Communicatie van cellen

Communicatie van cellen
De vraag
Ik ben 75 jaar, mijn huid vertoont duidelijke tekens van ouderdom. Rimpels,
pigmentvlekken, afnemende elasticiteit, afname van het bindweefsel, onregelmatigheden
op de huid, enzovoort. Producten die hun oorsprong in de huid hebben zoals haar, nagels
en klieren ondergaan veranderingen.
Dit alles als gevolg van de afnemende communicatie binnen het orgaan "de huid ".
Vrouwen die na een zwangerschap met grote uitbreidingen van de huid, een normale
figuur terugkrijgen. Mensen die stevig afvallen zonder een lubberende huid. De lever die
zichzelf kan regenereren. Ernstige en lichte huidbeschadigingen die worden hersteld.
Littekens die na jaren bijna geheel verdwijnen. Pigment dat regelmatig over de huid
verdeeld is.
Vooral niet te vergeten het ontstaan en de groei van organen in de ontwikkeling van het
lichaam. Daarbij worden de vormen en de functies, in onderlinge communicatie binnen het
orgaan, bepaald.
Bij de ouderen trekt het bindweefsel en het spierweefsel zich sterk terug, zonder dat de
huid hierin (voldoende) meegaat. Dit wordt veroorzaakt door gebrekkige communicatie
tussen de organen. Kenmerkend is bij vrouwen het teveel aan huid aan de binnenkant van
de armen, mannen en vrouwen met hangende buiken, enzovoort. Pigmentvlekken die
ontstaan door gebrekkige communicatie binnen de huid.
De vraag is: Hoe communiceren de cellen binnen de organen (vorm, functie, activiteit
verdeling, enzovoort). De communicatie is essentieel in de vormgeving en de functie van
organen in een wereld van cellen die een lichaam vormen.
D. Kuiken, Groningen
Het antwoord
Het gedrag van een cel wordt bepaald door de omgeving. Cellen nemen hun omgeving waar
door middel van eiwitten die door de celwand steken en signalen van buiten doorgeven
naar het binnenste van de cel. Deze eiwitten noemen we receptoren. Cellen nemen niet
alleen hun omgeving waar maar beïnvloeden hun omgeving ook door het uitscheiden van
stoffen. Zo ontstaat er een balans tussen het gedrag van de cel en zijn omgeving.
Veranderingen in de omgeving of in de cel destabiliseren deze balans. Gereguleerde
destabilisatie van deze balans is essentieel voor het ontstaan en de groei van ieder
meercellig organisme, waaronder de mens. Ongereguleerde destabilisatie leidt tot
afwijkingen en ziektes.
Een belangrijke factor in de omgeving van cellen is de aanwezigheid van andere cellen.
Cellen kunnen op veel manieren met elkaar communiceren en daarmee elkaar
beïnvloeden. De onderlinge communicatie tussen cellen is van groot belang voor het
vormen en in stand houden van functionele weefsels. Cellen die op afstand van elkaar
liggen kunnen met elkaar communiceren door stoffen uit te scheiden. De ene cel scheidt
een bepaalde stof uit die een verderop gelegen cel kan waarnemen met speciale receptoren.
Soms scheiden meerdere cellen tegelijk bepaalde stoffen uit waardoor zij gezamenlijk een
voor hen ideale omgeving creëren. Cellen die naast elkaar liggen kunnen met elkaar
communiceren door middel van specifieke receptoren die een fysiek contact mogelijk
maken. De cellen geven elkaar als het ware een hand. Zo “weten” cellen waar ze zich ten
opzichte van elkaar bevinden (belangrijk voor de nieuwvorming van weefsels) of zorgen de
cellen ervoor dat ze gewoon stevig tegen elkaar aan blijven zitten (belangrijk voor het in
stand houden van weefsels). Een andere vorm van fysiek contact is het tot stand brengen
van kanaaltjes door de celwand van twee buurcellen (een soort doorgeefluikjes) waardoor
cellen kleine stofjes direct met de buurcellen kunnen uitwisselen.
In veel ziektebeelden is de communicatie tussen cellen verstoord, vaak doordat de
uitscheiding van stoffen niet meer goed werkt of dat de receptoren hun werk niet meer
goed kunnen doen. Dit leidt tot een verstoorde integriteit van de weefsels. Voorbeelden zijn
huidafwijkingen, chronische ontstekingen van de darm (ziekte van Crohn; coeliakie) of
longen (Astma, COPD), en kanker. Ook wanneer men ouder wordt treedt er verandering op
in de mate waarin cellen met elkaar en hun directe omgeving kunnen communiceren. De
chronische blootstelling van de cellen aan schadelijke factoren (bijvoorbeeld huidcellen en
UV) speelt hier waarschijnlijk een rol.
Binnen de afdeling Celbiologie in het UMCG doen we ook onderzoek naar de
communicatie tussen cellen, hoe dit mis gaat in ziektes zoals multiple sclerosis en
darmafwijkingen, en hoe we dit kunnen voorkomen of herstellen.
Met vriendelijke groet,
Dr. S. C. D. van IJzendoorn
Afdeling Celbiologie
Rijksuniversiteit Groningen / UMCG