Spijsvertering
pathologie
Jolanda Vermeulen 2020
Misselijkheid en braken
Nausea
Een “onpasselijkheid” in de maag meestal gepaard met
braken,
verminderde peristaltiek in maag en duodenum
Indien ernstig, dan ook parasympatische activatie:
•
•
•
•
•
Vaatvernauwing huid (bleek worden);
Zweten
Speekselvorming
Bradycardie
Hypotensie
mogelijke aanleiding vomeren
Stimulatie braakcentrum op 2 manieren:
• direct door zenuwstimulatie op braakcentrum;
• indirect via de chemoreceptorprikkelzone naast
braakcentrum
Waardoor vomeren?
• Via zenuwaansturing braakcentrum
• Via prikkels op naastgelegen chemoreceptor prikkelzone
1. Prikkels uit spijsverteringskanaal (bijv
peritonitis, darmontsteking etc.)
2. Chemoreceptor prikkelzone prikkelende stoffen
(bijv. toxinen, hormonen en chemicaliën)
3. Prikkels uit andere (hogere)hersendelen
(bijv. hersendruk, psychogeen, migraine)
Vomeren
Braken via coördina8e braakcentrum hersenstam:
1.
2.
3.
4.
5.
Middenrifspier trek samen
Buikspieren trekken samen
StroTenklep omlaag en huig omhoog
OpenzeTen maagingang en (eventueel) maaguitgang
Reflectoir speekselsecre8e na het zuur
Dan nu…het braaksel
In volgorde van 8jd:
1. Etensresten met maagsappen
2. Waterig-‐slijmig vocht (maagsappen)
3. Groen en biTer (gal) door openen pylorus
Kleur braaksel
Haematemesis = bloed opgeven
• Helderrood: vers bloed
• Roodbruine/koffie kleur: oud bloed
Geur braaksel
1. Vieze geur (foetor) door te langzame maaglediging
2. Fecale geur (facaloid braken) door bijv een darmafslui8ng
(ileus)
Manieren van braken
Belangrijke informatie voor de arts is de manier van
braken.
We onderscheiden de volgende manieren van braken:
1.
2.
3.
4.
Explosief of projectiel;
Golvend;
Overloop;
Kokhalzend
Projectiel braken
• Met grote kracht zonder enige waarschuwing;
• Kan duiden op een acuut ernstig proces zoals ileus,
myocardinfarct
Projectiel braken
Fecaal braken
duodenumafsluitng
Gevolgen vaak braken (1)
Ma8g erns8g
• Aantas8ng (erosie) tandglazuur
• Pijnlijk slijmvlies keel/mond
• Pijnlijke buikwandspieren
Gevolgen vaak braken (2)
Erns8g:
• Scheurtjes slokdarm en cardia
• Dehydra8e
• Elektrolyten verlies (Kalium)
• Alkalose (door zuurverlies)
• Oesophagi8s
• Aspira8e maaginhoud
Behandeling vomeren
• Indien mogelijk oorzaak opsporen
• Indien nodig een infuus met vocht en elektrolyten
1. Mo8lium (Domperidon®) 10 mg: passage versneller
2. Metoclopramide (Primperan®) 10 mg: passage versneller
3. Steme8l, Zofran werken op je braakcentrum
(post-‐opera8ef of bij chemokuur)
Niet door braakcentrum:
Dus ontbreken typische braakperistal8ek van braakcentrum
1. Reflux: terugstroom maaginhoud naar slokdarm
(door dysfunc8e cardia)
2. Regurgita8e: ‘mondjes’ teruggeven
(door mo8liteits veranderingen maag-‐slokdarm)
3. Rumineren: ‘herkauwen’ waarbij beetjes maaginhoud
onbewust naar mond teruggewerkt wordt
(psychogene invloed)
Slikken
• Start met een willekeurige slikbeweging en
wordt vervolgt door de slikreflex
(onwillekeurig)
Slikstoornissen
• Neurologisch; aansturing vanuit de hersenen
ontbreekt geheel of gedeeltelijk (CVA,
parkinson, als etc.)
• Niet neurologisch; tumor, verwondingen
Behandeling slikstoornissen
Onder andere:
• Logopedie
• Dië8st
• Opera8e
• Medica8e, b.v. slijmremmers
Normale en afwijkende feces
Kleuren en geuren…
Normale feces
•
•
•
•
•
200 gram feces met watergehalte van 60-‐80%
Bruinrood indien vleeseter
Donkerbruin bij veel vezels (brood)
Lichtbruin (ontbreken voedingsvezels – baby’s!)
