Programmatoelichting - Nederlands Philharmonisch Orkest

Dansende klarinettist
PROGRAMMATOELICHTING
BRAHMS
Strijksextet
nr.
1
Dit seizoen is klarinettist Martin Fröst artist-in-residence. In
dit programma is hij te gast bij het Nederlands Kamerorkest
met onder andere de Hongaarse dansen van Johannes Brahms
en Klezmerdansen gecomponeerd en gearrangeerd door zijn
broer Göran Fröst.
Martin Fröst heeft als bijnaam ‘de dansende klarinettist’. Hij staat
geen moment stil, beweegt lenig over het toneel, alles in het ritme
van de stukken. Ritmiek zit in zijn bloed. Zeker als de Zweedse blazer
klezmer speelt die zijn broer Göran Fröst voor hem componeerde
en er ook een choreografie bij bedacht. De virtuositeit van Martin
Fröst schuilt vooral in zijn spel op de klarinet. Hij weet elk effect
en er elke kleur uit zijn instrument te halen, wat hem tot een gewild
partner maakt van hedendaagse componisten. In het programma
van dit concert duikt ook de naam van de Zweedse componist Rolf
Martinsson op. Hij werkte enkele stukken van Robert Schumann,
geschreven voor cello en piano, om voor klarinet en strijkorkest.
In zigeunerstijl
BRAHMS
Hongaarse dansen
nr. 1, 12 en 21
arr. Göran Fröst
Gordan Nikolić, viool/leiding
Martin Fröst, klarinet
ZA 12, MA 14 MAART
HET CONCERTGEBOUW
ZO 13 MAART
PHILHARMONIE HAARLEM
WWW.ORKEST.NL
‘Graag wilde ik de zigeuners horen spelen. Door hun melodieën
op te schrijven zou ik meer over hen te weten willen komen en de
herinnering aan hen willen vasthouden.’ Aldus Johannes Brahms
naar aanleiding van de verhalen die pianiste Clara Schumann
(weduwe van Robert Schumann) hem vertelde over haar bezoeken
aan Hongarije en de muziek die zij er hoorde. De thema’s voor de
eerste serie van vijf Hongaarse dansen had Brahms uit de tweede
hand. De bevriende Hongaarse violist Eduard Reményi speelde de
thema’s aan hem voor. Voor de tweede serie van vijf dansen kon
Brahms bogen op eigen waarneming, want in 1867 bezocht hij voor
het eerst Hongarije. Na de uitgave in 1868 werden de tien dansen
zo populair bij het pianospelende publiek dat Brahms en zijn uitgever er dik aan verdienden. In 1873 maakte hij van de nummers 1,
3 en 10 bewerkingen voor orkest. Dat ontlokte een bewerkingsrage
van de overige delen bij andere componisten (met de stille goedkeuring van Brahms). De roep om meer zette Brahms in 1880 aan
om nog twee series Hongaarse dansen te componeren. Ze werden
door talloze anderen weer bewerkt voor allerlei bezettingen, van
pianotrio tot harmonieorkest (nummer 21 door niemand minder
dan Dvořák). Het is dan ook geen wonder dat Martin Fröst een
bewerking speelt die Göran Fröst maakte voor klarinet en strijkorkest van de nummers 1, 12 en 21. Het is amusementsmuziek
van de hoogste klasse.
Volkse wortels
Robert Schumann componeerde in 1849 Fünf Stücke im Volkston.
Het is aansprekende muziek op basis van volkse melodieën,
geschreven voor cello en piano. Rolf Martinsson bewerkte de
nummers 1, 2 en 5 voor klarinet en strijkorkest. Nummer 2, een
adagio, geeft de klarinettist alle gelegenheid om het zangerige
klankkarakter van zijn instrument te demonstreren. Ook volks van
aard en geworteld in de volksmuziek zijn de Twee klezmerdansen
die Göran Fröst voor zijn broer componeerde op basis van melodieën
uit de jiddische muziek. De term klezmer (vrij vertaald ‘instrumentale muziek’) ontstond pas in de jaren ‘70 van de vorige eeuw toen
in de Verenigde Staten de belangstelling herleefde voor de instrumentale muziek van de jiddisch sprekende Joden uit Oost-Europa.
Een cultuur die vrijwel uitgeroeid was door de Nazi’s, maar die nog
voortleefde bij de al eerder naar Amerika geëmigreerde Joden.
