Retourtje Bologna 1977: de herdenking van een bewogen en

Retourtje Bologna 1977: de herdenking van een bewogen en omstreden jaar.
Andrea Hajek
1
De mythe van Bologna
“Bologna la grassa, Bologna la rossa”. Van de cursus Italiaans voor buitenlanders die
ik aan het begin van mijn Erasmus-uitwisseling heb gevolgd is me weinig
bijgebleven, met uitzondering van deze wijze woorden over de ‘rode stad’. Het
Bologna van chansonnier (of “cantautore”, zoals dat hier heet) Francesco Guccini
(1940) is een Parijs in miniatuur waar dichters, filosofen en kunstenaars in sfeervolle
lokalen of onder de in nevel verhulde portieken op het leven proosten. Een levendige
studentenstad, rijk aan uitgaansleven en cultureel erfgoed.
Rijk ook aan historie, want Bologna is tevens de stad van de studentenopstand
van het roerige jaar 1977, de stad van de tragische bomaanslag op het treinstation op 2
augustus 1980, en van de moord op hoogleraar Marco Biagi in 2002, in de nauwe
straatjes van het joodse ghetto. Kortom, een stad met een bewogen verleden, waar
menige straathoek een verhaal te vertellen heeft. Veel van deze verhalen zijn echter
nooit ‘afgesloten’: zo verhindert het staatsgeheim omtrent de bomaanslag van 1980
nabestaanden en getuigen het drama definitief achter zich te laten. En ook bestaat er
nog altijd geen consensus over de jaren ’70, bijgenaamd ‘gli anni di piombo’ (oftewel
de ‘loden jaren’) vanwege de vele terroristische aanslagen en ontvoeringen die in deze
jaren hebben plaatsgehad, met als hoogte-, of liever gezegd laagtepunt, de moord in
1978 op politicus Aldo Moro op naam van de befaamde Brigate Rosse (“rode
brigades”).1
In dit artikel wil ik gaan onderzoeken welke rol literatuur heeft gespeeld in
deze politiek bewogen periode. Ik concentreer me daarbij op Bologna, zoals gezegd
een stad met een sterke socialistische traditie. De studentenbeweging van 1977 had
hier naast een politieke ook een sterk creatieve component, deels dankzij de
aanwezigheid van de DAMS,2 een in 1970 opgerichte faculteit waarin uiteenlopende
artistieke richtingen zowel onderwezen als beoefend werden. Bologna was de eerste
De term ‘loden jaren’ is afgeleid van de titel van een Duitse film over terrorisme uit 1981. Aldo
Moro, partij-secretaris van de christen-democraten, was de geestelijke vader van het zogeheten
‘historisch compromis’, dat een collaboratie tussen christen-democraten en communisten voorzag.
2
De afkorting staat voor Dipartimento di Arte Musica e Spettacolo, oftewel Faculteit voor kunst,
muziek en theater.
1
stad met een dergelijke faculteit, hetgeen als een magneet werkte voor jongeren die uit
heel Italië toestroomden. Wat levert een dergelijke mix aan politiek en creativiteit op?
Hoe wordt literatuur in het ideologische programma van die jaren gepast?
In de tweede plaats wil ik gaan kijken hoe deze bewogen periode 30 jaar na
dato herdacht wordt: welk beeld domineert, angst en terrorisme of collectiviteit en
creativiteit?