Economische Agenda 2013-2015

Economische Agenda 2013-2015
Voor een duurzame economische ontwikkeling van Zeeland
Uitgave
Provincie Zeeland
Economische Agenda 2013-2015
COLOFON
Eindredactie
Provincie Zeeland
Tekst
• Peter van Houte
Fotografie
• Felice Buonadonna /
Beeldbank Laat Zeeland Zien
• Rob Gellman /
Beeldbank Laat Zeeland Zien
• InputOutput Fotografie
• Mechteld Jansen
• Jord Stenvert
• Eddy Westveer/
Beeldbank Laat Zeeland Zien
• Dennis Wisse /
Beeldbank Laat Zeeland Zien
• Stichting Promotie Zeeland Delta
• Provincie Zeeland
Prepress
Provincie Zeeland
Druk
LNO, Zierikzee
December 2012
www.zeeland.nl
Inhoud
Voorwoord
3
Inleiding
4
1. Zeeland: LAND IN ZEE!
7
2. Excellent vestigingsklimaat
15
3. Topsectoren van ons land in zee
23
4. Businesscases
35
5. Financiering en verantwoording
61
6. De agenda in het kort
63
1
Voorwoord
Economische ontwikkeling, groei en innovatie: dat is de centrale focus van ons college. In de Economische Agenda staat hoe
wij die ambitie als college willen waarmaken om zo een
stuwende kracht te vormen voor de Zeeuwse economie. We
spelen in op de bij Zeeland passende kansen, en zoeken daarbij voortdurend naar de verbinding en synergie met partijen en
programma's binnen én buiten Zeeland.
Economie is continu in beweging. Deze agenda moet u dan ook
niet lezen als het 'spoorboekje voor de Zeeuwse economie'. Wij
benoemen de kansen die we zien en hebben samen met het
bedrijfsleven een aanpak gekozen die gericht is op uitvoering
van de ambities.
De Economische Agenda is tot stand gekomen in samenwerking met het economisch veld: ondernemers, overheden,
onderwijs-, kennis- en maatschappelijke instellingen. Samen
hebben we de kracht van de Zeeuwse economie in beeld
gebracht en de Zeeuwse economische topsectoren benoemd.
We hebben vastgesteld welke concrete kansen er, in relatie
met nationale en Europese ontwikkelingen, binnen deze
economische sectoren zijn. Met als resultaat negen 'businesscases', negen kansrijke programma's voor Zeeland. Voor
iedere businesscase is een trekker uit het bedrijfsleven
benoemd, een persoon met gezag binnen de sector en met een
netwerk binnen en buiten Zeeland. Betrokken partijen uit het
bedrijfsleven, onderwijs en overheid gaan onder leiding van
deze trekker aan de slag om de businesscase uit te werken én
de ambities uit deze Agenda waar te maken. De Provincie
Zeeland levert, net als de andere betrokkenen, steeds de
nodige kennis, kunde, netwerk en middelen.
Voor het realiseren van de ambities van de Economische
Agenda hebben wij voor de komende drie jaar in totaal
€ 16,5 miljoen gereserveerd. Dit budget is bedoeld om de
benoemde ontwikkelingen aan te jagen. Dat budget gaan we
verveelvoudigen met geld uit Brussel, Den Haag en de private
sector. Ook gaan we op zoek naar nieuwe mogelijkheden van
financiering, van subsidiëren naar investeren. De daadwerkelijke investering in de economie zal derhalve een veelvoud van
die € 16,5 miljoen zijn.
De economie staat nooit stil. De Economische Agenda dus ook
niet. Die blijft in ontwikkeling.
Samen met het Zeeuwse economische veld zorgen wij ervoor
dat de Economische Agenda dynamisch en up-to-date blijft én
dat de 'to do list' wordt uitgevoerd.
Namens het College van Gedeputeerde Staten,
Ben de Reu
Gedeputeerde Economie
3
Inleiding
Voor u ligt een agenda voor de komende drie jaar met heldere
afspraken om ons economisch, onderwijs- en arbeidsmarktbeleid waar te maken. Het zijn afspraken die Zeeland verder
ontwikkelen. Met oog voor toekomstige generaties, inspelend op
onze unieke ligging en het bijzondere karakter van de regio.
Samenwerken en elkaar aanvullen zijn sleutelbegrippen in een
periode waarin organisaties terug worden geworpen op hun
kerntaken. We kijken over onze muren en grenzen, naar onze
partners binnen en buiten de provincie. Dat deden we al en daarmee zijn we bij het opstellen van deze Economische Agenda
verder gegaan.
Het veld in
Om een goed beeld te krijgen van onze huidige economische
positie hebben we een sterkte-zwakte analyse gemaakt. Als
basis is een ‘foto’ genomen, waarop in detail is ingezoomd op
thema’s als werkgelegenheid en groei van verschillende economische sectoren.1 Ook de resultaten van het Provinciaal Sociaal
Economisch Beleidsplan 2009-2012 zijn meegenomen. Omdat
de economische omstandigheden continu in beweging zijn, is de
analyse gecompleteerd met een beschrijving van de te verwachten veranderingen in onze economie. Met onze analyse zijn we
naar buiten gegaan. Tijdens verschillende sessies hebben betrokken organisaties, zoals bedrijven, kennisinstituten en
koepelorganisaties hun mening en visie met ons gedeeld. Ze
gaven aan wat zij belangrijke sectoren vinden, welke thema’s
voor hen prioriteit hebben en hoe ze blijvend een bijdrage kunnen leveren aan de uitvoering van het gezamenlijke beleid.
1
2
Conclusies: de focus moet liggen op havens en industrie (met
biobased economy, logistiek en maintenance), op vrijetijdseconomie en zorg en op agro en food. Deze sectoren hebben uitstekende mogelijkheden zich duurzaam te vernieuwen.2 De terugkerende thema’s zijn innovatie, onderwijs, arbeidsmarkt,
ondernemerschap, fysieke ruimte, promotie en acquisitie.
Samenwerking, tussen overheden, ondernemers én onderwijs,
is een voorwaarde voor duurzame economische groei in Zeeland.
Praktisch
Met deze gegevens is de Economische Agenda 2013-2015 opgesteld. Het is een document dat richting geeft aan ontwikkelingen,
dynamisch is, makkelijk kan inspelen op alle veranderingen. Een
agenda die bijdraagt aan duurzame ontwikkeling, een goed vestigingsklimaat en die aansluit op de vraag en behoeften van
ondernemers en bewoners zonder de kansen van toekomstige
generaties te begrenzen. Ons beleid richt zich op Zeeland, maar
staat niet los van doelstellingen van nationale en Europese overheden. Zo sluiten we aan op de topsectoren van het ministerie
van EL&I en de Europese doelstellingen uit de EU2020-agenda.
De Economische Agenda is opgebouwd uit een beleidsmatig deel
en een praktische invulling. In het volgende hoofdstuk beschrijven wij onze missie, rol en hoe wij ons economisch beleid invullen volgens de provinciale ontwikkelingsvisie LAND IN ZEE! We
doen dat aan de hand van een beleidspiramide. We starten met
het leggen van een sterk fundament in de vorm van een uitstekend vestigingsklimaat. Daarop bouwen we samen met de
Zie Bijlagenboek ‘Zeeuwse economie 2012’.
De keuze voor een aantal speerpuntsectoren betekent dat een aantal sectoren niet worden uitgewerkt in de Economische Agenda. Hierbij kan worden
gedacht aan de bouwnijverheid, handel, horeca, dienstverlening, overheid en onderwijs.
4
bedrijven aan onder andere ondernemerschap, innovatie en ontwikkeling. Hoe we dat gaan doen, leest u in hoofdstuk 4. Onze
speerpuntsectoren die in hoofdstuk 5 worden beschreven, vormen de top van ons beleid. Het zwaartepunt ligt bij onze businesscases, de praktische realisatie van ons beleid. Hierin werken
overheden en private partijen uit onze speerpuntsectoren aan
projecten die de gezamenlijke excellente ambities omzetten in
concrete uitwerkingen. Met elke sector hebben we een aantal
van deze businesscases benoemd. De komende periode zullen
deze verder worden uitgewerkt en voegen we nieuwe aan de lijst
toe.
De Economische Agenda is ambitieus, dynamisch en nodigt
iedereen uit om mee te denken en te pionieren in ons bloeiende
en boeiende LAND IN ZEE!
5
1. Zeeland: LAND IN ZEE!
Onze betrokkenheid bij de Zeeuwse economie wordt bepaald
door de kenmerken van Zeeland (LAND IN ZEE!), de rol die we
voor onszelf zien (Provinciale rol) en onze plaats in het economisch veld (Economische Beleidspiramide).
LAND IN ZEE!