Voedselinvloeden op de kleur: rood indien bietjes ed
• Meeste mensen defeceren 1 of 2 dd en is apankelijk van veel
eten of weinig eten etc.
Bloed bij de feces:
• Bloed op de feces: door bloedende aambei
• Bloed door de ontlas8ng: door bloeding in
dikke darm
• Let op: feces kan ook rood zijn door eten van
bietjes!
Stopverffeces
• Stopverffeces door grauw-‐wiTe kleur
• Is ontkleurd door afslui8ng galwegen of leverziekte
Afwijkende feces
• Steatorroe of vetontlas8ng
• Is grijzig, brij-‐ach8g en met een veqg aspect. s8nkt
Door
• darmziekten (geen opname)
• pancreasziekten (geen lipase ed)
• Leverziekten (geen gal)
Lintvormige feces:
• Ontstaat als er een vernauwing is in het
laatste deel van de darm
• Feces is wel gevormd maar zo dun als een
potlood
Afwijkende feces
• Slijm bij ontlas8ng door prikkeling slijmvlies (mucosa) darmen
• Bijv colli8s ulcerosa of Crohn
Wormen in de feces:
Door besmeqng met parasiet:
• (aars)maden (dunne wiTe draden, 1cm lang)
• Spoelwormen (wiTe wormen, 10-‐15 cm lang)
• Delen van een lintworm (plaTe, wiTe stukjes
van 1-‐0,5 cm)
DIARREE
Diarree
• Chronische diarree: meermaal per dag weke en brij-‐ach8ge
feces met buikpijnen, darmgeruis, flatulen8e
• Acute diarree: meermaal per dag waterige feces met soms
bloed en/of slijm en/of kolieken(krampen met koorts, malaise
etc)
Oorzaken acute diaree
Micro-‐organismen:
1. Viraal
2. Bacterieel
3. Protozoa
Oorzaken acute diaree
4.
5.
6.
7.
8.
Toxinen: gnm, paddenstoel gif, zware metalen etc.
Voedselintoleran8e/allergie
Darmontstekingen als Crohn
Buikaandoeningen als appendici8s
Stress!
Gevolgen acute diarree
•
•
•
•
Dehydra8e
Elektrolyten tekort
Acidose
Anus irrita8e
Behandeling acute diarree
1. Rust
2. Orale hydra8e zouten (ORS)
3. An8diarree middelen
Oorzaken chronische diarree
• Malabsorp8e door darmwandbeschadiging als bij coeliakie
(gluten)
• bact. overgroei door:
– malaborp8e door bijv anatomische veranderingen
– bact. overgroei door immunodeficientcy (Aids!)
• Laxan8a misbruik
• Hyperthyreoidie
• Lactasedeficientcy osmo8sche diarree
• Bestralingsenteri8s
• Ileumresec8e onvermogen opname galzouten osm.
diar.
Gevolgen chronische diarree
• Vermagering door tekort voedingsstoffen indien beschadiging
darmslijmvlies
• Bloedarmoede
• Oedemen
• Ascites
• Weerstandsvermindering
• Dehydra8e
Behandeling chronische diarree
• Oorzaak opsporen! En behandelen
• Aanvullen tekorten
• Indien nodig: ORS
Obs8pa8e
• Verminderde frequen8e van stoelgang dan normaal
• 15% der mensen
• Scybala: harde droge balletjes
Obs8pa8e
1. Aangeboren zoals Hirschsprung (geen zenuwen in stuk van
dikke darm)
2. Verworven
Verworven obs8pa8e
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Verkeerde def. Gewoonten zoals negeren behoeve
Verkeerde eetgewoonten: geen vezels, te weinig vocht etc
Immobiliteit (beweging s8muleert peristal8ek)
Gestoorde darmpassage (ileus)
Geneesmiddelen: valium, ijzertableTen, morfine, laxan8a!
Hypothyreoidie
Neurologie als dwarslaesie, DM, Parkinson
Psychogeen: depressie, anorecten
ouderdom
Complica8es obs8pa8e
• Aambeien (hemorroïden)
• Fissuren in anus
• rectumprolaps
Behandeling obs8pa8e
• Oorzaak opsporen en aanpakken!
• Leefregels over beweging, voeding etc
• Laxeermiddelen als laatste op8e gebruiken:
•
•
•
•
Zwelmiddelen zoals Volcolon®, Metamucil® etc.
Osmo8sche laxan8a: Importal®, Duphalac® etc.
Contact(prikkel)laxan8a: Sennecol®, Bisocadyl®etc.
