Jaarverslag 2015

Definitieve versie 22 maart 2016
Domies Toen, waar natuur en cultuur elkaar versterken
Jaarverslag 2015
Domies Toen is een botanische tuin, die voor een klein deel bestaat uit
borders met vaste planten. De bolletjes van de ‘börgbloumkes’, het
hooiland, de bloemrijke akker, de natuurtuin en de kelderkuil met
bermvegetatie laten zich niet inperken. Het is dan ook slechts voor een
deel te voorspellen waar de planten zullen opkomen. Zo is Domies Toen
een plantenmuseum: ieder jaar weer vol verrassingen. Dat maakt de tuin
bijzonder en boeiend.
Zonder de structurele bijdrage van de gemeente De Marne, bezoekers én
een vaste groep donateurs zou het onmogelijk zijn de parel Domies Toen
van het Hogeland in stand te houden.
Om de tuin ook in de toekomst levend te houden heeft het bestuur
contact gezocht met diverse andere potentiële subsidiegevers. Hierdoor en alleen dankzij deze gulle giften - zijn de plannen gerealiseerd
waardoor de tuin in 2015 een grondige opknapbeurt kreeg. In velerlei
opzicht is 2015 een bewogen jaar geweest voor Domies Toen. Daarvan
doen we in dit document verslag.
Het bestuur,
Pieterburen, maart 2016
1
Definitieve versie 22 maart 2016
Inhoud
Sociaal jaarverslag
1.
Het bestuur
2.
De tuin
3.
De theeschenkerij
4.
Activiteiten
5.
Bezoekersaantallen
Tot slot: Voornemens voor 2016
2
Definitieve versie 22 maart 2016
1. Het bestuur
In het vroege voorjaar (begin maart 2015) overleed voorzitter Sietse
Hielema. Vele jaren zette hij zich met verve in voor de tuin en de
theeschenkerij.
Het bestuur bestond begin 2015 uit vier personen. Twee bestuursleden
hadden in 2014 al aangegeven rond de zomer van 2015 te zullen
vertrekken. Een derde bestuurslid besloot in de zomer van 2015 dat haar
inzet voor de tuin niet te combineren was met haar werk.
In een tijd waarin het vinden van vrijwilligers lastig is, lukte het de
stichting toch om al in de zomer van 2015 drie nieuwe - actieve vrijwilligers te vinden ter aanvulling van het bestuur. In de zomer zijn
Thea Brouwer, Wil Broekhuis en Joan Modderkolk vol enthousiasme van
start gegaan. Samen met penningmeester Hermke Rijpkema geven ze
vorm aan een bestuur dat naar nieuwe mogelijkheden zoekt om de
botanische tuin beter en vaker op de kaart te zetten.
Samenstelling bestuur eind 2015:
Thea Brouwer
voorzitter, en aanspreekpunt tuin
Hermke Rijpkema
penningmeester
Joan Modderkolk
secretaris, voorlichting en PR
Wil Broekhuis
bestuurslid, en aanspreekpunt theeschenkerij
Externe adviseurs:
Leonie Barnier
adviseur tuin
Inez Grondhuis
adviseur horeca
Wouter Wieringa
adviseur vormgeving
Het bestuur heeft zich - in een bijna geheel nieuwe samenstelling - in de
tweede helft van 2015 ingewerkt. Het archief is op orde gebracht, allerlei
samenwerkingsverbanden zijn onder de loep genomen en doorgelicht op
hun effectiviteit voor Domies Toen. Ook is onderzocht op welke zaken
bespaard kan worden. Sommige besparingen zijn direct ingevoerd.
3
Definitieve versie 22 maart 2016
Daarnaast zijn alle zeilen bijgezet om de dagelijkse gang van zaken in de
theeschenkerij en tuin te ondersteunen.
De afronding van het seizoen vond in november plaats met een gezellige
avond met alle vrijwilligers. Men kon kennismaken met elkaar en
bestaande afspraken werd nieuw leven in geblazen.
2. De tuin
Het afgelopen jaar heeft Domies Toen de tuin op onderdelen een
facelift gegeven (project Up-date). Na tien jaar was het nodig wat
grootschaliger onderhoud te plegen dan de gebruikelijke beheerregimes.
In het tijdschrift Oase verscheen een artikel van tuinbeheerder J.J.
Boehlé over de renovatie van de mergelvallei. Hierin omschrijft Boehlé
welke aanpassingen de tuin in 2015 heeft ondergaan en wat de
achterliggende gedachten waren. Hierna volgt een korte samenvatting.
De mergelvallei, direct gelegen achter de ingang én in de onmiddellijke
omgeving van het nieuwe toegangsbord, werd gerenoveerd. Het is tevens
het eerste deel dat door de bezoeker gezien wordt. Dit gebiedje is
historisch gezien van belang omdat hier de oude pastorie heeft gestaan.
Beplanting geschiedde al in de tijd van mevr. Clevering-Meijer, de
omzetting van de beplanting naar soorten die zich thuis voelen op
mergelgrond is van de hand van Paul Janssen.
Ooit was de soortvariatie groot, maar door oprukkende grove grassoorten
(die het nu eenmaal goed doen in een toplaag die door wind steeds
voedselrijker wordt) was de mergelvallei heel eenvormig geworden. Het
bestuur gaf de tuinbeheerder 1. de opdracht de mergelvallei zo te
herstellen dat de variëteit weer kon toenemen; en 2. te zorgen dat deze
eerste blikvanger onze bezoekers kan bekoren.
Daartoe is het gebied afgeplagd en is de grond bewerkt, is het
niveauverschil van beide borders aangepast, kwam er een pad
middendoor waardoor bezoekers goed dicht bij de planten kunnen komen,
en zal er in de loop van de komende seizoenen soortgericht gewied gaan
worden (in plaats van maaien).
4
Definitieve versie 22 maart 2016
Het spreekt voor zich dat de effecten van een dergelijk rigoureuze
ingreep zich niet direct in het seizoen daaropvolgend vertalen naar een
rijk begroeid mergellandje. Dat duurt enige jaren.
Gelukkig kunnen we het aan onze tuinbeheerder met een gerust hart
overlaten om de bezoekers uit te leggen waarom zij zien wat ze zien.
Naast de mergelvallei heeft ook de kruidentuin een ingrijpende
metamorfose ondergaan.
De zonnewijzer is in 2015 van zijn sokkel gehaald en gerenoveerd. In
2016 is hij bij de opening op 25 maart 2016 te bewonderen. Een forse
tegenvaller was de zgn. takkensterfziekte in de monumentale
buxushagen rondom de zonnewijzer. Deze zijn in november 2015 alle
vervangen door Lonicera.
Ook de harp werd door zijn bouwer opgeknapt.
De tuinbeheerder werd in 2015 door drie vrijwilligers geholpen.
3. De theeschenkerij
De theeschenkerij was open van 1 april t/m 27 oktober. Aanvankelijk op
dinsdag t/m zondag van 10.30 uur-17.00 uur. Helaas nam het aantal