Deze collegeperiode hebben we ervoor gekozen ons sterk neer
te zetten als regisseur en ons te richten op economische en
ruimtelijke ontwikkeling. Om succesvol te kunnen zijn, moesten
we weg van de gebaande paden, op zoek naar nieuw elan, een
nieuwe invulling. We hebben gezocht én gevonden wat ons bindt
en wat onze specifieke krachten zijn die ons duidelijk onderscheiden van andere regio’s. Het leidde tot de simpele conclusie:
Zeeland ligt niet aan zee, maar er middenin, we zijn LAND IN
ZEE.
LAND IN ZEE! Zeeland lééft met water. Als we naar de kustlijn
kijken, valt één ding meteen op: Zeeland is niet zomaar één
van de provincies aan zee. Zeeland ligt letterlijk IN zee. Waar
je ook bent in Zeeland, binnen 15 minuten sta je altijd aan open
water. Van oudsher hebben we het hier over de strijd tegen het
water. Tegelijkertijd zorgt het water ook voor ons: energie,
visserij, scheepvaart, kusttoerisme, zilte zaligheden… Het
water rondom ons is dus onze krácht. Vanuit deze kracht richten we ons beleid vooral op die zaken die hier logischerwijs bij
passen. Dat vraagt om keuzes, toewijding en daadkracht.
Daarmee creëren we nationaal én internationaal toegevoegde
waarde.
LAND IN ZEE! staat voor het versterken én benutten van dat
waar Zeeland anders in is, zich in kan ontwikkelen. Het staat
voor de band met het water, voor optimisme en een open zelfbewuste houding.
De missie van het economisch beleid is:
De Provincie Zeeland geeft richting aan een duurzame
ontwikkeling van de economie die aansluit bij de sterktes van de ligging van Zeeland (LAND IN ZEE!) en
bijdraagt aan een duurzame samenleving.
7
LAND IN ZEE! laat ons op een nieuwe manier naar Zeeland kijken, vraagt om verandering, structureert onze gedachten en
ons beleid. We verleggen onze grenzen, slaan onbekende
wegen in, stappen uit de schaduw, tonen lef, zoeken samenwerking met partijen van binnen en buiten Zeeland om ons
doel te realiseren, kiezen voor (economische) ontwikkeling en
laten dingen gebeuren!
LAND IN ZEE! is de leidraad voor al het provinciaal beleid. Het
geeft aan wat bij onze provincie past, rationeel én gevoelsmatig. We maken Zeeland toegankelijk voor bewoners, mensen
die hier tijdelijk verblijven, voor studenten, passanten en
natuurlijk het bedrijfsleven.
8
Produceren, beleven en bloeien op LAND IN ZEE!
Wij zien in Zeeland drie verschillende gebieden die elk hun
eigen kwaliteiten hebben, kansen bieden in specifieke sectoren, hun eigen interactie hebben met de zee. Ze versterken
elkaar, gezamenlijk vormen ze één economische regio.
Ons doel: duurzame economische ontwikkeling, groei
en innovatie waarbij we als indicatoren hanteren:
werkgelegenheid, werkloosheid en economisch toegevoegde waarde.
Produceren op LAND IN ZEE!
In het gebied van de zeehavens met de daar gevestigde industrie
en in de vier steden Vlissingen, Middelburg, Goes en Terneuzen,
draait de economische motor op volle toeren. Hier produceren
we op land aan zee en vinden veel mensen hun werk. De ligging
aan diep vaarwater, de aanwezigheid van procesindustrie en de
uitstekende verbindingen met het achterland zijn de kwaliteiten
van dit gebied. Hier richten we ons op de ontwikkeling van
biobased economy, maintenance, energie en logistieke activiteiten op het raakvlak van zee- en binnenvaart.
Met bestuurders, directieleden en medewerkers van
ondernemingen zoals DOW Benelux, DELTA, Zeelandia
en de Zeeuwse woningcorporaties werkten we het concept LAND IN ZEE! uit in een marketingstrategie.
Gezamenlijk kwamen we tot de conclusie dat Zeeland
zich moet richten op ondernemers met durf, mensen op
zoek naar ruimte en uitdaging, die er van houden buiten
de gebaande paden te treden en weerstand weten te
overwinnen. Kortom: LAND IN ZEE! biedt ruimte voor
pioniers!
9
Beleven van LAND IN ZEE!
Aan de kust komen land en zee letterlijk samen. Een gebied bij
uitstek om de zee en zijn spel met het land te beleven. Hier
vind je de schoonste stranden van Nederland, horeca waar het
goed toeven is en prachtige natuurgebieden om de drukte van
de stad achter je te laten. Voor mensen die actie zoeken om te
ontspannen zijn er de vele (water)sportmogelijkheden, de
gezellige steden, sportieve en culturele evenementen en tal
van recreatieve voorzieningen. Mensen uit de Randstad komen,
net als de Zeeuwen zelf, speciaal naar dit deel van Zeeland om
te ontspannen, om het jachtige bestaan even af te schudden.
Samen met het gebied ‘Bloeien op Land en in Zee’ noemen we
dit ook wel het Central Park van Zuidwest-Nederland. Een
kwalificatie die tal van activiteiten mogelijk maakt.
10
Met de toeristische, sport- en cultuursector is het
concept LAND IN ZEE! uitgewerkt in een marketingstrategie. LAND IN ZEE! biedt zeeën van tijd en ruimte
voor jezelf. Zeeland is bij uitstek een bestemming voor
mensen die op zoek zijn naar ruimte letterlijk en figuurlijk. Fietsen, wandelen, hardlopen, samenzijn met
familie of vrienden. Kitesurfen, zeilen, duiken, steden
bezoeken, culinair genieten. Het kan allemaal, in je
eigen tempo, in je eigen tijd, volgens je eigen fantasie.
LAND IN ZEE! Geen overdonderende attracties, maar
gewoon: zeeën van tijd en ruimte voor jezelf!
Bloeien op LAND IN ZEE!
Landbouw, aquacultuur, visserij, kleine woonkernen, ze zijn
beeldbepalend voor het Zeeuwse buitengebied. Op het eerste
gezicht een gebied van rust en ruimte. Wie verder kijkt ziet ook
bedrijvigheid die het werken op het land en de zee met zich
meebrengt. De regio toont haar ondernemerschap. Yerseke is
het hart van de schaal- en schelpdiersector, internationaal
befaamd. Rond Kapelle zijn veel agrofoodbedrijven gevestigd.
Samen met de fruitteelt en de traditionele landbouw vormen
ze het gebied ‘Bloeien op Land en in de Zee’.
11
Provinciale rol: leidend en stimulerend
Wij zien voor ons als provinciale overheid verschillende rollen
en taken om de sectoren in alle Zeeuwse regio’s verder tot
bloei te brengen. Als eerste zijn wij beleidsbepaler. Met deze
Economische Agenda geven we richting aan economische ontwikkelingen. We zetten onze expertise en menskracht in om
relaties te versterken met strategische partners in de ons
omringende gebieden, bij het Rijk en in Brussel. We steken
onze nek uit zodat excellente kansen en ambities concrete
resultaten worden en werken samen met andere overheden,
ondernemers, onderwijs- en kennisinstellingen. Met lef en zo
nodig op onorthodoxe wijze!
We waken over de kwaliteit van de ondernemersruimte, zorgen
voor een goede verdeling van schaarse middelen en houden
toezicht. Zo voorkomen we ongewenste concurrentie en
beschermen we onze natuur en ruimtelijke kwaliteit.
Met de rol van ontwikkelaar en investeerder begeven we ons in
een complexe omgeving met veel spelers. Hier treden we op
als regisseur van Zeeuwse processen. We investeren, met
menskracht en in financiële zin. We stellen zelf financiële middelen ter beschikking voor excellente ontwikkelingen, kijken
daarbij naar andere Zeeuwse organisaties zoals Stichting
ZigZag, het Zeeuws Participatiefonds of het Zeeuws
Investeringsfonds. We ondersteunen bij het aanboren van
investeringsfinancieringen van het Rijk en bij het verkrijgen
van middelen uit de Europese structuurfondsen. Wij stellen
hiervoor menskracht, expertise, netwerken en financiële
ondersteuning, bijvoorbeeld voor cofinanciering van Europese
projecten, ter beschikking.
3
Gebaseerd op: Brochure 'lekker duidelijk en makkelijk', Kamer van
Koophandel, MKB Nederland Brabant-Zeeland, BZW, maart 2012.
12
Als belangenbehartiger brengen we de kracht en ambitie van
Zeeland voor het voetlicht in Zuidwest-Nederland, Den Haag en
Brussel. We leggen verbanden met partijen die het verschil kunnen maken. We zoeken vanuit onze regionale visie aansluiting bij
het nationale topsectorenbeleid en bij Europese programma’s.
Economische beleidspiramide: een stevig fundament
voor speerpunten
Met helderheid over de potenties van ons LAND IN ZEE! en over
de mogelijkheden van de Provincie om economische ontwikkelingen te stimuleren, kunnen we met onze samenwerkingspartners gericht gaan bouwen, gestructureerd, op basis van de
Economische beleidspiramide.3
EUROPA
Met de EU2020-agenda zet Europa in op kennis, innovatie en onderwijs. Op een duurzamer en efficiënter
gebruik van natuurlijke hulpbronnen, met het oog op
meer werkgelegenheid en maatschappelijke cohesie.