Glijmiddelen die feces verweken: Agorol®
Let op: laxan8a kunnen diarree en darmkrampen geven
Hemorroiden
• Er bevinden zich 3 zwellichamen in het anale
kanaal die een belangrijke rol spelen bij
con8nen8e voor lucht en vocht.
• Door degenera8e van het steunweefsel rondom
de anale zwellichamen, veroorzaakt door onder
andere chronisch persen, zakken deze
zwellichamen in het anale kanaal.
• In het nauwere distale anale kanaal treedt
beknelling en stuwing op.
• Hierdoor wordt het overliggende slijmvlies
kwetsbaar en treden makkelijker bloedingen op.
Klachten en verschijnselen
spijsvertering
Gebrek aan eetlust ( anorexie)
• Bij problemen spijsverteringskanaal.
• Maar ook uit andere organen, gevolg van
medica8e, ook psychisch: anorexia nervosa
• Soms is het echter geen eetlust of axeer,
maar angst voor pijn en ongemak
Gebrek aan eetlust 2
• Voedingsintoleran8e : maagklachten,
misselijkheid na eten bepaalde zaken ( meer
subjec8ef)
• Voedingsallergie: allergische reac8e na eten
bepaalde zaken (afweer komt in ac8e)
Vermagering
• Anorexie
• Afgenomen vertering of resorp8e
• Bij veel andere ziekten: diabetes, kanker
Onaangename geur uit de mond
foetor ex ore
• Verschillende oorzaken:
– slechte mondhygiëne, slecht gebit
– Problemen mondslijmvlies, speekselklieren
– Longproblemen
– Diver8kel onderin keelholte
Dysfagie
– Het eten zakt niet goed en kan zelfs vast blijven ziTen
in de slokdarm
• Motorische oorzaak ( neurologisch)
• Slokdarmkanker of maagkanker
• “Brok in de keel” ( Globus gevoel) is iets anders
– Abnormale spierac8viteit of gevoeligheid van de
slokdarm.
– Pyschische oorzaak: uitdrogen van de keel door
stress, angst, verdriet, enz
Zuurbranden ( pyrosis)
• Door zure maaginhoud in slokdarm ( reflux)
• Irrita8e slokdarmslijmvlies
• Oorzaak:
– Middenri{reuk
– Ontregeling peristal8ek
– Zwangerschap, overgewicht
– Teveel maagzuurproduc8e
Middenri{ reuk
( hernia diaphragma8ca)
Boeren en hikken
• Ructus : omhoogkomen ingeslikte lucht
• Singultus: door samentrekken middenrif bij
inademing en sluiten strotklep
– Te snel eten
– Spanning
– Alcohol
Een opgezeTe buik ( meteorismus)
• Door extra gas in de ingewanden:
– Eten bepaald voedsel
– Bijwerking medica8e b.v. an8bio8ca
• Winderigheid ( flatulen8e )
Ingewandsgeluiden ( borborygmus)
• door beweging van het gas in de darmen
• Normaal ook aanwezig
SPECIFIEKE KLACHTEN
MOND- EN KEELHOLTE
• Mul8func8oneel orgaan: kauwen, speeksel
mengen, begin luchtwegen
• Contact buitenwereld: veel micro-‐organismen
• Lymfoïd weefsel: amandelen ( tonsillen)
vormen ring ( ring van Waldeyer)
KEELAFWIJKINGEN
• Keelinfec8e
– Symptomen: keelpijn, pijn bij slikken, soms koorts,
tonsillen rood en gezwollen, soms geel/wit beslag
– Oorzaak: vaak virus, soms bacterie
– Behandeling: afwachten ( soms AB)
• Peritonsillair abces* : complica8e keelontsteking
amandelontsteking met abcesvorming
• * Een abces is een hoeveelheid pus (eTer) in een niet eerder bestaande holte
KEELAFWIJKINGEN 2
• Ziekte van Pfeiffer (mononucleosis infec8osa)
– Virusinfec8e begint met erge keelpijn
– Door direct contact
– Virus verspreidt zich door lichaam, lymfeklierzwelling
(klierkoorts)
• Bij verzwakte weerstand
– HIV-‐infec8e
– Toepassen chemotherapie ( cytosta8ca)
SLOKDARMKANKER
• Slokdarmcarcinoom
– Slikstoornissen, vermagering/slechte eetlust,
Bloedbraken hematemesis (melena) ( zwarte
ontlas8ng), pijn( later)
– Oorzaak: roken/alcohol, vooral >60 jaar
– Behandeling: chirurgische verwijdering ,
bestraling, plaatsing stent
SLOKDARMSPATADEREN
• Onderste deel slokdarm
•
Oorzaak: vaak levercirrose (alcohol,
hepa88s), lever verschrompeld leverkan
bloed niet kwijt, slokdarmaderen zeTen op
• Gevaar: bloeding
SLOKDARMDIVERTIKEL
• Uitstulping door verzwakking slokdarmwand
– Slikklachten, roqngslucht ( ophopen eten)
ZIEKTEN VAN DE MAAG
• Maagontsteking ( gastri8s)
– Acuut, vaak virus of voedselvergiviging ( vaak
snel herstel)
• Andere oorzaak : alcoholmisbruik, NSAID’s
– Chronisch
• 5% auto-‐immuun
• 80% infec8e met Helicobacter pylori, bacterie
• Langdurige chronische ontsteking kans maagkanker
Symptomen gastri8s
•
•
•
•
•
•
pijn in de maagstreek
misselijkheid
opgeblazen gevoel
gebrek aan eetlust
brandend maagzuur
soms braken (evt. met bloed).
