6- tot en met 8-jarigen - Nederlands Jeugdinstituut

Factsheet Mediagebruik
6- tot en met 8-jarigen
Mediagebruik kenmerkend voor kinderen van 6 tot en met 8 jaar
Vanaf 6 jaar krijgen kinderen behoefte aan hun eigen
al een stuk langer. Ze kunnen nu langer geconcentreerd
mediagebruik. Ze gebruiken media-apparatuur steeds
naar een film kijken.
minder met hun ouders. Ze vinden het nog steeds leuk
Daarnaast zijn kinderen in deze leeftijdsfase ook steeds
om ‘samen’ iets met de tablet of computer te doen,
meer geïnteresseerd in wat er in de echte wereld gebeurt.
maar dan liever met vriendjes, broertjes en zusjes.
Wat andere kinderen overkomt of meemaken en nieuws
Dat kan nu ook, omdat ze steeds beter kunnen lezen
over dieren en de natuur vinden ze erg interessant.
en schrijven. Het verschil tussen jongens en meisjes
gaat nu ook een rol spelen. Jongens zijn op zoek naar
Tablets en smartphones
typische jongensproducten en meisjes naar typische
Een kwart van de 8-jarigen heeft al een mobieltje tot zijn
meisjesproducten.
beschikking. De jongste kinderen gebruiken hun mobiel
Gemiddeld besteden kinderen van 6 tot en met 8
beperkt, en vooral voor noodgevallen. De interesse naar
jaar ongeveer twee uur per dag aan televisiekijken,
mobiele telefoons groeit met de leeftijd, waarbij het
computeren en gamen. Kinderen gaan op deze leeftijd
gebruik ervan gevarieerder wordt.
nog niet veel naar de bioscoop; slechts 1 op de 3
kinderen is wel eens naar de bioscoop geweest.
Televisie en film
Kinderen in deze leeftijdsgroep ontwikkelen een voorkeur
voor entertainment dat niet per se ook educatieve waarde
heeft. Favoriet zijn bijvoorbeeld series als Pokémon, My
Little Pony en Disneyfilms. Dit soort producties hebben
een grote aantrekkingskracht op jonge kinderen, omdat
ze een overvloed aan zaken bieden waar kinderen veel
van houden: actie, fysieke humor, opvallende heldere
kleuren en aansprekende liedjes. Van veel van deze
series zijn er vaak speelgoedartikelen verkrijgbaar die de
herkenbaarheid verhogen. In deze films en series komen
ook stereotype karakters voor; karakters die bijvoorbeeld
duidelijk goed of slecht zijn. Deze duidelijkheid is voor
het kind erg prettig. Kinderen onder de 8 jaar hebben
namelijk nog moeite met de gelaagdheid van karakters,
bijvoorbeeld dat ze een dubbele agenda hebben of
verschillende rollen tegelijk kunnen vervullen. Kinderen
snappen een plot vaak ook nog niet zo goed. Een heldere
verhaallijn is voor hen dan erg fijn.
De aandachtsboog van kinderen is in deze leeftijdsfase
2 • Factsheet Mediagebruik 6- tot en met 8-jarigen
Factsheet Mediagebruik 6- tot en met 8-jarigen
Het bezit van tablets is de laatste jaren enorm snel
Printmedia
gestegen. Kinderen van 6 tot en met 8 jaar hebben
Vanaf deze leeftijd leren kinderen zelf lezen. Kinderen
vaak nog geen eigen tablet, maar gebruiken regelmatig
vanaf 6 jaar zijn nu toe aan verschillende soorten
die van hun vader of moeder. Het aanbod van apps en
kinderboeken en verhalen. Ze zullen uit zichzelf nog snel
spellen voor de tablet is de afgelopen jaren toegenomen.
de vertrouwde verhalen pakken, het is goed om hun
Het varieert van heel simpele apps en games tot
hierbij variatie aan te bieden. Daardoor zullen ze op den
educatieve apps en games waarmee allerlei reken- en
duur beter in staat zijn om te bepalen wat bij hen past.
taalvaardigheden kunnen worden geoefend.
Dit levert een bijdrage aan de ontwikkeling van hun smaak.