Deze thema’s (innovatie en energie-efficiency) passen
uitstekend bij onze ambities en prioriteiten.
Europa ziet een belangrijke rol voor de regio’s om dit
beleid handen en voeten te geven. Zij stelt niet alleen
financiële middelen ter beschikking, maar zorgt ook
voor synergie tussen de verschillende fondsen en introduceert de 'smart specialisation strategy' (S3).
Gekoppeld aan het nieuwe OP-Zuid vraagt Europa om
scherpe keuzes op basis van concrete, vraag gedreven
investeringsprojecten. Onze businesscases sluiten daar
naadloos op aan.
De piramide visualiseert hoe we ons beleid vormgeven. Hiermee
kan iedereen zijn eigen rol vaststellen en kunnen we heldere
afspraken maken. Alle partijen weten wat er van hen wordt
gevraagd. Zo werken we efficiënt samen aan de duurzame ontwikkeling van onze economie.
primaire verantwoordelijkheid ligt bij de overheid. Ambities ten
aanzien van en gerelateerd aan het economisch vestigingsklimaat worden door de Provincie Zeeland ook gerealiseerd
vanuit het Omgevingsplan Zeeland, de nota Leefbaarheid, de
Cultuurnota en het Provinciaal Verkeer en Vervoersplan.
We beginnen bij het fundament:
A. Een uitstekend vestigingsklimaat. Leidende thema’s zijn de
beschikbaarheid van kwalitatief goede fysieke ruimte voor
bedrijven, uitstekende ICT-voorzieningen, de bevordering van
innovatie, ondernemerschap, arbeidsmarktontwikkeling, onderwijs, scholing, kennisontwikkeling, promotie en acquisitie. De
B. Op het tweede niveau staat de individuele ondernemer
centraal. Zij zijn in principe zelf verantwoordelijk voor hun
ontwikkeling en groei. Het gaat hier onder andere om expertise,
nuttige contacten, clustervorming en uitgebreide netwerken
voor bijvoorbeeld kennisontwikkeling. De Provincie kan onder
voorwaarden het onderhoud van deze activiteiten financieel
ondersteunen en stimuleren. De primaire verantwoordelijkheid
ligt bij de ondernemers en de intermediaire organisaties zoals
de Kamer van Koophandel, Syntens en Impuls Zeeland.
C.
C. Onze expertise en middelen zetten we met name in voor de
speerpuntsectoren en onze businesscases die aansluiten op
de visie LAND IN ZEE!. Het bedrijfsleven heeft hierbij een
leidende rol. Samen met de ondernemers ontwikkelt en investeert de Provincie in projecten die uiteindelijk leiden tot volwaardige, zelfstandige economische activiteiten. De primaire
verantwoordelijkheid ligt bij de 3 O's gezamenlijk: Overheid,
Onderwijs en Ondernemers.
versterking
speerpuntsectoren
B.
ondernemersondersteuning
A.
economisch vestigingsklimaat
Aan de hand van deze piramide bouwen we onze Economische
Agenda op. In het volgende hoofdstuk starten we met de basis:
de thema’s die zorgen voor een uitstekend vestigingsklimaat
en die innovatie en ondernemerschap stimuleren. De speerpuntsectoren, de top van de piramide, komen in hoofdstuk 5
aan bod. We karakteriseren ze, benoemen hun krachten en
kansen die we vervolgens bundelen in onze businesscases.
13
2. Excellent vestigingsklimaat
Solide basis
Duurzame economische ontwikkeling, groei en innovatie, daar
gaan we voor. We benutten de kracht van Zeeland, spelen
ambitieus in op nieuwe kansen en ontwikkelingsmogelijkheden. Om dit te kunnen doen, zorgen wij voor een excellent
vestigingsklimaat, een stevige economische infrastructuur.
Dat is de onderste laag van de beleidspiramide. Wij vullen dit
in aan de hand van verschillende thema’s en onderwerpen
waarin wij als overheid een belangrijke verantwoordelijkheid
vervullen en die de economie als geheel ten goede komen. De
toepassing vindt plaats in de tweede laag van de piramide. Het
is aan de ondernemers en de sectoren zelf om plannen uit te
werken en projecten uit te voeren. Intermediaire organisaties
en wij als overheid kunnen hier met gericht beleid voor ondersteuning zorgen.
Innovatie en ICT, ondernemerschap, arbeidsmarkt, onderwijs,
promotie en acquisitie en fysieke ruimte vormen die basis. In
dit hoofdstuk werken we die thema’s uit, geven aan wat ze in
essentie omvatten en wat nodig is om ze blijvend in onze
economische structuur te verankeren. Dat zetten we 'op de
agenda', zodat we weten wat we de komende jaren moeten
doen om de resultaten vast te houden. Om onze agenda tot een
succes te maken, trekken we gezamenlijk op. Op initiatief van
ondernemers werken we met bedrijven, onderwijs- en onderzoeksorganisaties de thema’s concreet uit in businesscases.
Innovatie en ICT
De wereld om ons heen verandert, elke dag. Nieuwe technieken,
nieuwe technologieën, ze volgen elkaar in rap tempo op. Om in
deze omgeving succesvol te kunnen ondernemen moeten
organisaties, clusters en regio’s zichzelf en hun producten kun-
nen blijven innoveren. Innovatie wordt vaak gezien als de motor
voor economische groei. Innovators boren nieuwe markten aan,
weten hun schaarse middelen slimmer in te zetten. In onze
kenniseconomie wordt nieuwe of bestaande kennis omgezet in
economische of maatschappelijke waarde. Kennis is de belangrijkste productiefactor geworden. Voor de ontwikkeling van
kennis is een krachtige verbinding tussen kennisleveranciers,
overheid en bedrijfsleven noodzakelijk. Iedereen levert daaraan een bijdrage vanuit zijn eigen rol en verantwoordelijkheid.
Ondernemers stellen heldere vragen, onderwijs- en kennisinstituten bieden praktische oplossingen, overheden zorgen
voor beleid, regisseren en verbinden. Op ondernemerspleinen
ontmoeten we elkaar en brengen we de plannen tot uitvoering.
We gaan met name in onze speerpuntsectoren op zoek naar
echte vernieuwing en dagen ondernemers uit om die handschoen op te pakken. Ondernemend gedrag, innovatie- en ontwikkelingsactiviteiten gaan hand in hand.
Op de agenda: infrastructuur en kennisuitwisseling
ICT is in Zeeland een belangrijke voorwaarde voor succesvol
ondernemerschap. Met name in dunbevolkte gebieden maken
nieuwe technologieën het mogelijk afstanden te overbruggen,
efficiënter te werken, concurrerend te worden. De ICT-infrastructuur moet dus op orde zijn, alleen dan kunnen we de
eindeloze mogelijkheden van de nieuwste ontwikkelingen
benutten. De digitale agenda van de EU biedt op dit vlak kansen. Na het in kaart brengen van de huidige situatie gaan we
met alle partijen aan de slag om Zeeland ook digitaal volledig
te ontsluiten. Dat geldt ook voor ons innovatiebeleid. De drie
O’s (Overheid, Onderwijs en Ondernemers) staan hiervoor
gezamenlijk aan de lat. We geven richting, brengen initiatieven
samen, coördineren projecten. We spreken Rijk en Europa aan
15
voor financiële ondersteuning. Zo brengen we initiatieven van
ondernemers en sectoren van de tekentafel naar de markt.
Het thema Innovatie komt in alle businesscases terug.
Ondernemerschap en MKB
Een dynamische en concurrerende economie staat of valt met
goede ondernemers. Een klimaat waarin ondernemerschap
gestimuleerd wordt en waar een efficiënte ondersteuningsstructuur voorhanden is, is een belangrijke voorwaarde voor
regionale ontwikkeling. Voor de Ondernemerspleinen ligt hier
een taak. Hier kunnen ondernemers terecht voor begeleiding
en advies. Overheden zorgen dat kansrijke maar risicovolle initiatieven toch van de grond komen.
Speciale aandacht hebben we voor startende ondernemers: ze
zijn vaak innovatief, werken kennisintensief en leveren een
meer dan gemiddelde bijdrage aan de economische groei. Als
deze starters snel groeien, lopen ze geregeld tegen problemen
aan, zeker in de huidige economische situatie. Financiering
komt moeilijk los of het blijkt lastig geschikte huisvesting te
vinden. Dit zet een rem op ondernemerschap en dus een rem
op de dynamiek.
Daarom ondersteunen we innovatief ondernemerschap, net
als maatschappelijk verantwoord werken, met respect voor
huidige en toekomstige generaties. Bedrijven die daar strategisch mee omgaan zijn minder afhankelijk van economische
schommelingen, passen zich makkelijker aan nieuwe omstandigheden aan. Ze zijn aantoonbaar efficiënter én vernieuwender.