Kennis werd ook geput uit de vele grammofoonplaten die in Europa
waren gemaakt van deze, dansen en liedjes voor orkestjes van viool,
cello, bas, cimbaal en klarinet. Muziek die dicht in de buurt ligt van
de zigeunermuziek en op bruiloften en partijen werd gespeeld. Eén
van de composities van Göran Fröst heeft als titel Be happy (jiddische
term Freylach (vrolijk)). Dit is een moderne variant van deze pittige
muziek bij een kringdans.
versie voor strijkorkest horen, schreef hij in de periode dat hij werkzaam was aan het hof van de vorst van Lippe te Detmold. De natuur
verschafte Brahms levenslang muzikale ideeën en hij raakte geïnspireerd door het rijk beboste landschap van deze streek. Het eerste
deel is vloeiend met lange melodische lijnen die door de violen,
altviolen en celli heen lopen. De luisteraar hoort een golvend landschap met een mooie stromende beek waar af en toe een (muzikale)
stroomversnelling in zit. In het tweede deel klinkt een thema met
variaties. De altviool zet dit thema in. Langzaamaan groeit het
muzikale vlechtwerk op basis van een geaccentueerde ritmiek.
Het korte derde deel, een scherzo, is een vrolijke dans waarin
Brahms op soepele wijze de toonsoorten verschuift. Het vierde deel,
een rondo, besluit op gracieuze wijze het sublieme samenspel van
de strijkers.
Uitvergroot strijksextet
Weliswaar was Johannes Brahms opgeleid als pianist en componeerde hij veel pianomuziek. Toch speelde ook de vioolmuziek een
belangrijke rol in zijn leven. Zijn oeuvre kent vele stukken waarin
de viool een grote rol speelt. Brahms schreef op 27-jarige leeftijd
een werk voor zes strijkers. Eigenlijk voelde Brahms de drang om
een symfonie te schrijven, maar hij durfde deze grote vorm nog
niet aan. Zijn groots opgezette Strijksextet in Bes, dat we hier in de
Tekst: Heinz Köhnen
vervolg programma
Programma
JOHANNES BRAHMS (1833 -1897)
ZA 12 MRT 2016, 20.15 UUR
(einde concert ca. 22.15 uur)
HET CONCERTGEBOUW
Strijksextet nr. 1 in Bes, op. 18 (1859 -1860)
Allegro ma non troppo
Andante ma moderato
Scherzo: allegro molto
Rondo: poco allegretto e grazioso
ZO 13 MRT 2016, 15.00 UUR
(einde concert ca. 17.00 uur)
PHILHARMONIE HAARLEM
Extra: MUZIEKCAFÉ ma 14 mrt, 19.40 uur
MA 14 MRT 2016, 20.15 UUR
(einde concert ca. 22.15 uur)
HET CONCERTGEBOUW
Reserveer nu uw volgende concert op www.orkest.nl
Gordan Nikolić speelt Tzigane!
Nederlands Kamerorkest
ZA 28 MEI 2016, 20.15 UUR
HET CONCERTGEBOUW
Gordan Nikolić, viool/leiding
Martin Fröst, klarinet
MA 30 MEI 2016, 20.15 UUR
HET CONCERTGEBOUW
JOHANNES BRAHMS (1833 -1897)
Hongaarse dansen nr. 1, 12 en 21
arr. Göran Fröst (1869 -1880)
Allegro molto
Presto
Vivace
ROBERT SCHUMANN (1810 -1897)
Stücke im Volkston nr. 1, 2 en 5
arr. Rolf Martinsson (1849)
TRADITIONAL
Klezmerdans nr. 2 en 3 voor klarinet en strijkers
arr. Göran Fröst (2011)
Pauze
vervolg programma z.o.z.
Nederlands Philharmonisch Orkest
Marc Albrecht, dirigent
Gordan Nikolić, viool
BIZET - L’ Arlésienne: Suite nr. 1 en nr. 2
RAVEL - Tzigane
SAINT-SAËNS - Introduction & Rondo capriccioso
Marc Albrecht en Gordan Nikolić. Een unieke samenwerking tussen
chef-dirigent van het Nederlands Philharmonisch Orkest Marc
Albrecht en Gordan Nikolić, concertmeester en muzikaal leider van
het Nederlands Kamerokest. Beide musici openen hun harten voor
de Franse muziek. Nikolić is solist in de Introduction & Rondo
capriccioso van Saint-Saëns en in de beroemde Tzigane van Maurice
Ravel. Een voorproefje valt te beluisteren op de Ravel-cd waarop
Nikolić samen met het Nederlands Philhamonisch Orkest dit adembenemende werk speelt. Andere Franse muzikale hoogtepunten
tijdens het concert zijn de beide Arlésienne suites van Georges Bizet.