MAAGZWEER
• Ulcus ventriculi = beschadiging maagwand
– Helicobacter pylori, NSAID’s, roken, alcohol
– Symptomen:
• Pijn in maagstreek, vaak na eten
• Opboeren (ructus)
• Misselijkheid/braken
– Complica8e: maagbloeding /maagperfora8e
(zeldzaam)
MAAGZWEER
• Behandeling: remmen maagzuurproduc8e
door protonpompremmers ( omeprazol, pantoprozol)
• Bij Helicobacter: (triple therapie 2 x AB en
protonpompremmer)
MAAGCARCINOOM
• Poliepen, gastri8s, alc, roken, voeding
• 1500 per jaar, late ontdekking (vage klachten)
• Symptomen:
–
–
–
–
Maagpijn zonder zuurbranden
Vol gevoel
minder eetlust, gewichtsverlies, braken
Gevoel van zwakte, bloed opgeven, melena
• Behandeling:
– Chirurgisch
– Adjuvant chemotherapie en bestraling
DARMEN
• Acute ontstekingen
• Chronische ontstekingen
–
–
–
–
Diver8culi8s
Poliepen
Ziekte van Crohn
Coli8s ulcerosa
• Tumoren
• Darmafslui8ng
• Obs8pa8e
Diver5culose
• Zijn deze diver8kels
(=uitstulping) ontstoken,
dan spreekt men van
diver8culi8s.
•
•
•
•
Buikpijn/ kramp
Koorts
Bloedverlies
Verandering ontlas8ng
• Ontsteking (ontlas8ng in
uitstulping)
• Compl: darmperfora8e
Poliepen
• Als poliepen nog klein zijn kunnen ze
doorgaans via een endoscoop verwijderd
worden
• Het is van belang goedaardige poliepen te
verwijderen, omdat ze kwaadaardig kunnen
worden.
Verschijnselen:
•
•
•
•
•
Buikpijn
Gewichtsverlies
Bloedverlies
Verandering ontlas8ng
Onregelma8ge stoelgang
Therapie:
• Poliepectomie
Familiaire Adenomateuze Polyposis
(FAP) Polyposis coli
• polyposis coli is een erfelijke aandoening van
de dikke darm, waarbij honderden
goedaardige poliepen voorkomen.
• Als deze poliepen niet worden verwijderd,
ontaarden enkele op den duur in dikke
darmkanker.
Bij ongeveer 1% van alle dikkedarmkankerpa8ënten is FAP de oorzaak van de
ziekte.
Coloncarcinoom
• Dikkedarmkanker ontstaat vrijwel al8jd uit een poliep.
• Ongeveer 75% ontstaat in de laatste delen van de
dikke darm.
Landelijk bevolkingsonderzoek vanaf 2014 (55-‐75 jaar)
Inflammatory Bowel Disease (IBD)
Ziekte van Crohn en coli8s ulcerosa:
Beiden zijn chronische ontstekingsziekten van
het spijsverteringskanaal.
