Smeerwortel, eerste hulp bij ongelukken - IVN Hellendoorn

Smeerwortel, eerste hulp bij
ongelukken
De Smeerwortel moet haast wel bekend zijn
bij iedereen die belangstelling heeft in het
natuurgebeuren. Je ziet hem staan langs
weilanden, vochtige slootkanten, wegbermen
en bosranden. Ook in tuinen zoekt hij de voor
hem meest geschikte plek. Niet al te droog
dus. De planten hebben eironde tot
lancetvormige bladeren en zijn ruw van steel
en blad. Ze zijn bezet met fijne stekeltjes.
Daarom worden ze niet snel geplukt door
mensen of opgegeten door dieren. Het zijn
dichte, forse pollen van 30 tot 90 cm hoogte,
met meestal witte of roze, maar ook wel
paarse klokvormige bloempjes.
De voet van het blad zit om de steel heen. De
plant vangt daarin wat regenwater op. Dat
loopt geleidelijk via de stengel naar beneden.
Wie bewaart heeft wat. De wortels zijn aan
de buitenkant zwart van kleur en crèmewit
van binnen. De plant breidt zich ondergronds
uit en kan behoorlijk woekeren. Misschien
een reden waarom je de Symphytum officinale niet zo vaak in tuinen ziet.
Geneeskracht
In de Griekse Oudheid was dit kruid al bekend
om zijn geneeskrachtige werking. Dit zit
vooral in de wortels. Aan een dikke
substantie in de wortelstokken heeft de plant
zijn Nederlandse naam te danken. De Smeerwortel heeft veel bijnamen, die allemaal
verband houden met deze 'smeerachtige' stof
en de geneeskracht daarvan.
De namen: smertwortel, spekwortel,
heelwortel en scheurwortel worden gebruikt.
In de Middeleeuwen werd de plant gebruikt
om schurft en zweren te genezen. Men wist
dat het infecties droogde en reinigde en
wonden heelde. Zelfs werden wortels in de
oren gestopt om oorpijn tegen te gaan. Ook
werd de zalf, die uit de wortel was bereid, op
beenbreuken gesmeerd. Het had een helende
werking. De naam Symphytum betekent dan
ook zoveel als 'samengroeien'.
Hommels
De Smeerwortel is een echte hommelplant.
Door de lengte van de bloemen kunnen alleen
insecten met een lange tong bij de nectar
komen. Hommels dus. Op het moment dat de
hommeltong de lekkernij bemachtigt, worden
de meeldraden aangeraakt. Bij de volgende
bloem de stamper. Zo vindt bestuiving plaats
van de ene bloem op de andere. Kleine
hommels met een korte tong zitten met een
probleem. Zij kunnen niet bij de zoetigheid.
Maar... ze hebben er het volgende op
gevonden: je gaat niet via de hoofdingang
naar je doel, maar boort een gaatje in de
bloemwand, vlak bij de honing. In de meeste
bloempjes zie je dan ook een gaatje zitten.
Wie heeft de hommel dit gaatjesboren
geleerd? Zo te zien is het aantal inbraken
zeer groot.
Zalfjes
Er zijn maar weinig mensen die zelf
experimenteren bij kwaaltjes met de
Smeerwortel uit eigen tuin. Tegenwoordig
wordt in de homeopathie de Symphytum
officinale in allerlei zalfjes verwerkt. Ook
zijn er veel cosmetische artikelen te koop
waarvan het voornaamste bestanddeel
'smeerwortel' is. Zo is er een crème voor een
verouderde huid om kraaienpootjes tegen te
gaan. Ook een reinigingsmelk of zeep staat
misschien op uw toilettafel.
Al met al is de Smeerwortel een interessante
plant die je eens van dichtbij moet bekijken,
net zo als de mensen in de Griekse Oudheid
en de Middeleeuwen dat al deden.
juni 1997
Herman Kremers