Biografieën
Radio-opnamen Omroep Max
Gordan Nikolić, viool/leiding
Het concert van 14 maart wordt live uitgezonden in het
programma Avondconcert op Radio 4. Kijk voor meer
informatie op www.maxavondconcert.nl.
Gordan Nikolić is sinds 2004 muzikaal leider, concertmeester en
het gezicht van het Nederlands Kamerorkest. Nikolić is een energieke meesterviolist die als muzikaal leider zichtbaar en hoorbaar
maakt wat hem beroert in de muziek. Hij studeerde aan de Musikhochschule van Bazel bij de bekende Franse violist en dirigent
Jean-Jacques Kantorow. Hij verdiepte zich in barokmuziek, maar
werkte ook samen met hedendaagse componisten als Witold
Lutosławski en György Kurtág en speelde in 2003 de wereldpremière
van A Deep but Dazzling Darkness van James MacMillan. Hij soleerde
bij tal van orkesten in Europa en is sinds 1998 concertmeester bij
het London Symphony Orchestra. Ook is hij met grote regelmaat
te horen bij het befaamde Razumovsky Ensemble. Gordan Nikolić
doceert aan het Royal College of Music, de Guildhall School of
Music en het Rotterdams Conservatorium. Nikolić speelt op een
Petrus Guarnerius-viool uit 1735.
Martin Fröst, klarinet artist-in-residence
‘Totdat je Martin Fröst gehoord hebt, heb je nog nooit echt een
klarinet gehoord.’ Met deze stellige bewering karakteriseerde
The Times deze Zweedse klarinettist. Wereldwijd wordt Martin
Fröst geroemd als een uitzonderlijk begaafd en veelzijdig klarinettist. Tijdens zijn intensieve carrière speelde hij met orkesten zoals
het Gewandhausorchester Leipzig, het Koninklijk Philharmonisch
Orkest in Stockholm, het Koninklijk Concertgebouworkest en het
Rotterdams Philharmonisch Orkest. Met het Australian Chamber
Orchestra en Amsterdam Sinfonietta maakte hij uitgebreide
tournees door Europa en befaamde componisten als Krzysztof
Penderecki, Kalevi Aho, Rolf Martinsson en Anders Hillborg schreven
werk voor hem. Bijzonder zijn de experimentele shows die Martin
Fröst ontwikkelde, zoals Dollhouse en Genesis, waarin dans, mime,
presentatie en dirigeren een belangrijke rol spelen. De laatste tijd
heeft hij ook de baton ter hand genomen en dirigeerde hij o.a. het
Oslo Philharmonisch Orkest en Koninklijk Philharmonisch Orkest
in Stockholm.
Luister gratis onze playlist
op 24classics.com
Wilt u vast een voorproefje van het concert dat u gaat bezoeken?
Luister via 24classics.com of de 24classics-app gratis naar onze
playlist Orkest met een steeds wisselende selectie van de werken
die wij dit seizoen spelen.
Zit u op de winnende stoel?
Elke bezoeker van onze concerten kan zitten op de
winnende stoel. Met uw plaatsbewijs maakt u kans op
twee gratis concertkaarten. Kijk op de donderdag na het
concert op www.orkest.nl of uw stoel het winnende nummer heeft.
Gezocht: vrienden met hart voor klassieke muziek!
U houdt van klassieke muziek? Bezegel deze liefde door
Vriend te worden van het Nederlands Philharmonisch
Orkest | Nederlands Kamerorkest. Met uw vriendschap
maakt u de eerste maten van een symfonie, een solopartij van de pauken, of de rekwisieten van een kinderconcert mogelijk. Als geen ander zet het orkest zich
ervoor in om de wereld mooier te maken met muziek en iedereen
de schoonheid van klassieke muziek te laten ervaren. Zonder uw
steun zou dat niet lukken. Uw vriendschap maakt het verschil!
Schrijf u vanavond nog in bij de Vriendenbalie (tegenover de garderobe
van Het Concertgebouw) of neem contact op met de Vriendenadministratie [email protected] | 020 521 75 28.