Pamflet naar een liberaal pensioenstelsel

PAMFLET
‘NAAR
EEN LIBERAAL PENSIOENSTELSEL’
Aanbevelingen van het Seniorennetwerk
Inleiding
Sociale rechtvaardigheid centraal
Liberalen staal pal voor het principe dat jonge en oude mensen in staat worden gesteld de regie over het
eigen leven te kunnen voeren. Vrijheid, verantwoordelijkheid en sociale rechtvaardigheid zijn voor
liberalen essentiële beginselen en uitgangspunten voor politiek en maatschappelijk handelen.
Het pensioenstelsel beoogt om ouderen bescherming te bieden tegen armoede en er voor te zorgen dat
mensen na pensionering een voldoende levensstandaard kunnen behouden.
Het huidige Nederlandse pensioenstelsel
Het Nederlandse pensioenstelsel wordt internationaal geroemd. Naast een algemene volksverzekering van
de AOW in de eerste pijler, kent de tweede pijler van ons stelsel werknemerspensioenen en
beroepspensioenen met een deelnamegraad van 90%. De derde pijler bestaat uit de vrijwillige, individuele
pensioenproducten. Toch kraakt het Nederlandse pensioenstelsel. Mede door de recente crisis en de lage
rentestand moesten pensioenaanspraken in sommige gevallen worden gekort. Ook is indexatie aan prijs,
laat staan loonontwikkelingen, niet aan de orde.
Kaders voor een nieuwe pensioenstelsel noodzakelijk
De arbeidsmarkt is zich zeer snel aan het veranderen. Daarnaast is er het feit is dat veel mensen een laag
pensioenbewustzijn hebben. Bovendien kenmerkt het gedrag zich vaak tot korte termijn doelstellingen.
Anderzijds bestaat er een wens dat mensen ook na pensionering hun levensstandaard willen behouden.
Maatschappelijk is er zelfs een noodzaak dat het pensioen goed geregeld is, zodat mogelijke
armoedeproblemen niet op de overheid worden afgewenteld.
Welke randvoorwaarden voor een liberaal pensioenstelsel?
Ook in liberale kring is er de roep om zekerheid, meer transparantie, eigendomrechten, maatwerk en
keuzemogelijkheden.
De vraag rijst hoe een overheid vanuit liberale invalshoek binnen deze lastige dilemma’s zou moeten
opereren.
In 2015 heeft het Seniorennetwerk de meningen gepeild bij haar achterban, de overige partijleden, de
JOVD, Partijcommissie Inhoudelijke Vernieuwing en de partijcommissie pensioenen.
Het VVD Seniorennetwerk heeft uit al die discussies een aantal belangrijke aanbevelingen
gedestilleerd.
1.
Behoud AOW als volksverzekering met een bestaansminimum
Huidige stelsel
De AOW is momenteel gekoppeld aan het minimumloon. Een alleenstaande ontvangt 70% van het
minimumloon en echtpaar/partners ontvangen elk 50%. Door de koppeling aan het minimumloon (de
minimum-minimumkoppeling) is de AOW zelfs hoger dan de bijstandsuitkering. Behoud van de huidige
AOW als volksverzekering met een bestaansminimum legt al een aanzienlijk beslag op de financiën van
de mensen die thans werken (financiering door omslagstelsel).
Basis voor omslagstelsel krimpt
Mede met het oog op de vergrijzing, waardoor minder werkenden de kosten van steeds meer AOWgerechtigden moeten opbrengen, is een verbetering van de huidige AOW niet aan de orde. Ook de
suggestie, die in sommige kringen wordt gehoord om een vermogenstoets in te voeren, wordt door het
Seniorennetwerk strikt afgewezen.
Randvoorwaarden voor een toekomstbestendige AOW
De AOW is een volksverzekering voor alle ingezetenen van Nederland. Aan dat uitgangspunt mag niet
worden getornd. Verdere fiscalisering van de AOW mag niet gebeuren.
Nivelleringspolitiek door middel van pensioenbeleid kan binnen het Seniorennetwerk op geen enkele
vorm van sympathie rekenen.
Naar het oordeel van het Seniorennetwerk dient de huidige AOW als volksverzekering met een
bestaansminimum te worden gehandhaafd.
2.
Verplichtstelling noodzakelijk voor voldoende levensstandaard
Liberale overpeinzing
Liberalen zijn over het algemeen wars van verplichtingen. De vrijheid van het individu is voor ons zeer
belangrijk. Met een verwijzing naar de eigen verantwoordelijkheid van datzelfde individu wordt
overheidsbemoeienis met pensioenbeleid vaak afgewezen. De vraag is echter of een dergelijke opstelling
wel uiteindelijk in het belang van het individu is. Vrijheid is onmisbaar voor de ontplooiing van het
individu. Zoals het ook staat verwoord op de website van onze eigen partij bedoelen we daarmee de
vrijheid op geestelijk, staatkundig en materieel gebied. Het is essentieel dat de levensstandaard na
pensionering zoveel mogelijk behouden blijft om de ontplooiing van het individu te kunnen waarborgen.