Factoren van invloed op het ontstaan :
•
•
•
•
Afweersysteem is in de war
Erfelijkheid speelt rol
Bepaalde bacteriën
Stress (heev invloed op de ernst van de
klachten)
• Roken
Verschillen:
Ziekte van Crohn:
• Kan overal ontstaan (vanaf
mond tot anus)
• Meestal in dunne-‐, dikke en/of
endeldarm
• Ontstaan kleine zweren in de
darmwand
• Zweren kunnen een fistel
vormen
• Gezonde stukken darm en
zieke stukken darm wisselen
elkaar af
• Ook andere klachten kunnen
voorkomen
Coli5s ulcerosa:
• In dikke darm
• Ontsteking beperkt zich tot het
slijmvlies
• De gehele darm is
aaneengesloten ontstoken
• Kunnen ook klachten buiten de
darm voorkomen
Verschil in klachten?:
Ziekte van Crohn:
Coli5s ulcerosa:
•
•
•
•
•
•
•
Diarree, vaak met bloed en slijm
Buikpijn
Soms obs8pa8e
Gewichtsverlies
Vermoeidheid
Koorts, achterblijvende groei
Wondjes, fistels, abcessen (vaak
rond anus)
• Vernauwing darmen (door
liTekenvorming)
• Diarree, vaak met bloed en
slijm
• Buikpijn
• Moeite met ophouden van
ontlas8ng
• Gewichtsverlies
• Vermoeidheid
• bloedarmoede
• Koorts
• OpgezeTe buik
•
•
Roken oorzaak maakt het erger
Roken lijkt beschermend te werken
Verloop ziekte:
• Kan per persoon verschillen
• Licht verhoogde kans op darmkanker, (na
ongeveer 8 jaar), daarom regelma8g controle
Diagnose :
• Lichamelijk onderzoek
• Bloedonderzoek (bloedarmoede?,
ontsteking?)
• Ontlas8ngsonderzoek (bacteriële infec8es?)
• Echo, röntgenonderzoek
• Endoscopie + biopsie
Behandeling :
Medicijnen:
• Ontstekingsremmers
• Afweer onderdrukkende medicijnen
• An8bio8ca
• Diarreeremmers
Opera8e:
Deel van darm verwijderd, soms (8jdelijk) stoma
Spas8sche dikke darm
Onregelma8g werkende spieren
• Oorzaak
– Stress
– Voedingspatroon
Verschijnselen:
Diarree tot obs8pa8e, lucht pijnlijke krampen
Behandeling: voedingspatroon en stress
aanpakken (indien mogelijk)
Ileus
opgeheven darmpassage
Paraly8sche ileus
Mechanische ileus
Oorzaken Ileus
• Func8onele ileus (Paraly8sche ileus)
Uitblijven van darminhoud voortstuwing
door (meestal) een neurogene stoornis van
de darmperistal8ek
Oorzaken Ileus
• Mechanische ileus
Mechanische afslui8ng van het
darmlumen door een oorzaak gelegen
buiten de darm, de darmwand of binnen
het darmlumen.
Paraly8sche Ileus
Aantal voorbeelden van oorzaken:
•Post opera8ef, (narcose)
•Peritoni8s (buikvliesontsteking)
•Parasympathicoly8ca (dit zijn medicamenten die de
werking van het parasympa8sch zenuwstelsel afremmen)
•Metabool (b.v. hypokaliëmie)
Mechanische Ileus
Aantal voorbeelden van oorzaken
Bij zuigelingen en kinderen
•
•
•
•
Meconium
Invagina8e
Atresie
Aangeboren darmstenose
Mechanische Ileus
Bij volwassenen dunne darm
• Vergroeiingen (postopera8ef)
• Herniae
• Inflammatoire ziekten (M. Crohn)
• Tumoren
• Galsteenileus
Galsteen
(3,5-‐6cm)
De buikoverzichtsfoto toont
lucht in de galwegen (rode
pijl) en een verdichting van 4
bij 6 cm (witte pijlen)
passend bij een buiten de
galblaas gelegen galsteen.
Mechanische Ileus
Bij volwassenen dikke darm
• Tumoren
• Volvulus
• Diver8culi8s
• Strangula8e mesenteriale vaatsteel met necrose
Symptomen paraly8sche ileus
• Ma8ge en constante buikpijn;
• Een opgezeTe buik;
• Braken, het braaksel wordt steeds
donkerder van kleur en lijkt steeds meer op
ontlas8ng;
• Het wegblijven van ontlas8ng en winden;
• Er zijn geen darmbewegingen en geen
darmgeluiden. Er is sprake van een “s8lle
buik”.
Symptomen mechanische ileus
• Aanvallen van hevige buikpijn (kolieken);
• Hevige samentrekkende bewegingen van
de darm duidelijk zichtbaar.
• Darmgeluiden, het zogenaamde
“gootsteengeruis”.
• Een opgezeTe buik.
Symptomen mechanische ileus
• Drukpijn
• Braken, het braaksel wordt steeds donkerder
van kleur en lijkt steeds meer op ontlas8ng;
• Het wegblijven van winden en ontlas8ng;
Daarnaast kunnen er in beide gevallen klachten zijn van de
achterliggende ziekte, bijvoorbeeld een buikvliesontsteking of
een tumor