Vanaf het zevende en achtste jaar neemt het leesplezier
Computers
bij kinderen af. Een mogelijke oorzaak kan zijn dat in de
Gemiddeld beginnen kinderen op hun zevende gebruik
tweede helft van de basisschool de focus verschuift van
te maken van internet op de vaste computer of laptop.
het ‘leren om te lezen’ naar het ‘lezen om te leren’. Er
Net zoals de fysieke wereld van het kind zich met sociale
vindt een verschuiving plaats van het vrijwillige naar het
contacten uitbreidt, zo gebeurt dat ook online. De oudste
verplichte lezen. De teksten die kinderen moeten lezen
kinderen begeven zich graag op sites als Habbo of online
worden steeds complexer en abstracter, waardoor de kans
omgevingen als Angry Birds. Daar hebben ze hun eigen
stijgt dat ze negatieve leeservaringen opdoen.
vertrouwde plekje en leggen ze de eerste voorzichtige
Het is nog steeds belangrijk om kinderen vanaf 6 jaar
contacten met vriendjes.
voor te lezen, ook al leert hij nu zelf te lezen. Voorlezen
is namelijk belangrijk voor de taalontwikkeling, het
Spelcomputers
vergroten van de woordenschat, de prikkeling van de
Kinderen tussen de 6 en 8 jaar spelen regelmatig
fantasie en het verbeeldingsvermogen. Maar ook voor de
games. Games hebben een grote aantrekkingskracht
stimulatie om zelf te gaan leren lezen. Gebleken is dat
op kinderen, omdat gamen voor hen gelijkstaat aan
de leesvaardigheid het best ontwikkeld is bij kinderen
‘gewoon’ spelen. Spelen is een wezenlijk onderdeel van
die opgroeien in een omgeving waarin lezen met plezier
de kindertijd en is van groot belang voor een gezonde
een vanzelfsprekendheid is. Voorlezen op deze leeftijd
ontwikkeling. Herhaling is daarbij een belangrijke factor.
moet niet helemaal in het teken moet staan van de
Games bieden de mogelijkheid om dingen steeds opnieuw
ontwikkeling. Het sociale aspect, het samen genieten van
uit te proberen.
een boek, staat voorop.
Vanaf een jaar of 6 groeit al snel de voorkeur voor
wat moeilijker media-inhoud en een hoger tempo.
Kinderen kunnen zich nu ook veel langer op een game
concentreren. Ze vermaken zich met onverwachte
gebeurtenissen op het scherm, zolang deze voorkomen in
een vertrouwde context. Kinderen in deze leeftijdsfase
snappen de regels van spelletjes, maar hebben zeker
in het begin nog wel moeite om samen met anderen
de regels te volgen. Ze zijn erg bezig met rivaliteit en
willen graag zelf winnen. Daarom spelen ze vaak nog het
liefst op zichzelf. Dit verklaart de populariteit van snelle
onlinespelletjes.
Toolbox Mediaopvoeding • 3
Belangrijke positieve effecten van mediagebruik binnen de leeftijd
van 6 tot en met 8 jaar
Mediagebruik kan een belangrijke meerwaarde
er specifieke games waarin kinderen, bijvoorbeeld op een
hebben voor kinderen. Er zijn aanwijzingen dat
board, sport- of dansoefeningen doen.
televisieprogramma’s, games, websites en apps
een positieve invloed kunnen hebben op de
Sociaal-emotionele ontwikkeling
ontwikkelingsgebieden van kinderen. Hieronder zetten
Kinderen doen graag iets met de computer of televisie,
we de positieve effecten van mediagebruik op een rij.
omdat ze dat tegelijkertijd met anderen kunnen doen. Voor
kinderen is het heel erg leuk om met z’n allen te lachen om
Taalontwikkeling
een filmpje. Ze spelen ook graag met anderen spelletjes
Kinderen kunnen met daarvoor bedoelde apps of spelletjes
op de computer . Strijden om wie de meeste punten haalt,
oefenen met taal, bijvoorbeeld woorden leren schrijven of
is voor kinderen een belangrijke manier om hun sociale
spellingstestjes doen. Kinderen nemen ook woordgebruik
vaardigheden te testen. Door games te spelen leren
over van films of series en gebruiken dat bij hun spel met
kinderen ook hoe ze met elkaar om moeten gaan. Dat is goed
vriendjes. Ondertiteling is vaak nog te lastig, omdat het te
voor de ontwikkeling van hun sociale vaardigheden.
snel gaat. Maar kinderen vinden het wel leuk om te oefenen
met het lezen van ondertiteling. Ongemerkt pikken kinderen
Morele ontwikkeling
ook Engelse woorden op van Engelstalige series en muziek.