Op de agenda: ondernemersvaardigheden en innovatief ondernemen
Met ons beleid richten we ons op het vergroten van ondernemersvaardigheden en het vergroten van het aantal startende ondernemingen in onze speerpuntsectoren. We vergroten
de aandacht voor innovatief én maatschappelijk verantwoord
ondernemen in het midden- en kleinbedrijf. Dat doen we
samen met het bedrijfsleven en met kennis- en onderwijsinstellingen.
Deze thema’s worden dan ook in elke businesscase uitgewerkt. Ook bestaande instrumenten zoals Innogo, Zeeuws
Participatiefonds, Dok41 en het Zeeuws Investeringsfonds zetten we de komende periode in. NV Economische Impuls
Zeeland is hierbij een belangrijke partner.
Vanzelfsprekend sluiten wij zoveel mogelijk aan bij Europese
programma's.
16
Arbeidsmarkt
Onderwijs, scholing en kennis
Het succes van een economische sector staat of valt bij de
beschikbaarheid van goed geschoold personeel. Voldoende
gekwalificeerde arbeidskrachten zijn een voorwaarde voor
economische groei. Onze beroepsbevolking krimpt en vergrijst,
dat vraagt om aanpassingen en nieuwe wegen in beleid.
Mogelijkheden liggen in het verhogen van de arbeidsparticipatie,
langer doorwerken, meer fulltime contracten, mensen aantrekken uit omringende regio's en andere Europese landen. Al
spreken we van één Europa, het blijft moeilijk buitenlandse
werknemers daadwerkelijk aan te nemen. Binnen de EU en
tussen Nederland en België moet daarom aandacht komen voor
onder meer: wederzijdse diploma-erkenning, adequate instrumenten om vraag en aanbod bij elkaar te brengen, afstemming
in wederzijdse leerlijnen en in sociale verzekerings-, fiscale en
pensioenregelingen.
De formele beleidstaak op dit gebied ligt bij de Rijksoverheid en
de gemeenten. Het UWV Werkbedrijf voert het beleid uit.
Goed onderwijs en voldoende kennis zijn een belangrijke voorwaarde voor innovatie en een aantrekkelijk vestigingsklimaat.
Alle vormen van publiek gefinancierd onderwijs, van primair tot
wetenschappelijk, zijn in Zeeland aanwezig. Daarnaast zijn er in
Zeeland diverse kennisinstituten. Ons stelsel is echter kwetsbaar. De bevolking in Zeeland krimpt en vergrijst. Dat betekent
dat ons onderwijs- en kennisaanbod kwalitatief én kwantitatief
goed op de vraag van ons bedrijfsleven moet aansluiten. De
Onderwijsautoriteit Zeeland werkt met onderwijsinstellingen,
overheden en ondernemers aan een compleet palet van
kwalitatief hoogstaand en betaalbaar onderwijs. Voor ons economisch beleid is met name de wisselwerking tussen het bedrijfsleven en de Zeeuwse kennis- en onderwijsinstellingen van
belang.
Op de agenda: gezamenlijke ambitie
Wij richten ons op een optimaal evenwicht van vraag en aanbod
op de Zeeuwse arbeidsmarkt, voor alle sectoren en met name
voor zorg en techniek. De vraag van de markt is ons vertrekpunt.
Samen met werkgevers, werknemersorganisaties, onderwijs,
overheden, het UWV en intermediairs op de arbeidsmarkt stellen
we een gezamenlijke ambitie vast en voeren die uit.4 Wij kijken
ook naar mogelijkheden voor samenwerking met Vlaamse partners. Ook voor een succesvolle uitvoering van de businesscases
zijn voldoende gekwalificeerde mensen nodig. Daarom is in elke
businesscase een human capital-paragraaf opgenomen.
Hierin staat beschreven hoe we ervoor zorgen dat er voldoende
gekwalificeerde arbeidskrachten beschikbaar zijn om de ambities van de businesscase te verwezenlijken.
Onderwijs- en kennisinstellingen moeten in de vraag naar geschoold personeel en de vraag naar kennis/informatie goed kunnen voorzien. Onze businesscases brengen nieuwe ambities,
nieuwe ontwikkelingen naar Zeeland. Dit zijn ontwikkelingen die
vragen om specifieke kennis en vaardigheden. Het is daarom
belangrijk het onderwijs en de kennisinstituten hier direct in te
betrekken.
Op de agenda: monitoren, sturen en stimuleren
Wij hechten veel waarde aan een goede onderwijs- en kennisinfrastructuur in Zeeland. Het is een belangrijke reden voor bedrijven én voor inwoners om voor onze provincie te kiezen. Veel partijen zijn hierbij betrokken. Wij maken ons sterk voor een goede
4
Een op provinciaal niveau afgestemd en gecoördineerd arbeidsmarktbeleid conform het advies van de SER Zeeland.
17
18
samenwerking tussen die spelers, houden een vinger aan de
pols. We kijken of het onderwijsaanbod voldoende aansluit op
de vraag van het bedrijfsleven en sturen waar nodig bij. En we
stimuleren de komst van één of meerdere kenniscampussen
(Kenniswerf).
acquisitie van nieuwe bedrijvigheid mogelijk. Alle activiteiten,
van productontwikkeling tot en met promotie, horen hierbij.
Het thema komt terug in alle businesscases.
SPORT & REGIOBRANDING
Voor een succesvolle uitvoering van de businesscases zijn
voldoende gekwalificeerde mensen nodig. Daarom is in elke
businesscase een human capital-paragraaf opgenomen. Hierin
staat beschreven hoe we er voor zorgen dat er voldoende
geschoolde/getrainde arbeidskrachten zijn én er up-to-date
kennis beschikbaar is om de ambities van de businesscase te
verwezenlijken.
Promotie en acquisitie
Met promotie van Zeeland laten we zien wat onze provincie
te bieden heeft, voor potentiële investeerders, inwoners én bezoekers (wonen, leven, cultuur en sport). Dat doen we zelf en met
ons ook vele bedrijven en instellingen. Met een gezamenlijk vertrekpunt, een overkoepelende strategie en een heldere boodschap zetten we Zeeland neer zoals het echt is. De Provincie
heeft hiervoor het DNA voor Zeeland ontwikkeld en werkt een
LAND IN ZEE! marketingconcept uit. Uit een sessie met ondernemers uit Zeeland kwamen we tot een heldere boodschap voor
ondernemers die ons op het lijf is geschreven: LAND IN ZEE!
biedt ruimte voor pioniers, mensen met durf op zoek naar
ruimte en uitdaging, bereid om weerstand te overwinnen.
Op de agenda: uitvoeren van de marketingstrategie
Gezamenlijk voeren we de marketingstrategie van Zeeland uit.
Hiermee zetten we de regio neer als aantrekkelijke vestigingsplaats voor bedrijven, werknemers en inwoners. We maken
De komst van de Tour de France en de Giro d'Italia naar
Zeeland heeft duidelijk gemaakt dat top(sport)-evenementen een uitstekend instrument zijn voor de promotie
van Zeeland. Onderzoeken wijzen uit dat ze tegelijkertijd
zorgen voor aanzienlijke economische spin-off, gezien
de aantallen bezoekers en deelnemers. Door actief
grote evenementen te zoeken die aansluiten bij het DNA
van Zeeland willen we Zeeland nadrukkelijk ‘branden’
als LAND IN ZEE!.
Fysieke ruimte
Ondernemers hebben fysieke ruimte nodig om hun werk te kunnen doen. Voor een regio is het daarom belangrijk dat het aanbod zowel kwalitatief als kwantitatief aansluit op de vraag van
ondernemers. Met het Omgevingsplan 2012-2018 en onze
Economische Agenda willen we hiervoor zorgen. Wij stellen de
kaders vast, zodat iedereen weet wat er in een bepaald gebied
kan en mag. We lossen knelpunten op waardoor de ruimte
aantrekkelijk en rendabel blijft en we zoeken naar een balans
tussen vraag en aanbod van bedrijventerreinen. We stimuleren
individuele initiatieven binnen ruimtelijke kaders en voeren meer
algemene programma’s en gebiedsgerichte projecten uit.
Op de agenda: herstructurering en kwaliteit
De komende jaren richten we ons op de kwaliteit van de
19
fysieke ondernemersruimte. We gaan aan de slag met
herstructurering van bedrijventerreinen en in de recreatiesector. We zorgen voor een goede waterkwaliteit zodat watersport
in de delta tot bloei kan komen. Ook de havengebieden hebben
onze aandacht. Knelpunten op het gebied van milieu en
infrastructuur lossen we op en we zorgen voor voldoende
kaderuimte voor binnenvaartschepen. Dit thema komt, voor
zover van toepassing, terug in de businesscases.
Aan de economie gelieerde thema's
In de Economische Agenda worden met name de economische
thema’s van het vestigingsklimaat behandeld. Een aantal, voor
het economisch vestigingsklimaat eveneens belangrijke
thema’s, worden in andere beleidsnota’s van de Provincie
Zeeland behandeld. Deze nota’s nemen we mee bij het uitwerken en realiseren van de concrete ambities van de
Economische Agenda. Het gaat dan om:
Woon- en leefklimaat
Een goed vestigingsklimaat bestaat uit méér dan economische
factoren. Een goed woon- en leefklimaat is net zo belangrijk.
