Sinds de crisis de banken op hun grondvesten deed - Test

16 Budget&Recht 245 - maart/april 2016
BANK
faillissement | schadeloosstelling
Wat als
uw bank
wankelt?
Sinds de crisis de banken op hun grondvesten
deed schudden, werden de controles opgevoerd
en zijn de tegoeden van de cliënten beschermd tot
€ 100 000 per persoon en per bank. Maar
misschien zit u nog met praktische vragen.
Jean-François Biernaux en Jean-Luc Masse
W
eet u het nog? Het was in de
herfst van 2008. In enkele dagen tijd richtte de Amerikaanse
bank Lehman Brothers een
ravage aan in Europa. Ook België ontsnapte er niet aan. Onze grootbanken,
die we tot dan toe onoverwinnelijk achtten,
wankelden. Ze konden uiteindelijk slechts
met miljarden euro overheidssteun worden
gered. De overheid moest heel snel ingrijpen:
het vertrouwen van de cliënten in de banken
veiligstellen, vermijden dat ze hun geld massaal
afhaalden, wat tot de val van deze reuzen met
lemen voeten zou hebben geleid. Maar hoe staat
het er vandaag mee?
Werden maatregelen getroffen om te
voorkomen dat banken failliet gaan?
Op Europees niveau werd een reeks van
maatregelen getroffen om enerzijds de risico’s
die verband houden met de bankactiviteit te
verminderen en anderzijds de weerslag van
een nieuwe financiële crisis te beperken. Zo
moeten de banken bijvoorbeeld beter rekening
houden met de risico’s die ze lopen en meer
eigen middelen en reserves aanleggen om
eventuele verliezen op te vangen. Volgens
bepaalde waarnemers zijn die eisen echter
onvoldoende.
In de eurozone wordt het toezicht over de
belangrijkste banken uitgeoefend door de
Europese Centrale Bank. Wij betreuren echter
dat te veel kleinere banken onder het toezicht
van de plaatselijke overheden blijven vallen. Ze
zouden allemaal, zonder uitzondering, onder
het Europees toezicht moeten vallen.
Bovendien moeten de banken voortaan een
Europees Afwikkelingsfonds financieren
om de herstructurering van banken in
moeilijkheden te bevorderen.
Daarnaast werden nog andere meer technische
maatregelen getroffen.
Wat is het maximaal gewaarborgd
bedrag?
Het tegoedenbeschermingssysteem treedt in
werking als uw bank in gebreke blijft, d.w.z.
niet meer in staat is om uw deposito’s (zicht-,
spaar- en termijnrekeningen en kasbons) terug
te betalen omdat ze failliet is gegaan.
Voordat een bank failliet gaat, zoekt de
overheid eerst een overnemer. Meestal
verliezen de spaarders dus niets.
Gaat de bank toch failliet, dan moet het
Budget&Recht 245 - maart/april 2016
waarborgstelsel de deposito’s van de cliënten
terugbetalen, maximaal € 100 000 per
persoon (vroeger was dat slechts € 20 000).
Dat maximum geldt per bank. Bent u cliënt
bij twee banken die allebei op de fles gaan,
dan kunt u bij elk van die banken rekenen
op € 100 000. Maar wat dan wanneer een
groep onder verschillende merknamen actief
is? Alles hangt af van de relatie tussen de
banken onderling. Zo vormen BNP Paribas
Fortis, Fintro en Hello bank! één en dezelfde
vennootschap. Als er zich problemen
voordoen, ontvangt een cliënt met rekeningen
bij bijvoorbeeld Fintro en bij BNP Paribas Fortis
ten hoogste € 100 000. ING en Record Bank,
die deel uitmaken van dezelfde groep, zijn
echter twee verschillende vennootschappen
en dus twee verschillende banken. De
bescherming van € 100 000 geldt bij beide.
Idem voor KBC en CBC, voor BKCP en Beobank
(Franse groep Crédit Mutuel Nord Europe)
alsook voor Crelan en Europabank. Wij hadden
graag dat de bescherming van € 100 000 in alle
gevallen per merknaam gewaarborgd was. Dat
was transparanter geweest.
Als korte tijd vóór het faillissement een
aanzienlijk bedrag op uw rekening werd
gestort, kunt u in bepaalde gevallen meer
dan € 100 000 terugbetaald krijgen. De
waarborg bedraagt dan maximaal € 500 000.
Enkele voorbeelden: u hebt uw appartement
verkocht en hebt onlangs de prijs geïnd, u hebt
onlangs uw groepsverzekering of een erfenis
De lessen uit de
financiële crisis van
2008 werden benut:
het huidig systeem ter
preventie van bankfaillissementen biedt
meer bescherming.
opgestreken, de verzekering heeft u een
schadeloosstelling uitgekeerd na een ongeval
of brand. Deze aanvullende bescherming geldt
wel slechts gedurende drie maanden.
Wat als uw tegoeden hoger zijn dan
€ 100 000? Men heeft het dan over
“bail-in”. Wat is dat?