Een verhaal kan een kind een andere wereld laten
binnenstappen. Zo kunnen ze kennismaken met andere
Cognitieve ontwikkeling
gewoonten, culturen en tijden. Hierdoor wordt de
Kinderen leren veel van natuurseries of andere informatieve
ontwikkeling van hun inlevingsvermogen gestimuleerd. Het
producties die speciaal voor hen gemaakt zijn, bijvoorbeeld
zet kinderen aan na te denken over andere levenswijzen en
programma’s van Schooltv, uitzendingen van Het Klokhuis, of
over de wereld om hen heen.
educatieve apps, websites en games.
Door het samen spelletjes te spelen op een computer leert
een kind zich van anderen te onderscheiden, bijvoorbeeld
Lichamelijke en motorische ontwikkeling
door uit te maken wie de meeste punten heeft behaald.
Het spelen van computer- en videogames vereist een
verregaande oog-handcoördinatie, wat kinderen van 6
Spel en fantasie
tot en met 8 jaar inmiddels redelijk goed beheersen. Ze
Veel samenspel is mede gebaseerd op wat kinderen
kunnen die vaardigheid versterken door spelletjes te spelen.
tegenkomen in films, spelletjes en televisieprogramma’s.
Het is aangetoond dat games deze coördinatie gunstig
Deels imiteren kinderen daarbij wat ze van het scherm
beïnvloeden.
kennen, maar tegelijk passen ze de regels aan hun eigen
Bewegen is ook belangrijk voor kinderen. Actieseries en
situatie aan. Mediagebruik kan in verschillende mate de
andere films of programma’s nodigen uit tot spel en
fantasie stimuleren. Filmpjes, games of boeken die meer
imitatie, waardoor kinderen ook aan beweging doen. Liedjes
aan de verbeelding overlaten (ofwel door het verhaal of de
en muziek kunnen aanzetten tot bijvoorbeeld meedansen
vragen die het oproept, ofwel doordat er minder beelden zijn
en klappen. Sportuitzendingen, vooral grote evenementen,
voorgekauwd, zoals bij leesboeken), ontlokken meer eigen
stimuleren kinderen om zelf aan sport te doen. Ook bestaan
fantasie.
4 • Factsheet Mediagebruik 6- tot en met 8-jarigen
Factsheet Mediagebruik 6- tot en met 8-jarigen
Belangrijke negatieve effecten van mediagebruik binnen de leeftijd
van 6 tot en met 8 jaar
Om zich gezond te ontwikkelen, hebben kinderen een
effect hebben op cognities en emoties.
uitgebalanceerde en gevarieerde tijdsbesteding nodig.
Idolen in de media kunnen een belangrijke voorbeeldfunctie
Spelen, voldoende slapen en contacten met anderen
hebben voor kinderen. Kinderen nemen bijvoorbeeld
zijn belangrijk in hun ontwikkeling, zodat zij sociaal
hun houding ten opzichte van grof taalgebruik over.
en emotioneel goed kunnen functioneren. Te veel
Onderzoek heeft echter niet eenduidig uitgewezen dat
tijd besteden aan mediagebruik doet hieraan af en is
kinderen in bepaalde fases van hun ontwikkeling meer
niet gunstig voor hun ontwikkeling. Daarnaast zijn
of minder gevoelig zijn voor het overnemen van grof
sommige media-inhouden niet goed voor kinderen
taalgebruik.
als ze daar in hun ontwikkelingsfase nog niet aan toe
zijn. Hieronder zetten we de negatieve effecten van
Cognitieve ontwikkeling en morele ontwikkeling
mediagebruik op een rij.
