Checklist risico-inventarisatie Legionella

Checklist risico-inventarisatie Legionella
Inleiding
Vanaf augustus 2000 zijn er voor recreatiebedrijven, horeca, ziekenhuizen en andere instellingen waar met water wordt gewerkt, strengere regels om legionellabesmetting te voorkomen. Legionella’s zijn bacteriën die zich in drinkwater en oppervlaktewater bevinden. Zij veroorzaken de
zogenaamde veteranenziekte (legionellose). Deze bacteriën kunnen zich bij temperaturen tussen e 25 en 45 graden tot grote aantallen vermeerderen in leidingwatersystemen en zo een bedreiging vormen voor de gezondheid van uw gasten en uw personeel.
Om dergelijke schade te voorkomen legt de overheid aan exploitanten en eigenaren van leidingwatersystemen de wettelijke verplichting op ervoor te zorgen dat het gebruikte water geen
aantoonbare hoeveelheid legionellabacteriën bevat. Deze bacteriën zijn alleen gevaarlijk als ze
via fijne druppeltjes (“aerosolen”) door de mens worden ingeademd. In de praktijk betekent dit
dat vooral douches en andere sproei-installaties gecontroleerd moeten worden.
Op basis van het door de overheid opgestelde ‘Modelbeheersplan Legionella-preventie in leidingwater’ heeft het bedrijfschap Horeca en Catering in samenwerking met Koninklijk Horeca
Nederland en de Keuringsdienst van Waren een ”Checklist preventie legionella” voor horecabedrijven ontwikkeld. Hiermee kunt u op een snelle en overzichtelijke manier een besmetting van
uw bedrijf met een legionella-infectie voorkomen en de risico’s beheersen en bent u gewaarborgd van een veilige onderneming.
Deze checklist gaat uit van ‘thermische bestijding’ van het gevaar. Dat wil zeggen dat u uw
warmwatersysteem voortdurend of regelmatig op een temperatuur van tenminste 60 graden
houdt om de bacterie zoveel mogelijk te doden. Daarnaast gaat de thermische bestrijding uit van
regelmatig opmeten en registtreren van de watertemperaturen, alsmede van een jaarlijkse controle van de gehele installatie. Geadviseerd wordt om tweemaal per jaar het water te laten controleren op de aanwezigheid van legionella door een erkend laboratorium.
Voor meer informatie heeft het Ministerie van VROM een Informatieblad uitgegeven. Tevens
heeft uw waterleidingsbedrijf ervaren adviseurs in dienst waar u voor meer informatie terecht
kunt.
Checklist risico-inventarisatie Legionella
Deze checklist is bedoeld om de risicofactoren van legionella-besmetting in kaart te brengen.
Het is een eerste stap om vast te stellen of bij het gebruik van leidingwater besmettingsgevaar
bestaat. Het gaat hierbij met name om douches, sauna’s, maar uiteraard ook om andere installaties waarbij water wordt versproeid of verneveld, zoals sierwatersystemen en waterfonteinen.
Het in kaart brengen van mogelijke risicofactoren gebeurt door temperatuurmetingen te verrichten in warm- en koudwaterinstallaties. Bij warmwaterinstallaties is het uitgangspunt dat de temperatuur van het tapwater tenminste 60 graden moet zijn. Bij koudwatersystemen draait het om
het opsporen van situaties waarin het koude water kan opwarmen, zoals waterleidingen die te
dicht langs cv-leidingen lopen of onder invloed van zonlicht of hoge omgevingstemperatuur
staan. De temperatuur in het koudwatersysteem is bij voorkeur lager dan 20 graden.
Vragen warmwatersysteem
1.
Heeft u een warmwaterinstallatie?
Indien ja: ga naar volgende vraag
Indien nee: ga naar vraag 9
2.
Heeft u douches voor de gasten of uw medewerkers?
3.
Zijn er andere installaties die met warm water werken, sauna’s, zwembaden, bubbelbaden ?
Indien ja: Checklist kopiëren en per installatie doorlopen
4.
Is het water dat uit de installatie(s) komt tenminste 60 °C?
Indien nee:
• stel temperatuur bij tot tenminste 60 °C
• spoel 1x per week door op 60 ° of hoger1
• pas uw installatie aan. Een erkend installateur of waterleidingbedrijf kan u hierover
adviseren.
• intensieve (chemische) reiniging en desinfectie (chemisch, stoom of combinatie).
Een erkend installateur of waterleidingbedrijf kan u hierover adviseren.
5.
Zijn er thermostatische mengwatertoestellen aanwezig?
6.
Is de temperatuur van de thermostatische mengwatertoestellen ingesteld op 60 ° C of
hoger?
Indien nee:
• stel temperatuur bij
• periodiek spoelen > 60° C
• mengtoestel vervangen
7.
Is er sprake van een circulatiesysteem (warm water)?
8.
Is de temperatuur van het uitgaande water en retourwater in het circulatiesysteem hoger
dan 60°C?
Indien nee:
• stel temperatuur bij tot minstens 60°C
• spoel periodiek door op meer dan 60°C
• neem andere maatregelen: een erkend installateur of waterleidingbedrijf kan u hierover adviseren.
