CLASSIFICEREN VAN DIEREN Thema 5

Thema
CLASSIFICEREN
VAN DIEREN
5
1






hazelmuis
Basiskenmerken van
dieren
Dieren zijn meercellig
Eukaryote cellen
Nooit celwand
Nooit bladgroenkorrels
Heterotroof
Ingewikkelde lichaamsbouw
kwalpoliep
2
Vergelijkend onderzoek
van dierenstammen
 Vergelijkend onderzoek van 9 representatieve
diersoorten.
 O.b.v. classificatiecriteria groeperen we dieren in
9 stammen.
•
•
•
•
•
•
Welke lichaamssymmetrie?
Darmzak of darmkanaal?
Is er segmentatie?
Zijn er gelede aanhangsels?
Welk skelet?
Is er een chorda?
2.1 Welke lichaamssymmetrie vertoont
het dier?
 niet-symmetrisch
 veelzijdig symmetrisch
 tweezijdig symmetrisch
2.2 Darmzak of doorlopend darmkanaal?
 Geen spijsverteringsstelsel
 sponzen  kraagcellen
 Darmzak
 neteldieren en platwormen
 Darmkanaal
 meeste andere dieren
2.3 Vertoont het dier segmentatie?
 Inwendige en uitwendige segmentatie
 ringwormen  bv. regenworm
 Alleen uitwendige segmentatie
 geleedpotigen
 Inwendige segmentatie
 chordadieren  wervelkolom
2.4 Draagt het dier gelede aanhangsels?
 Geleedpotigen
plaats van de aanhangsels
functie van de aanhangsels
aan de kop
voedselopname en zintuiglijke waarneming
aan het borststuk
voortbeweging
aan het achterlijf
voortbeweging (zwempoten) of voortplanting
2.5 Welk skelet is er aanwezig?
 Skelet verleent stevigheid en bescherming
 exoskelet
 endoskelet
 hydroskelet
2.6 Is er een chorda aanwezig?
 chorda: elastisch steunweefsel aan de rugzijde
 wordt bij de vertebrata vervangen door de
wervelkolom (tijdens embryonale fase)
 Stam: chordadieren
onderstam: vertebrata
2.7
Argumenten voor de classificatie van de
representatieve diersoorten in hun
respectievelijke stam  9 stammen
broodspons
oorkwal
trilworm
Sponzen
Neteldieren
Platwormen
 Niet symmetrisch
 Geen
spijsverteringsstelsel
 Veelzijdig symmetrisch
 Hydroskelet
 Darmzak
 Tweezijdig symmetrisch
 Darmzak
wortelknobbelaaltje
regenworm
groene sabelsprinkhaan
Ronde wormen
Gelede wormen
Geleedpotigen
 Tweezijdig symmetrisch
 Niet geleed
 Doorlopende darm
 Tweezijdig symmetrisch
 Doorlopende darm
 Geen gelede aanhangsels
 Tweezijdig symmetrisch
 Segmenten met gelede
aanhangsels
 Exoskelet
tuinslak
zeester
buizerd
Weekdieren
Stekelhuidigen
Chordadieren




 Tweezijdig symmetrisch

 Veelzijdig symmetrisch
 Endoskelet (kalkplaatjes)
 Tweezijdig symmetrisch
 Hebben als embryo een
chorda
 Endoskelet
Tweezijdig symmetrisch
Exoskelet
Doorlopende darm
Week lichaam
Cladogram
dierenrijk
9 stammen
Op basis van
verwantschap en
afstamming
(via moleculaire
gegevens zoals DNA
en bouw van
eiwitten)
3
Vergelijkend onderzoek
binnen de stam van geleedpotigen
 Arthropoda
 Taxonomische niveaus
stam  klasse  orde  familie  geslacht  soort
 Morfologische kenmerken om in te delen in klassen:
• segmentatie
• aantal en soorten aanhangsels
3.1 Segmentatie
3.2 Aantal en soorten aanhangsels
3.2.1 Aanhangsels bij de klasse van insecten




1 paar antennes
3 paar looppoten
monddelen
soms 2 paar vleugels
woestijnsprinkhaan
koninginnenpage
wesp
3.2.2 Aanhangsels bij de klasse van de spinachtigen





geen antennes
4 paar looppoten
1 paar kaakpoten met gifklier
1 paar tastpoten
schorpioenen: scharen i.p.v. tastpoten
wolfsspin
tastpoten
kaakpoten
3.2.3 Aanhangsels bij de klasse van de schaaldieren
 Ieder segment kan aanhangsels hebben
Noorse kreeft
 2 grote antennes
(tast + chemische
prikkels)
 2 kleine antennes
(chemische
prikkels)
 3 paar kaakpoten
 5 paar looppoten
(voorste: grote
scharen)
 5 paar
achterlijfspoten
 1 paar zwempoten
3.2.4 Aanhangsels bij de klasse van de duizendpoten en de klasse
van de miljoenpoten