vrijwilligers in de loop van de zomer af, waardoor de openingstijden
beperkt werden. De theeschenkerij was gedurende de rest van de zomer
open van 13.00 uur-17.00 uur.
Het spreekt voor zich dat allen zich beijveren om het aantal vrijwilligers
te vergroten.
De theeschenkerij werd in 2015 door 14 vrijwillige medewerkers gerund.
Voor de start van het seizoen is een speciale bijeenkomst georganiseerd,
ondersteund door de adviseur horeca . Allerlei zaken met betrekking tot
het optimaliseren van de theeschenkerij kwamen aan de orde.
5
Definitieve versie 22 maart 2016
De netto-opbrengst van zowel de theeschenkerij als van het ‘winkeltje’
was lager dan in 2014, alhoewel het er aanvankelijk in het voorjaar op
leek dat er een hogere omzet zou worden behaald. De zomer bracht
minder betalende bezoekers. (zie ook Deel 2 Financieel jaarverslag)
De theeschenkerij was in 2015 opnieuw het ‘Speltcentrum van het
Noorden’. Diverse speltproducten (behalve de alcoholische) zijn
verkrijgbaar.
4. Activiteiten
De stichting besteedde - zoals altijd - tijd en aandacht aan haar
donateurs en sponsoren. Zo verschijnt er minimaal driemaal per jaar een
Nieuwsbrief, houdt Domies Toen zijn website en Facebook actueel en
organiseert de stichting jaarlijks rondleidingen in de tuin. Deze laatste
worden hieronder toegelicht.
In het voorjaar ging de landelijke tentoonstelling Planten van de rode
lijst van start. Aan deze actie namen alle 24 botanische tuinen die zijn
aangesloten bij de Nederlandse Vereniging van Botanische tuinen (NVBT)
deel. Bij elke tuin was een op maat gemaakte folder over de planten te
verkrijgen.
Tijdens deze tentoonstelling van ‘Bedreigde planten’ stonden ook in
Domies Toen tien ernstig bedreigde planten extra in de aandacht. Ze
waren als het ware ‘ingelijst’ in een opvallende, grote rode lijst en
daardoor eenvoudig te herkennen. Op 23 mei ging de tentoonstelling in
Domies Toen van start met een lezing van Leo Delfgaauw over tuinen in
de kunst, gevolgd door een rondleiding langs de tien bedreigde planten
door tuinbeheerder Jan Jaap Boehlé.
Opnieuw is in 2015 - op 13 en 14 juni - het insectenweekend
georganiseerd, in samenwerking met onder meer de werkgroep
Duurzaam van de gemeente De Marne en Winsum en het Groninger
Landschap. Dit bijzondere evenement biedt het publiek de mogelijkheid
6
Definitieve versie 22 maart 2016
kennis te maken met het vele leven in de tuin overdag en op een
nachtelijk uur.
Het voorjaar startte in maart en april met om de twee weken op zondag
een rondleiding onder het thema stinzenplanten. De rondleidingen
werden opnieuw minder goed bezocht dan in voorgaande jaren.
In mei, juni en juli werden op de zondagmiddagen rondleidingen rond
de thema’s ‘Bijbelse planten’, ‘geneeskrachtige kruiden’, ‘wilde
planten’, ‘eetbare bloemen’ en ‘geschiedenis van kerk, tuin en
borg’ georganiseerd. Beide routes konden ook zelfstandig gelopen
worden door de uitgezette bordjes te volgen.
Individuele rondleidingen maakten bezoekers aan de hand van onze
themaboekjes. In mei was het boekje Bijbelse planten verkrijgbaar. In
juni, juli en augustus het boekje Biodiversiteitsroute. Daarnaast was
vanaf mei t/m september voor kinderen de ‘Kinderontdekkingstocht
Biodiversiteit’ verkrijgbaar. Met deze ontdekkingstocht gaan kinderen op
zoek naar verschillende soorten planten en dieren in de tuin en leren ze
over het nut van biodiversiteit.
Twee zondagmiddagen werden gereserveerd voor een themamiddag
over insecten, in het kader van het jaar van de bij. Een grote groep
kinderen met hun ouders struinde met deskundige uitleg door de tuin om
insecten te vangen en te bekijken.
Hoewel er in 2015 niet veel tijd was om de educatieve taak op te nemen,
heeft Domies Toen natuureducatie van kinderen hoog in haar vaandel
staan. Reden waarom de tuin al jaren zijn steentje bijdraagt aan het
project Erfgoededucatie. Scholen kunnen zich jaarlijks aanmelden met
hun groep 7 of 8 voor het project ‘De kerstvloed van 1717’. Zij
bezoeken dan de Petruskerk, Domies Toen en met het Groninger
Landschap bezoekt de klas de Waddendijk, de waker en de zgn. slapers.
7
Definitieve versie 22 maart 2016
De Openbare Basisschool Winsum bezocht de tuin en ‘deed’ het
Kabouterpad. Ook een school uit Eenrum is in het voorjaar te gast
geweest.
Vrijwilligers en donateurs konden in het kader van de actie Groen en
Doen de cursus Wilde Flora volgen. De cursus werd op zes avonden
gegeven door Kees Boele van Natuurpresentaties uit Haren. De vijftien
deelnemers leerden de systematiek van het determineren, de
belangrijkste plantenfamilies en de wilde planten in en om Domies Toen
herkennen. Gezien de belangstelling voor een vervolgtraject mogen we
concluderen dat de cursus een succes was.
Ook dit jaar waren er verschillende exposities in de theeschenkerij. De
theeschenkerij is een gewilde plek bij kunstenaars om hun werk te
exposeren. In de rustige omgeving komt kunst goed tot zijn recht.
Van de volgende kunstenaars was in 2015 werk te zien: Hans Sas met
een foto-expositie, Klaas Hoekstra met pentekeningen, Ineke Smeets
met botanische tekeningen en Wil van Donselaar met haar
keramiekbloemen in de tuin. Opnieuw vonden de geëmailleerde bloemen
bij bezoekers gretig aftrek.
5. Bezoekersaantallen
In 2015 is er ondanks het goede zomerweer minder entreegeld
ontvangen dan in 2014. Het aantal bezoekers lag rond de 4375. Wellicht
dat de noodzakelijke uitvoering van het project Up-date de tuin wat
minder interessant maakte voor bezoekers.
In dit getal zijn de donateurs en bewoners van Pieterburen niet
meegerekend, want zij hebben vrije toegang tot de tuin. Daarnaast zijn
er ook veel bezoekers die wel de tuin bekijken, maar niet betalen. Dit kan
omdat er geen vrijwilligers zijn die ingezet kunnen worden om toezicht te
houden op het betalen van entreegeld.
8
Definitieve versie 22 maart 2016
Tot slot: Voornemens voor 2016

