Bijwerkingen in het nieuws

18-11-2016
Bijwerkingen in het
nieuws
Onderwerpen
• Meer astma klachten na substitutie?
• Clioquinol, hoe zit het met bijwerkingen?
• Afslankproducten vervuild met sibutramine
Dr. Florence van Hunsel, apotheker- epidemioloog
Coordinator Signaaldetectie
Bijwerkingendag 2016, Leiden
Meer astma klachten na substitutie?
Vraag 1:
Hoeveel Nederlandse kinderen tot 14 jaar
hebben astma?
A. 15.000
B. 115.000
C. 250.000
D. 500.000
0.
00
0
0%
50
0.
00
0
25
5.
00
11
.0
0
15
Bron: http://astmakids.longfonds.nl/
0%
0
0%
0
0%
Meer astma klachten na substitutie?
Meer astma klachten na substitutie?
• In oktober 2014 heeft de fabrikant Sandoz
een andere aerosol salbutamol 100
microgram/dosis op de markt gebracht
(RVG-nummer 34424)
• Product preferent gemaakt door
zorgverzekeraars
• Deze aerosol wijkt qua uiterlijk van de
inhalator alsmede qua samenstelling (RVGnummer 34424 bevat oliezuur) af van een
eerdere Sandoz aerosol op de markt
• Omzetting van ca. 350.000 patiënten in
korte tijd naar dit type inhalator
1
18-11-2016
Meer astma klachten na substitutie?
Meer astma klachten na substitutie?
• Na op de markt komen van nieuwe
inhalator  bij Lareb meldingen
verminderd effect
• > helft om kinderen jonger dan 12 jaar
• In september 2015 besproken in Commissie
Praktijk CBG
• Tot augustus 2016: 63 meldingen van een
verminderd effect na omzetting op deze
inhalator
• Bij 22 patiënten in de meldingen
(waaronder 16 kinderen) was een
ziekenhuisopname nodig
• Onder de melders waren 28 patiënten of
hun ouders en 35 zorgverleners, zoals
medisch specialisten
•
http://gezondheid.eenvandaag.nl/tvitems/68667/kinderlongartsen_slaan_alarm_over_niet_werkende_puffer
Beoordeling door CBG
• In Nederland heeft het CBG de
registratiegeschiedenis van Salbutamol
Sandoz (RVG 34424) geanalyseerd
• Ook zijn de product-specifieke
eigenschappen van Salbutamol Sandoz
bekeken, waaronder verschillen in
hulpstoffen, batches, gebruik van de
(verkeerde) voorzetkamer
2
18-11-2016
Beoordeling door CBG
Conclusie beoordelingsrapport
• De ‘puf’ voelt weliswaar minder krachtig,
maar brengt een vergelijkbare hoeveelheid
werkzame deeltjes in de longen als de
originele salbutamol-inhalator Ventolin
• “De klachten over de salbutamol-inhalator
van Sandoz kunnen niet aan het product zelf
worden toegeschreven.”
• De verschillen in hulpstoffen (oliezuur)
hebben geen effect op de werkzaamheid
• Door gebruik van een voorzetkamer – zeker
bij kinderen – kan de inhalatietechniek geen
oorzaak zijn van de meldingen
KNMP Handleiding
• “Wel is de omzetting van veel astma- en
COPD-patiënten in korte tijd, naar dit type
inhalator, een mogelijke verklaring voor het
aantal klachten.”
Clioquinol, hoe zit het met bijwerkingen?
• De Handleiding
Geneesmiddelsubstitutie
geeft uitleg over
geneesmiddelen of
situaties waarin
overwogen moet worden
om niet te substitueren.
• Ook bevat de handleiding
achtergrondinformatie
over bio-equivalentie en
juridische aspecten.
3
18-11-2016
Clioquinol
Clioquinol
• Clioquinol is een hydroxyquinolinederivaat,
dat in 1929 werd geïntroduceerd als orale
behandeling voor amoebiasis
• SMON eerste symptomen maagdarmklachten die worden gevolgd door
neurologische symptomen, zoals
paresthesie(en) en visuele stoornissen
• In de jaren 50 indicatie uitgebreid naar
preventie en behandeling van diarree, 
verhoogde frequentie van gebruik van
clioquinol
• Waarschijnlijk het gevolg van (axonale)
degeneratie van de lange zenuwvezels van
de ruggenmerg en de optische zenuw
• Einde jaren 60, in Japan de eerste SMON
casuïstiek
• Deze neurologische symptomen lijken pas
op te treden na een totale (cumulatieve )
dosis van 10-50 gram clioquinol
Clioquinol
Toename gebruik clioquinol
• Vanaf 1972 waren orale clioquinol
bevattende geneesmiddelen uitsluitend op
recept verkrijgbaar in Nederland
• De GIP-databank laat zien dat het aantal
gebruikers van clioquinol in Nederland
vanaf 2010 aanzienlijk gestegen is
• In 1985 zijn alle orale toedieningsvormen
van clioquinol door registratiehouder CibaGeigy op vrijwillige basis wereldwijd uit de
handel gehaald
• In jaren 90 orale expliciet ontraden, alleen
als magistrale bereiding zeer incidenteel
toegepast
Geneesmid 2010
del
Clioquinol 4.330
2011
2012
2013
2014
5.484
6.957
8.495
7.779
• Ongeveer de helft van de gebruikers in 2014
is 14 jaar of jonger
Toename aantal meldingen
bijwerkingen
Wat is er gemeld?