Films, games en telvisieprogramma’s kunnen het
wereldbeeld van jonge kinderen beïnvloeden. Doordat
Taalontwikkeling
kinderen op cognitief gebied nog niet volledig ontwikkeld
Media op de achtergrond (bijvoorbeeld wanneer
zijn, is het lastig voor hen om mediabeelden kritisch te
de televisie aanstaat) kan invloed hebben op de
evalueren. Ook al wordt aan hen uitgelegd dat iets niet
taalontwikkeling van kinderen. Het geluid van de televisie
echt is of dat dingen mooier worden gemaakt dan dat
stoort bij het spreken met en het luisteren naar andere
het in werkelijkheid is, kinderen missen de vaardigheden
gezinsleden. Ook vind minder communicatie plaats,
om kritisch te reflecteren. Ze worden vooral geleid
waardoor kinderen minder oefenen met taal. Bovendien
door hun emoties. Omdat kinderen nog relatief weinig
kunnen programma’s aanstaan waarvan de inhoud
begrip hebben van de echte wereld, kunnen vooral
niet afgestemd is op kinderen van 6 tot en met 8 jaar,
nieuwsbeelden, documentaires of rapportages hun
en ze kunnen te moeilijk taalgebruik bevatten. Een
ideeën sterk vertekenen. Ze betrekken direct zichtbare
televisie op de slaapkamer is niet bevorderlijk voor
gevaren of enge situaties waar mensen bij betrokken
de taalontwikkeling van kinderen. Er is dan vaak geen
zijn als epidemieën, overvallen, branden en ongelukken
begeleidende volwassene in de buurt die uitleg kan geven
op zichzelf. Kinderen die de context van de situaties niet
bij wat kinderen zien. Daarnaast zijn kinderen vaak
goed kunnen overzien kunnen denken dat hun dat ook
geneigd om niet uit zichzelf naar educatieve programma’s
kan overkomen. Te jonge kinderen kunnen het idee krijgen
te kijken, of kijken ze na zo’n programma direct naar een
dat de wereld gevaarlijk is.
ander programma, waardoor de educatieve boodschap
Als kinderen series, films of spelletjes met geweld zien,
weer naar de achtergrond verdwijnt.
maar waar het kind eigenlijk nog te jong voor is, kan
In deze leeftijdsfase leren kinderen lezen. Ondertiteling
het kind geweld als probleemoplossing gewoon gaan
kunnen kinderen vaak nog niet bijhouden, omdat het te
vinden.
snel gaat. Buitenlandse films of programma’s kunnen
Reclames kunnen tot een vertekend wereldbeeld leiden,
hen daardoor overvoeren, met frustratie en verveling
doordat zij vaak de boodschap uitdragen dat je alleen
als gevolg. Ook kunnen kinderen beelden verkeerd
gelukkig bent als je veel bezit.
interpreteren als ze de taal niet kunnen verstaan. Dit kan
Toolbox Mediaopvoeding • 5
Lichamelijke en motorische ontwikkeling
Spel en fantasie
Voor de spierontwikkeling, voor vetafbraak en voor
Drukke tekenfilms kunnen het spelgedrag van kinderen
de opbouw van het zenuwstelsel is het belangrijk om
direct negatief beïnvloeden. Door de drukke beelden
voldoende te bewegen. Veel stil zitten achter een
kunnen kinderen onvoldoende concentratie voor het spel
beeldscherm is dus niet gunstig, en veelvuldig dezelfde
opbrengen.
bewegingen met de hand maken, bijvoorbeeld bij
Nieuwsuitzendingen en films, en met name die waarin
computerspelletjes, vergroot de kans op RSI-klachten.
ruzies, ziektes, rampen, gevaar, verminkingen of zeer
In de praktijk komt dit echter niet heel erg veel voor bij
angstige hoofdpersonen voorkomen, kunnen angst
kinderen, omdat zij uit zichzelf nog erg beweeglijk zijn.
oproepen. Kinderen in deze leeftijdsfase kunnen ook
nog steeds heel erg bang worden van fantasiegevaren
Sociaal-emotionele ontwikkeling
in de media, bijvoorbeeld van gebeurtenissen die in
Te veel mediagebruik kan ertoe leiden dat kinderen
werkelijkheid niet kunnen gebeuren, maar die in hun
minder samenspelen, waardoor ze te weinig oefenen met
ogen wel realistisch lijken, zoals monsters in speelfilms.