Onze botanische tuin ligt midden in het historische hart van
Pieterburen, omgeven door twee kerkhoven, de historische Petruskerk
met haar karakteristieke toren, het gebouw van het Groninger
Landschap, met de overblijfselen van Huis ten Dijke in de omgeving,
de eeuwenoude Dobbe en de 300 jaar oude Kolk en het
indrukwekkende Groninger landschap. Daarom werkt de stichting
samen met de Stichting Oude Groninger Kerken(onder andere over de
combinatie kerk en tuin), het Groninger Landschap (onder andere
insectenweekend) en de gemeente De Marne. Maar ook met stichting
Menkemaborg, stichting Wierde en Dijk, stichting Verhildersum en
andere musea in de directe omgeving. Het vernieuwde bestuur wil
deze samenwerkingsrelaties de komende jaren verder uitbouwen.

Als er voldoende subsidies verkregen worden, zal in het najaar gestart
worden met de aanleg van een vlindertuin op de plaats waar voorheen
de zgn. “paddenpoel” was.

Bestuur streeft naar méér vrijwilligers die zich willen inzetten voor
zowel de tuin, de theeschenkerij als het bestuur. Uitbreiding op alle
fronten is noodzakelijk om de kwetsbaarheid te verminderen.

De educatieve taak kan in het najaar van 2016 weer opgepakt worden,
als er meer slagkracht op bestuursniveau is gerealiseerd.
9