Mensen willen plezierig wonen, recreëren en sporten in een
schone omgeving. Ze willen hun boodschappen in de buurt
kunnen doen en genieten van een gezellig avondje uit, van
theater of een expositie. Ook de nabijheid van zorgvoorzieningen is belangrijk. Een mooie omgeving trekt mensen en dus
potentiële werknemers aan en is een basisvoorwaarde voor
economische ontwikkeling. Door vergrijzing en krimp staan
onze voorzieningen onder druk. De Beleidsagenda Leefbaarheid 2013-2015, de Cultuurnota en onze ambities ten aanzien van sport zetten in op de bereikbaarheid en kwaliteit van
voorzieningen in Zeeland.
20
Omgevingsplan
Met het Omgevingsplan 2012-2018 wordt nieuwe samenwerking
gezocht voor duurzame ontwikkeling van Zeeland in brede zin.
Daarnaast is in dit plan het provinciaal milieubeleid opgenomen.
Beide thema’s zijn een stimulans voor innovatie en ontwikkeling.
Ze nodigen mensen uit na te denken over efficiënter omgaan met
grondstoffen, ontwikkelen van schonere technologie, hergebruik
en invoeren van groene grondstoffen. Dit sluit naadloos aan op
onze ambities voor duurzame economische groei en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Tevens wordt in het
Omgevingsplan ingegaan op gebiedsontwikkeling. Dit is een
integrale benadering waarbij verschillende partijen in een regio
samen de opgaven voor het gebied aanpakken. Een voorbeeld
van integrale gebiedsontwikkeling is de ontwikkeling van de
Kanaalzone.
Provinciaal Verkeer- en Vervoerplan
Mensen en goederen gaan van A naar B. Goede en filevrije verbindingen zijn van groot belang om de afstanden snel en veilig te
kunnen overbruggen. Daarmee houden we Zeeland economisch
vitaal. Maar we moeten ook aandacht hebben voor ons milieu,
beschermen wat kwetsbaar is. Het Provinciaal Verkeer- en
Vervoerplan uit 2008 en de nota goederenvervoer zoeken naar de
balans, houden Zeeland bereikbaar én leefbaar.
KANAALZONE GENT-TERNEUZEN
Dit gebiedsontwikkelingsproject is een voorbeeld van
moderne industriepolitiek: sterke bedrijvenclusters en het
havengebied versterken elkaar tot economisch knooppunt. In het bijlageboek wordt dit project toegelicht.
21
3. Topsectoren van ons LAND IN ZEE!
Duurzame revolutie
We willen zelfbewust de kansen die bij ons gebied passen zien,
creëren en verzilveren. Bestuurlijk vraagt het om keuzes, toewijding en daadkracht. Onze unieke positie biedt ongekende
mogelijkheden voor ontwikkelingen die binnen deze visie
passen. Dat vraagt om mensen die hun nek uitsteken, initiatief
tonen, die met lef en durf ambities omzetten in daden. Daarom
hebben we voor de invulling van de tweede laag en de top van
onze beleidspiramide samen met belanghebbenden in de regio
een lijst opgesteld van Zeeuwse speerpuntsectoren. Dat zijn
de sectoren die kansrijk zijn om de komende jaren het verschil
te maken. Met alle betrokkenen kozen we voor de sectoren:
havens en industrie (met biobased economy, logistiek en maintenance), energie, zorg, recreatie en toerisme, water, agro,
food en landbouw5 en tot slot seafood, visserij en aquacultuur.
In dit hoofdstuk van de Economische Agenda typeren we de
speerpuntsectoren, laten we zien waar de grote kansen voor ontwikkeling liggen en wat nodig is om succesvol en duurzaam te
kunnen ondernemen in de 21e eeuw. De sectoren hebben grote
ambities, die ze alleen met vereende krachten kunnen realiseren. Daarom zijn voor elke sector één of meer businesscases
opgesteld waarin die ambities handen en voeten krijgen. In het
volgende hoofdstuk worden de verschillende businesscases verder uitgewerkt.
5
De keuze voor een aantal speerpuntsectoren betekent dat een aantal
sectoren niet wordt uitgewerkt in de Economische Agenda. Hierbij kan
worden gedacht aan de bouwnijverheid, handel, horeca, dienstverlening, overheid en onderwijs. Deze sectoren profiteren vanzelfsprekend
wel van de algemene verbeteringen van het vestigingsklimaat, het
beleid van de eerste laag van de piramide.
PrODuCErEN OP LAND IN ZEE!
Havens en industrie (biobased, maintenance en logistiek)
In de Zeeuwse havens zorgt de procesindustrie al sinds de jaren
zeventig van de vorige eeuw voor veel werkgelegenheid, ze levert
bovendien een substantieel aandeel in de toegevoegde waarde
van de regio.
Kengetallen Havens
Werkgelegenheid
(Nationale Havenraad)
• werkgelegenheid 2009
• werkgelegenheid 2010
Toegevoegde Waarde (mln euro) NHR
• tgw 2009
• tgw 2010
In %
Zeeuwse
economie
15.342
15.043
9%
9%
2.597
3.119
24%
28%
De concurrentie in de Hamburg-Le Havre-range bij het
binnenhalen van ladingstromen is aanzienlijk. Toch werkt
Zeeland Seaports op veel gebieden samen met andere havens.
Met de haven van Gent bijvoorbeeld in Biobase Europe.
Multinationals als DOW Benelux, Cargill, Yara en Zeeland
Refinery zijn beeldbepalend. Ze investeren in hun fabrieken,
installaties en productieprocessen. De sector legt de focus op
de transitie naar een biobased economy.
23
Biobased economy
Fossiele grondstoffen worden schaars. Bedrijven zijn daarom
voor hun productie op zoek naar alternatieve groene grondstoffen. Ze zetten de eerste stappen naar groene productiemethodes. Een volledige transitie naar een biobased economy
zal nog decennia duren en vraagt om onderzoek en kennisontwikkeling voor toepassingsmogelijkheden. Zeeland heeft
de ambitie deze activiteiten samen te brengen en op dit gebied
een Topregio te zijn. De Economische Agenda en de Agenda
Biobased Economy Zuidwest-Nederland, waarin we samenwerken met West-Brabant en Vlaanderen, moeten die ambitie
waarmaken. Inmiddels zijn de eerste stappen gezet. Samen
ontwikkelden we het concept ‘Agro meets Chemistry’. Het rust
op drie pijlers: groene procesindustrie, het ontwikkelen van
groene grondstoffen en groene bouwstenen voor hoogwaardige materialen en chemicaliën. In Zeeland richten we ons met
name op de groene grondstoffen en de vergroening van de
procesindustrie.
Maintenance
Goed onderhoud kost geld, maar verlengt de levensduur van
kostbare productiemiddelen. Voor ons is het één van de duurzame economische speerpunten die we met verschillende
projecten concreet maken. Het Dutch Institute World Class
Maintenance, dat wij als Provincie mede financieren, speelt een
belangrijke rol bij de ontwikkeling en uitvoering van die projecten. Ook met het programma Pieken in de Delta en het Europese
programma OP-Zuid financieren wij de ontwikkeling van maintenance-activiteiten. De eerste resultaten liggen er inmiddels. De
plannen voor het Maintenance Value Park (MVP) in Terneuzen
bijvoorbeeld worden nu uitgewerkt en fasegewijs ontwikkeld. Het
MVP moet dé onderhoudshotspot voor Zuidwest-Nederland
24
worden, een centraal punt in het hart van de procesindustrie voor
onderhoudsbedrijven met een onafhankelijk Kennis- en
Informatiecentrum. De maintenanceprojecten beperken zich
overigens niet tot de procesindustrie. Ook in de agro- en foodsector en de maritieme bedrijven speelt maintenance een steeds
belangrijker rol.
Logistiek
Logistieke activiteiten, de afhandeling van goederen en de
complete organisatie daaromheen, worden steeds belangrijker
voor de Zeeuwse havens. De toegevoegde waarde is (vergeleken met de industrie) nog beperkt maar laat al jaren een
stijgende lijn zien. Rederijen zetten in Vlissingen en Terneuzen
met name natte en droge bulk op de kant. Wereldwijd wint
transport in containers meer en meer terrein. Een ontwikkeling die zich de komende decennia zal voortzetten. In Zeeland
komt slechts een klein deel van de overslag in containers. Om
de concurrentiepositie van onze havens te verbeteren zijn
meer faciliteiten voor de overslag van containers noodzakelijk.
Beleidsmatig kunnen we letterlijk en figuurlijk ruimte maken
voor havenontwikkelingen. De komende jaren investeren we
samen met andere overheden veel in infrastructuur. Tot 2020
worden de Sluiskiltunnel (300 miljoen euro), Sloeweg en
Tractaatweg (104 miljoen euro) en een zeesluis in het Kanaal
van Gent naar Terneuzen (930 miljoen euro) gebouwd.
