 3 kg t/m 10+ kg 3 mg per kg lichaamsgewicht, 3 mg per kg, tweemaal daags eenmaal daags mg per kg = mg voor elke kilogram lichaamsgewicht van de baby. Bijvoorbeeld: Als een baby van 6 maanden 8 kg weegt, is de dosis 8 kg x 3 mg per kg = 24 mg. Wijze van toediening Slik de capsules heel door met water. Breek de capsules niet en kauw er niet op. Tamiflu kan met of zonder voedsel worden ingenomen, hoewel de inname met voedsel de kans op misselijkheid of braken kan verkleinen. Personen die het moeilijk vinden om capsules te slikken kunnen een vloeibaar geneesmiddel gebruiken, Tamiflu orale suspensie. Wanneer u Tamiflu orale suspensie nodig heeft, maar deze niet beschikbaar is bij uw apotheek, kunt u van de capsules een vloeibare vorm van Tamiflu maken. Zie De thuisbereiding van vloeibare Tamiflu onderaan de bijsluiter. Heeft u te veel van dit middel ingenomen? Stop met het gebruik van Tamiflu en neem onmiddellijk contact op met een arts of apotheker. In de meeste gevallen van overdosering hebben gebruikers geen bijwerkingen gemeld. Wanneer bijwerkingen werden gemeld, waren deze vergelijkbaar met de bijwerkingen na het innemen van normale doses, zoals vermeld in rubriek 4. 102 Overdosering werd vaker gemeld wanneer Tamiflu aan kinderen werd gegeven dan aan volwassenen en jongeren tot 18 jaar. Voorzichtigheid is geboden bij de bereiding van een Tamiflu suspensie voor kinderen en de toediening van Tamiflu capsules of Tamiflu suspensie aan kinderen. Bent u vergeten dit middel in te nemen? Neem geen dubbele dosis om een vergeten capsule in te halen. Als u stopt met het innemen van dit middel Er zijn geen bijwerkingen wanneer u stopt met Tamiflu. Maar als Tamiflu eerder wordt gestopt dan uw arts u heeft verteld, kunnen de griepsymptomen terugkomen. Maak altijd de kuur af die uw arts u heeft voorgeschreven. Heeft u nog andere vragen over het gebruik van dit geneesmiddel? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. 4. Mogelijke bijwerkingen Zoals elk geneesmiddel kan ook dit geneesmiddel bijwerkingen hebben, al krijgt niet iedereen daarmee te maken. Veel van de bijwerkingen die hieronder staan vermeld, kunnen ook worden veroorzaakt door influenza. De volgende ernstige bijwerkingen zijn zelden gemeld sinds het op de markt brengen van oseltamivir: • Anafylactische en anafylactoïde reacties: ernstige allergische reacties, met zwelling van het gezicht en de huid, jeukende uitslag, lage bloeddruk en problemen met ademhalen • Leveraandoeningen (fulminante hepatitis, verstoorde leverfunctie en geelzucht): gele verkleuring van de huid en het oogwit, verandering van kleur van de ontlasting en veranderingen in gedrag • Angioneurotisch oedeem: plotseling opkomen van ernstige huidzwelling voornamelijk in het hoofd- en nekgebied, waaronder de ogen en tong, met daarbij ademhalingsproblemen • Stevens-Johnsonsyndroom en toxische epidermale necrolyse: gecompliceerde, mogelijk levensbedreigende allergische reactie, ernstige ontsteking van de opperhuid en mogelijk ook de onderhuid, beginnend met koorts, zere keel en vermoeidheid, huiduitslag die kan verergeren tot blaren, vervellen, verlies van grotere stukken huid, mogelijke problemen met ademhalen en lage bloeddruk • Gastro-intestinale bloeding: langdurig bloeden van de dikke darm of braken van bloed • Neuropsychiatrische aandoeningen, zoals hieronder beschreven. Wanneer u één van deze symptomen waarneemt, zoek dan direct medische hulp. De meest frequent (zeer vaak en vaak) gemelde bijwerkingen van Tamiflu zijn misselijkheid of braken, maagpijn, maagklachten, hoofdpijn en pijn. Deze bijwerkingen treden meestal na de eerste dosis van het geneesmiddel op en zullen doorgaans stoppen als de behandeling voortgezet wordt. De frequentie van deze bijwerkingen neemt af wanneer het geneesmiddel met voedsel wordt ingenomen. Zeldzame maar ernstige bijwerkingen: zoek direct medische hulp (Deze komen voor bij minder dan 1 op de 1000 gebruikers) Tijdens de behandeling met Tamiflu zijn zeldzame bijwerkingen gemeld waaronder • Stuiptrekkingen (convulsies) en delirium met bewustzijnsverandering • Verwarring, afwijkend gedrag • Waanideeën, hallucinaties, onrust, angst en nachtmerries 103 Deze bijwerkingen zijn voornamelijk bij kinderen en jongeren tot 18 jaar gemeld. Vaak begonnen ze plotseling en verdwenen ze snel. In een klein aantal gevallen leidde dit tot zelfverwonding, soms met fatale afloop. Dergelijke neuropsychiatrische bijwerkingen zijn ook gemeld bij patiënten met influenza die geen Tamiflu gebruikten. • Patiënten, met name kinderen en jongeren tot 18 jaar, moeten nauwlettend in de gaten worden gehouden op gedragsveranderingen zoals hierboven beschreven. Wanneer u één van deze symptomen waarneemt, met name bij jongere personen, zoek dan direct medische hulp. Volwassenen en jongeren van 13 jaar en ouder Zeer vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij meer dan 1 op de 10 gebruikers) • Hoofdpijn • Misselijkheid. Vaak voorkomende bijwerkingen (komen bij minder dan 1 op de 10 gebruikers) • Bronchitis • Koortslip (virus) • Hoest • Duizeligheid • Koorts • Pijn • Pijn in de ledematen • Loopneus • Slaapproblemen • Zere keel • Maagpijn • Vermoeidheid • Opgeblazen gevoel (bovenbuik) • Infecties van de bovenste luchtwegen (ontsteking van de neus, keel en bijholten) • Maagklachten • Braken. Soms voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 100 gebruikers) • Allergische reacties • Veranderd bewustzijnsniveau • Toevallen/stuipen (convulsies) • Hartritmeafwijkingen • Mild tot ernstig verstoorde leverfunctie • Huidreacties (ontsteking van de huid, rode en jeukende uitslag, schilferende huid). Zelden voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 1000 gebruikers) • Trombocytopenie (laag aantal bloedplaatjes) • Gezichtsstoornissen. 104 Kinderen van 1 t/m 12 jaar Zeer vaak voorkomende bijwerkingen (komen bij meer dan 1 op de 10 gebruikers) • Hoest • Verstopte neus • Braken. Vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 10 gebruikers) • Conjunctivitis (rode ogen, afscheiding uit het oog of oogpijn) • Oorontsteking en andere oorproblemen • Hoofdpijn • Misselijkheid • Loopneus • Maagpijn • Opgeblazen gevoel (bovenbuik) • Maagklachten. Soms voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 100 gebruikers) • Huidontsteking • Trommelvliesaandoening. Baby’s jonger dan 1 jaar De gemelde bijwerkingen bij baby's van 0 tot 12 maanden zijn doorgaans vergelijkbaar met de bijwerkingen die zijn gemeld bij oudere kinderen (1 jaar of ouder). Tevens zijn diarree en luieruitslag gemeld. Krijgt u/uw kind veel last van bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts of apotheker. Dit geldt ook voor mogelijke bijwerkingen die niet in deze bijsluiter staan. Echter, • wanneer u of uw kind herhaaldelijk misselijk is, of • wanneer de influenzasymptomen erger worden of de koorts blijft aanhouden Neem dan direct contact op met uw arts. Het melden van bijwerkingen Krijgt u last van bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts. Dit geldt ook voor mogelijke bijwerkingen die niet in deze bijsluiter staan. U kunt bijwerkingen ook rechtstreeks melden via het nationale meldsysteem zoals vermeld in aanhangsel V. Door bijwerkingen te melden, kunt u ons helpen meer informatie te verkrijgen over de veiligheid van dit geneesmiddel. 5. Hoe bewaart u dit middel? Buiten het zicht en bereik van kinderen houden. Gebruik dit geneesmiddel niet meer na de uiterste houdbaarheidsdatum. Die is te vinden op de doos en doordrukstrip na EXP. Daar staat een maand en een jaar. De laatste dag van die maand is de uiterste houdbaarheidsdatum. Bewaren beneden 25°C. Spoel geneesmiddelen niet door de gootsteen of de WC en gooi ze niet in de vuilnisbak. Vraag uw apotheker wat u met geneesmiddelen moet doen die u niet meer gebruikt. Ze worden dan op een verantwoorde manier vernietigd en komen niet in het milieu terecht. 105 6. Inhoud van de verpakking en overige informatie Welke stoffen zitten er in dit middel? • Elke harde capsule bevat oseltamivir gelijk aan 45 mg oseltamivir. • De andere stoffen in dit middel zijn: inhoud van de capsules: gepregelatiniseerd zetmeel, talk, povidon, natriumcroscarmellose en natriumstearylfumaraat capsulehuls: gelatine, zwart ijzeroxide (E172) en titaniumdioxide (E171) drukinkt: schellak (E904), titaniumdioxide (E171) en FD en C Blauw 2 (indigokarmijn, E132). Hoe ziet Tamiflu eruit en hoeveel zit er in een verpakking? De 45 mg harde capsule bestaat uit een ondoorzichtig grijze onderhelft met de opdruk “ROCHE” en een ondoorzichtig grijze bovenhelft met de opdruk “45 mg”. De opdrukken zijn blauw. Tamiflu 45 mg harde capsules zijn verkrijgbaar in doordrukstrips met 10 capsules. Houder van de vergunning voor het in de handel brengen en fabrikant Roche Registration Limited 6 Falcon Way Shire Park Welwyn Garden City AL7 1TW Verenigd Koninkrijk Roche Pharma AG Emil-Barell-Str. 1 D-79639 Grenzach-Wyhlen Duitsland Neem voor alle informatie met betrekking tot dit geneesmiddel contact op met de lokale vertegenwoordiger van de houder van de vergunning voor het in de handel brengen: België/Belgique/Belgien N.V. Roche S.A. Tél/Tel: +32 (0) 2 525 82 11 Lietuva UAB “Roche Lietuva” Tel: +370 5 2546799 България Рош България ЕООД Тел: +359 2 818 44 44 Luxembourg/Luxemburg (Voir/siehe Belgique/Belgien) Česká republika Roche s. r. o. Tel: +420 - 2 20382111 Magyarország Roche (Magyarország) Kft. Tel: +36 - 23 446 800 Danmark Roche a/s Tlf: +45 - 36 39 99 99 Malta (See United Kingdom) Deutschland Roche Pharma AG Tel: +49 (0) 7624 140 Nederland Roche Nederland B.V. Tel: +31 (0) 348 438050 106 Eesti Roche Eesti OÜ Tel: + 372 - 6 177 380 Norge Roche Norge AS Tlf: +47 - 22 78 90 00 Ελλάδα Roche (Hellas) A.E. Τηλ: +30 210 61 66 100 Österreich Roche Austria GmbH Tel: +43 (0) 1 27739 España Roche Farma S.A. Tel: +34 - 91 324 81 00 Polska Roche Polska Sp.z o.o. Tel: +48 - 22 345 18 88 France Roche Tél: +33 (0) 1 47 61 40 00 Portugal Roche Farmacêutica Química, Lda Tel: +351 - 21 425 70 00 Hrvatska Roche d.o.o Tel: +385 1 4722 333 România Roche România S.R.L. Tel: +40 21 206 47 01 Ireland Roche Products (Ireland) Ltd. Tel: +353 (0) 1 469 0700 Slovenija Roche farmacevtska družba d.o.o. Tel: +386 - 1 360 26 00 Ísland Roche a/s c/o Icepharma hf Sími: +354 540 8000 Slovenská republika Roche Slovensko, s.r.o. Tel: +421 - 2 52638201 Italia Roche S.p.A. Tel: +39 - 039 2471 Suomi/Finland Roche Oy Puh/Tel: +358 (0) 10 554 500 Kύπρος Γ.Α.Σταμάτης & Σια Λτδ. Τηλ: +357 - 22 76 62 76 Sverige Roche AB Tel: +46 (0) 8 726 1200 Latvija Roche Latvija SIA Tel: +371 - 6 7039831 United Kingdom Roche Products Ltd. Tel: +44 (0) 1707 366000 Deze bijsluiter is voor het laatst goedgekeurd in {maand/JJJJ} Meer informatie over dit geneesmiddel is beschikbaar op de website van het Europees Geneesmiddelenbureau (http://www.ema.europa.eu). 