Ook in onze partij wordt erkend dat het pensioenbewustzijn bij veel burgers laag is en dat het gedrag van
mensen in veel gevallen wordt bepaald door korte termijn denken, met aanzienlijke achteruitgang van het
inkomens bij pensionering tot gevolg. Dat kan weer leiden tot aanspraak op maatschappelijke
(inkomensafhankelijke) voorzieningen (bijvoorbeeld huur- en zorgtoeslag) Deze uitgaven moeten dan
door middel van belastingen door werkende Nederlanders worden opgebracht.
Verplichtstelling noodzakelijk
Deze overwegingen leiden er toe dat het Seniorennetwerk pleit voor een verplichtstelling pensioenen voor
alle werkenden. Hieronder vallen dus ook ZZP-ers/ ondernemers. Over de exacte vormgeving van de
verplichtstellingsbeschikking vindt overleg plaats. Dat hangt ook samen met de discussie over de
toekomst van het pensioenstelsel die in de nabije toekomst gevoerd wordt. Hoewel het huidige stelsel van
verplichtstellingen niet perfect is moeten we ons wel realiseren dat 90% van de werkenden onder dit
stelsel vallen. Ook om draagvlak bij werkgevers/werknemers te behouden, die wel de premie van de
pensioenregelingen opbrengen als gevolg van arbeidsvoorwaardelijke afspraken pleiten wij voor een
zorgvuldige benadering van de huidige verplichtstellingsbeschikking.
Maatwerk noodzakelijk
Wel kunnen wij ons voorstellen dat de verplichtstelling een bepaald minimumpercentage van het inkomen
bedraagt en dat een maximum wordt aangebracht aan een bedrag gelijk aan het maximumloon van de
coördinatiewet sociale verzekeringen. Daarnaast moet ook aandacht worden geschonken aan de
voorwaarden van vrijstelling indien er zodanig vermogen aanwezig is dat het pensioen uit eigen
middelen/vermogen kan worden gefinancierd. Tot slot heeft de overheid in navolging van de
aanbevelingen commissie Goudzwaard een taak te controleren of bij regelingen pensioenambitie,
zekerheid en kosten pensioenregeling voldoende met elkaar in evenwicht zijn.
3.
Keuzevrijheid pensioenuitvoerders onder randvoorwaarden
Keuzevrijheid met dilemma’s
In beginsel pleiten wij voor het uitgangspunt keuzevrijheid voor de pensioenuitvoerder. Dit roept echter
ook dilemma’s op.
De vraag kan worden gesteld of een dergelijke keuze, gezien de complexiteit van het pensioenstelsel,
geheel realistisch is. We kennen tot op heden verschil in pensioenregelingen. Pensioenregelingen kennen
solidariteitsaspecten die zeker in geval van risicodeling van toegevoegde waarde zijn. Keuzevrijheid van
pensioenuitvoerders zou dergelijke regelingen kunnen ondergraven.
Tot slot moet ook worden gewezen op kosten bij de uitvoering van regelingen en mogelijke cherrypicking. Iedereen zal zich graag aansluiten bij het pensioenfonds met de hoogste dekkingsgraad.
Als keuze-elementen toenemen, zullen de uitvoeringskosten stijgen wat ten koste gaat van de
uiteindelijke pensioenuitkeringen.
Voldoende garanties
Het Seniorennetwerk is voor het uitgangspunt van het vergroten van de keuzevrijheid en het vergroten
van concurrentie tussen uitvoerders, maar dan zullen er voldoende garanties moeten zijn dat er voor
bovengenoemde problemen oplossingen voorhanden zijn.
4. Fiscale facilitering
De overheid voert beleid waardoor mensen door middel van de omkeeregeling (premie is aftrekbaar en
pensioen is later belast) fiscaal gefaciliteerd pensioen kunnen opbouwen. De fiscale facilitering stopt bij
een inkomen van€ 100.000,--.
De roep om dat bedrag verder te beperken wordt door ons strikt afgewezen. De gedachte dat mensen met
een midden-inkomen pensioen moeten opbouwen vanuit een netto-inkomen vinden wij afschrikwekkend.
De groepen waarover we spreken zijn al het slachtoffer van een progressieve belastingdruk en zullen naar
verwachting met nog veel meer kosten worden geconfronteerd. Denk aan bijvoorbeeld zorgkosten.
5.
Solidariteit; risicodeling ja, risicoverevening nee
Doorsneepremie afschaffen
Het Nederlandse pensioenstelsel kenmerkt zich door solidariteitsaspecten. Het is liberaal om het individu
te beschermen tegen risico’s die niet of moeilijk te verzekeren zijn. In het geval van risicodeling bestaat
er een vorm van wederkerigheid waarbij niet op voorhand vast staat welk individu/ groep meer profiteert.
Risico’s zoals ten aanzien van gezondheid en levensverwachting vallen hieronder.
Maar in geval van risicoverevening staat op voorhand vast welke groep meer profiteert. Dat is
bijvoorbeeld het geval bij de doorsneepremie. Jongeren subsidiëren hier ouderen vanaf 45 jaar. Het
Seniorennetwerk kan zich voorstellen dat de doorsneepremie wordt afgeschaft.
Lasten niet eenzijdig afwikkelen op 45 plusser
Daarbij moet echter wel rekening worden gehouden met het gegeven dat de ouderen van nu in het
verleden als jongeren de premie voor de toenmalige ouderen hebben betaald. In geval van afschaffing
doorsneepremie zal er dus een overgangsmaatregel tot stand moeten komen waardoor de lasten niet
eenzijdig worden afgewenteld op de mensen van 45 jaar of ouder.
6.
Keuzemogelijkheden en eigendomsrechten
Huidige keuzemogelijkheden
De huidige pensioenregelingen kennen al een aantal keuzemogelijkheden (uitruil Ouderdomspensioen –
Nabestaandenpensioen, mogelijkheden uitstellen of vervroegen pensioen, mogelijkheden hooglaagconstructies en pensioenknip) Daar waar mogelijkheden zijn om keuzemogelijkheden te bevorderen
(denk aan studie, beleggingsmogelijkheden tijdens uitkeringsfase of meer keuzevrijheid van het tijdstip
en soort uitkering) zou het Seniorennetwerk zou die mogelijkheid graag willen bepleiten.
Pas op met individuele eigendomsrechten
Er wordt echter ook gepleit voor individuele eigendomsrechten. Wat individuele eigendomsrechten
precies betekenen is voor ons nog niet geheel duidelijk. Als het echter tot gevolg heeft, dat men tijdens de
opbouwfase van pensioen kapitaal kan onttrekken voor bijvoorbeeld de aflossing van de hypotheek, heeft
dat voor de opbouw van pensioen verstrekkende gevolgen. Het kapitaal kan niet renderen en zal per
definitie leiden tot een substantieel lager pensioen. Het pensioenstelsel is daar niet voor ontwikkeld.
Individuele eigendomsrechten mogen niet tot gevolg hebben dat kapitaal voor opbouw van pensioenen
wordt onttrokken voor andere doeleinden.
7. Europa; handen af van ons pensioen
Het Seniorennetwerk constateert dat de Nederlandse pensioenregelingen internationaal als één van de
beste pensioenstelsels wordt gewaardeerd. De hoge deelnamegraad en het reeds opgebouwde vermogen
hebben veel internationale appreciatie. Toch liggen er bedreigingen vanuit de EU op de loer (IORPrichtlijn, Portability richtlijn, Solvency). Daardoor dreigt een situatie dat pensioenfondsen nog hogere
buffers moeten aanhouden waardoor de gepensioneerden minder pensioen krijgen en/of fondsen met
hogere kosten worden geconfronteerd.
Pensioen dient naar het oordeel van het Seniorennetwerk geen onderdeel te zijn van Europees beleid.
Ons uitgangspunt is ‘ Europa handen af van ons pensioen’.
8.
Aandacht voor indexatieachterstand
Indexatieachterstand niet in te halen
De indexatieachterstand voor gepensioneerden zal gemiddeld tussen de 5 en 15% bedragen. Uitschieters
naar boven of beneden zullen zeker voorkomen. Door het nFTK zullen kortingen minder snel tot stand
komen. Als er wel moet worden gekort kan dat over een langere termijn worden uitgesmeerd.
Keerzijde van het nFTK is echter wel dat indexactie van pensioenen die zijn in gegaan in de nabije
toekomst vrijwel onmogelijk zijn vanwege de benodigde dekkingsgraden.
Aandacht voor de koopkracht van de seniore kiezer!
Electoraal zijn senioren van grote betekenis. Als indexatie voor gepensioneerden in de komende jaren niet
zal plaatsvinden, kan dat leiden tot veel maatschappelijke onvrede, mede omdat andere maatschappelijke
bijdragen ( heffingen) ook blijven stijgen en een gepensioneerde geen mogelijkheden heeft om oplopende
tekorten aan te vullen.
Natuurlijk realiseren ook de VVD senioren zich dat beleggingsresultaten niet optimaal zijn, de rentestand
laag is en de regelgeving is verscherpt. Toch is het Seniorennetwerk van mening dat er maatregelen
(bijvoorbeeld in fiscale sfeer) moeten komen om de koopkracht van ouderen te beschermen.
9. Vertegenwoordiging in pensioenfondsen
Tot slot een laatste pleidooi gericht aan de VVD zelf.
Gepensioneerden hebben het recht om in besturen van pensioenfondsen te worden verkozen. Het zijn nu
vooral vakbonden die kandidaten naar voren schuiven.
Het Seniorennetwerk wil graag in overleg met de verantwoordelijke organen / politicio0 in onze partij om
de vertegenwoordiging van VVD namens gepensioneerden in pensioenfondsen te verbeteren.
Voor meer informatie:
Frank Rohof: [email protected]
Monique Boskma: [email protected]