Op de agenda: de transitie
De bedrijven in de havens van Zeeland ontwikkelen zich op
verschillende gebieden. Met deze Economische Agenda en de
businesscases ondersteunen we dat. We richten ons ten eerste
op de biobased economy. Daarin willen we Topregio zijn. We
moeten dan wel gezamenlijk de knop omzetten, omschakelen
naar gebruik van groene grondstoffen en een verstandige inzet
van productiemiddelen. Om onze ambities waar te maken,
sluiten we aan op het topsectorenbeleid van de Rijksoverheid en
richten we ons op duurzame productiemethodes bijvoorbeeld
door uitwisseling van reststromen en door goed onderhoud. Voor
dit laatste is de uitbouw van Maintenance Valuepark in Terneuzen
een voorwaarde. In ons beleid gaan we uit van de kracht van de
bedrijven in onze regio, van hun ideeën voor innovaties. We
ondersteunen die initiatieven, faciliteren ontwikkelingen en
leggen noodzakelijke verbanden. Voldoende gekwalificeerd
personeel is een voorwaarde.
Voor de ontwikkeling van de logistieke functie van de haven
willen we in Zeeland grootschalige containeroverslag kunnen
faciliteren. Zeeland Seaports speelt hierbij een leidende rol.
De uitbreiding van de overslag van bulk- en stukgoed is
kansrijk. Zeker als goederen hier worden bewerkt voordat ze
verder Europa ingaan. Door in te zetten op multimodaliteit
willen de Zeeuwse havens zich versterken. Voorwaarden voor
alle ontwikkelingen zijn de beschikbaarheid van voldoende
gekwalificeerd personeel en een uitstekende toegankelijkheid
van de havengebieden. Zowel via het water als over het land
(weg, spoor en buisleidingen). De binnenvaart moet zich in
Zeeland meer kunnen ontwikkelen. Betere faciliteiten, bijvoorbeeld in de vorm van goede binnenhavens kunnen hieraan
bijdragen. Samen kunnen we meer dan alleen, daarom zoeken
we aansluiting bij het nationale topsectorenbeleid en bij het
project Logistic Accelerator van Dinalog. Via dit project kunnen
we onze havens profileren als logistiek draaipunt, kennis
ontwikkelen en met bedrijven werken aan projecten en innovaties.
BUSINESSCASES HAVENS EN INDUSTRIE
(zie uitwerking in hoofdstuk 6, Businesscases)
• Biobased Economy
• Containerisatie op het Knooppunt van Zee- en
Binnenvaart
• Multi Utility Providing (dit is op dit moment nog geen
businesscase maar is als zodanig in ontwikkeling)
25
Energie
Kengetallen Energie
Werkgelegenheid 2011
• productie
• distributie en netwerk
Totaal
Toegevoegde Waarde 2009 (mln euro)
In %
Zeeuwse
economie
795
924
1.719
1%
806
7%
Op de agenda: transitie naar de koolstofarme economie
De huidige economie is voor de energievoorziening afhankelijk
van fossiele grondstoffen, kolen, olie en aardgas. Onze agenda
richt zich op een transitie naar hernieuwbare energie (en daarnaast op groene grondstoffen in het programma Biobased
Economy). Hier is kennis en innovatie voor nodig en dat zorgt
weer voor hoogwaardige werkgelegenheid en toegevoegde
waarde. Het vraagt ook om samenwerking en nieuwe verbindingen, met het nationale topsectorenbeleid, met biobased
economy en maintenance. Ook voor deze sector is voldoende
en goed gekwalificeerd personeel noodzakelijk.
De energiesector omvat niet alleen de bedrijven die energie
opwekken en transporteren. Ook ondernemers die speciale
energietechnologie leveren aan bedrijven en particulieren vallen
hieronder. In Zeeland wordt op verschillende manieren energie
opgewekt: conventioneel in de kolen- en kerncentrale. Recent
zijn daar een biomassa- en gascentrale, die minder milieubelastend produceren, bijgekomen. Windenergie op land is nu nog
de grootste bron van duurzame opwekking. Onze ambitie is om
zo snel mogelijk de overstap naar hernieuwbare energie te
maken, zodat de uitstoot van CO2 wordt geminimaliseerd en we
niet meer afhankelijk zijn van fossiele bronnen.
6
De term 'hernieuwbare energie' wordt in deze nota gebruikt voor duur-
BUSINESSCASE ENERGIE
zame energie, om aan te sluiten bij de (inter)nationale definities die
(zie uitwerking in hoofdstuk 6, Businesscases)
(soms wettelijk) zijn vastgelegd en waarin de lange-termijndoelen zijn
• Energie en Klimaat
benoemd.
26
Zorg
Kengetallen Zorg
In %
Zeeuwse
economie
Werkgelegenheid (RIBIZ) 2011
• gezondheidszorg
11.154
• verpleging/verzorging met
overnachting
12.569
• thuiszorg, kinderopvang, welzijnswerk
en dergelijke
5.212
Totaal
28.935
Toegevoegde Waarde (CBS) 2008
(mln euro)
1.029
17%
9%
Zorg is een belangrijke sector, in sociaal en in economisch
opzicht. De toegevoegde waarde is hoog. De zorg levert een grote
bijdrage aan de Zeeuwse werkgelegenheid. En de sector is
breed. Zij omvat natuurlijk het zorgaanbod zelf, dat reikt van
mantelzorg tot gespecialiseerde ziekenhuiszorg en van preventieve zorg tot permanente zorg voor bijvoorbeeld ouderen. Ook de
organisaties die deze sector faciliteren, zoals verzekeraars,
beroeps- en patiëntenverenigingen behoren tot deze sector, net
als andere sectoren die hun goederen en diensten aan de zorg
leveren. Bouwbedrijven, vervoersorganisaties en bedrijven die
voeding en levensmiddelen verzorgen zijn enkele voorbeelden.
De zorg verandert. Innovaties zorgen voor nieuwe behandelingen, door vergrijzing neemt de vraag naar zorg toe. Door slimme
samenwerkingsverbanden zorgen we voor kwaliteit, kunnen we
nieuwe behandelvormen naar Zeeland halen en aanbieden in
combinatie met een ontspannen verblijf aan de kust. Zo kunnen
we Zeeuwen in Zeeland blijven behandelen en zorgtoeristen naar
onze provincie trekken. Goed voor onze inwoners én voor de
regionale economie.
Op de agenda: schaalvergroting en kwaliteit
Om de zorgsector optimaal tot bloei te laten komen voor de
Zeeuwen en zorgtoeristen, is voldoende goed gekwalificeerd
personeel noodzakelijk. Het onderwijs moet inspelen op toekomstige nieuwe behandelingen in de zorg en op ontgroening
en vergrijzing. Verbindingen tussen kenniscentra, bedrijfsleven
én zorgaanbieders zorgen voor kwalitatief uitstekende zorg en
voor innovatie van de sector. Bijvoorbeeld in de vorm van
zorgarrangementen. Samenwerking tussen Zeeuwse zorginstellingen is nodig voor voldoende schaalgrootte en daarmee
een betere concurrentiepositie.
BUSINESSCASE ZORG
(zie uitwerking in hoofdstuk 6, Businesscases)
• Zeeland Care
27
BELEVEN VAN LAND IN ZEE!
Vrijetijdseconomie
Kengetallen Recreatie en Toerisme
Werkgelegenheid 2011
• horeca
• logiesverstrekking
• overig
Totaal
Toegevoegde Waarde (CBS) 2009
(mln euro)
In %
Zeeuwse
economie
7.688
3.984
3.066
14.738
400
9%
3,7%
Alles wat inwoners en bezoekers in hun vrije tijd in Zeeland
ondernemen, valt onder onze vrijetijdseconomie. Wij onderscheiden twee typen. Ten eerste verblijfsrecreatie waarbij
mensen één of meerdere nachten verblijven in bijvoorbeeld
een hotel, op een camping, in een bungalowpark, of op een
jacht in één van de havens. Daarnaast richten we ons op dagrecreatie zoals watersport, het bezoeken van een museum of
een attractie, een drankje drinken op een zonnig terras of
winkelen in één van onze steden.
De sector is dus veelomvattend én biedt heel veel ontwikkelingsmogelijkheden. Met ons beleid zorgen we ervoor dat er
meer wordt besteed in deze sector, dat werkgelegenheid
28
behouden blijft of zelfs kan groeien. Om onze doelen te bereiken maken we heldere keuzes, het Omgevingsplan van de
Provincie Zeeland helpt ons daarbij. In dit plan is een 'recreatiekansenkaart' opgenomen. Hierop staat precies aangegeven
welke gebieden bij uitstek geschikt zijn voor grootschalige toeristische ontwikkelingen. Wij noemen ze onze 'hotspots’,
locaties waar verschillende ontwikkelingen tegelijkertijd de
vrijetijdseconomie kunnen versterken. Hier hebben ondernemers, investeerders en gemeenten ruime mogelijkheden
om kansen te benutten en om te zetten in unieke hoogwaardige toeristische trekpleisters. Het gaat om de Brouwersdam,
Zierikzee, Bruinisse en Grevelingendam, Neeltje Jans, Veerse
Dam, de as Vlissingen-Middelburg, Breskens en Cadzand-Bad
(zie kaart).