107 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Informatie voor de gebruiker Voor personen die het moeilijk vinden om capsules te slikken, waaronder zeer jonge kinderen, is er een vloeibaar geneesmiddel, Tamiflu orale suspensie. Wanneer u een vloeibaar geneesmiddel nodig heeft, maar dit niet beschikbaar is, kan in de apotheek een suspensie worden gemaakt van Tamiflu capsules (zie De volgende informatie is alleen bestemd voor beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg). Deze apotheekbereiding is de voorkeursoptie. Wanneer de apotheekbereiding niet beschikbaar is, kunt u thuis vloeibare Tamiflu maken van deze capsules. De dosering is hetzelfde voor de behandeling of de preventie van griep. Het verschil is hoe vaak het wordt gegeven. De thuisbereiding van vloeibare Tamiflu • Wanneer u de juiste capsule heeft voor de benodigde dosis (een 45 mg dosis), kunt u de capsule openmaken en de inhoud mengen met 1 theelepel (of minder) van een geschikt gezoet voedingsmiddel. Dit is doorgaans geschikt voor kinderen ouder dan 1 jaar. Zie het bovenste deel van de instructies. • Wanneer u kleinere doses nodig heeft, omvat het maken van de vloeibare Tamiflu van capsules meer stappen. Dit is geschikt voor jongere, lichtere kinderen en baby’s: zij hebben meestal een Tamiflu dosis van minder dan 45 mg nodig. Zie het onderste deel van de instructies. Kinderen van 1 t/m 12 jaar Om een 45 mg dosis te maken, heeft u het volgende nodig: • Eén 45 mg Tamiflu capsule • Een scherpe schaar • Een kleine schaal • Een theelepel (5 ml lepel) • Water • Zoet voedingsmiddel om de bittere smaak van het poeder te maskeren. Voorbeelden zijn: chocolade- of kersensiroop, en dessertsauzen, zoals karamel- of toffeesaus. Of u kunt suikerwater maken: meng een theelepel water met driekwart (3/4) van een theelepel suiker. Stap 1: Controleer of de dosis correct is Om de juiste hoeveelheid te vinden die gebruikt moet worden, zoek het gewicht van de patiënt op aan de linkerkant van de tabel. Kijk in de rechterkolom voor het juiste aantal capsules dat u nodig heeft om de patiënt één dosis te geven. Het aantal is hetzelfde voor zowel de behandeling als de preventie van griep. 45 mg dosis U dient alleen gebruik te maken van 45 mg capsules voor 45 mg doses. Probeer geen 30 mg, 60 mg of 75 mg doses te maken door de inhoud van 45 mg capsules te gebruiken. Gebruik in plaats daarvan de geschikte capsulegrootte. 108 Gewicht t/m 15 kg 15 kg t/m 23 kg 23 kg t/m 40 kg Tamiflu dosis 30 mg 45 mg 60 mg Aantal capsules Gebruik geen 45 mg capsules 1 capsule Gebruik geen 45 mg capsules Stap 2: Giet al het poeder in een schaal Houd een 45 mg capsule rechtop boven een schaal en knip voorzichtig het ronde uiteinde eraf met een schaar. Giet al het poeder in de schaal. Wees voorzichtig met het poeder, omdat het uw huid en ogen kan irriteren. Stap 3: Zoet het poeder en geef de dosis Voeg een kleine hoeveelheid – niet meer dan een theelepel – van een zoet voedingsmiddel toe aan het poeder in de schaal. Dit is om de bittere smaak van het Tamiflu poeder te maskeren. Roer het mengsel goed. Geef de gehele inhoud van de schaal direct aan de patiënt. Als een kleine hoeveelheid mengsel achterblijft in de schaal, spoel de schaal om met een kleine hoeveelheid water en laat de patiënt alles opdrinken. Herhaal deze procedure iedere keer dat u het geneesmiddel moet geven. Baby’s jonger dan 1 jaar Om een kleinere enkele dosis te maken, heeft u het volgende nodig: • Eén 45 mg Tamiflu capsule • Een scherpe schaar • Twee kleine schalen (gebruik aparte schalen voor elk kind) • Eén grote dispenser voor orale toediening om water mee af te meten – een 5 of 10 ml dispenser • Eén kleine dispenser voor orale toediening met een 0,1 ml schaalverdeling, om de dosis toe te dienen • Een theelepel (5 ml lepel) • Water 109 • Zoet voedingsmiddel om de bittere smaak van de Tamiflu te maskeren. Voorbeelden zijn: chocolade- of kersensiroop, en dessertsauzen, zoals karamel- of toffeesaus. Of u kunt suikerwater maken: meng een theelepel water met driekwart (3/4) van een theelepel suiker. Stap 1: Giet al het poeder in een schaal Houd een 45 mg capsule rechtop boven één van de schalen en knip voorzichtig het ronde uiteinde eraf met een schaar. Wees voorzichtig met het poeder, omdat het uw huid en ogen kan irriteren. Giet al het poeder in de schaal, ongeacht welke dosis u gaat maken. De hoeveelheid is hetzelfde voor zowel de behandeling als de preventie van griep. Stap 2: Voeg water toe om het geneesmiddel te verdunnen Gebruik de grote dispenser om 7,5 ml water op te zuigen. Voeg het water toe aan het poeder in de schaal. Roer het mengsel met een theelepel voor ongeveer 2 minuten. Maakt u zich geen zorgen als niet al het poeder oplost. Het onopgeloste poeder bestaat slechts uit niet-werkzame bestanddelen. Stap 3: Kies de juiste hoeveelheid voor het gewicht van uw kind Zoek het gewicht van het kind aan de linkerkant van de tabel. De rechterkolom van de tabel toont hoeveel van het vloeibare mengsel u moet opzuigen. 110 Baby’s jonger dan 1 jaar (waaronder voldragen pasgeborenen) Gewicht van het kind Hoeveel mengsel (dichtstbijzijnde) opzuigen 3 kg 1,5 ml 3,5 kg 1,8 ml 4 kg 2,0 ml 4,5 kg 2,3 ml 5 kg 2,5 ml 5,5 kg 2,8 ml 6 kg 3,0 ml 6,5 kg 3,3 ml 7 kg 3,5 ml 7,5 kg 3,8 ml 8 kg 4,0 ml 8,5 kg 4,3 ml 9 kg 4,5 ml 9,5 kg 4,8 ml 10 kg of meer 5,0 ml Stap 4: Zuig het vloeibare mengsel op Zorg dat u een dispenser heeft van de geschikte grootte. Zuig de juiste hoeveelheid vloeibaar mengsel op vanuit de eerste schaal. Zuig het voorzichtig op zodat er geen luchtbellen inkomen. Spuit voorzichtig de juiste dosis in de tweede schaal. Stap 5: Zoet het mengsel en geef dit aan het kind Voeg een kleine hoeveelheid – niet meer dan een theelepel – van een zoet voedingsmiddel toe aan de tweede schaal. Dit is om de bittere smaak van de Tamiflu te maskeren. Meng het zoete voedingsmiddel goed met de vloeibare Tamiflu. Geef de volledige inhoud van de tweede schaal (vloeibare Tamiflu met zoet voedingsmiddel) direct aan het kind. Als er iets achterblijft in de tweede schaal, spoel de schaal om met een kleine hoeveelheid water en laat het kind alles opdrinken. Voor kinderen die niet in staat zijn om uit de schaal te drinken, voer ze met een lepel of gebruik een fles om het restje van het mengsel te geven. 111 Geef het kind iets te drinken. Gooi alle ongebruikte vloeistof uit de eerste schaal weg. Herhaal deze procedure iedere keer dat u het geneesmiddel moet geven. 112 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------De volgende informatie is alleen bestemd voor beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg Patiënten die niet in staat zijn om capsules te slikken: Commercieel geproduceerd Tamiflu poeder voor orale suspensie (6 mg/ml) is het voorkeursproduct voor pediatrische en volwassen patiënten die moeite hebben met het slikken van capsules of als lagere doseringen nodig zijn. In het geval dat commercieel geproduceerd Tamiflu poeder voor orale suspensie niet beschikbaar is, kan de apotheker een suspensie (6 mg/ml) bereiden van Tamiflu capsules. Als de in de apotheek bereide suspensie ook niet beschikbaar is, kunnen patiënten thuis de suspensie maken van capsules. Dispensers voor orale toediening (orale spuiten) met het juiste volume en de juiste verdeling dienen te worden gegeven voor de toediening van de apotheekbereiding en voor de procedures in de thuisbereiding. In beide gevallen dient bij voorkeur het correcte volume op de dispensers te worden gemarkeerd. Voor thuisbereiding, moeten aparte dispensers worden meegeleverd om het juiste volume water mee te kunnen opzuigen en om de juiste hoeveelheid Tamiflu-watermengsel mee te kunnen afmeten. Om 5,0 ml water te kunnen afmeten, moeten dispensers van 5 ml of 10 ml worden gebruikt. De juiste grootte van de dispenser voor het afmeten van het juiste volume Tamiflu suspensie (6 mg/ml) staat hieronder. Baby’s jonger dan 1 jaar (waaronder voldragen pasgeborenen) Tamiflu dosis Hoeveelheid Tamiflu Grootte van de te suspensie gebruiken dispenser (0,1 ml schaalverdeling) 9 mg 1,5 ml 2,0 ml (of 3,0 ml) 10 mg 1,7 ml 2,0 ml (of 3,0 ml) 11,25 mg 1,9 ml 2,0 ml (of 3,0 ml) 12,5 mg 2,1 ml 3,0 ml 13,75 mg 2,3 ml 3,0 ml 15 mg 2,5 ml 3,0 ml 16,25 mg 2,7 ml 3,0 ml 18 mg 3,0 ml 3,0 ml (of 5,0 ml) 19,5 mg 3,3 ml 5,0 ml 21 mg 3,5 ml 5,0 ml 22,5 mg 3,8 ml 5,0 ml 24 mg 4,0 ml 5,0 ml 25,5 mg 4,3 ml 5,0 ml 27 mg 4,5 ml 5,0 ml 28,5 mg 4,8 ml 5,0 ml 30 mg 5,0 ml 5,0 ml 113 Bijsluiter: informatie voor de gebruiker Tamiflu 75 mg harde capsules oseltamivir Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat innemen want er staat belangrijke informatie in voor u. • Bewaar deze bijsluiter. Misschien heeft u hem later weer nodig. • Heeft u nog vragen? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. • Geef dit geneesmiddel niet door aan anderen, want het is alleen aan u voorgeschreven. Het kan schadelijk zijn voor anderen, ook al hebben zij dezelfde klachten als u. • Krijgt u last van één van de bijwerkingen die in rubriek 4 staan? Of krijgt u een bijwerking die niet in deze bijsluiter staat? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. Inhoud van deze bijsluiter 1. Wat is Tamiflu en waarvoor wordt dit middel gebruikt? 2. Wanneer mag u dit middel niet innemen of moet u er extra voorzichtig mee zijn? 3. Hoe neemt u dit middel in? 4. Mogelijke bijwerkingen 5. Hoe bewaart u dit middel? 6. Inhoud van de verpakking en overige informatie 1. Wat is Tamiflu en waarvoor wordt dit middel gebruikt? • Tamiflu wordt gebruikt bij volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s (waaronder voldragen pasgeborenen) om griep (influenza) te behandelen. Het kan worden gebruikt wanneer u griepsymptomen heeft en het bekend is dat het griepvirus circuleert onder de bevolking. Tamiflu kan ook worden voorgeschreven aan volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s ouder dan 1 jaar om griep te voorkomen. Dit wordt van geval tot geval bekeken – bijvoorbeeld als u contact heeft gehad met iemand die griep heeft. Tamiflu kan worden voorgeschreven aan volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s (waaronder voldragen pasgeborenen) als een preventieve behandeling in uitzonderlijke omstandigheden – bijvoorbeeld als er een wereldwijde griepepidemie (grieppandemie) heerst en de seizoensgebonden griepvaccinatie mogelijk niet voldoende bescherming biedt. • • Tamiflu bevat oseltamivir, dit behoort tot een groep geneesmiddelen, neuraminidaseremmers genoemd. Deze geneesmiddelen voorkomen de verspreiding van het griepvirus in uw lichaam. Ze helpen de symptomen van de griepvirusinfectie te verlichten of te voorkomen. Influenza, meestal griep genoemd, is een infectie veroorzaakt door een virus. De verschijnselen van griep bestaan meestal uit een plotselinge koorts (meer dan 37,8°C), hoesten, loopneus of verstopte neus, hoofdpijn, spierpijn en extreme vermoeidheid. Deze symptomen kunnen ook door andere infecties veroorzaakt worden. Een echte influenza-infectie treedt alleen op tijdens jaarlijkse uitbraken (epidemieën) wanneer griepvirussen zich verspreiden onder de lokale bevolking. Buiten epidemische perioden worden griepachtige symptomen meestal veroorzaakt door een ander type ziekte. 