Op de bedragen boven € 100 000 is niet
dezelfde bescherming van toepassing. Bij het
redden van een bank in moeilijkheden bestaat
de eerste stap voortaan in het verminderen van
SPAARVERZEKERINGEN TAK 21 EN 23 
Is er ook hier bescherming?
■■Er moet een onderscheid worden
gemaakt tussen enerzijds producten die
een bepaald rendement aankondigen
(tak 21) en waarvan het kapitaal is
beschermd en anderzijds producten
waarvan het rendement is gekoppeld
aan een beleggingsfonds (tak 23).
■■Voor tak 23 neemt de maatschappij
geen financieel risico en keert u op het
einde van de rit alleen uw aandeel in
het fonds uit. U ontvangt het volledig
rendement of lijdt het verlies.
■■Voor producten van tak 21 gaat de
maatschappij daarentegen wel een
financiële verbintenis aan. Maar
kunt u er zeker van zijn dat een
verzekeringsmaatschappij u op het
einde van de rit het volledig verschuldigd
bedrag uitkeert?
■■De verzekeraar moet hiertoe reserves
aanleggen. Als er zich problemen
voordoen, worden die reserves
in de eerste plaats aangesproken
om de begunstigden van de
17
verzekeringscontracten uit te
betalen.
■■De Nationale Bank van België (NBB),
die toezicht uitoefent op de soliditeit
en de solvabiliteit van de banken
en verzekeringsmaatschappijen,
controleert nauwgezet of ze die
verplichtingen naleven. Soms vraagt
de NBB aan een maatschappij om
haar reserves op te trekken. Als een
maatschappij niet langer al haar
verplichtingen kan nakomen, bestaat er
voor individuele levensverzekeringen
een vangnet tot € 100 000 per
verzekerde. Die bescherming werd
vrij recent toegepast bij het bedrieglijk
faillissement van de maatschappij
APRA-Leven in de Antwerpse regio.
■■Bepaalde levensverzekeringen
hangen van een buitenlands
beschermingssysteem af. Dat is zo voor
het AFER Europe Waarborgfonds (Frans
systeem). De dekking bedraagt er niet
€ 100 000, maar € 70 000, wat toch een
vrij redelijk maximumbedrag is.
haar schulden. Vergelijk het met een schip dat
averij oploopt en waarvan men een deel van
de lading overboord gooit. Het is beter om de
haven te bereiken met de helft van de lading
dan om het schip en de volledige lading te
verliezen, op voorwaarde dat het verlies wordt
gespreid tussen al degenen die te vervoeren
goederen hadden toevertrouwd.
Het afwikkelingsmechanisme bepaalt in
welke volgorde een deel van de schulden van
de bank overboord moet worden gegooid. In
de eerste plaats verliezen de aandeelhouders
hun aandelen. Daarna volgen de zogenaamde
achtergestelde obligaties en ten slotte de
gewone obligaties en de gewone schulden van
de bank ten opzichte van haar schuldeisers.
Daarna is het de beurt aan de deposito’s,
uiteraard alleen voor de bedragen boven
het gewaarborgd bedrag van € 100 000. Dat
noemt men de schuldafschrijving of bail-in.
De redding van de bank kan ook gedeeltelijk
worden georganiseerd door de inbreng van
vers geld. Hiertoe zullen de banken in de
loop van de komende jaren een zogenaamd
Afwikkelingsfonds bevoorraden.
Als de interventie van dat fonds niet voldoende
is, blijft hulp van de Staat mogelijk. Naargelang
van de omstandigheden van elke situatie kan
de overheid een uitzondering maken voor
het deel van de tegoeden dat hoger is dan
€ 100 000 en dus niet raken aan de tegoeden
van de cliënten.
Kortom, de eerste € 100 000 is dan wel
gewaarborgd, maar voor wat dat bedrag te
boven gaat, is de bescherming minder goed.
Bepaalde kranten kopten dat het voortaan de
spaarders zijn die hun bank er weer bovenop
moeten helpen. Dat is gedeeltelijk waar, maar
het moet worden gerelativeerd: voordat het
zover komt, geniet het geld van de spaarders
een solide bescherming. Als u tegoeden hebt
van meer dan € 100 000 per persoon en u wilt
uw risico beperken, dan kunt u in de praktijk
uw tegoeden spreiden over meerdere banken.
Welke tegoeden zijn gedekt?
Alle deposito’s zijn beschermd, d.w.z.
de tegoeden op zicht-, spaar- en
18 Budget&Recht 245 - maart/april 2016
BANK
faillissement | schadeloosstelling
termijnrekeningen en de kasbons. De
waarborg geldt zowel voor deposito’s in
euro als die in een andere munt.
Wie is beschermd?
Elke privépersoon, vereniging, vzw of kleine
of middelgrote onderneming die houder is
van één of meerdere rekeningen in speciën,
kan aanspraak maken op de waarborg. Als
UW DEPOSITO’S ZIJN
BESCHERMD TOT
€ 100 000 PER PERSOON
EN PER BANK
Welke instelling vergoedt spaarders?