Op de agenda: hotspots en recreatieve infrastructuur
Wij nemen het voortouw in de ontwikkeling van de hotspots.
Met kennisontwikkeling en gerichte promotie passend bij onze
visie LAND IN ZEE! En omdat onze regio het hele jaar door
zeer in trek is voor korte vakanties zetten we in op een uitstekende recreatieve infrastructuur. Zo leggen we een fysieke verbinding tussen al onze toeristische pareltjes.
BUSINESSCASES VRIJETIJDSECONOMIE
(zie uitwerking in hoofdstuk 6, Businesscases)
• Recreatieve Infrastructuur
• Leisure Hotspots
Recreatiekansenkaart
Legenda
Jachthaven
Hotspot
Recreatiewoningcomplex
Camping
Dagrecreatie
Kustzone (actualiseren, verbreden bestaand product)
Regionale ontwikkelingslocatie
Hotel
(Overig) Zeeland
De ontwikkeling van de leisure hotspots staat de komende jaren voorop. Met toeristische promotie, kennisontwikkeling, revitalisering van de verblijfsrecreatie en het stimuleren van ontwikkelingen op het gebied van toerisme en (top)sport vullen we onze ambities in.
29
Water
Kengetallen Water
(water- en deltatechnologie)
Werkgelegenheid (Ecorys)
• werkgelegenheid 2009
Toegevoegde Waarde mln euro
(ruwe schatting)
• tgw 2009
In %
Zeeuwse
economie
3.613
200
2%
2%
Water heeft een grote aantrekkingskracht op bedrijven. Het biedt
mogelijkheden op tal van gebieden. Deze agenda richt zich ten
eerste op de maritieme sector (en dan niet het logistieke deel,
maar de maakindustrie), op haveninfrastructuur en dienstverlenende bedrijven. Deltatechnologie met waterbouw, waterbeheer en energieopwekking is het tweede speerpunt. Tot slot:
watertechnologie. In deze sector draait het bijvoorbeeld om de
beschikbaarheid van zoet water of de verwerking van afvalwater.
Een breed terrein dus, dat relaties heeft met al onze speerpuntsectoren en daarin ook steeds terugkomt.
Wij richten ons vooral op de ontwikkeling van het winnen van
energie uit water. Dit initiatief wordt gesteund door het nationale
7
Watersport komt terug in recreatie en toerisme, aquacultuur en agrofood.
30
topsectorenbeleid en vindt in Zeeland een vruchtbare bodem.
Door het vele water is onze regio bij uitstek geschikt als proeftuin
voor nieuwe technologieën. Dat trekt bedrijvigheid en kennis
naar onze provincie en geïnteresseerden die willen zien wat wij
hier doen. Inmiddels zijn verschillende pilotprojecten gestart.
Getijdecentrale Watermachine Brouwersdam en Grevelingen
Tidal Test Centre zijn twee aansprekende voorbeelden. Ze worden de komende tijd uitgewerkt in verschillende businesscases.
Zeeland kan zich gaan profileren als Energy Water Valley.
Op de agenda: proeftuin voor innovatie
Als we Zuidwest-Nederland willen neerzetten als Energy Water
Valley, moeten we ons profileren als proeftuin en etalage waar
innovatieve ideeën en projecten van bedrijven worden getest en
aan de wereld worden getoond. We moeten zorgen voor verbindingen met andere sectoren, nieuwe marktkansen creëren en
bestaande initiatieven zoals de Getijdecentrale Watermachine
Brouwersdam ondersteunen. Voldoende kennis en kunde zijn
een vereiste. Onderwijs- en onderzoeksinstellingen in de regio
moeten daaraan hun bijdrage leveren. Via gerichte les- en onderzoeksprogramma’s én door jonge professionals in Zeeland te
verwelkomen en ze een plek te bieden waar ze hun ideeën kunnen transformeren tot creatieve, innovatieve deltatechnologieën.
BUSINESSCASE WATER
(zie uitwerking in hoofdstuk 6, Businesscases)
• Energy Water Valley (dit is op dit moment nog geen
businesscase maar is als zodanig in ontwikkeling)
BLOEIEN OP LAND IN ZEE!
Agro & Food en Landbouw
Kengetallen Agro & Food en Landbouw
Werkgelegenheid 2011
• landbouwbedrijven
• overige landbouw en bosbouw
• industrie
• groothandel
• overig
Totaal
Toegevoegde Waarde 2009 (mln euro)
• landbouwbedrijven inclusief ov.
landbouw en bosbouw, inclusief
visserij 2009 (CBS)
• hele agro en foodketen 2007
(Rijnconsult)
In %
Zeeuwse
economie
8.482
1.376
1.997
2.580
1.256
15.691
groene grondstoffen. De toekomst van de verschillende deelsectoren (akkerbouw, fruitteelt, melkveehouderij, etc.) wisselt,
is afhankelijk van de ontwikkelingen op de markt. Ook veranderingen in het klimaat vragen om aanpassingen. Zeeland
kent ook een sterk cluster van landbouw gerelateerde bedrijvigheid: handel, verwerkende industrie en leveranciers. De
productiewaarde van de hele agro en foodketen was in 2007 in
totaal 1,7 miljard euro met een toegevoegde waarde van 800
miljoen euro. De sector Agro & Food en Landbouw is een belangrijke sector die door het stimuleren van innovatie kan blijven vernieuwen en kan groeien.
Op de agenda: schaalvergroting en verjonging
Er liggen kansen. Om die optimaal te benutten, is versterking
van de totale sector Agro & Food en Landbouw noodzakelijk.
9%
298
3%
800
7%
Wie door Zeeland rijdt, valt het al snel op: de grote akkers, de
boomgaarden, koeien in de wei, kassen. Zeeland is een agrarische provincie. Hier wordt op veel manieren voedsel geproduceerd én verwerkt tot eindproducten. De agrarische sector
heeft ook een belangrijke maatschappelijke functie, als
natuurbeheerder, energieproducent of als leverancier van
Het versterken van de landbouw kan door het faciliteren van
schaalvergroting, intensivering, specialisatie en samenwerking. We stimuleren kavelruil, en doen dat in combinatie met
een provinciale grondbank die gebiedsontwikkeling stimuleert.
We versterken de positie van jonge agrarische ondernemers
via nieuwe vormen van samenwerking en we richten ons op
het stimuleren van innovatie gericht op zowel duurzaamheid
en groene grondstoffen als op kostenbesparingen en het zorgen voor meerwaarde.
Klimaatverandering heeft ook gevolgen voor de landbouw. De
agrarische sector moet daarop inspelen. Dat kan bijvoorbeeld
door innovatieve oplossingen te zoeken voor zoetwatergebruik
en -conservering en nieuwe zouttolerante rassen/gewassen te
ontwikkelen en te vermeerderen als uitgangsmateriaal.
31
De kansen liggen bijvoorbeeld in de ontwikkeling van facilitysharing, productinnovatie, het vergroten van het ketenrendement, logistiek en het hergebruiken van reststromen. Zowel
binnen de sector als in samenwerking met bedrijven uit andere sectoren. Verbindingen van de agrarische sector met biobased economy en de (toekomstige) logistieke mogelijkheden
van de Zeeuwse havens zorgen voor een unieke aanpak in
Europa. Dat leidt tot groei in productie en toegevoegde waarde. De hele keten van agro- en foodbedrijven, handelsbedrijven
en de logistieke dienstverleners, profiteert hiervan.
En we moeten over onze grenzen heenkijken. In het Agro-complex Scheldemond onderzoeken we de mogelijkheden voor
grensoverschrijdende samenwerking, gezamenlijk beleid en
nieuwe projecten.
BUSINESSCASES AGRO & FOOD EN LANDBOUW
(zie uitwerking in hoofdstuk 6, Businesscases)
• Foodport Zeeland
• Nieuwe Teelten en Techniek in de Landbouw
• Ontwikkeling en Teelt van Groene Grondstoffen
(onderdeel van Biobased Economy)
32
Seafood, Visserij en Aquacultuur
gekeken of mosselen gekweekt kunnen worden in nieuwe gebieden, bijvoorbeeld de Noordzee, en of oesters in drijvende systemen kunnen gedijen.