2. Wanneer mag u dit middel niet innemen of moet u er extra voorzichtig mee zijn? Wanneer mag u dit middel niet gebruiken? • U bent allergisch (overgevoelig) voor één van de stoffen in dit geneesmiddel. Deze stoffen kunt u vinden in rubriek 6. Neem contact op met uw arts als dit voor u geldt. Neem Tamiflu niet in. 114 Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel? Neem contact op met de behandelend arts voordat u dit middel gebruikt: • als u allergisch bent voor andere geneesmiddelen. • als u nierproblemen heeft. Als dit het geval is moet mogelijk uw dosis worden aangepast. • als u een ernstige medische aandoening heeft, die mogelijk een directe opname in het ziekenhuis vereist. • als uw immuunsysteem niet goed werkt. • als u een chronische hart- of ademhalingsaandoening heeft. Tijdens de behandeling met Tamiflu, vertel het een arts direct: • als u veranderingen waarneemt in gedrag of gemoedstoestand (neuropsychiatrische bijwerkingen), met name bij kinderen en jongeren tot 18 jaar. Dit kunnen verschijnselen zijn van zelden voorkomende, maar ernstige bijwerkingen. Tamiflu is geen griepvaccin (griepprik) Tamiflu is geen vaccin: het behandelt de infectie of voorkomt de verspreiding van het griepvirus. Een vaccin geeft u antilichamen tegen het virus. Tamiflu verandert de werkzaamheid van een griepprik niet en beide kunnen aan u worden voorgeschreven door uw arts. Gebruikt u nog andere geneesmiddelen? Gebruikt u naast Tamiflu nog andere geneesmiddelen, of heeft u dat kort geleden gedaan of bestaat de mogelijkheid dat u in de nabije toekomst andere geneesmiddelen gaat gebruiken? Vertel dat dan uw arts of apotheker. Dit geldt ook voor geneesmiddelen waar u geen voorschrift voor nodig heeft. De volgende geneesmiddelen zijn vooral belangrijk: • chloorpropamide (voor de behandeling van diabetes) • methotrexaat (voor de behandeling van bv. reumatoïde artritis) • fenylbutazon (voor de behandeling van pijn en ontsteking) • probenecide (voor de behandeling van jicht) Zwangerschap en borstvoeding Bent u zwanger, denkt u zwanger te zijn, wilt u zwanger worden of geeft u borstvoeding? Neem dan contact op met uw arts voordat u dit geneesmiddel gebruikt. De effecten op baby’s die borstvoeding krijgen zijn niet bekend. U moet het uw arts vertellen wanneer u borstvoeding geeft, zodat uw arts kan bepalen of Tamiflu voor u geschikt is. Vraag uw arts of apotheker om advies voordat u dit geneesmiddel inneemt. Rijvaardigheid en het gebruik van machines Tamiflu heeft geen effect op uw rijvaardigheid en op uw vermogen om machines te bedienen. 3. Hoe neemt u dit middel in? Neem dit geneesmiddel altijd in precies zoals uw arts of apotheker u dat heeft verteld. Twijfelt u over het juiste gebruik? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. Neem Tamiflu zo snel mogelijk in, idealiter binnen twee dagen nadat de griepsymptomen zijn begonnen. De aanbevolen doseringen Voor de behandeling van griep, neem twee doses per dag. Het is gewoonlijk het makkelijkst om één dosis ’s morgens en één dosis ’s avonds te nemen. Het is belangrijk dat u de gehele vijfdaagse kuur afmaakt, zelfs als u zich snel beter begint te voelen. 115 Voor de preventie van griep of na blootstelling aan een besmet persoon, neem één dosis per dag, gedurende 10 dagen. Het is het beste om deze dosis ’s morgens bij het ontbijt in te nemen. In speciale situaties, zoals een wijdverspreide griep of bij patiënten met een zwak immuunsysteem, zal de behandeling 6 tot 12 weken kunnen duren. De aanbevolen dosering is afhankelijk van het lichaamsgewicht van de patiënt. U moet de hoeveelheid orale capsules of suspensie innemen die door uw arts is voorgeschreven. Volwassenen en jongeren van 13 jaar en ouder Lichaamsgewicht Griepbehandeling: Grieppreventie: dosis dosis voor 5 dagen voor 10 dagen Meer dan 40 kg 75 mg tweemaal daags 75 mg eenmaal daags 75 mg kan worden gemaakt van een 30 mg capsule plus een 45 mg capsule Kinderen van 1 t/m 12 jaar Lichaamsgewicht Grieppreventie: Griepbehandeling: dosis dosis voor 10 dagen voor 5 dagen 10 kg t/m 15 kg 30 mg tweemaal daags 30 mg eenmaal daags Meer dan 15 kg en t/m 23 kg 45 mg tweemaal daags 45 mg eenmaal daags Meer dan 23 kg en t/m 40 kg 60 mg tweemaal daags 60 mg eenmaal daags Meer dan 40 kg 75 mg tweemaal daags 75 mg eenmaal daags 75 mg kan worden gemaakt van een 30 mg capsule plus een 45 mg capsule Baby's jonger dan 1 jaar (0 tot 12 maanden) De beslissing om Tamiflu te geven aan baby's jonger dan 1 jaar om griep te voorkomen tijdens een grieppandemie moet genomen worden door een arts na overweging van de mogelijke voordelen en risico's voor het kind. Lichaamsgewicht Griepbehandeling: Grieppreventie: dosis dosis voor 5 dagen voor 10 dagen 3 kg t/m 10+ kg 3 mg per kg lichaamsgewicht, 3 mg per kg, tweemaal daags eenmaal daags mg per kg = mg voor elke kilogram lichaamsgewicht van de baby. Bijvoorbeeld: Als een baby van 6 maanden 8 kg weegt, is de dosis 8 kg x 3 mg per kg = 24 mg. Wijze van toediening Slik de capsules heel door met water. Breek de capsules niet en kauw er niet op. Tamiflu kan met of zonder voedsel worden ingenomen, hoewel de inname met voedsel de kans op misselijkheid of braken kan verkleinen. Personen die het moeilijk vinden om capsules te slikken kunnen een vloeibaar geneesmiddel gebruiken, Tamiflu orale suspensie. Wanneer u Tamiflu orale suspensie nodig heeft, maar deze niet beschikbaar is bij uw apotheek, kunt u van de capsules een vloeibare vorm van Tamiflu maken. Zie De thuisbereiding van vloeibare Tamiflu onderaan de bijsluiter. Heeft u te veel van dit middel ingenomen? Stop met het gebruik van Tamiflu en neem onmiddellijk contact op met een arts of apotheker. In de meeste gevallen van overdosering hebben gebruikers geen bijwerkingen gemeld. Wanneer bijwerkingen werden gemeld, waren deze vergelijkbaar met de bijwerkingen na het innemen van normale doses, zoals vermeld in rubriek 4. 116 Overdosering werd vaker gemeld wanneer Tamiflu aan kinderen werd gegeven dan aan volwassenen en jongeren tot 18 jaar. Voorzichtigheid is geboden bij de bereiding van een Tamiflu suspensie voor kinderen en de toediening van Tamiflu capsules of Tamiflu suspensie aan kinderen. Bent u vergeten dit middel in te nemen? Neem geen dubbele dosis om een vergeten capsule in te halen. Als u stopt met het innemen van dit middel Er zijn geen bijwerkingen wanneer u stopt met Tamiflu. Maar als Tamiflu eerder wordt gestopt dan uw arts u heeft verteld, kunnen de griepsymptomen terugkomen. Maak altijd de kuur af die uw arts u heeft voorgeschreven. Heeft u nog andere vragen over het gebruik van dit geneesmiddel? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. 4. Mogelijke bijwerkingen Zoals elk geneesmiddel kan ook dit geneesmiddel bijwerkingen hebben, al krijgt niet iedereen daarmee te maken. Veel van de bijwerkingen die hieronder staan vermeld, kunnen ook worden veroorzaakt door influenza. De volgende ernstige bijwerkingen zijn zelden gemeld sinds het op de markt brengen van oseltamivir: • Anafylactische en anafylactoïde reacties: ernstige allergische reacties, met zwelling van het gezicht en de huid, jeukende uitslag, lage bloeddruk en problemen met ademhalen • Leveraandoeningen (fulminante hepatitis, verstoorde leverfunctie en geelzucht): gele verkleuring van de huid en het oogwit, verandering van kleur van de ontlasting en veranderingen in gedrag • Angioneurotisch oedeem: plotseling opkomen van ernstige huidzwelling voornamelijk in het hoofd- en nekgebied, waaronder de ogen en tong, met daarbij ademhalingsproblemen • Stevens-Johnsonsyndroom en toxische epidermale necrolyse: gecompliceerde, mogelijk levensbedreigende allergische reactie, ernstige ontsteking van de opperhuid en mogelijk ook de onderhuid, beginnend met koorts, zere keel en vermoeidheid, huiduitslag die kan verergeren tot blaren, vervellen, verlies van grotere stukken huid, mogelijke problemen met ademhalen en lage bloeddruk • Gastro-intestinale bloeding: langdurig bloeden van de dikke darm of braken van bloed • Neuropsychiatrische aandoeningen, zoals hieronder beschreven. Wanneer u één van deze symptomen waarneemt, zoek dan direct medische hulp. De meest frequent (zeer vaak en vaak) gemelde bijwerkingen van Tamiflu zijn misselijkheid of braken, maagpijn, maagklachten, hoofdpijn en pijn. Deze bijwerkingen treden meestal na de eerste dosis van het geneesmiddel op en zullen doorgaans stoppen als de behandeling voortgezet wordt. De frequentie van deze bijwerkingen neemt af wanneer het geneesmiddel met voedsel wordt ingenomen. Zeldzame maar ernstige bijwerkingen: zoek direct medische hulp (Deze komen voor bij minder dan 1 op de 1000 gebruikers) Tijdens de behandeling met Tamiflu zijn zeldzame bijwerkingen gemeld waaronder • Stuiptrekkingen (convulsies) en delirium met bewustzijnsverandering • Verwarring, afwijkend gedrag • Waanideeën, hallucinaties, onrust, angst en nachtmerries 117 Deze bijwerkingen zijn voornamelijk bij kinderen en jongeren tot 18 jaar gemeld. Vaak begonnen ze plotseling en verdwenen ze snel. In een klein aantal gevallen leidde dit tot zelfverwonding, soms met fatale afloop. Dergelijke neuropsychiatrische bijwerkingen zijn ook gemeld bij patiënten met influenza die geen Tamiflu gebruikten. • Patiënten, met name kinderen en jongeren tot 18 jaar, moeten nauwlettend in de gaten worden gehouden op gedragsveranderingen zoals hierboven beschreven. Wanneer u één van deze symptomen waarneemt, met name bij jongere personen, zoek dan direct medische hulp. Volwassenen en jongeren van 13 jaar en ouder Zeer vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij meer dan 1 op de 10 gebruikers) • Hoofdpijn • Misselijkheid. Vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 10 gebruikers) • Bronchitis • Koortslip (virus) • Hoest • Duizeligheid • Koorts • Pijn • Pijn in de ledematen • Loopneus • Slaapproblemen • Zere keel • Maagpijn • Vermoeidheid • Opgeblazen gevoel (bovenbuik) • Infecties van de bovenste luchtwegen (ontsteking van de neus, keel en bijholten) • Maagklachten • Braken. Soms voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 100 gebruikers) • Allergische reacties • Veranderd bewustzijnsniveau • Toevallen/stuipen (convulsies) • Hartritmeafwijkingen • Mild tot ernstig verstoorde leverfunctie • Huidreacties (ontsteking van de huid, rode en jeukende uitslag, schilferende huid). Zelden voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 1000 gebruikers) • Trombocytopenie (laag aantal bloedplaatjes) • Gezichtsstoornissen. 118 Kinderen van 1 t/m 12 jaar Zeer vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij meer dan 1 op de 10 gebruikers) • Hoest • Verstopte neus • Braken. Vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 10 gebruikers) • Conjunctivitis (rode ogen, afscheiding uit het oog of oogpijn) • Oorontsteking en andere oorproblemen • Hoofdpijn • Misselijkheid • Loopneus • Maagpijn • Opgeblazen gevoel (bovenbuik) • Maagklachten. Soms voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 100 gebruikers) • Huidontsteking • Trommelvliesaandoening. Baby’s jonger dan 1 jaar De gemelde bijwerkingen bij baby's van 0 tot 12 maanden zijn doorgaans vergelijkbaar met de bijwerkingen die zijn gemeld bij oudere kinderen (1 jaar of ouder). Tevens zijn diarree en luieruitslag gemeld. Krijgt u/uw kind veel last van bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts of apotheker. Dit geldt ook voor mogelijke bijwerkingen die niet in deze bijsluiter staan. Echter, • wanneer u of uw kind herhaaldelijk misselijk is, of • wanneer de influenzasymptomen erger worden of de koorts blijft aanhouden Neem dan direct contact op met uw arts. Het melden van bijwerkingen Krijgt u last van bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts. Dit geldt ook voor mogelijke bijwerkingen die niet in deze bijsluiter staan. U kunt bijwerkingen ook rechtstreeks melden via het nationale meldsysteem zoals vermeld in aanhangsel V. Door bijwerkingen te melden, kunt u ons helpen meer informatie te verkrijgen over de veiligheid van dit geneesmiddel. 5. Hoe bewaart u dit middel? Buiten het zicht en bereik van kinderen houden. Gebruik dit geneesmiddel niet meer na de uiterste houdbaarheidsdatum. Die is te vinden op de doos en doordrukstrip na EXP. Daar staat een maand en een jaar. De laatste dag van die maand is de uiterste houdbaarheidsdatum. Bewaren beneden 25°C. Spoel geneesmiddelen niet door de gootsteen of de WC en gooi ze niet in de vuilnisbak. Vraag uw apotheker wat u met geneesmiddelen moet doen die u niet meer gebruikt. Ze worden dan op een verantwoorde manier vernietigd en komen niet in het milieu terecht. 