• In 2011, 2012 en 2013 ontving Lareb in
totaal 11 meldingen, terwijl er in 2014 t/m
begin 2016 23 meldingen werden
ontvangen
• 20 meldingen van neurologische klachten,
varierend van duizeligheid tot
concentratiestoornissen, visus stoornissen
en amnesie
• In totaal komt het aantal meldingen over
clioquinol hiermee op 44
• Meestal ‘normale doseringen’
• 2015 & 2016  bericht aan CBG + IGZ
• 1x tweede kuur & 1x overdosering gemeld
bij kind
4
18-11-2016
Clioquinol & medicatiefouten
Medicatiefouten
• Medicatiefout opvallend vaak oorzaak
intoxicatie clioquinol
• 2011 t/m 2015 NVIC 51 telefonische
meldingen over blootstelling aan clioquinol
• Overdosering als gevolg van onjuiste toediening
• Bij 94% was sprake van een medicatiefout
•
PW39 - 30-09-2016 | door Agnes van Velzen en Irma de Vries
•
Meer dan 90% van de clioquinoloverdoseringen die worden gemeld bij het Nationaal Vergiftigingen
Informatie Centrum, is het gevolg van een medicatiefout. Verzorgers van de patiënt veroorzaken de
meeste medicatiefouten, waarbij vaak sprake is van tienvoudige overdosering. Dit leidt onder andere
tot maagdarmklachten en neurotoxische effecten.
• Bij de medicatiefouten veroorzaakt door
verzorgers of patiënt zelf was altijd sprake
van een doseringsfout bij toediening van
clioquinol
 b.v. hele spuitje of maatdopje gevuld of
dopje van de fles als maatdopje gebruikt
Wat te doen?
Afslankproducten vervuild met sibutramine
• Patiënt voorlichten over mogelijke
bijwerkingen
• Maximale dosering en kuurduur niet
overschrijden (receptcontrole in apotheek)
• Instructie bij aflevering om medicatiefouten bij toediening te voorkomen
• Passend spuitje of pipetje (zo klein
mogelijk) mee geven, mogelijk met
markering er op
Afslankproducten vervuild met sibutramine
Afslankproducten vervuild met sibutramine
5
18-11-2016
Afslankproducten vervuild met sibutramine
Afslankproducten vervuild met sibutramine
• Waarschuwing oktober 2016:
Bijwerkingencentrum Lareb, de
Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit
(NVWA) en het Vergiftigingen
Informatiecentrum (NVIC) hebben
meldingen ontvangen over ernstige
bijwerkingen die optraden bij het gebruik
van de afslankproducten Emtea, Irem
natural en Niva detox
Afslankproducten vervuild met sibutramine
• Deze producten worden via internet
aangeboden als afslanksupplementen. Dit
gebeurt via webshops, Facebook en
Marktplaats en ook ‘aan de deur’ verkocht
Afslankproducten vervuild met sibutramine
Afslankproducten vervuild met sibutramine
• Het gaat hier om klachten zoals angst, hoge
hartslag, hoge bloeddruk, misselijkheid en
duizeligheid.
• Er is één melding ontvangen waarbij een
jonge vrouw die een dergelijke afslankthee
gebruikte zou zijn overleden aan acute
hartproblemen.
Afslankproducten vervuild met sibutramine
• F, 30
• 15,5 mg sibutramine/sachet
• Niva Detox thee, start 24-09-2016
• Uit literatuur blijkt dat 10-30% van de
'gezonde' patiënten die sibutramine
gebruiken (10-30 mg/dag) last krijgen van
duizeligheid, slapeloosheid en een droge
mond.
• Na 1 dag: zweverig, droge mond, slapeloos,
droge lippen
• Melding bij Lareb  product opgevraagd
• Analyse door RIVM
• NVWA ingelicht
6
18-11-2016
Afslankproducten vervuild met sibutramine
• Sibutramine is een voormalig geneesmiddel
(Reductil®) dat in 2010 door de European
Medicines Agency (EMA) vanwege de
veiligheidsrisico’s van de Europese markt is
gehaald
• Reductil® capsules 10 en 15 mg
• Er lijkt een associatie te zijn met pulmonale
ateriële hypertensie (PAH), QTc verlenging,
en hart- en herseninfarcten.
2015
2013
2011
Vraag 2:
Hoeveel van de afslankproducten op de NL
markt bevat een illegaal geneesmiddel?
A. 10%
B. 25%
C. 50%
D. 75%
%
0%
75
%
0%
50
%
0%
25
%
0%
10
Bron: N. M. Reeuwijk, B. J. Venhuis, D. de Kaste, R. L.
Hoogenboom, I. M. Rietjens, M. J. Martena. Active
pharmaceutical ingredients detected in herbal food
supplements for weight loss sampled on the Dutch
market. Food Addit. Contam. Part A Chem. Anal.
Control Expo. Risk Assess. 2014, 31, 1783
7
18-11-2016
8