DE IMPACT VAN HET HUWELIJKSVERMOGENSSTELSEL
Gemeenschappelijke rekeningen behoren voor de helft toe aan elke medehouder. Het maximumbedrag van
€ 100 000 wordt dan op elke medehouder afzonderlijk toegepast. Voor de andere rekeningen heeft het
huwelijksvermogensstelsel gevolgen op wat bij een faillissement zal worden terugbetaald.
persoonlijke rekening
gemeenschappelijke rekening
€ 120 000
Wetende dat wat op hun persoonlijke rekeningen
staat gemeenschappelijk is (wegens hun huwelijksvermogensstelsel) zal elk van de echtgenoten
worden geacht eigenaar te zijn van de helft van hun
totale vermogen.
Momenteel zijn het nog de nationale
waarborgfondsen die de spaarders bij een
faillissement moeten vergoeden. In België gaat
het om het Beschermingsfonds voor deposito’s
en financiële instrumenten.
De Europese Commissie heeft voorgesteld om
de nationale waarborgfondsen geleidelijk te
vervangen door een gemeenschappelijk fonds
voor de eurozone, wat op zich goed nieuws
is voor ons landje. Over dit voorstel moet
echter nog heel wat worden onderhandeld
voor het wordt aangenomen en omgezet in de
wetgevingen van de EU-lidstaten.
En als de failliete bank een
buitenlandse bank is?
€ 70 000
1. Gehuwd onder het stelsel van gemeenschap
van goederen of onder het wettelijk stelsel
meerdere personen (bv. echtgenoten) over een
gemeenschappelijke rekening beschikken,
wordt ervan uitgegaan dat het saldo van die
rekening in gelijke delen toebehoort aan de
medehouders. Elk van hen heeft dan recht
op de waarborg van € 100 000. De waarborg
wordt verleend ongeacht de woonplaats of
nationaliteit van de begunstigde.
2. Niet gehuwd of gehuwd met scheiding van
goederen
Alleen de gemeenschappelijke rekening (€ 70 000)
behoort toe aan beide partners (elk is eigenaar van
€ 35 000). De rekening met € 120 000 behoort
alleen toe aan de man (tenzij hij zwart op wit
kan bewijzen dat een deel aan zijn echtgenote
toebehoort).
De Belgische waarborgregeling voor deposito’s
is van toepassing op alle tegoeden bij alle
banken en beursmaatschappijen waarvan de
maatschappelijke zetel in België is gelegen.
Instellingen met hun zetel elders zijn
echter beschermd door een buitenlands
waarborgsysteem. Zo vallen MoneYou, NIBC
Direct en Triodos onder de Nederlandse
regeling, Deutsche Bank onder de Duitse en
Fortuneo onder de Franse. In al die landen
zijn de tegoeden ook beschermd tot een
bedrag van € 100 000 per persoon en per
bank. Bij het faillissement van een van die
banken zal de Belgische spaarder normaliter
worden gecontacteerd door de Belgische
beschermingsregeling die voor rekening van
de buitenlandse optreedt. Maar die laatste
regeling zal als enige de financiële last van de
vergoedingen op zich nemen.
Wat zijn de gevolgen voor uw
effectenrekening?
✚
= € 190 000
€ 120 000 persoonlijke rekening
gemeenschappelijke
+ € 35 000 helft
rekening
= € 155 000
€ 95 000
€ 95 000
€ 100 000
€ 35 000
helft gemeenschappelijke
rekening
€ 35 000
Als hun bank failliet gaat, zal de depositowaarborgregeling aan elk van de echtgenoten € 95 000
terugbetalen.
Als de bank failliet gaat, zal de man slechts het
maximum per persoon terugkrijgen, d.i. € 100 000.
Hij lijdt dus een verlies van € 55 000.
Het echtpaar lijdt geen verlies, hoewel op een van
beide rekeningen meer dan € 100 000 staat.
Aan de vrouw zal € 35 000 worden teruggestort.
Als een bank of beursmaatschappij failliet
gaat, zullen de effecten (aandelen, obligaties,
fondsen) die op een rekening zijn ingeschreven
niet worden getroffen, omdat die rechtstreeks
eigendom blijven van de cliënt. Bij fraude of
administratieve fouten is het mogelijk dat
bepaalde effecten ontbreken. De vergoeding
voor alles wat niet wordt terugbezorgd aan de
cliënt, is dan beperkt tot € 20 000 per cliënt
(in Luxemburg en Nederland gaat het ook om
€ 20 000; Frankrijk keert een vergoeding uit
tot € 70 000). De fondsen vertrouwen hun
vermogen (effecten en liquide middelen)
gewoonlijk toe aan een depositaris. Als die
depositaris failliet gaat, zal het vermogen van
het fonds gedeeltelijk zijn getroffen: de liquide
middelen gaan verloren en het is mogelijk dat
bepaalde effecten van het fonds niet worden
teruggevonden. De waarborgregeling keert
dan niet uit. Er worden echter tal van controles
uitgevoerd om dat risico te beperken. n