sociale vaardigheden. Ook mediageweld kan invloed
Ingrijpende angsteffecten verdwijnen bij de meeste
hebben op de sociaal-emotionele ontwikkeling van
kinderen na enkele uren of dagen. Bij een aantal jeugdige
kinderen. Mediageweld kan agressief of asociaal gedrag
kijkers is de angst die een televisieprogramma of film
stimuleren en kinderen onverschilliger maken voor
oproept echter een stuk serieuzer. Deze kinderen
geweld of onrecht in hun omgeving. Niet alle soorten
blijven weken of soms maanden tot jaren angstig van
mediageweld hebben op alle kinderen dezelfde invloed.
die ene indrukwekkende scène. Dit kan ingrijpende
Het effect ervan is afhankelijk van verschillende factoren,
gevolgen hebben voor hun dagelijkse leven, bijvoorbeeld
zoals het type mediageweld, het kind dat ernaar kijkt
slaaptekort of niet meer alleen onder de douche durven.
(meer effect op kinderen met een agressief temperament)
Van veel films, televisieprogramma’s en games is vaak
en de omgeving waarin het kind opgroeit (meer effect
ook speelgoed te koop, zoals poppen of auto’s. Dergelijk
in omgeving waarin geweld gangbaar is). Onderzoeken
speelgoed nodigt vaak niet uit om op verschillende
tonen klein tot middelgroot effect aan van mediageweld
manieren gebruikt te worden. Het wordt vooral gebruikt
op agressief gedrag.
in lijn met het voorgeschreven script van de film, de game
of het televisieprogramma. Kinderen gebruiken hierdoor
minder eigen creativiteit.
De normale ontwikkeling van kinderen van 6 tot en met 8 jaar
Tussen de 6 en 8 jaar verandert het kind in een echt
Taalontwikkeling
schoolkind. Zijn taalontwikkeling en lichamelijke
Op school leert het kind lezen en schrijven, waardoor zijn
ontwikkeling zijn na deze periode in de basis zo goed
woordenschat groter wordt, en hij steeds langere en
als voltooid. Op cognitief en sociaal-emotioneel vlak
betere zinnen vormt. Het kind leert steeds meer woorden
treden er nog wel belangrijke ontwikkelingen op.
goed te gebruiken en leert dat een woord verschillende
6 • Factsheet Mediagebruik 6- tot en met 8-jarigen
Factsheet Mediagebruik 6- tot en met 8-jarigen
betekenissen kan hebben en dat er grammaticale
Sociaal-emotionele ontwikkeling
regels zijn. Bovendien leren kinderen door te lezen beter
Tussen de 6 en 8 jaar breidt de sociale omgeving
nadenken en stimuleert het hun fantasie. Taal is een
van het kind zich enorm uit. Zowel in de buurt als op
belangrijke basis voor de verdere cognitieve en sociaal-
school krijgt hij te maken met een sterke toename van
emotionele ontwikkeling, omdat het kind dankzij taal met
sociale contacten, hij krijgt steeds meer vriendjes
anderen kan interacteren.
en vriendinnetjes. De rol die het kind hierbij speelt
verandert. Hij gaat zelf de sociale contacten leggen;
Cognitieve ontwikkeling
dat gebeurt niet meer alleen door de vader of moeder.
Op school leert het kind lezen, schrijven en rekenen. Dit
De uitbreiding van sociale contacten gaat voor het kind
zijn belangrijke mijlpalen in zijn cognitieve ontwikkeling.
niet zonder slag of stoot. Hij moet daarbij ook leren
Tussen de 6 en 7 jaar maakt het kind een grote sprong in
omgaan met bijvoorbeeld jaloezie, pesten en ruzies op het
zijn cognitieve ontwikkeling. De leeftijd van 7 jaar wordt
schoolplein.
ook wel beschouwd als een scharnierleeftijd; het leven
Behalve werkelijke vriendjes, heeft het kind nu vaak ook
van het kind is voor en na deze leeftijd heel verschillend.
een fantasievriendje of -vriendinnetje, wat positief kan
Het denken van het kind verandert behoorlijk: het
bijdragen aan zijn ontwikkeling. Dit vriendje of vriendinnetje
vermogen om abstract te denken groeit, waardoor het
helpt kinderen om de wereld beter aan te kunnen.
kind anders naar het leven en de wereld gaat kijken.
