Hemelse eigenaardigheden

Hemelse eigenaardigheden
De jaarlijkse stroom van sterrennieuws
noorderlicht.vpro.nl, januari 2007
De Amerikaanse astronomenvereniging houdt deze week in Seattle zijn jaarlijkse bijeenkomst, en dat levert
een hele berg nieuws op. Over quasars en pulsars, supernova's en ministerrenstelsels bijvoorbeeld.
Vandaag is de laatste dag van de jaarlijkse bijeenkomst die de Amercian Astronomical Society in Seattle houdt. Astronomen van
over de hele wereld hebben zich er verzameld en vertellen hun vakgenoten wat er voor nieuws onder de zon is. De berichten
komen soms van ver.
Van 2,2 miljoen lichtjaar afstand kwam zondag het nieuws dat het Andromeda stelsel, het sterrenstelsel dat het dichtst bij het
onze staat, vijf keer zo groot is als tot nu toe werd aangenomen. Om de zichtbare sterrenschijf heen liggen namelijk nog een
heleboel sterren die eerder niet waren opgemerkt.
Het Andromedastelsel is vijf keer zo groot als het tot nu toe leek.
Je moet het weten om het te zien: drie quasars, en dus drie superzware zwarte gaten. Zo vlakbij elkaar, dat kan geen toeval zijn, meent
ontdekker George Djorgovski.
De 'Pillars of Creation', pilaren van de schepping dus, zoals in 1995 vastgelegd door de Hubble ruimtetelescoop. In werkelijkheid
bestaan ze al zesduizend jaar niet meer, betogen Franse astronomen.
De neutronenster in het hart van de Krabnevel lijkt vier magnetische polen te hebben in plaats van de gebruikelijke twee. Foto NASA,
ESA, J. Hester en A. Loll (Arizona State University)
De ster die Kepler in 1604 zag ontploffen, was een bijzonder geval. Tegenwoordig zien zijn overblijfselen er zo uit. Beeld
NASA/CXC/NCSU/S Reynolds et al/DSS
Vele malen verder weg, op ruim tien miljard lichtjaar van ons vandaan, is het eerste trio van vlak bij elkaar staande quasars is
ontdekt, hoorde de vergadering maandag. Quasars zijn superkrachtige bronnen van licht en radiogolven, die waarschijnlijk door
zwarte gaten worden aangedreven. De vondst van het drietal geeft volgens ontdekker George Djorgovski (California Institute of
Technology) aan dat quasars niet random over het heelal verdeeld zijn.
Dezelfde dag werd een neutronenster gepresenteerd die niet de normale twee, maar vier magnetische polen lijkt te hebben. Deze
zogenaamde pulsar staat in het midden van de Krabnevel, niet meer dan 6500 lichtjaar uit onze buurt. De pulsen van
radiogolven die hij met grote regelmaat richting aarde stuurt, kunnen niet verklaard worden door een normaal gevormd
magneetveld, stelde het team van Tim Hankins in New Mexico vast.
Gisteren kwam het nieuws dat één van de iconen van de astronomie waarschijnlijk al een jaar of zesduizend niet meer bestaat.
De beroemde 'Pillars of Creation' zijn grote wolken gas en stof die in 1995 door de Hubble ruimtetelescoop werden
gefotografeerd. Ook zij liggen, pardon lagen, op een astronomische steenworp afstand, namelijk tegen de zevenduizend lichtjaar.
Nicolas Flagey van het Institut d'Astrophysique Spatiale in het Franse Orsay ziet op beelden van de Spitzer ruimtetelescoop een
supernova in de buurt van de pilaren. Die krachtige uitbarsting heeft ze al zesduizend jaar geleden vernietigd, meent Flagey,
maar het zal nog duizend jaar duren voor we dat vanaf de aarde ook kunnen zien.
Ook gisteren gepresenteerd: een achttal ministerrenstelsels, die hooguit een paar honderdduizend maal zoveel licht geven als
onze zon. Ter vergelijking: onze Melkweg schijnt met de kracht van honderden miljarden zonnen.
Stephen Reynolds en collega's van de North Carolina State University hebben naar eigen zeggen achterhaald wat het voor ster
was die Johannes Kepler in het jaar 1604 zag ontploffen. Deze supernova moet van een speciaal type zijn geweest, meent
Reynolds. Op basis van de hoeveelheden zuurstof en ijzer die het lichtspectrum van de overblijfselen verraadt, concludeert hij
dat de ster vrij groot was en niet ouder dan honderd miljoen jaar is geworden, alvorens hij er met veel geweld een einde aan
maakte. Sterren als de zon bewaren zulk vuurwerk voor rond hun tienmiljardste verjaardag