119 6. Inhoud van de verpakking en overige informatie Welke stoffen zitten er in dit middel? • Elke harde capsule bevat oseltamivir gelijk aan 75 mg oseltamivir • De andere stoffen in dit middel zijn: inhoud van de capsules: gepregelatiniseerd zetmeel, talk, povidon, natriumcroscarmellose en natriumstearylfumaraat capsulehuls: gelatine, geel ijzeroxide (E172), rood ijzeroxide (E172), zwart ijzeroxide (E172) en titaniumdioxide (E171) drukinkt: schellak (E904), titaniumdioxide (E171) en FD en C Blauw 2 (indigokarmijn E132). Hoe ziet Tamiflu eruit en hoeveel zit er in een verpakking? De 75 mg harde capsule bestaat uit een ondoorzichtig grijze onderhelft met de opdruk “ROCHE” en een ondoorzichtig lichtgele bovenhelft met de opdruk “75 mg”. De opdrukken zijn blauw. Tamiflu 75 mg harde capsules zijn verkrijgbaar in doordrukstrips met 10 capsules. Houder van de vergunning voor het in de handel brengen en fabrikant Roche Registration Limited 6 Falcon Way Shire Park Welwyn Garden City AL7 1TW Verenigd Koninkrijk Roche Pharma AG Emil-Barell-Str. 1 D-79639 Grenzach-Wyhlen Duitsland Neem voor alle informatie met betrekking tot dit geneesmiddel contact op met de lokale vertegenwoordiger van de houder van de vergunning voor het in de handel brengen: België/Belgique/Belgien N.V. Roche S.A. Tél/Tel: +32 (0) 2 525 82 11 Lietuva UAB “Roche Lietuva” Tel: +370 5 2546799 България Рош България ЕООД Тел: +359 2 818 44 44 Luxembourg/Luxemburg (Voir/siehe Belgique/Belgien) Česká republika Roche s. r. o. Tel: +420 - 2 20382111 Magyarország Roche (Magyarország) Kft. Tel: +36 - 23 446 800 Danmark Roche a/s Tlf: +45 - 36 39 99 99 Malta (See United Kingdom) Deutschland Roche Pharma AG Tel: +49 (0) 7624 140 Nederland Roche Nederland B.V. Tel: +31 (0) 348 438050 120 Eesti Roche Eesti OÜ Tel: + 372 - 6 177 380 Norge Roche Norge AS Tlf: +47 - 22 78 90 00 Ελλάδα Roche (Hellas) A.E. Τηλ: +30 210 61 66 100 Österreich Roche Austria GmbH Tel: +43 (0) 1 27739 España Roche Farma S.A. Tel: +34 - 91 324 81 00 Polska Roche Polska Sp.z o.o. Tel: +48 - 22 345 18 88 France Roche Tél: +33 (0) 1 47 61 40 00 Portugal Roche Farmacêutica Química, Lda Tel: +351 - 21 425 70 00 Hrvatska Roche d.o.o Tel: +385 1 4722 333 România Roche România S.R.L. Tel: +40 21 206 47 01 Ireland Roche Products (Ireland) Ltd. Tel: +353 (0) 1 469 0700 Slovenija Roche farmacevtska družba d.o.o. Tel: +386 - 1 360 26 00 Ísland Roche a/s c/o Icepharma hf Sími: +354 540 8000 Slovenská republika Roche Slovensko, s.r.o. Tel: +421 - 2 52638201 Italia Roche S.p.A. Tel: +39 - 039 2471 Suomi/Finland Roche Oy Puh/Tel: +358 (0) 10 554 500 Kύπρος Γ.Α.Σταμάτης & Σια Λτδ. Τηλ: +357 - 22 76 62 76 Sverige Roche AB Tel: +46 (0) 8 726 1200 Latvija Roche Latvija SIA Tel: +371 - 6 7039831 United Kingdom Roche Products Ltd. Tel: +44 (0) 1707 366000 Deze bijsluiter is voor het laatst goedgekeurd in {maand/JJJJ} Meer informatie over dit geneesmiddel is beschikbaar op de website van het Europees Geneesmiddelenbureau (http://www.ema.europa.eu). 121 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Informatie voor de gebruiker Voor personen die het moeilijk vinden om capsules te slikken, waaronder zeer jonge kinderen, is er een vloeibaar geneesmiddel, Tamiflu orale suspensie. Wanneer u een vloeibaar geneesmiddel nodig heeft, maar dit niet beschikbaar is, kan in de apotheek een suspensie worden gemaakt van Tamiflu capsules (zie De volgende informatie is alleen bestemd voor beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg). Deze apotheekbereiding is de voorkeursoptie. Wanneer de apotheekbereiding niet beschikbaar is, kunt u thuis vloeibare Tamiflu maken van deze capsules. De dosering is hetzelfde voor de behandeling of de preventie van griep. Het verschil is hoe vaak het wordt gegeven. De thuisbereiding van vloeibare Tamiflu • Wanneer u de juiste capsule heeft voor de benodigde dosis (een 75 mg dosis), kunt u de capsule openmaken en de inhoud mengen met 1 theelepel (of minder) van een geschikt gezoet voedingsmiddel. Dit is doorgaans geschikt voor kinderen ouder dan 1 jaar. Zie het bovenste deel van de instructies. • Wanneer u kleinere doses nodig heeft, omvat het maken van de vloeibare Tamiflu van capsules meer stappen. Dit is geschikt voor jongere kinderen en baby’s: zij hebben meestal een Tamiflu dosis van minder dan 30 mg nodig. Zie het onderste deel van de instructies. Volwassenen, jongeren van 13 jaar en ouder en kinderen die meer dan 40 kg wegen Om een 75 mg dosis te maken, heeft u het volgende nodig: • Eén 75 mg Tamiflu capsule • Een scherpe schaar • Een kleine schaal • Een theelepel (5 ml lepel) • Water • Zoet voedingsmiddel om de bittere smaak van het poeder te maskeren. Voorbeelden zijn: chocolade- of kersensiroop, en dessertsauzen, zoals karamel- of toffeesaus. Of u kunt suikerwater maken: meng een theelepel water met driekwart (3/4) van een theelepel suiker. Stap 1: Controleer of de dosis correct is Om de juiste hoeveelheid te vinden die gebruikt moet worden, zoek het gewicht van de patiënt op aan de linkerkant van de tabel. Kijk in de rechterkolom voor het juiste aantal capsules dat u nodig heeft om de patiënt één dosis te geven. Het aantal is hetzelfde voor zowel de behandeling als de preventie van griep. 75 mg dosis U dient alleen gebruik te maken van 75 mg capsules voor 75 mg doses. Probeer geen 75 mg dosis te maken door de inhoud van 30 mg of 45 mg capsules te gebruiken. 122 Gewicht Meer dan 40 kg Tamiflu dosis 75 mg Aantal capsules 1 capsule Niet voor kinderen die minder dan 40 kg wegen U dient een dosis van minder dan 75 mg te bereiden voor kinderen die minder dan 40 kg wegen. Zie hieronder. Stap 2: Giet al het poeder in een schaal Houd een 75 mg capsule rechtop boven een schaal en knip voorzichtig het ronde uiteinde eraf met een schaar. Giet al het poeder in de schaal. Wees voorzichtig met het poeder, omdat het uw huid en ogen kan irriteren. Stap 3: Zoet het poeder en geef de dosis Voeg een kleine hoeveelheid – niet meer dan een theelepel – van een zoet voedingsmiddel toe aan het poeder in de schaal. Dit is om de bittere smaak van het Tamiflu poeder te maskeren. Roer het mengsel goed. Geef de gehele inhoud van de schaal direct aan de patiënt. Als een kleine hoeveelheid mengsel achterblijft in de schaal, spoel de schaal om met een kleine hoeveelheid water en laat de patiënt alles opdrinken. Herhaal deze procedure iedere keer dat u het geneesmiddel moet geven. Baby’s jonger dan 1 jaar en kinderen die minder dan 40 kg wegen Om een kleinere enkele dosis te maken, heeft u het volgende nodig: • Eén 75 mg Tamiflu capsule • Een scherpe schaar • Twee kleine schalen • Eén grote dispenser voor orale toediening om water mee af te meten – een 5 of 10 ml dispenser • Eén kleine dispenser voor orale toediening met een 0,1 ml schaalverdeling, om de dosis toe te dienen • Een theelepel (5 ml lepel) • Water 123 • Zoet voedingsmiddel om de bittere smaak van de Tamiflu te maskeren. Voorbeelden zijn: chocolade- of kersensiroop, en dessertsauzen, zoals karamel- of toffeesaus. Of u kunt suikerwater maken: meng een theelepel water met driekwart (3/4) van een theelepel suiker. Stap 1: Giet al het poeder in een schaal Houd een 75 mg capsule rechtop boven één van de schalen en knip voorzichtig het ronde uiteinde eraf met een schaar. Wees voorzichtig met het poeder, omdat het uw huid en ogen kan irriteren. Giet al het poeder in de schaal, ongeacht welke dosis u gaat maken. De hoeveelheid is hetzelfde voor zowel de behandeling als de preventie van griep. Stap 2: Voeg water toe om het geneesmiddel te verdunnen Gebruik de grote dispenser om 12,5 ml water op te zuigen. Voeg het water toe aan het poeder in de schaal. Roer het mengsel met een theelepel voor ongeveer 2 minuten. Maakt u zich geen zorgen als niet al het poeder oplost. Het onopgeloste poeder bestaat slechts uit niet-werkzame bestanddelen. Stap 3: Kies de juiste hoeveelheid voor het gewicht van uw kind Zoek het gewicht van het kind aan de linkerkant van de tabel. De rechterkolom van de tabel toont hoeveel van het vloeibare mengsel u moet opzuigen. 124 Baby’s jonger dan 1 jaar (waaronder voldragen pasgeborenen) Gewicht van het kind Hoeveel mengsel (dichtstbijzijnde) opzuigen 3 kg 1,5 ml 3,5 kg 1,8 ml 4 kg 2,0 ml 4,5 kg 2,3 ml 5 kg 2,5 ml 5,5 kg 2,8 ml 6 kg 3,0 ml 6,5 kg 3,3 ml 7 kg 3,5 ml 7,5 kg 3,8 ml 8 kg 4,0 ml 8,5 kg 4,3 ml 9 kg 4,5 ml 9,5 kg 4,8 ml 10 kg of meer 5,0 ml Stap 4: Zuig het vloeibare mengsel op Zorg dat u een dispenser heeft van de geschikte grootte. Zuig de juiste hoeveelheid vloeibaar mengsel op vanuit de eerste schaal. Zuig het voorzichtig op zodat er geen luchtbellen inkomen. Spuit voorzichtig de juiste dosis in de tweede schaal. Stap 5: Zoet het mengsel en geef dit aan het kind Voeg een kleine hoeveelheid – niet meer dan een theelepel – van een zoet voedingsmiddel toe aan de tweede schaal. Dit is om de bittere smaak van de Tamiflu te maskeren. Meng het zoete voedingsmiddel goed met de vloeibare Tamiflu. Geef de volledige inhoud van de tweede schaal (vloeibare Tamiflu met zoet voedingsmiddel) direct aan het kind. Als er iets achterblijft in de tweede schaal, spoel de schaal om met een kleine hoeveelheid water en laat het kind alles opdrinken. Voor kinderen die niet in staat zijn om uit de schaal te drinken, voer ze met een lepel of gebruik een fles om het restje van het mengsel te geven. Geef het kind iets te drinken. 125 Gooi alle ongebruikte vloeistof uit de eerste schaal weg. Herhaal deze procedure iedere keer dat u het geneesmiddel moet geven. 126 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------De volgende informatie is alleen bestemd voor beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg Patiënten die niet in staat zijn om capsules te slikken: Commercieel geproduceerd Tamiflu poeder voor orale suspensie (6 mg/ml) is het voorkeursproduct voor pediatrische en volwassen patiënten die moeite hebben met het slikken van capsules of als lagere doseringen nodig zijn. In het geval dat commercieel geproduceerd Tamiflu poeder voor orale suspensie niet beschikbaar is, kan de apotheker een suspensie (6 mg/ml) bereiden van Tamiflu capsules. Als de in de apotheek bereide suspensie ook niet beschikbaar is, kunnen patiënten thuis de suspensie maken van capsules. Dispensers voor orale toediening (orale spuiten) met het juiste volume en de juiste verdeling dienen te worden gegeven voor de toediening van de apotheekbereiding en voor de procedures in de thuisbereiding. In beide gevallen dient bij voorkeur het correcte volume op de dispensers te worden gemarkeerd. Voor thuisbereiding moeten aparte dispensers worden meegeleverd om het juiste volume water mee te kunnen opzuigen en om de juiste hoeveelheid Tamiflu-watermengsel mee te kunnen afmeten. Om 12,5 ml water te kunnen afmeten, moeten dispensers van 10 ml worden gebruikt. De juiste grootte van de dispenser voor het afmeten van het juiste volume Tamiflu suspensie (6 mg/ml) staat hieronder. Baby’s jonger dan 1 jaar (waaronder voldragen pasgeborenen) Tamiflu dosis Hoeveelheid Tamiflu Grootte van de te suspensie gebruiken dispenser (0,1 ml schaalverdeling) 9 mg 1,5 ml 2,0 ml (of 3,0 ml) 10 mg 1,7 ml 2,0 ml (of 3,0 ml) 11,25 mg 1,9 ml 2,0 ml (of 3,0 ml) 12,5 mg 2,1 ml 3,0 ml 13,75 mg 2,3 ml 3,0 ml 15 mg 2,5 ml 3,0 ml 16,25 mg 2,7 ml 3,0 ml 18 mg 3,0 ml 3,0 ml (of 5,0 ml) 19,5 mg 3,3 ml 5,0 ml 21 mg 3,5 ml 5,0 ml 22,5 mg 3,8 ml 5,0 ml 24 mg 4,0 ml 5,0 ml 25,5 mg 4,3 ml 5,0 ml 27 mg 4,5 ml 5,0 ml 28,5 mg 4,8 ml 5,0 ml 30 mg 5,0 ml 5,0 ml Kinderen ouder dan 1 jaar, die minder dan 40 kg wegen Tamiflu dosis Hoeveelheid Tamiflu Grootte van de te suspensie gebruiken dispenser (0,1 ml schaalverdeling) 30 mg 5,0 ml 5,0 ml (of 10,0 ml) 45 mg 7,5 ml 10,0 ml 60 mg 10,0 ml 10,0 ml 127 Bijsluiter: informatie voor de gebruiker Tamiflu 6 mg/ml poeder voor orale suspensie oseltamivir Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat innemen want er staat belangrijke informatie in voor u. • Bewaar deze bijsluiter. Misschien heeft u hem later weer nodig. • Heeft u nog vragen? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. • Geef dit geneesmiddel niet door aan anderen, want het is alleen aan u voorgeschreven. Het kan schadelijk zijn voor anderen, ook al hebben zij dezelfde klachten als u. • Krijgt u last van één van de bijwerkingen die in rubriek 4 staan? Of krijgt u een bijwerking die niet in deze bijsluiter staat? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. Inhoud van deze bijsluiter 1. Wat is Tamiflu en waarvoor wordt dit middel gebruikt? 2. Wanneer mag u dit middel niet innemen of moet u er extra voorzichtig mee zijn? 3. Hoe neemt u dit middel in? 4. Mogelijke bijwerkingen 5. Hoe bewaart u dit middel? 6. Inhoud van de verpakking en overige informatie 1. Wat is Tamiflu en waarvoor wordt dit middel gebruikt? • Tamiflu wordt gebruikt bij volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s (waaronder voldragen pasgeborenen) om griep (influenza) te behandelen. Het kan worden gebruikt wanneer u griepsymptomen heeft en het bekend is dat het griepvirus circuleert onder de bevolking. Tamiflu kan ook worden voorgeschreven aan volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s ouder dan 1 jaar om griep te voorkomen. Dit wordt van geval tot geval bekeken – bijvoorbeeld als u contact heeft gehad met iemand die griep heeft. Tamiflu kan worden voorgeschreven aan volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s (waaronder voldragen pasgeborenen) als een preventieve behandeling in uitzonderlijke omstandigheden – bijvoorbeeld als er een wereldwijde griepepidemie (grieppandemie) heerst en de seizoensgebonden griepvaccinatie mogelijk niet voldoende bescherming biedt. • • Tamiflu bevat oseltamivir, dit behoort tot een groep geneesmiddelen, neuraminidaseremmers genoemd. Deze geneesmiddelen voorkomen de verspreiding van het griepvirus in uw lichaam. Ze helpen de symptomen van de griepvirusinfectie te verlichten of te voorkomen. Influenza, meestal griep genoemd, is een infectie veroorzaakt door een virus. De verschijnselen van griep bestaan meestal uit een plotselinge koorts (meer dan 37,8°C), hoesten, loopneus of verstopte neus, hoofdpijn, spierpijn en extreme vermoeidheid. Deze symptomen kunnen ook door andere infecties veroorzaakt worden. Een echte influenza-infectie treedt alleen op tijdens jaarlijkse uitbraken (epidemieën) wanneer griepvirussen zich verspreiden onder de lokale bevolking. Buiten epidemische perioden worden griepachtige symptomen meestal veroorzaakt door een ander type ziekte. 2. Wanneer mag u dit middel niet innemen of moet u er extra voorzichtig mee zijn? Wanneer mag u dit middel niet gebruiken? • U bent allergisch (overgevoelig) voor één van de stoffen in dit geneesmiddel. Deze stoffen kunt u vinden in rubriek 6. Neem contact op met uw arts als dit voor u geldt. Neem Tamiflu niet in. 128 Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel? Neem contact op met de behandelend arts voordat u dit middel gebruikt: • als u allergisch bent voor andere geneesmiddelen. • als u nierproblemen heeft. Als dit het geval is moet mogelijk uw dosis worden aangepast. • als u een ernstige medische aandoening heeft, die mogelijk een directe opname in het ziekenhuis vereist. • als uw immuunsysteem niet goed werkt. • als u een chronische hart- of ademhalingsaandoening heeft. Tijdens de behandeling met Tamiflu, vertel het een arts direct: • als u veranderingen waarneemt in gedrag of gemoedstoestand (neuropsychiatrische bijwerkingen), met name bij kinderen en jongeren tot 18 jaar. Dit kunnen verschijnselen zijn van zelden voorkomende, maar ernstige bijwerkingen. Tamiflu is geen griepvaccin (griepprik) Tamiflu is geen vaccin: het behandelt de infectie of voorkomt de verspreiding van het griepvirus. Een vaccin geeft u antilichamen tegen het virus. Tamiflu verandert de werkzaamheid van een griepprik niet en beide kunnen aan u worden voorgeschreven door uw arts. Gebruikt u nog andere geneesmiddelen? Gebruikt u naast Tamiflu nog andere geneesmiddelen, of heeft u dat kort geleden gedaan of bestaat de mogelijkheid dat u in de nabije toekomst andere geneesmiddelen gaat gebruiken? Vertel dat dan uw arts of apotheker. Dit geldt ook voor geneesmiddelen waar u geen voorschrift voor nodig heeft. De volgende geneesmiddelen zijn vooral belangrijk: • chloorpropamide (voor de behandeling van diabetes) • methotrexaat (voor de behandeling van bv. reumatoïde artritis) • fenylbutazon (voor de behandeling van pijn en ontsteking) • probenecide (voor de behandeling van jicht) Zwangerschap en borstvoeding Bent u zwanger, denkt u zwanger te zijn, wilt u zwanger worden of geeft u borstvoeding? Neem dan contact op met uw arts voordat u dit geneesmiddel gebruikt. De effecten op baby’s die borstvoeding krijgen zijn niet bekend. U moet het uw arts vertellen wanneer u borstvoeding geeft, zodat uw arts kan bepalen of Tamiflu voor u geschikt is. Vraag uw arts of apotheker om advies voordat u dit geneesmiddel inneemt. Rijvaardigheid en het gebruik van machines Tamiflu heeft geen effect op uw rijvaardigheid en op uw vermogen om machines te bedienen. Tamiflu bevat fructose Indien u lijdt aan erfelijke fructose-intolerantie, zorg dan dat uw voorschrijvend arts dat weet voordat u Tamiflu inneemt. Dit geneesmiddel bevat sorbitol, wat een vorm is van fructose. Sorbitol kan een licht laxerend effect hebben. 3. Hoe neemt u dit middel in? Neem dit geneesmiddel altijd in precies zoals uw arts of apotheker u dat heeft verteld. Twijfelt u over het juiste gebruik? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. Gebruik altijd de dispenser voor orale toediening die in de doos is meegeleverd en markeringen heeft die de dosis in milliliter (ml) aangeven. 129 Neem Tamiflu zo snel mogelijk in, idealiter binnen twee dagen nadat de griepsymptomen zijn begonnen. De aanbevolen doseringen Voor de behandeling van griep, neem twee doses per dag. Het is gewoonlijk het makkelijkst om één dosis ’s morgens en één dosis ’s avonds te nemen. Het is belangrijk dat u de gehele vijfdaagse kuur afmaakt, zelfs als u zich snel beter begint te voelen. Voor de preventie van griep of na blootstelling aan een besmet persoon, neem één dosis per dag, gedurende 10 dagen. Het is het beste om deze dosis ‘s morgens bij het ontbijt in te nemen. In speciale situaties, zoals een wijdverspreide griep of bij patiënten met een zwak immuunsysteem, zal de behandeling 6 tot 12 weken kunnen duren. De aanbevolen dosering is afhankelijk van het lichaamsgewicht van de patiënt. U moet de hoeveelheid Tamiflu innemen die door uw arts is voorgeschreven. De orale suspensie kan gebruikt worden door personen die het moeilijk vinden om capsules te slikken. Zie de instructies onderaan de bijsluiter om een dosis klaar te maken en toe te dienen. Volwassenen en jongeren van 13 jaar en ouder Lichaamsgewicht Griepbehandeling: dosis voor 5 dagen Meer dan 40 kg 12,5 ml tweemaal daags 12,5 ml kan worden gemaakt van een 5 ml dosis plus een 7,5 ml dosis Kinderen van 1 t/m 12 jaar Lichaamsgewicht 10 kg t/m 15 kg Meer dan 15 kg t/m 23 kg Meer dan 23 kg t/m 40 kg Meer dan 40 kg Griepbehandeling: dosis voor 5 dagen 5,0 ml tweemaal daags 7,5 ml tweemaal daags 10,0 ml tweemaal daags 12,5 ml tweemaal daags Grieppreventie: dosis voor 10 dagen 12,5 ml eenmaal daags Grieppreventie: dosis voor 10 dagen 5,0 ml eenmaal daags 7,5 ml eenmaal daags 10,0 ml eenmaal daags 12,5 ml eenmaal daags Baby’s jonger dan 1 jaar (0 tot 12 maanden) De beslissing om Tamiflu te geven aan baby's jonger dan 1 jaar om griep te voorkomen tijdens een grieppandemie moet genomen worden door een arts na overweging van de mogelijke voordelen en risico's voor het kind. Een dispenser van 3 ml voor orale toediening (met 0,1 ml schaalverdeling) moet worden gebruikt voor de toediening aan baby's jonger dan 1 jaar die 1 tot 3 ml Tamiflu suspensie nodig hebben. 130 Grieppreventie: dosis voor 10 dagen 1,5 ml eenmaal daags 1,8 ml eenmaal daags 2,0 ml eenmaal daags 2,3 ml eenmaal daags 2,5 ml eenmaal daags 2,8 ml eenmaal daags 3,0 ml eenmaal daags Te gebruiken dispenser 3 kg 3,5 kg 4 kg 4,5 kg 5 kg 5,5 kg 6 kg Griepbehandeling: dosis voor 5 dagen 1,5 ml tweemaal daags 1,8 ml tweemaal daags 2,0 ml tweemaal daags 2,3 ml tweemaal daags 2,5 ml tweemaal daags 2,8 ml tweemaal daags 3,0 ml tweemaal daags > 6 - 7 kg 3,5 ml tweemaal daags 3,5 ml eenmaal daags 10 ml > 7 - 8 kg 4,0 ml tweemaal daags 4,0 ml eenmaal daags 10 ml > 8 - 9 kg 4,5 ml tweemaal daags 4,5 ml eenmaal daags 10 ml > 9 - 10 kg 5,0 ml tweemaal daags 5,0 ml eenmaal daags 10 ml Lichaamsgewicht 3 ml 3 ml 3 ml 3 ml 3 ml 3 ml 3 ml Heeft u te veel van dit middel ingenomen? Stop met het gebruik van Tamiflu en neem onmiddellijk contact op met een arts of apotheker. In de meeste gevallen van overdosering hebben gebruikers geen bijwerkingen gemeld. Wanneer bijwerkingen werden gemeld, waren deze vergelijkbaar met de bijwerkingen na het innemen van normale doses, zoals vermeld in rubriek 4. Overdosering werd vaker gemeld wanneer Tamiflu aan kinderen werd gegeven dan aan volwassenen en jongeren tot 18 jaar. Voorzichtigheid is geboden bij de bereiding van een Tamiflu suspensie voor kinderen en de toediening van Tamiflu capsules of Tamiflu suspensie aan kinderen. Bent u vergeten dit middel in te nemen? Neem geen dubbele dosis om een vergeten dosis in te halen. Als u stopt met het innemen van dit middel Er zijn geen bijwerkingen wanneer u stopt met Tamiflu. Maar als Tamiflu eerder wordt gestopt dan uw arts u heeft verteld, kunnen de griepsymptomen terugkomen. Maak altijd de kuur af die uw arts u heeft voorgeschreven. Heeft u nog andere vragen over het gebruik van dit geneesmiddel? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. 