Vragen koudwatersysteem
9.
Heeft u:
• brandslangen ...........................................................
• sprinklers ..................................................................
• onthardingsapparatuur .............................................
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
waterfilters ................................................................
koelinstallaties (airco) ...............................................
keukenmengkranen ..................................................
douche- en bad mengkranen ....................................
werkkasten ................................................................
hogedrukspuiten .......................................................
wasfonteinen ............................................................
voetenwasbakken ....................................................
buitenkranen ............................................................
afwasinstallaties .......................................................
voorspoel-douches ...................................................
sierfonteinen .............................................................
hydromassagebad ....................................................
10.
Zijn er leidingdelen in bovengenoemde systemen die niet doorstroomd kunnen worden?
Indien ja: niet doorstroomde delen afsluiten of verwijderen
11.
Worden installatie delen in deze systemen weinig gebruikt?
Indien ja: periodiek doorspoelen
12.
Zijn er leidingdelen in bovengenoemde systemen die warmer kunnen worden dan 25°C?
Bijvoorbeeld doordat ze pal naast een warmwaterleiding of naast een verwarmingsbuis
liggen of onder invloed zijn van zonlicht of hoge omgevingstemperaturen.
Indien ja: neem maatregelen, zoals isoleren of verleggen van leidingen.
13.
Is er sprake van een circulatiesysteem (koud water), zoals sierwatersystemen of waterfonteinen?
Indien ja: regelmatig verversen bij hoge omgevingstemperaturen.
Bedrijfsvoering
14.
Zijn er kamers met douches die langer dan 5 dagen niet bezet zijn, of zijn er douches die
5 dagen of langer niet gebruikt worden?
Indien ja: voor gebruik doorspoelen met water van minstens 60°C. Voorkom hierbij verneveling. Leg bijvoorbeeld de douchekop in het bad of gebruik een aftappunt van de
douche.
15.
Is het bedrijf buiten het seizoen een week of langer gesloten?
Indien ja: warmwatertoestel op 60°C of hoger afstellen en installatie doorspoelen.
Beheersmaatregelen
Indien u de risicofactoren met behulp van de checklist in kaart heeft gebracht en eventueel besmettingsgevaar heeft verholpen, dan kunt u met de onderstaande maatregelen de risico’s beheersen.
Warmwaterinstallatie:
•
•
•
•
Meet en registreer wekelijks de temperatuur van het uitgaande water bij de tapkraan van de
warmwaterbron. Gebruik hiervoor een jaarlijks geijkte thermometer.
Indien u een circulatiesysteem heeft dient u tevens wekelijks de temperatuur van het retourwater bij de tapkraan van de warmwaterbron te meten en te registreren. Deze temperatuur
moet minimaal 60°C bedragen.
Controleer wekelijks of de thermostaat van de warmwaterinstallatie goed functioneert.
Controleer steekproefsgewijs de watertemperatuur van de tappunten, zoals kranen en douches, door een thermometer onder de lopende kraan te houden. De temperatuur van het water moet tenminste 60° zijn. U dient te voorkomen dat gebruikers van de installatie na deze
controle gevaar op verbranding lopen.
Koudwaterinstallatie:
• Meet en registreer maandelijks de temperatuur van het water bij de hoofdkraan van het
koudwatersysteem. De temperatuur mag niet hoger zijn dan 25°C.
• Controleer steekproefsgewijs de watertemperatuur van de tappunten inclusief de systemen
van vraag 9.
Bedrijfsvoering:
• Controleer jaarlijks de gehele installatie op de werking van het systeem.
• Laat tweemaal per jaar het warmwatersysteem controleren op legionella door een erkend laboratorium.
• Indien legionella wordt aangetroffen dient u dit te melden aan uw toezichthouder en aan de
GGD.
Tijd/temperatuurtabel
In de tabel hieronder worden diverse risicovolle factoren genoemd voor eventuele groei of afbraak van de Legionella-bacterie. De risicovolle factoren betreffende de combinatie van verschillende watertemperaturen met verschillende verblijftijden van het water in de installatie.
Betekenis van de symbolen:
+ afsterven Legionella-bacteriën
O neutraal. Dit is de minimale eis waaraan u moet voldoen.
- groei Legionella-bacteriën
Temperatuur (° C)
Verblijftijd
Risicokwalificatie
< 20 ° C
Onbeperkt
O
20 – 25
Onbeperkt
O
25 – 45
< 1 week
–
25– 45
> 1 week
--
45– 50
Onbeperkt
-
50– 55
Onbeperkt
O
55 – 60
> 1 uur
+
55 – 60
> 2 uur
++
55 – 60
> 3 uur
+++
60 – 65
> 3 min
+
60 – 65
> 5 min
++
60 – 65
> 10 min
+++
65 – 70
> 20 sec
+
65 – 70
> 40 sec
++
65 – 70
> 1 min
+++
Voorbeeld:
Wanneer het water korter dan 1 week tussen 25 tot 45°C is, zal er lichte groei (-) optreden.
Wanneer het water langer dan 1 week tussen de 25 en 45°C is, dan is er sprake van sterke
groei (- -).
Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering