behandeling van psychose
advertisement
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 1 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose ? Module II: Psychose begrijpen ? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie ? Module IV: Behandeling van psychose de rol van andere interventies ? 2 Behandeling van psychose De rol van andere interventies InFoP 2 -module 4 In deze module gaat onze aandacht uit naar psychologische en sociale interventies bij de behandeling van psychose. 3 Bio-psycho-sociale interventies Biologische behandeling Antipsychotica: acuut en onderhoud Andere middelen Psychologische behandeling Gesprekken Psycho - e ducatie (geven van informatie) Individuele psychotherapie Trainen van vaardigheden Sociale begeleiding Familie interventie Steunende omgeving Rehabilitatie (interventies op sociale domeinen) Sociale interventies Goede zorg bestaat uit het uitbouwen van steunpunten op verschillende gebieden. Een goede samenwerking tussen alle betrokken partners is essentieel. Aangezien het bij psychose meestal gaat om langdurige problemen zijn volgehouden steun en interventies noodzakelijk. In deze module gaat onze aandacht vooral uit naar psychologische en sociale interventies. 4 Biopsychosociale interventies Steunpunten MEDICATIE FAMILIE INDIVIDUEEL OMGEVING Continuïteit van zorg Metafoor ‘De Balk’, origineel concept PZ Heilige Hart Ieper. Goede zorg bestaat uit het uitbouwen van steunpunten op verschillende gebieden. Een goede samenwerking tussen alle betrokken partners is essentieel. Aangezien het bij psychose meestal gaat om langdurige problemen zijn volgehouden steun en interventies noodzakelijk. 5 Behandeling van psychose Lange termijn Ondersteunen van de balk en verminderen van draaglast van binnen én buiten uit Dagelijks leven Studeren Andere Levensgebeurtenissen Relaties Werk Kwetsbaarheid voor psychose MEDICATIE INDIVIDUEEL FAMILIE OMGEVING Metafoor ‘De Balk’, origineel concept PZ Heilige Hart Ieper. 6 Behandeling van psychose Medicatie Acute behandeling Lange termijn, onderhoudsbehandeling Dagelijks leven Studeren Andere Levensgebeurtenissen Relaties Werk Kwetsbaarheid voor psychose MEDICATIE Metafoor ‘De Balk’, origineel concept PZ Heilige Hart Ieper. 7 Behandeling van psychose Acute psychose Lijmen en spalken van de balk met medicatie Onderhoudsbehandeling ter voorkomen van herval Kwetsbaarheid voor psychose Medicatie is LIJM Metafoor ‘De Balk’, origineel concept PZ Heilige Hart Ieper. Zie vorige module over de rol van medicatie. 8 Behandeling van psychose Individuele steun Psycho-Educatie & Trainen van vaardigheden Studeren Dagelijks leven Andere Levensgebeurtenissen Relaties Werk Kwetsbaarheid voor psychose INDIVIDUEEL Metafoor ‘De Balk’, origineel concept PZ Heilige Hart Ieper. Een belangrijke pijler in behandeling is individuele steun. 9 Individuele steun Gesprekken Psycho-Educatie informatie over de aandoening Individuele psychotherapie Trainen van vaardigheden Gesprekken zijn essentieel om de patiënt te begrijpen en de problemen in kaart te brengen. De patiënt heeft recht op goede informatie over zijn aandoening en de behandeling ervan. Zie ook wet RP: recht op informatie, recht op inspraak (informed consent). Er zijn verschillende therapeutische scholen met eigen aanknopingspunten en strategieën. Essentieel, los van het model, blijft het uitbouwen van een goede therapeutische band en werkrelatie. Om individuele rehabilitatiedoelen te bereiken traint men in verbale en non verbale therapieën zowel reeds aangeleerde als nieuwe vaardigheden. 10 Psychose doormaken is Een deuk in iemands zelfbeeld Verminderen van zelfvertrouwen Onzekerheid over al dan niet herval Activiteiten van voor psychose niet zomaar heropnemen. Leren omgaan met idee van kwetsbaarheid Verwerken van moeilijke diagnose Een psychose doormaken is doorgaans een ‘ onvoorspelbare’ breuk in iemands levenslijn. Dit gaat gepaard met een gekwetst zelfbeeld en verminderd zelfvertrouwen. Het verwerken van de psychose op zich, met de nodige angst naar de toekomst toe ( herval), het leren leven met deze psychose – vatbaarheid ( confrontatie met een psychiatrische diagnose) en de beperkingen die het mogelijks meebrengt, vraagt tijd en ondersteuning. Steun die geboden wordt vanuit familie en omgeving maar ook vanuit de professionele hulpverlening. 11 En dit met een beperkt ziekte inzicht Eigen aan psychose vatbaarheid Jong zijn en niet willen ziek zijn Het niet willen hebben van deze ziekte Deze individuele begeleiding en ondersteuning kan bemoeilijkt worden door een beperkt inzicht in de problematiek. Dit laatste is eigen aan de ziekte zelf en aan de jonge leeftijd ( jong zijn is niet ziek zijn ) maar ook aan het niet psychisch ziek willen zijn ( de negatieve etikettering). Langdurige en intense individuele ondersteuning blijft gewenst. 12 Doelstellingen individuele steun Verhogen van inzicht in de aandoening en leren omgaan met de symptomen De psychotische stoornis een plaats geven in het levensverhaal Positieve maar realistische verwachtingen voor de toekomst Verwerken en aanvaarden van de psychotische stoornis Problemen leren kennen, ze onder ogen durven/kunnen zien en manieren zoeken om ermee om te gaan. Cfr D Petry ‘Rehistoriseren’. 13 Aanvaardingsproces Met typische fasen van een rouwproces Negeren Ageren Accepteren en verwerken Bijstellen van toekomstbeeld Dit is een individueel proces Individuele steun dient aandacht te schenken aan het rouw - en aanvaardingsproces van de patiënt, met de daarbij horende typische kenmerken en fasen. Het is vooral een individueel proces dat tijd, geduld en respect vraagt voor het tempo van de patiënt. 14 Filosofie van psycho-educatie Fundamenteel recht van patiënten Biedt perspectief Geïnformeerde gebruikers Integraal deel van het therapeutisch proces Verwijzen naar de wet van 22 08 2002 RP, is nu ook voor alle beroepsbeoefenaars een verplichting 15 Psycho-educatie Inhoud Diagnose en verloop (module I) Oorzaken van de aandoening (module II) Behandeling effecten en neveneffecten van medicatie (module III) andere psychosociale interventies (module IV) Patiënten hebben recht op een uitgebreid pakket informatie. 16 Psycho-educatie Inhoud Verwachtingen voor de toekomst Belang van langdurige behandeling Vroege tekens van herval Voorkomen van herval Patiënten hebben recht op een uitgebreid pakket van informatie. Goed geïnformeerde patiënten zijn meer gemotiveerd om verantwoordelijkheid op te nemen naar hun behandeling toe. 17 Psychotherapieën Psychoanalytische therapie Gedrags/cognitieve therapie Systeem/familie therapie Experiëntiele therapie … Belang van geschoolde therapeut Informeer naar kostprijs Individuele gespreksbegeleiding (counseling) richt zich op het bespreken van dagelijkse problemen van de patiënt zelf en dit in relatie met zijn directe omgeving . Er wordt verder gewerkt aan het afbakenen van realistische haalbare doelen en het stapsgewijs bereiken ervan.. Soms heeft de patiënt nood aan een intensieve, langdurige vorm van therapie ( psychotherapie) en met aandacht voor verwerking van levensthema’s , persoonlijke groei en blijvende gedragverandering. Er zijn verschillende therapeutische scholen die elk hun eigen manier van werken met psychose hebben ontwikkeld. Hierbij is vooral de werk – en vertrouwensband tussen patiënt en therapeut van cruciaal belang. 18 Vaardigheden en beperkingen Geringe vaardigheden Relationeel, werk, dagelijkse activiteiten, opvullen vrije tijd, … Beperkt sociaal netwerk Meer dan 50 % van de patiënten hebben uitgesproken beperkingen Bij revalidatie, rehabilitatie en individuele steun houdt men best rekening met de functionele beperkingen Er is nood aan langdurige en volgehouden psychosociale interventies. Hierbij kan het gaan om trainen van vaardigheden of eerder het aanbieden van steunpunten in de omgeving (zie verder). 19 Welke vaardigheden trainen ? Alle vaardigheden waar beperkingen aanwezig zijn Cognitieve vaardigheden Sociale vaardigheden Nog niet geleerd Niet meer gebruikt Training is dikwijls mogelijk. Maar er moet evenzeer rekening worden gehouden met eventuele cognitieve symptomen en beperkingen.( concentratie – en geheugenproblemen, denkstoornissen, executieve functiestoornis,..) 20 Vaardigheden trainen Hoe en waarom? Niet tijdens acute fase Training voldoende lang geven HERVAL SOCIAAL FUNCTIONEREN SOCIALE ANGST Dit zijn de effecten van training die we met onderzoek kunnen aantonen. Het is duidelijk dat hoe langer men traint hoe beter de resultaten. 21 Sociale begeleiding Familie interventie Steunende omgeving Rehabilitatie (interventies op verschillende levensdomeinen) Sociale-administratieve interventies Naast individuele begeleiding dient men de nodige aandacht te hebben voor sociale begeleiding . In eerste instantie bekijken we hoe we de familie nauw bij de behandeling en begeleiding van de patiënt kunnen betrekken. Samen wordt er bekeken welke steunpunten patiënt nodig heeft en worden individuele rehabilitatiedoelen afgesproken. Sociale begeleiding houdt ook ondersteuning op vlak van sociaal administratieve taken in. 22 Behandeling van psychose Steun aan de familie Psycho-Educatie & Familie Interventie Dagelijks leven Studeren Andere Levensgebeurtenissen Relaties Werk Kwetsbaarheid voor psychose FAMILIE Metafoor ‘De Balk’, origineel concept PZ Heilige Hart Ieper. 23 Waarom steun aan de familie ? Leven met iemand met schizofrene psychose kan een belasting geven Begrip EE Expressed Emotion Barometer van emoties in een familie STRESS & SPANNING HERVAL EE = expressed emotion, te meten in een gesprek met een familielid over het ziek familielid. Wordt bepaald door de mate van (over)betrokkenheid, mate van kritiek, mate van vijandigheid, warmte, positieve opmerkingen. Hoe hoger EE hoe groter de kans op herval van psychose als men lange tijd samen doorbrengt. Metafoor voor lage EE = KOELE BETROKKENHEID en WARME AFSTANDELIJKHEID. 24 Waarom steun aan de familie ? Familie als natuurlijk steunmilieu ervaringsdeskundige Steun aan familie bij de verwerking van een ernstige aandoening van een familielid bij het bijstellen van verwachtingen Realistische en haalbare doelstellingen Familie is een essentiële partner in behandeling. Naast EE ook recent meer aandacht voor belasting of ‘burden’. Er is een belangrijke dimensie van verwerking en aanvaarding van de stoornis. 25 Hoe steun aan de familie ? Gezinsgesprekken Psycho-educatie informatie over aandoening een fundamenteel recht Hulp bij oplossen problemen en conflicten verbeteren communicatie leren omgaan met stress en gespannen situaties Ook hier gesprekken om ten eerste een band op te bouwen en de problemen in kaart te brengen. De noden en behoeften van een specifieke familie moeten in kaart worden gebracht. 26 Doelen van familie interventie ? Steun bieden aan de patiënt Ondersteuning van de familie Grenzen stellen en zorgen voor uzelf Evenwicht tussen nabijheid en afstand rekening houden met wens tot autonomie van de patiënt Reageren op en omgaan met psychotische ervaringen Metafoor voor lage EE = KOELE BETROKKENHEID en WARME AFSTANDELIJKHEID. Interventies moeten worden afgestemd op de specifieke noden en behoeften. 27 Wat kan de familie doen ? Omgaan met vooroordelen / discriminatie stigma Preventie van secundaire problemen Herkennen van vroege tekens van herval Belangenbehartiging opkomen voor de patiënt advocacy De familie is een belangrijke bron van informatie. Advocy = pleitbezorger, opkomen voor de patiënt. Hier is een samenwerking tussen organisaties voor de familie en deze voor patiënten belangrijk. 28 Wat kan de familie doen ? Lotgenotencontacten (oa Similes, KOPP…) Volg de Coping Cursus voor Familiebetrokken (Compas): Copingvaardigheden Zelfzorg Zingeving Om een steunpilaar te blijven voor patiënt is het nodig dat betrokkenen ook goed voor zichzelf zorgen. 29 Behandeling van psychose Steunende omgeving Psychiatrische behandeling, ambulant of opname Sociale interventies Dagelijks leven Studeren Andere Levensgebeurtenissen Relaties Werk Kwetsbaarheid OMGEVING Een belangrijke steunpunt in de behandeling en psycho - sociale begeleiding is nagaan hoe we de nodige aan – en inpassingen kunnen aanbrengen in de leefomgeving van patiënt. In de volgende slides bespreken we enkele aandachtspunten. 30 Steunende omgeving Omgeving met structuur en voorspelbaarheid Heropbouw van dagstructuur Omgeving met lage stress Evenwicht tussen onder- en overstimulatie Als het ware de chaos die binnenin zit ordenen door structuur en voorspelbaarheid buiten. Mensen met psychose zijn gevoelig voor stress. Naast trainen van vaardigheden in het omgaan met stress moeten we zorgen voor een voorspelbare omgeving met weinig stress. We weten uit onderzoek dat als mensen met psychose weinig doen of worden gestimuleerd dat ze nog minder gaan doen of als het ware stilvallen of ‘verzanden’. Aan de andere kant kan teveel stimuleren zorgen voor nieuwe psychotische symptomen. Sociale interventies moeten balanceren op dit delicate evenwicht. 31 Steunende omgeving Geleidelijke heropbouw (stap voor stap) Geleidelijke aansluiting met leven in de maatschappij Steun in verband met wonen aanleren en trainen van vaardigheden, activiteiten, studie en werk In herstel leggen we de nadruk op de weg van de geleidelijkheid in overleg met en op tempo van de patiënt. 32 Rehabilitatie: Ondersteuning bij wonen. Met wie? Waar? Alleen / met partner In gezinsverband (familie) Sociale huisvesting Beschut wonen Gezinsverpleging Pension Psychiatrisch verzorgingstehuis Lokale initiatieven Om patiënt maximale kansen te geven tot herstel en herintegratie in het sociaal maatschappelijk leven worden individuele rehabilitatie doelen vastgelegd. Rehabilitatie ( definitie van Bennett) is ‘ het proces waarbij iemand met verminderde mogelijkheden geholpen wordt om zo goed mogelijk gebruik te maken van zijn overblijvende capaciteiten om te functioneren in een zo goed mogelijk milieu’. Ondertussen zijn er heel wat varianten op het rehabilitatieconcept ontwikkeld. Centraal is dat rehabilitatie tot doel heeft mensen enerzijds in hun functioneren te stimuleren tot maximale groei en anderzijds hun psycho sociale beperking te leren aanvaarden zodat ze tevreden kunnen leven in hun omgeving, met zo weinig mogelijk professionele ondersteuning. Op elk van de levensdomeinen wordt nagekeken wat deze steun inhoudt. Bijvoorbeeld ‘ wonen’ waarbij de verschillende woonvormen gerangschikt worden van leefvorm met de hoogste vorm van zelfstandigheid tot woonvorm met maximale ondersteuning. 33 Rehabilitatie : Ondersteuning bij wonen. Dienstverlening Mantelzorg Buddy systeem Reguliere thuiszorg / sociale diensten Psychiatrische thuiszorg Beschut wonen Lokale initiatieven Verscheidene voorzieningen bieden hulp aan ter ondersteuning van ‘wonen’en dit zowel vanuit zijn directe omgeving (familie en betrokkenen) als vanuit professionele hoek. En dit alles om de patiënt maximale kansen te beiden tot ‘ normaal’ wonen. 34 Rehabilitatie : Ondersteuning bij werken / activiteiten Arbeidstraining Arbeidstrajectbegeleiding via verschillende kanalen. Vlaams Fonds Beschutte / sociale werkplaatsen Revalidatiecentra Activering Patiënten zelf wensen zoveel mogelijk te participeren aan het reguliere arbeidscircuit. Afhankelijk van zijn functioneringsniveau en zijn verwachtingen wordt dit herinstappen voorbereid en ondersteund. Indien arbeid niet meer tot de mogelijkheden behoort, kan worden uitgekeken naar andere vormen van zinvolle dagbesteding. 35 Rehabilitatie : ondersteuning vrije tijd Vrijetijdscoach (lokaal) Integratieprojecten Lotgenotencontacten (Uilenspiegel) Sportactiviteiten (Psylos, wandelclubs…) Dagactiviteitencentra Ontmoetings- en trefpunten Sociale restaurants Clubs (lokaal) Integratie op vlak van ontspanning en vrije tijd kan stigmatisering tegen gaan . Samen met de patiënt wordt gezocht naar een gezonde en evenwichtige tijdsinvulling. 36 Sociale-administratieve interventies Toegang tot diensten en voorzieningen Bekomen van uitkeringen Juridische aangelegenheden : vb. bewindvoering Een laatste item van sociale begeleiding zijn de sociale – administratieve interventies. Medewerkers van de sociale dienst zorgen ervoor de patiënten in orde blijven met de sociale zekerheid en dat tegemoetkomingen aangevraagd worden . Ook verlenen ze bijstand bij juridische vraagstukken . Dit alles is nodig om secundaire gevolgen te voorkomen (Vb verlies van inkomen, woonplaats, ophopen van onbetaalde facturen,..). 37 Behandeling van psychose Omvattende en geïntegreerde zorg Continuïteit van zorg Partnership: hulpverlening, patiënt en familie Dagelijks leven Studeren Andere Levensgebeurtenissen Relaties Werk Kwetsbaarheid voor psychose MEDICATIE INDIVIDUEEL FAMILIE OMGEVING Metafoor ‘De Balk’, origineel concept PZ Heilige Hart Ieper. Goede zorg bestaat uit het uitbouwen van steunpunten op verschillende gebieden. Een goede samenwerking tussen alle betrokken partners is essentieel. Aangezien het bij psychose meestal gaat om langdurige problemen zijn volgehouden steun en interventies noodzakelijk. 38 Doelstellingen behandeling ? Zorg op maat Interventies op lange termijn Verminderen symptomen en klachten Verhogen / verbeteren van niveau van functioneren vaardigheden zelfredzaamheid kwaliteit van leven van patiënt én familie Goede zorg bestaat uit het uitbouwen van steunpunten op verschillende gebieden. Een goede samenwerking tussen alle betrokken partners is essentieel. Aangezien het bij psychose meestal gaat om langdurige problemen zijn volgehouden steun en interventies noodzakelijk. 39 Psychiatrische opname Waarom soms nodig ? Opvangen van crisis of acute episode Stellen diagnose Opstellen behandelplan Opstarten behandeling en rehabilitatie Nazorg na de opname ... Ondanks al de inspanningen vanuit de directe omgeving en de hulpverleners ( van eerste en tweede lijn) kan men de doelstellingen van een behandeling soms maar bereiken door een ‘opname’. 40 Psychiatrische opname Welke mogelijkheden ? Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis (PAAZ) Psychiatrisch ziekenhuis Dag- en nachtbehandeling Beschut wonen Psychiatrisch VerzorgingsTehuis (PVT) Psychiatrische thuiszorg ... Voor een opname kan patiënt terecht zowel op een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis als in een psychiatrische ziekenhuis. Soms is een volledige hospitalisatie niet nodig en kan gekozen worden , in functie van de zorgvraag van patiënt en zijn familie, voor een partiële hospitalisatie . Maar vragen tot opvang kunnen ook rechtstreeks gericht worden naar diensten van beschut wonen en psychiatrische thuiszorg. 41 Ambulante behandeling Welke mogelijkheden ? Nazorgconsultatie na opname Privé consultatie Psychiater, psycholoog, therapeut, … Dienst Geestelijke GezondheidsZorg (DGGZ) Dag-Activiteiten-Centrum (DAC) Psychiatrische thuiszorg ... Ambulante behandeling, zorg buiten het ziekenhuis, kan worden aangeboden zowel voor of in plaats van een opname als voor nazorg.. 42 Belgische consensusconferentie1999 Vroege detectie en vroege behandeling Goede coördinatie diensten en voorzieningen (netwerken) Nood aan goede residentiele en ambulante voorzieningen (“outreach” en preventie) Meer middelen nodig om goede zorg te kunnen voorzien Dit zijn de richtlijnen van de Belgische consensusvergadering omtrent de behandeling van schizofrenie. Consensus tussen patiënten, familieleden en verschillende groepen beroepsbeoefenaars. Dit werk wordt verder gezet in de Belgische Schizofrenieliga. 43 Belgische consensusconferentie1999 Geïntegreerde zorg antipsychotica, individuele begeleiding, begeleiding van familie, sociale interventies, … Nieuwe antipsychotica Psycho-educatie Zorg op maat Partnership met patiënt en familie Dit zijn de richtlijnen van de Belgische consensusvergadering omtrent de behandeling van schizofrenie. Consensus tussen patiënten, familieleden en verschillende groepen beroepsbeoefenaars. Dit werk wordt verder gezet in de Belgische Schizofrenieliga. 44 InFoP 2 -module 4 Vragen ? 45