4. Mogelijke bijwerkingen Zoals elk geneesmiddel kan ook dit geneesmiddel bijwerkingen hebben, al krijgt niet iedereen daarmee te maken. Veel van de bijwerkingen die hieronder staan vermeld, kunnen ook worden veroorzaakt door influenza. De volgende ernstige bijwerkingen zijn zelden gemeld sinds het op de markt brengen van oseltamivir: • Anafylactische en anafylactoïde reacties: ernstige allergische reacties, met zwelling van het gezicht en de huid, jeukende uitslag, lage bloeddruk en problemen met ademhalen • Leveraandoeningen (fulminante hepatitis, verstoorde leverfunctie en geelzucht): gele verkleuring van de huid en het oogwit, verandering van kleur van de ontlasting en veranderingen in gedrag • Angioneurotisch oedeem: plotseling opkomen van ernstige huidzwelling voornamelijk in het hoofd- en nekgebied, waaronder de ogen en tong, met daarbij ademhalingsproblemen 131 • Stevens-Johnsonsyndroom en toxische epidermale necrolyse: gecompliceerde, mogelijk levensbedreigende allergische reactie, ernstige ontsteking van de opperhuid en mogelijk ook de onderhuid, beginnend met koorts, zere keel en vermoeidheid, huiduitslag die kan verergeren tot blaren, vervellen, verlies van grotere stukken huid, mogelijke problemen met ademhalen en lage bloeddruk • Gastro-intestinale bloeding: langdurig bloeden van de dikke darm of braken van bloed • Neuropsychiatrische aandoeningen, zoals hieronder beschreven. Wanneer u één van deze symptomen waarneemt, zoek dan direct medische hulp. De meest frequent (zeer vaak en vaak) gemelde bijwerkingen van Tamiflu zijn misselijkheid of braken, maagpijn, maagklachten, hoofdpijn en pijn. Deze bijwerkingen treden meestal na de eerste dosis van het geneesmiddel op en zullen doorgaans stoppen als de behandeling voortgezet wordt. De frequentie van deze bijwerkingen neemt af wanneer het geneesmiddel met voedsel wordt ingenomen. Zeldzame maar ernstige bijwerkingen: zoek direct medische hulp (Deze komen voor bij minder dan 1 op de 1000 gebruikers) Tijdens de behandeling met Tamiflu zijn zeldzame bijwerkingen gemeld waaronder • Stuiptrekkingen (convulsies) en delirium met bewustzijnsverandering • Verwarring, afwijkend gedrag • Waanideeën, hallucinaties, onrust, angst en nachtmerries Deze bijwerkingen zijn voornamelijk bij kinderen en jongeren tot 18 jaar gemeld. Vaak begonnen ze plotseling en verdwenen ze snel. In een klein aantal gevallen leidde dit tot zelfverwonding, soms met fatale afloop. Dergelijke neuropsychiatrische bijwerkingen zijn ook gemeld bij patiënten met influenza die geen Tamiflu gebruikten. • Patiënten, met name kinderen en jongeren tot 18 jaar, moeten nauwlettend in de gaten worden gehouden op gedragsveranderingen zoals hierboven beschreven. Wanneer u één van deze symptomen waarneemt, met name bij jongere personen, zoek dan direct medische hulp. Volwassenen en jongeren van 13 jaar en ouder Zeer vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij meer dan 1 op de 10 gebruikers) • Hoofdpijn • Misselijkheid. Vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 10 gebruikers) • Bronchitis • Koortslip (virus) • Hoest • Duizeligheid • Koorts • Pijn • Pijn in de ledematen • Loopneus • Slaapproblemen • Zere keel • Maagpijn • Vermoeidheid • Opgeblazen gevoel (bovenbuik) • Infecties van de bovenste luchtwegen (ontsteking van de neus, keel en bijholten) • Maagklachten 132 • Braken. Soms voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 100 gebruikers) • Allergische reacties • Veranderd bewustzijnsniveau • Toevallen/stuipen (convulsies) • Hartritmeafwijkingen • Mild tot ernstig verstoorde leverfunctie • Huidreacties (ontsteking van de huid, rode en jeukende uitslag, schilferende huid). Zelden voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 1000 gebruikers) • Trombocytopenie (laag aantal bloedplaatjes) • Gezichtsstoornissen. Kinderen van 1 t/m 12 jaar Zeer vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij meer dan 1 op de 10 gebruikers) • Hoest • Verstopte neus • Braken. Vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 10 gebruikers) • Conjunctivitis (rode ogen, afscheiding uit het oog of oogpijn) • Oorontsteking en andere oorproblemen • Hoofdpijn • Misselijkheid • Loopneus • Maagpijn • Opgeblazen gevoel (bovenbuik) • Maagklachten. Soms voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 100 gebruikers) • Huidontsteking • Trommelvliesaandoening. Baby’s jonger dan 1 jaar De gemelde bijwerkingen bij baby's van 0 tot 12 maanden zijn doorgaans vergelijkbaar met de bijwerkingen die zijn gemeld bij oudere kinderen (1 jaar of ouder). Tevens zijn diarree en luieruitslag gemeld. Krijgt u/uw kind veel last van bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts of apotheker. Dit geldt ook voor mogelijke bijwerkingen die niet in deze bijsluiter staan. Echter, • wanneer u of uw kind herhaaldelijk misselijk is, of • wanneer de influenzasymptomen erger worden of de koorts blijft aanhouden Neem dan direct contact op met uw arts. Het melden van bijwerkingen Krijgt u last van bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts. Dit geldt ook voor mogelijke bijwerkingen die niet in deze bijsluiter staan. U kunt bijwerkingen ook rechtstreeks melden via het nationale meldsysteem zoals vermeld in aanhangsel V. Door bijwerkingen te melden, kunt u ons helpen meer informatie te verkrijgen over de veiligheid van dit geneesmiddel. 133 5. Hoe bewaart u dit middel? Buiten het zicht en bereik van kinderen houden. Gebruik dit geneesmiddel niet meer na de uiterste houdbaarheidsdatum. Die is te vinden op de doos en de fles na EXP. Daar staat een maand en een jaar. De laatste dag van die maand is de uiterste houdbaarheidsdatum. Poeder: Bewaren beneden 30°C. Na het oplossen, gedurende 10 dagen te bewaren beneden 25°C. Spoel geneesmiddelen niet door de gootsteen of de WC en gooi ze niet in de vuilnisbak. Vraag uw apotheker wat u met geneesmiddelen moet doen die u niet meer gebruikt. Ze worden dan op een verantwoorde manier vernietigd en komen niet in het milieu terecht. 6. Inhoud van de verpakking en overige informatie Welke stoffen zitten er in dit middel? • De werkzame stof in dit middel is oseltamivir (6 mg/ml oseltamivir na oplossen). • De andere stoffen in dit middel zijn: sorbitol (E420), natriumdiwaterstofcitraat (E331[a]), xanthaangom (E415), natriumbenzoaat (E211), natriumsacharine (E954), titaniumdioxide (E171) en tuttifrutti-smaak (inclusief maltodextrines [mais], propyleenglycol, arabische gom E414 en natuuridentieke smaakstoffen [voornamelijk bestaande uit bananen-, ananas- en perziksmaakstof]). Hoe ziet Tamiflu eruit en hoeveel zit er in een verpakking? Poeder voor orale suspensie Het poeder is een granulaat of samengeklonterd granulaat met een witte tot lichtgele kleur. Tamiflu 6 mg/ml poeder voor orale suspensie is verkrijgbaar in een fles met 13 g poeder om te mengen met 55 ml water. De verpakking bevat ook 1 plastic maatbekertje (55 ml), 1 plastic flesadapter (om het geneesmiddel in de dispenser te krijgen), 1 plastic dispenser van 3 ml voor orale toediening en 1 plastic dispenser van 10 ml voor orale toediening (om de juiste hoeveelheid van het geneesmiddel via de mond toe te dienen). Op de dispenser zijn markeringen in milliliter (ml) van het geneesmiddel aangegeven (zie de afbeeldingen in Instructies voor de gebruiker). Zie Instructies voor de gebruiker voor meer informatie over het bereiden van de suspensie voor oraal gebruik en hoe het geneesmiddel wordt afgemeten en ingenomen, onderaan de bijsluiter. 134 Houder van de vergunning voor het in de handel brengen en fabrikant Roche Registration Limited 6 Falcon Way Shire Park Welwyn Garden City AL7 1TW Verenigd Koninkrijk Roche Pharma AG Emil-Barell-Str. 1 D-79639 Grenzach-Wyhlen Duitsland Neem voor alle informatie met betrekking tot dit geneesmiddel contact op met de lokale vertegenwoordiger van de houder van de vergunning voor het in de handel brengen: België/Belgique/Belgien N.V. Roche S.A. Tél/Tel: +32 (0) 2 525 82 11 Lietuva UAB “Roche Lietuva” Tel: +370 5 2546799 България Рош България ЕООД Тел: +359 2 818 44 44 Luxembourg/Luxemburg (Voir/siehe Belgique/Belgien) Česká republika Roche s. r. o. Tel: +420 - 2 20382111 Magyarország Roche (Magyarország) Kft. Tel: +36 - 23 446 800 Danmark Roche a/s Tlf: +45 - 36 39 99 99 Malta (See United Kingdom) Deutschland Roche Pharma AG Tel: +49 (0) 7624 140 Nederland Roche Nederland B.V. Tel: +31 (0) 348 438050 Eesti Roche Eesti OÜ Tel: + 372 - 6 177 380 Norge Roche Norge AS Tlf: +47 - 22 78 90 00 Ελλάδα Roche (Hellas) A.E. Τηλ: +30 210 61 66 100 Österreich Roche Austria GmbH Tel: +43 (0) 1 27739 España Roche Farma S.A. Tel: +34 - 91 324 81 00 Polska Roche Polska Sp.z o.o. Tel: +48 - 22 345 18 88 France Roche Tél: +33 (0) 1 47 61 40 00 Portugal Roche Farmacêutica Química, Lda Tel: +351 - 21 425 70 00 Hrvatska Roche d.o.o Tel: +385 1 4722 333 România Roche România S.R.L. Tel: +40 21 206 47 01 135 Ireland Roche Products (Ireland) Ltd. Tel: +353 (0) 1 469 0700 Slovenija Roche farmacevtska družba d.o.o. Tel: +386 - 1 360 26 00 Ísland Roche a/s c/o Icepharma hf Sími: +354 540 8000 Slovenská republika Roche Slovensko, s.r.o. Tel: +421 - 2 52638201 Italia Roche S.p.A. Tel: +39 - 039 2471 Suomi/Finland Roche Oy Puh/Tel: +358 (0) 10 554 500 Kύπρος Γ.Α.Σταμάτης & Σια Λτδ. Τηλ: +357 - 22 76 62 76 Sverige Roche AB Tel: +46 (0) 8 726 1200 Latvija Roche Latvija SIA Tel: +371 - 6 7039831 United Kingdom Roche Products Ltd. Tel: +44 (0) 1707 366000 Deze bijsluiter is voor het laatst goedgekeurd in {maand/JJJJ} Meer informatie over dit geneesmiddel is beschikbaar op de website van het Europees Geneesmiddelenbureau (http://www.ema.europa.eu). 136 Instructies voor de gebruiker Het innemen van de Tamiflu orale suspensie gebeurt in 2 stappen. Stap 1: Het bereiden van een nieuwe fles geneesmiddel Uw apotheker heeft wellicht het geneesmiddel voor u bereid toen u uw recept kwam ophalen. Als dat niet zo is, kunt u dit gemakkelijk zelf doen. Zie het eerste deel van de instructies. U hoeft dit maar één keer te doen, aan het begin van de kuur. Stap 2: Afmeten en toedienen van de juiste dosis Schud de suspensie goed en zuig de juiste aanbevolen dosis in de dispenser. Zie het tweede deel van de instructies. Elke keer dat u een dosis nodig heeft, moet u deze stap herhalen. Stap 1: Het bereiden van een nieuwe fles geneesmiddel U heeft het volgende nodig: • De fles met Tamiflu poeder (meegeleverd in de geneesmiddelverpakking) • De schroefdop (meegeleverd in de geneesmiddelverpakking) • Een plastic maatbekertje (meegeleverd in de geneesmiddelverpakking) • De plastic flesadapter (meegeleverd in de geneesmiddelverpakking) • Water dop flesadapter maatbekertje vullijn • Tik tegen de fles om het poeder los te maken Tik enkele malen zachtjes op de gesloten fles om het poeder los te maken. • Gebruik het maatbekertje om 55 ml water af te meten Het maatbekertje dat is meegeleverd in de verpakking heeft een gemarkeerde lijn die een bepaalde hoeveelheid aangeeft. Vul dit maatbekertje met water tot het aangegeven peil. • Voeg al het water toe, sluit en schud de fles Giet al het water vanuit het maatbekertje in de fles, op het poeder. Gebruik altijd 55 ml water, ongeacht de dosis die u nodig heeft. Plaats de dop terug op de fles. Schud de fles goed gedurende 15 seconden. • Plaats de flesadapter Open de fles en druk de flesadapter stevig in de hals van de fles. • Sluit de fles weer Draai de dop stevig op de bovenkant van de fles, die nu een flesadapter bevat. Dit zorgt ervoor dat de flesadapter op de juiste wijze in de fles zit. 137 U heeft nu een fles met Tamiflu orale suspensie klaar om een dosis af te meten. U hoeft deze bereiding niet nogmaals te doen, behalve als u begint met een nieuwe fles. Stap 2: Afmeten en toedienen van de juiste dosis U heeft het volgende nodig: • Een fles met bereide Tamiflu orale suspensie • Afhankelijk van de benodigde dosis heeft u de 3 ml dispenser voor orale toediening (gele zuiger, 0,1 ml schaalverdeling) of de 10 ml dispenser voor orale toediening (witte zuiger, 0,5 ml schaalverdeling) nodig uit de verpakking van het geneesmiddel. • Voor doses van 1,0 ml tot 3,0 ml moet de 3 ml dispenser voor orale toediening worden gebruikt.Voor doses boven 3,0 ml tot 10 ml moet de 10 ml dispenser voor orale toediening worden gebruikt. Gebruik altijd de dispenser voor orale toediening die is meegeleverd in de verpakking om de juiste dosis af te meten. zuiger zuiger (geel) 1,5 ml punt punt • Schud de fles Controleer of de dop goed vast zit en schud dan de fles met Tamiflu orale suspensie. Voor gebruik altijd goed schudden. • Maak de dispenser voor orale toediening klaar voor gebruik Gebruik afhankelijk van de benodigde dosis de dispenser van 3 ml (gele zuiger) of de 10 ml dispenser voor orale toediening (witte zuiger) die is meegeleverd in de verpakking. Duw de zuiger helemaal naar beneden richting de punt van de dispenser. zuiger punt 138 • Vul de dispenser met de juiste dosis Draai de dop van de fles los. Duw de punt van de dispenser in de opening van de flesadapter. Draai dan de gehele unit ondersteboven (fles en dispenser samen). Trek de zuiger langzaam terug om het geneesmiddel in de dispenser te zuigen. Stop bij de maatstreep die de vereiste dosis aangeeft. Draai de gehele unit weer rechtop. Verwijder de dispenser uit de fles. • Dien het geneesmiddel toe in de mond Spuit de suspensie rechtstreeks in de mond door de zuiger van de dispenser naar beneden te duwen. Zorg ervoor dat het geneesmiddel wordt doorgeslikt. U mag iets eten en drinken na het innemen van het geneesmiddel. • Sluit de fles, bewaar het goed Plaats de dop terug op de fles. Houdt het buiten het zicht en bereik van kinderen. Bewaar het geneesmiddel beneden 25°C voor maximaal 10 dagen. Zie rubriek 5 Hoe bewaart u dit middel? van de bijsluiter. U dient direct na de toediening de dispenser uit elkaar te halen en de beide onderdelen onder stromend kraanwater schoon te spoelen. 