Interactie, positief gedrag en taalvaardigheid worden
Hij leert daarnaast strategieën gebruiken om dingen te
erdoor gestimuleerd. Daarnaast stimuleert het de fantasie,
onthouden, en kan oorzaak en gevolg steeds beter aan
waardoor de creativiteit van het kind wordt bevorderd.
elkaar verbinden.
Morele ontwikkeling
Lichamelijke en motorische ontwikkeling
Kinderen in deze leeftijdsgroep kennen over het algemeen
Vanaf 4 jaar al maakt een kind een constante
de regels die door volwassenen en de samenleving
lichamelijke groei door. Zijn spiercoördinatie en
worden gehanteerd. Ze kennen de regels, accepteren ze
-beheersing zijn in het begin onregelmatig en onvolledig,
en passen ze toe. Voor kinderen is het heel belangrijk om
maar vanaf 7 jaar krijgt hij meer controle over zijn
dingen te doen, zoals ze ‘horen’. Vooral omdat ze graag
lichaam en bewegingen.
een goed kind willen zijn in de ogen van degenen met
Kinderen gaan rond hun zesde jaar over van de grove
gezag; ouders, leerkrachten maar ook de politie. Wat later
motoriek als basis voor de beweging naar de fijne
gaan kinderen ook op zoek naar de achtergrond van de
motoriek. Deze ontwikkeling verloopt planmatig door de
regels, door bijvoorbeeld grenzen af te tasten.
groei en ontwikkeling van de zenuwbanen: hoe dichter
bij de romp, hoe eerder een kind de fijne beweging kan
Naarmate het kind ouder wordt, komt hij steeds meer
maken. Dat betekent bijvoorbeeld dat het kind een fijne
los van zijn egocentrische wereldbeeld. Kinderen vanaf
beweging met de schouderspieren eerder beheerst dan
7 jaar zijn zich er steeds meer van bewust dat iemand
een fijne beweging met de pols, en nog later met de
anders dezelfde gebeurtenis kan waarnemen en deze
vingerkootjes.
op een andere manier kan ervaren dan zij. Ze houden
Bewegen is belangrijk voor kinderen. Sport wordt een
hierdoor meer rekening met anderen. Kinderen zijn ook
belangrijk onderdeel van hun vrije tijd. Zo kunnen ze hun
steeds beter in staat om te begrijpen hoe iemand zich op
energie kwijt en het verlaagt de kans op overgewicht.
een bepaald moment gedraagt. Ze kunnen meevoelen en
meeleven met concrete emoties van anderen.
Toolbox Mediaopvoeding • 7
Spel en fantasie
Seksuele ontwikkeling
Kinderen willen in deze leeftijdsfase vooral de
In deze leeftijdsfase spelen jongens en meisjes vaak
werkelijkheid leren kennen. Met een beetje hulp leren ze
apart. Ze gaan echt jongens- of meisjesdingen doen. Als
steeds beter onderscheiden hoe het er in de werkelijkheid
meisjes en jongens samenspelen, vinden ze dat vaak erg
aan toegaat en hoe op televisie en in films. Monsters en
spannend. Ze zijn dan verlegen of vinden het juist heel
griezels kunnen in de beleving van kinderen nog wel heel
erg stoer. echt overkomen.
Bij het leren onderscheiden van fantasie en werkelijkheid
Kinderen gaan steeds minder vragen stellen over seks.
kunnen rituelen rond Sinterklaas een belangrijke rol
Ze merken dat dit een beladen onderwerp is. Kinderen
spelen. Vanaf een jaar of 7, 8 gaan kinderen de eerste
kunnen heel verliefd zijn. Ze willen dan graag naast
vragen stellen over het bestaan van Sinterklaas. Wanneer
elkaar zitten en elkaars handje vasthouden. Voor kinderen
hun geloof afbrokkelt, leren zij dat fantasie een creatie is
voelt deze verliefdheid heel echt.
die je kunt manipuleren. Het geeft inzicht in hun eigen
controle over de werkelijkheid.
Colofon
© 2015 Nederlands Jeugdinstituut
Postbus 19221
3501 DE Utrecht
T 030 230 63 44
E [email protected]
www.nji.nl/toolboxmediaopvoeding
De Toolbox Mediaopvoeding is mede mogelijk
gemaakt door:
8 • Factsheet Mediagebruik 6- tot en met 8-jarigen