kleine kop met gesegmenteerd achterlijf
1 paar antennes
duizendpoten: 1 paar poten per segment
miljoenpoten: 2 paar poten pet segment
3.4 Situering van de kruisspin binnen de
hiërarchische classificatieniveaus
antennes
lichaamssegmenten
poten
ademhaling
4
kopborstuk
achterlijf
10 +
kieuwen
2
kop
borststuk
achterlijf
6
tracheeën
0
kopborstuk
achterlijf
8
2
kop + vele
segmenten
1 paar/
segment
tracheeën
2
kop + vele
segmenten
2 paar/
segment
tracheeën
klasse
schaaldieren
klasse
insecten
klasse
spinachtigen
klasse
duizendpoot
klasse
miljoenpoot
tracheeën
boeklongen
4
Chordadieren
4.1 Kenmerken van chordadieren
 In het embryonale stadium:
• chorda
• zenuwstreng aan rugzijde
• kieuwzakjes
• aanleg staart
 In foetaal stadium:
• chorda meestal vervangen door
wervelkolom rond ruggenmerg  vertebrata (gewervelden)
STAM
CHORDATA
Onderstam Cephalochordata
( ‘schedellozen’ )
Klasse Lancetvisjes
Onderstam Vertebrata
( gewervelden )
4.2 Criteria om gewervelden dieren van
elkaar te onderscheiden
Criteria om de verschillende klassen te onderscheiden
 Transport en ademhaling
 Lichaamstemperatuur
 Voortplanting
 huidbedekking
Cladogram met recentere indeling
4.2.1 Transport en ademhaling
4.2.2 Lichaamstemperatuur
 Koudbloedigen: afhankelijk van omgevingstemperatuur
kameleon
zeeleguaan
 Warmbloedigen: constante lichaamstemperatuur
koningspinguïn
lepelhaas
4.2.3 Voortplanting
 Uitwendige bevruchting: vissen en amfibieën
 Inwendige bevruchting: reptielen, vogels en zoogdieren
 Inwendige ontwikkeling nakomelingen: zoogdieren
 Uitwendige ontwikkeling nakomelingen:
• vissen:
eieren zonder schaal
• amfibieën: eieren zonder schaal
• reptielen: eieren met lederschaal
• Vogels:
eieren met kalkschaal
4.2.4 Huidbedekking






Kraakbeenvissen: schubben = kleine tandjes
Beenvissen: benige schubben met slijmlaag
Amfibieën: naakte huid met slijmlaag (+ soms gifklieren)
Reptielen: schubben met hoornstof (keratine)
Vogels: veren + schubben op de poten
Zoogdieren: haren
KLASSEN
Algemene kenmerken
VISSEN
AMFIBÏEN
REPTIELEN
VOGELS
ZOOGDIEREN
Vertegenwoordigers
Baars
Snoek
Kikker
salamander
Krokodil
hagedis
Meeuw
huismus
Mens
Hond
Ledematen
Vinnen
poten
poten
Poten
vleugels
poten
Huidbedekking
beenschubben
met slijmlaag
naakte
huid
slijmklieren
hoornschubben
veren
schubben
Haren +
hoornnagels
Lichaamstemperatuur
wisselend
wisselend
wisselend
Constant
constant
Wervelkolom
rugzijde
rugzijde
rugzijde
rugzijde
rugzijde
Ruggenmerg
In
wervelkolom
In
wervelkolom
In
wervelkolom
In
wervelkolom
In
wervelkolom
Ademhaling
kieuwen
Huid, longen
kieuwen(larve)
longen
Longen met
luchtzakken
Longen met
longblaasjes
Hart
1 boezem
1 kamer
2 boezems
1 kamer
2 boezems
2 (1) kamer
2 boezems
2 kamers
2 boezems
2 kamers
Voortplanting
Eieren
schaal
Eieren zonder
schaal
Eieren met
lederschaal
Eieren met
kalkschaal
Levendbarend
Bevruchting
uitwendig
uitwendig
Inwendig
Inwendig
Inwendig
zonder
4.3 Classificeren van zoogdieren
 Klasse zoogdieren wordt onderverdeeld in orden
opperdieren
knaagdieren
buistandigen
onevenhoevigen
evenhoevigen
slurfdieren
vleermuizen
roofdieren
cloacadieren
walvisachtigen
buideldieren
haasachtigen
4.4 Situering van de mens binnen de
hiërarchische classificatieniveaus
Gemeenschappelijke voorouder van alle dieren: leek op huidige
ééncellige choanoflagellaten
Einde
Thema
CLASSIFICEREN
VAN DIEREN
5