139 Bijsluiter: informatie voor de gebruiker Tamiflu 12 mg/ml poeder voor orale suspensie oseltamivir Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat innemen want er staat belangrijke informatie in voor u. • Bewaar deze bijsluiter. Misschien heeft u hem later weer nodig. • Heeft u nog vragen? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. • Geef dit geneesmiddel niet door aan anderen, want het is alleen aan u voorgeschreven. Het kan schadelijk zijn voor anderen, ook al hebben zij dezelfde klachten als u. • Krijgt u last van één van de bijwerkingen die in rubriek 4 staan? Of krijgt u een bijwerking die niet in deze bijsluiter staat? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. Inhoud van deze bijsluiter 1. Wat is Tamiflu en waarvoor wordt dit middel gebruikt? 2. Wanneer mag u dit middel niet innemen of moet u er extra voorzichtig mee zijn? 3. Hoe neemt u dit middel in? 4. Mogelijke bijwerkingen 5. Hoe bewaart u dit middel? 6. Inhoud van de verpakking en overige informatie 1. Wat is Tamiflu en waarvoor wordt dit middel gebruikt? • Tamiflu wordt gebruikt bij volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s (waaronder voldragen pasgeborenen) om griep (influenza) te behandelen. Het kan worden gebruikt wanneer u griepsymptomen heeft en het bekend is dat het griepvirus circuleert onder de bevolking. Tamiflu kan ook worden voorgeschreven aan volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s ouder dan 1 jaar om griep te voorkomen. Dit wordt van geval tot geval bekeken – bijvoorbeeld als u contact heeft gehad met iemand die griep heeft. Tamiflu kan worden voorgeschreven aan volwassenen, jongeren tot 18 jaar, kinderen en baby’s (waaronder voldragen pasgeborenen) als een preventieve behandeling in uitzonderlijke omstandigheden – bijvoorbeeld als er een wereldwijde griepepidemie (grieppandemie) heerst en de seizoensgebonden griepvaccinatie mogelijk niet voldoende bescherming biedt. • • Tamiflu bevat oseltamivir, dit behoort tot een groep geneesmiddelen, neuraminidaseremmers genoemd. Deze geneesmiddelen voorkomen de verspreiding van het griepvirus in uw lichaam. Ze helpen de symptomen van de griepvirusinfectie te verlichten of te voorkomen. Influenza, meestal griep genoemd, is een infectie veroorzaakt door een virus. De verschijnselen van griep bestaan meestal uit een plotselinge koorts (meer dan 37,8°C), hoesten, loopneus of verstopte neus, hoofdpijn, spierpijn en extreme vermoeidheid. Deze symptomen kunnen ook door andere infecties veroorzaakt worden. Een echte influenza-infectie treedt alleen op tijdens jaarlijkse uitbraken (epidemieën) wanneer griepvirussen zich verspreiden onder de lokale bevolking. Buiten epidemische perioden worden griepachtige symptomen meestal veroorzaakt door een ander type ziekte. 2. Wanneer mag u dit middel niet innemen of moet u er extra voorzichtig mee zijn? Wanneer mag u dit middel niet gebruiken? • U bent allergisch (overgevoelig) voor één van de stoffen in dit geneesmiddel. Deze stoffen kunt u vinden in rubriek 6. Neem contact op met uw arts als dit voor u geldt. Neem Tamiflu niet in. 140 Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel? Neem contact op met de behandelend arts voordat u dit middel gebruikt: • als u allergisch bent voor andere geneesmiddelen. • als u nierproblemen heeft. Als dit het geval is moet mogelijk uw dosis worden aangepast. • als u een ernstige medische aandoening heeft, die mogelijk een directe opname in het ziekenhuis vereist. • als uw immuunsysteem niet goed werkt. • als u een chronische hart- of ademhalingsaandoening heeft. Tijdens de behandeling met Tamiflu, vertel het een arts direct: • als u veranderingen waarneemt in gedrag of gemoedstoestand (neuropsychiatrische bijwerkingen), met name bij kinderen en jongeren tot 18 jaar. Dit kunnen verschijnselen zijn van zelden voorkomende, maar ernstige bijwerkingen. Tamiflu is geen griepvaccin (griepprik) Tamiflu is geen vaccin: het behandelt de infectie of voorkomt de verspreiding van het griepvirus. Een vaccin geeft u antilichamen tegen het virus. Tamiflu verandert de werkzaamheid van een griepprik niet en beide kunnen aan u worden voorgeschreven door uw arts. Gebruikt u nog andere geneesmiddelen? Gebruikt u naast Tamiflu nog andere geneesmiddelen, of heeft u dat kort geleden gedaan of bestaat de mogelijkheid dat u in de nabije toekomst andere geneesmiddelen gaat gebruiken? Vertel dat dan uw arts of apotheker. Dit geldt ook voor geneesmiddelen waar u geen voorschrift voor nodig heeft. De volgende geneesmiddelen zijn vooral belangrijk: • chloorpropamide (voor de behandeling van diabetes) • methotrexaat (voor de behandeling van bv. reumatoïde artritis) • fenylbutazon (voor de behandeling van pijn en ontsteking) • probenecide (voor de behandeling van jicht) Zwangerschap en borstvoeding Bent u zwanger, denkt u zwanger te zijn, wilt u zwanger worden of geeft u borstvoeding? Neem dan contact op met uw arts voordat u dit geneesmiddel gebruikt. De effecten op baby’s die borstvoeding krijgen zijn niet bekend. U moet het uw arts vertellen wanneer u borstvoeding geeft, zodat uw arts kan bepalen of Tamiflu voor u geschikt is. Vraag uw arts of apotheker om advies voordat u dit geneesmiddel inneemt. Rijvaardigheid en het gebruik van machines Tamiflu heeft geen effect op uw rijvaardigheid en op uw vermogen om machines te bedienen. Tamiflu bevat fructose Indien u lijdt aan erfelijke fructose-intolerantie, zorg dan dat uw voorschrijvend arts dat weet voordat u Tamiflu inneemt. Dit geneesmiddel bevat sorbitol, wat een vorm is van fructose. Sorbitol kan een licht laxerend effect hebben. 3. Hoe neemt u dit middel in? Neem dit geneesmiddel altijd in precies zoals uw arts of apotheker u dat heeft verteld. Twijfelt u over het juiste gebruik? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. Gebruik altijd de dispenser voor orale toediening die in de doos is meegeleverd en markeringen heeft die de dosis in milligram (mg) aangeven. 141 Neem Tamiflu zo snel mogelijk in, idealiter binnen twee dagen nadat de griepsymptomen zijn begonnen. De aanbevolen doseringen Voor de behandeling van griep, neem twee doses per dag. Het is gewoonlijk het makkelijkst om één dosis ’s morgens en één dosis ’s avonds te nemen. Het is belangrijk dat u de gehele vijfdaagse kuur afmaakt, zelfs als u zich snel beter begint te voelen. Voor de preventie van griep of na blootstelling aan een besmet persoon, neem één dosis per dag, gedurende 10 dagen. Het is het beste om deze dosis ‘s morgens bij het ontbijt in te nemen. In speciale situaties, zoals een wijdverspreide griep of bij patiënten met een zwak immuunsysteem, zal de behandeling 6 tot 12 weken kunnen duren. De aanbevolen dosering is afhankelijk van het lichaamsgewicht van de patiënt. U moet de hoeveelheid Tamiflu innemen die door uw arts is voorgeschreven. De orale suspensie kan gebruikt worden door personen die het moeilijk vinden om capsules te slikken. Zie de instructies onderaan de bijsluiter om een dosis klaar te maken en toe te dienen. Volwassenen en jongeren van 13 jaar en ouder Lichaamsgewicht Griepbehandeling: Grieppreventie: dosis dosis voor 5 dagen voor 10 dagen Meer dan 40 kg 75 mg tweemaal daags 75 mg eenmaal daags 75 mg kan worden gemaakt van een 30 mg dosis plus een 45 mg dosis Kinderen van 1 t/m 12 jaar Lichaamsgewicht Grieppreventie: Griepbehandeling: dosis dosis voor 10 dagen voor 5 dagen 10 kg t/m 15 kg 30 mg tweemaal daags 30 mg eenmaal daags Meer dan 15 kg t/m 23 kg 45 mg tweemaal daags 45 mg eenmaal daags Meer dan 23 kg t/m 40 kg 60 mg tweemaal daags 60 mg eenmaal daags Meer dan 40 kg 75 mg tweemaal daags 75 mg eenmaal daags 75 mg kan worden gemaakt van een 30 mg dosis plus een 45 mg dosis Baby’s jonger dan 1 jaar Dit preparaat is niet geschikt voor baby’s jonger dan 1 jaar. Heeft u te veel van dit middel ingenomen? Stop met het gebruik van Tamiflu en neem onmiddellijk contact op met een arts of apotheker. In de meeste gevallen van overdosering hebben gebruikers geen bijwerkingen gemeld. Wanneer bijwerkingen werden gemeld, waren deze vergelijkbaar met de bijwerkingen na het innemen van normale doses, zoals vermeld in rubriek 4. Overdosering werd vaker gemeld wanneer Tamiflu aan kinderen werd gegeven dan aan volwassenen en jongeren tot 18 jaar. Voorzichtigheid is geboden bij de bereiding van een Tamiflu suspensie voor kinderen en de toediening van Tamiflu capsules of Tamiflu suspensie aan kinderen. Bent u vergeten dit middel in te nemen? Neem geen dubbele dosis om een vergeten dosis in te halen. Als u stopt met het innemen van dit middel Er zijn geen bijwerkingen wanneer u stopt met Tamiflu. Maar als Tamiflu eerder wordt gestopt dan uw arts u heeft verteld, kunnen de griepsymptomen terugkomen. Maak altijd de kuur af die uw arts u heeft voorgeschreven. 142 Heeft u nog andere vragen over het gebruik van dit geneesmiddel? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. 4. Mogelijke bijwerkingen Zoals elk geneesmiddel kan ook dit geneesmiddel bijwerkingen hebben, al krijgt niet iedereen daarmee te maken. Veel van de bijwerkingen die hieronder staan vermeld, kunnen ook worden veroorzaakt door influenza. De volgende ernstige bijwerkingen zijn zelden gemeld sinds het op de markt brengen van oseltamivir: • Anafylactische en anafylactoïde reacties: ernstige allergische reacties, met zwelling van het gezicht en de huid, jeukende uitslag, lage bloeddruk en problemen met ademhalen • Leveraandoeningen (fulminante hepatitis, verstoorde leverfunctie en geelzucht): gele verkleuring van de huid en het oogwit, verandering van kleur van de ontlasting en veranderingen in gedrag • Angioneurotisch oedeem: plotseling opkomen van ernstige huidzwelling voornamelijk in het hoofd- en nekgebied, waaronder de ogen en tong, met daarbij ademhalingsproblemen • Stevens-Johnsonsyndroom en toxische epidermale necrolyse: gecompliceerde, mogelijk levensbedreigende allergische reactie, ernstige ontsteking van de opperhuid en mogelijk ook de onderhuid, beginnend met koorts, zere keel en vermoeidheid, huiduitslag die kan verergeren tot blaren, vervellen, verlies van grotere stukken huid, mogelijke problemen met ademhalen en lage bloeddruk • Gastro-intestinale bloeding: langdurig bloeden van de dikke darm of braken van bloed • Neuropsychiatrische aandoeningen, zoals hieronder beschreven. Wanneer u één van deze symptomen waarneemt, zoek dan direct medische hulp. De meest frequent (zeer vaak en vaak) gemelde bijwerkingen van Tamiflu zijn misselijkheid of braken, maagpijn, maagklachten, hoofdpijn en pijn. Deze bijwerkingen treden meestal na de eerste dosis van het geneesmiddel op en zullen doorgaans stoppen als de behandeling voortgezet wordt. De frequentie van deze bijwerkingen neemt af wanneer het geneesmiddel met voedsel wordt ingenomen. Zeldzame maar ernstige bijwerkingen: zoek direct medische hulp (Deze komen voor bij minder dan 1 op de 1000 gebruikers) Tijdens de behandeling met Tamiflu zijn zeldzame bijwerkingen gemeld waaronder • Stuiptrekkingen (convulsies) en delirium met bewustzijnsverandering • Verwarring, afwijkend gedrag • Waanideeën, hallucinaties, onrust, angst en nachtmerries Deze bijwerkingen zijn voornamelijk bij kinderen en jongeren tot 18 jaar gemeld. Vaak begonnen ze plotseling en verdwenen ze snel. In een klein aantal gevallen leidde dit tot zelfverwonding, soms met fatale afloop. Dergelijke neuropsychiatrische bijwerkingen zijn ook gemeld bij patiënten met influenza die geen Tamiflu gebruikten. • Patiënten, met name kinderen en jongeren tot 18 jaar, moeten nauwlettend in de gaten worden gehouden op gedragsveranderingen zoals hierboven beschreven. Wanneer u één van deze symptomen waarneemt, met name bij jongere personen, zoek dan direct medische hulp. Volwassenen en jongeren van 13 jaar en ouder Zeer vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij meer dan 1 op de 10 gebruikers) • Hoofdpijn • Misselijkheid. 143 Vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 10 gebruikers) • Bronchitis • Koortslip (virus) • Hoest • Duizeligheid • Koorts • Pijn • Pijn in de ledematen • Loopneus • Slaapproblemen • Zere keel • Maagpijn • Vermoeidheid • Opgeblazen gevoel (bovenbuik) • Infecties van de bovenste luchtwegen (ontsteking van de neus, keel en bijholten) • Maagklachten • Braken. Soms voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 100 gebruikers) • Allergische reacties • Veranderd bewustzijnsniveau • Toevallen/stuipen (convulsies) • Hartritmeafwijkingen • Mild tot ernstig verstoorde leverfunctie • Huidreacties (ontsteking van de huid, rode en jeukende uitslag, schilferende huid). Zelden voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 1000 gebruikers) • Trombocytopenie (laag aantal bloedplaatjes) • Gezichtsstoornissen. Kinderen van 1 t/m 12 jaar Zeer vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij meer dan 1 op de 10 gebruikers) • Hoest • Verstopte neus • Braken. Vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 10 gebruikers) • Conjunctivitis (rode ogen, afscheiding uit het oog of oogpijn) • Oorontsteking en andere oorproblemen • Hoofdpijn • Misselijkheid • Loopneus • Maagpijn • Opgeblazen gevoel (bovenbuik) • Maagklachten. 144 Soms voorkomende bijwerkingen (komen voor bij minder dan 1 op de 100 gebruikers) • Huidontsteking • Trommelvliesaandoening. Baby’s jonger dan 1 jaar De gemelde bijwerkingen bij baby's van 0 tot 12 maanden zijn doorgaans vergelijkbaar met de bijwerkingen die zijn gemeld bij oudere kinderen (1 jaar of ouder). Tevens zijn diarree en luieruitslag gemeld. Krijgt u/uw kind veel last van bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts of apotheker. Dit geldt ook voor mogelijke bijwerkingen die niet in deze bijsluiter staan. Echter, • wanneer u of uw kind herhaaldelijk misselijk is, of • wanneer de influenzasymptomen erger worden of de koorts blijft aanhouden Neem dan direct contact op met uw arts. Het melden van bijwerkingen Krijgt u last van bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts. Dit geldt ook voor mogelijke bijwerkingen die niet in deze bijsluiter staan. U kunt bijwerkingen ook rechtstreeks melden via het nationale meldsysteem zoals vermeld in aanhangsel V. Door bijwerkingen te melden, kunt u ons helpen meer informatie te verkrijgen over de veiligheid van dit geneesmiddel. 5. Hoe bewaart u dit middel? Buiten het zicht en bereik van kinderen houden. Gebruik dit geneesmiddel niet meer na de uiterste houdbaarheidsdatum. Die is te vinden op de doos en de fles na EXP. Daar staat een maand en een jaar. De laatste dag van die maand is de uiterste houdbaarheidsdatum. Poeder: Bewaren beneden 30°C. Na het oplossen, gedurende 10 dagen te bewaren beneden 25°C of gedurende 17 dagen in een koelkast (2°C- 8°C). Spoel geneesmiddelen niet door de gootsteen of de WC en gooi ze niet in de vuilnisbak. Vraag uw apotheker wat u met geneesmiddelen moet doen die u niet meer gebruikt. Ze worden dan op een verantwoorde manier vernietigd en komen niet in het milieu terecht. 6. Inhoud van de verpakking en overige informatie Welke stoffen zitten er in dit middel? • De werkzame stof in dit middel is oseltamivir (12 mg/ml oseltamivir na oplossen). • De andere stoffen in dit middel zijn: sorbitol (E420), natriumdiwaterstofcitraat(E331[a]), xanthaangom (E415), natriumbenzoaat (E211), natriumsacharine (E954), titaniumdioxide (E171) en tuttifrutti-smaak (inclusief maltodextrines [mais], propyleenglycol, arabische gom E414 en natuuridentieke smaakstoffen [voornamelijk bestaande uit bananen-, ananas- en perziksmaakstof]). Hoe ziet Tamiflu eruit en hoeveel zit er in een verpakking? Poeder voor orale suspensie Het poeder is een granulaat of samengeklonterd granulaat met een witte tot lichtgele kleur. 145 Tamiflu 12 mg/ml poeder voor orale suspensie is verkrijgbaar in een fles met 30 g poeder om te mengen met 52 ml water. De verpakking bevat ook 1 plastic maatbekertje (52 ml), 1 plastic flesadapter (om het geneesmiddel in de dispenser te krijgen) en 1 plastic dispenser voor orale toediening (om de juiste hoeveelheid van het geneesmiddel via de mond toe te dienen). Op de dispenser zijn merktekens voor 30 mg, 45 mg en 60 mg van het geneesmiddel aangegeven (zie de afbeeldingen in Instructies voor de gebruiker). Zie Instructies voor de gebruiker voor meer informatie over het bereiden van de suspensie voor oraal gebruik en hoe het geneesmiddel wordt afgemeten en ingenomen, onderaan de bijsluiter. Houder van de vergunning voor het in de handel brengen en fabrikant Roche Registration Limited 6 Falcon Way Shire Park Welwyn Garden City AL7 1TW Verenigd Koninkrijk Roche Pharma AG Emil-Barell-Str. 1 D-79639 Grenzach-Wyhlen Duitsland Neem voor alle informatie met betrekking tot dit geneesmiddel contact op met de lokale vertegenwoordiger van de houder van de vergunning voor het in de handel brengen: België/Belgique/Belgien N.V. Roche S.A. Tél/Tel: +32 (0) 2 525 82 11 Lietuva UAB “Roche Lietuva” Tel: +370 5 2546799 България Рош България ЕООД Тел: +359 2 818 44 44 Luxembourg/Luxemburg (Voir/siehe Belgique/Belgien) Česká republika Roche s. r. o. Tel: +420 - 2 20382111 Magyarország Roche (Magyarország) Kft. Tel: +36 - 23 446 800 Danmark Roche a/s Tlf: +45 - 36 39 99 99 Malta (See United Kingdom) Deutschland Roche Pharma AG Tel: +49 (0) 7624 140 Nederland Roche Nederland B.V. Tel: +31 (0) 348 438050 Eesti Roche Eesti OÜ Tel: + 372 - 6 177 380 Norge Roche Norge AS Tlf: +47 - 22 78 90 00 Ελλάδα Roche (Hellas) A.E. Τηλ: +30 210 61 66 100 Österreich Roche Austria GmbH Tel: +43 (0) 1 27739 146 España Roche Farma S.A. Tel: +34 - 91 324 81 00 Polska Roche Polska Sp.z o.o. Tel: +48 - 22 345 18 88 France Roche Tél: +33 (0) 1 47 61 40 00 Portugal Roche Farmacêutica Química, Lda Tel: +351 - 21 425 70 00 Hrvatska Roche d.o.o Tel: +385 1 4722 333 România Roche România S.R.L. Tel: +40 21 206 47 01 Ireland Roche Products (Ireland) Ltd. Tel: +353 (0) 1 469 0700 Slovenija Roche farmacevtska družba d.o.o. Tel: +386 - 1 360 26 00 Ísland Roche a/s c/o Icepharma hf Sími: +354 540 8000 Slovenská republika Roche Slovensko, s.r.o. Tel: +421 - 2 52638201 Italia Roche S.p.A. Tel: +39 - 039 2471 Suomi/Finland Roche Oy Puh/Tel: +358 (0) 10 554 500 Kύπρος Γ.Α.Σταμάτης & Σια Λτδ. Τηλ: +357 - 22 76 62 76 Sverige Roche AB Tel: +46 (0) 8 726 1200 Latvija Roche Latvija SIA Tel: +371 - 6 7039831 United Kingdom Roche Products Ltd. Tel: +44 (0) 1707 366000 Deze bijsluiter is voor het laatst goedgekeurd in {maand/JJJJ} Meer informatie over dit geneesmiddel is beschikbaar op de website van het Europees Geneesmiddelenbureau (http://www.ema.europa.eu). 147 Instructies voor de gebruiker Het innemen van de Tamiflu orale suspensie gebeurt in 2 stappen. Stap 1: Het bereiden van een nieuwe fles geneesmiddel Uw apotheker heeft wellicht het geneesmiddel voor u bereid toen u uw recept kwam ophalen. Als dat niet zo is, kunt u dit gemakkelijk zelf doen. Zie het eerste deel van de instructies. U hoeft dit maar één keer te doen, aan het begin van de kuur. Stap 2: Afmeten en toedienen van de juiste dosis Schud de suspensie goed en zuig de juiste aanbevolen dosis in de dispenser. Zie het tweede deel van de instructies. Elke keer dat u een dosis nodig heeft, moet u deze stap herhalen. Stap 1: Het bereiden van een nieuwe fles geneesmiddel U heeft het volgende nodig: • De fles met Tamiflu poeder (meegeleverd in de geneesmiddelverpakking) • De schroefdop (meegeleverd in de geneesmiddelverpakking) • Een plastic maatbekertje (meegeleverd in de geneesmiddelverpakking) • De plastic flesadapter (meegeleverd in de geneesmiddelverpakking) • Water dop flesadapter maatbekertje vullijn • Tik tegen de fles om het poeder los te maken Tik enkele malen zachtjes op de gesloten fles om het poeder los te maken. • Gebruik het maatbekertje om 52 ml water af te meten Het maatbekertje dat is meegeleverd in de verpakking heeft een gemarkeerde lijn die een bepaalde hoeveelheid aangeeft. Vul dit maatbekertje met water tot het aangegeven peil. • Voeg al het water toe, sluit en schud de fles Giet al het water vanuit het maatbekertje in de fles, op het poeder. Gebruik altijd 52 ml water, ongeacht de dosis die u nodig heeft. Plaats de dop terug op de fles. Schud de fles goed gedurende 15 seconden. • Plaats de flesadapter Open de fles en druk de flesadapter stevig in de hals van de fles. • Sluit de fles weer Draai de dop stevig op de bovenkant van de fles, die nu een flesadapter bevat. Dit zorgt ervoor dat de flesadapter op de juiste wijze in de fles zit. 148 U heeft nu een fles met Tamiflu orale suspensie klaar om een dosis af te meten. U hoeft deze bereiding niet nogmaals te doen, behalve als u begint met een nieuwe fles. Stap 2: Afmeten en toedienen van de juiste dosis U heeft het volgende nodig: • Een fles met bereide Tamiflu orale suspensie • De dispenser voor orale toediening uit de verpakking van het geneesmiddel Gebruik altijd de dispenser voor orale toediening die is meegeleverd in de verpakking om de juiste dosis af te meten. Deze is gemarkeerd met 3 verschillende doses: 30 mg, 45 mg en 60 mg. zuiger punt • Schud de fles Controleer of de dop goed vast zit en schud dan de fles met Tamiflu orale suspensie. Voor gebruik altijd goed schudden. • Maak de dispenser voor orale toediening klaar voor gebruik Gebruik de dispenser voor orale toediening die is meegeleverd in de verpakking. Duw de zuiger helemaal naar beneden richting de punt van de dispenser. zuiger punt • Vul de dispenser met de juiste dosis Draai de dop van de fles los. Duw de punt van de dispenser in de opening van de flesadapter. Draai dan de gehele unit ondersteboven (fles en dispenser samen). 149 Trek de zuiger langzaam terug om het geneesmiddel in de dispenser te zuigen. Stop bij de maatstreep die de vereiste dosis aangeeft. Draai de gehele unit weer rechtop. Verwijder de dispenser uit de fles. • Dien het geneesmiddel toe in de mond Spuit de suspensie rechtstreeks in de mond door de zuiger van de dispenser naar beneden te duwen. Zorg ervoor dat het geneesmiddel wordt doorgeslikt. U mag iets eten en drinken na het innemen van het geneesmiddel. • Sluit de fles, bewaar het goed Plaats de dop terug op de fles. Houdt het buiten het zicht en bereik van kinderen. Bewaar het geneesmiddel beneden 25°C voor maximaal 10 dagen. Zie rubriek 5 Hoe bewaart u dit middel? van de bijsluiter. U dient direct na de toediening de dispenser uit elkaar te halen en de beide onderdelen onder stromend kraanwater schoon te spoelen. 150