Kengetallen Seafood, Visserij en
Aquacultuur
Werkgelegenheid 2011
• visserij
• industrie
• groothandel en handelsbemiddeling
• detailhandel en overig
Totaal
In %
Zeeuwse
economie
806
297
729
146
1.978
1%
Sinds mensenheugenis varen Zeeuwse vissersschepen uit over
de zeeën en binnenwateren en kweken we hier schaal- en
schelpdieren. Zeeuwse mosselen zijn een begrip. Vissers hebben
Yerseke en Bruinisse beroemd gemaakt en ook plaatsen als
Zierikzee, Colijnsplaat, Arnemuiden en Vlissingen zijn onlosmakelijk met dit ruige beroep verbonden. Tijden veranderen. De productie van schaal- en schelpdieren daalt. Overheden en consumenten vragen om een meer duurzaam visserijbeleid. Zowel de
schepdiercultuur als de zee-, kust- en binnenvisserij moeten de
overstap maken naar een nieuwe bedrijfsvoering. Als Provincie
Zeeland stimuleren en begeleiden wij deze transitie. We leveren
een bijdrage aan de optimalisatie van de bedrijfsvoering binnen
de sector. Zo wordt in de vorm van verschillende pilotprojecten
onderzocht hoe de kweek van vis, schaal- en schelpdieren op het
land economisch rendabel kan worden gemaakt. Ook wordt
Op de agenda: aanpak in de breedte
Voor een bloeiende visserijsector moet aandacht worden besteed
aan tal van ontwikkelingen en activiteiten. De productieomstandigheden zullen verbeteren door verhoging van de draagkracht
van de Oosterschelde. Om de dalende productie in de mosselsector te keren zijn nieuwe productiegebieden en -methoden nodig.
Optimalisatie van de productieomstandigheden is ook binnen de
oestersector noodzakelijk voor een rendabele bedrijfsvoering. De
uitvoering van het convenant Mosseltransitie kan hieraan een bijdrage leveren. Een omschakeling naar duurzame visserij, bijvoorbeeld door elektrisch vissen is een opgave voor de zee- en kustvisserij. Voor deze sector is het tevens belangrijk dat zij haar vis in
de regio kan afslaan. We zetten daarom in op het behoud en,
indien mogelijk, versterking van de Zeeuwse visafslagen. Ook de
binnenvisserij moet worden versterkt. Dit kan bijvoorbeeld door
verbreding van de bedrijfsvoering, door samenwerking met de
sportvisserij. Die sector heeft nadrukkelijk onze aandacht. We
combineren infrastructurele werken met uitbreidingsmogelijkheden voor de sportvisserij. Met het wegnemen van barrières kunnen trekvissen zich beter over de Zeeuwse wateren verspreiden.
Met deze inzet wordt Zeeland aantrekkelijker voor sportvissers.
BUSINESSCASES SEAFOOD, VISSERIJ EN
AQUACULTUUR
(zie uitwerking in hoofdstuk 6, Businesscases)
• Ontwikkeling Binnendijkse Aquacultuur
33
4. De businesscases
Zoals in hoofdstuk 3 aangegeven zijn vanuit elke sector één of
meer businesscases opgesteld waarin de noodzakelijke ontwikkelingen handen en voeten krijgen. Het zijn ‘samenhangende publiek-private samenwerkingsarrangementen’. Innovatie,
promotie & acquisitie, human capital en financiering zijn de
terugkerende thema’s. De businesscases vormen de top van
onze piramide en leveren een bijdrage aan de werkgelegenheid in Zeeland, vergroten de toegevoegde waarde en zijn
maatschappelijk verantwoord. Ze kenmerken zich door focus
en concrete doelen. Ze zijn ambitieus, maken iets los in de
Zeeuwse economie.
De vraag van het bedrijfsleven staat voorop en alle betrokkenen, onderwijs, overheid en ondernemers, zetten zich in om de
doelen te behalen. Deelnemers komen bij voorkeur uit
Zeeland. Indien het de kans op succes vergroot, aarzelen we
niet om met organisaties uit binnen- en buitenland samen te
werken. De private partijen investeren minimaal vijftig procent
in het project, de overheid draagt de rest bij. Dat kan als subsidie of bijvoorbeeld als achtergestelde lening. Ook de inzet
van menskracht is mogelijk. Vertegenwoordigers uit de sector
(zo mogelijk ook vanuit het MKB) worden de trekkers van de
businesscases. Zij nemen het voortouw bij de ontwikkeling en
uitvoering.
In dit hoofdstuk zijn de houtskoolschetsen van de businesscases
opgenomen. De komende tijd vullen we ze in, brengen we ze in
de praktijk. We zorgen ervoor dat pioniers in dit LAND IN ZEE!
vaste grond vinden.
1. Biobased Economy
De kracht van Biobased Zeeland komt tot uiting in het kleurrijke palet van tientallen nu al lopende initiatieven en projecten.
Deze businesscase – als onderdeel van het programma
Biobased Delta – bouwt hier op voort.
Zeeland heeft de ambitie om samen met de omliggende
regio's door te groeien naar een Europese biobased regio van
formaat, een topregio. Biobased Economy staat voor een economie die draait op groene grondstoffen en op het hergebruik
van reststoffen zoals warmte, water en CO2. Zeeland heeft een
uitstekende uitgangspositie omdat zowel de chemie als de
agro&food-sector in de regio sterk zijn vertegenwoordigd.
Zowel in de chemische sector als in de agro&food-sector zijn
de eerste stappen gezet. Een volledige omschakeling zal zeker
dertig jaar duren en waarschijnlijk langer.
Als fossiele grondstoffen schaars worden en de prijzen stijgen,
zal de vraag naar groene grondstoffen steeds meer toenemen.
Binnen het programma Biobased Delta werken Zeeland en
West-Brabant samen aan het versterken van het biobased
cluster.
Kernthema's Biobased Delta:
1. de ontwikkeling en teelt van groene grondstoffen;
2. de vergroening van de procesindustrie;
3. de ontwikkeling en fabricage van zogenoemde biobased
building blocks voor de chemische sector.
Zeeland concentreert zich op de eerste twee lijnen en zal hierin samenwerken met Wageningen Universiteit en Research
35
Center (WUR). Op specifieke terreinen wordt ook met andere
kennisleveranciers samengewerkt. Het Uitvoeringsbureau
Biobased Zeeland is verantwoordelijk voor de uitvoering van
alle activiteiten. Het richt zich met name op bestaande bedrijven die de overstap willen maken naar groene grondstoffen en
gebruik van reststoffen, en op nieuwe bedrijven die hier hun
producten willen ontwikkelen.
1. Groene grondstoffen
Bij de innovatielijn groene grondstoffen wordt onderzoek gedaan
naar de kweek en toepassingsmogelijkheden van algen en
wieren; eiwitten winnen uit reststromen zoals vis; teelt van
gewassen (zoals stevia, vlas, miscanthus en lupine) en kleinschalige bioraffinage en vergisting op agrarische bedrijven. Het
programma staat open voor nieuwe onderzoeken.
2. Vergroening procesindustrie
Binnen deze innovatielijn staan de toepassing van groene
grondstoffen, de verduurzaming van productieprocessen, het
hergebruik van reststromen en het sluiten van regionale kringlopen centraal. Met deze businesscase zorgen we voor nieuwe
werkgelegenheid en het behoud van werkgelegenheid in het
midden- en kleinbedrijf en de procesindustrie. Door innovaties
en productontwikkeling stijgt de toegevoegde waarde en het
bedrijfsleven bespaart door slim gebruik van reststromen.
Omdat het Centraal Bureau voor de Statistiek alleen statistieken per sector publiceert, is het lastig om de opbrengsten van
deze activiteiten te kwantificeren. Biobased Economy gaat tenslotte dwars door de sectoren agrofood, havens en industrie
heen. We verwachten op korte termijn een paar honderd extra
banen in Zeeland. Biobased versterkt de economie in de
breedte en zal de werkgelegenheid en toegevoegde waarde op
langere termijn aanzienlijk versterken.
36
Inzet
Biobased Economy sluit naadloos aan op het topsectorenbeleid van de Rijksoverheid en de doelen van OP2020. De
Provincie Zeeland hecht daarom grote waarde aan deze
businesscase en maakt zich op vele fronten sterk om haar tot
een succes te maken. We faciliteren bedrijven bij hun transitie,
stimuleren samenwerking en denken mee bij de uitwerking
van strategieën. We stellen financiële middelen en menskracht
ter beschikking en ondersteunen bij het aanboren van externe
bronnen bij het Rijk of in Europa. En we laten de wereld zien
wat Zeeland doet, zorgen ervoor dat deze regio bekend staat
als dé biobase hotspot.
Tijdpad
De drie O’s zijn in 2011 begonnen om deze businesscase van
de grond te krijgen. Zij formuleerden gezamenlijke doelstellingen en werken nu aan de verdeling van de rollen en taken
en het verkrijgen van voldoende financiële middelen.
Inmiddels zijn de eerste projecten in de opstartfase en worden
de biobasedketens gevormd.
37
6. De buisinesscases
2. Containerisatie op het Knooppunt van Zee- en Binnenvaart
Het inspelen op de mondiale trend van containerisatie staat
centraal in de ambities van Zeeland Seaports. Een complete
haven moet eenvoudigweg containerfaciliteiten kunnen aanbieden. Een haven die dat niet kan, is op de lange duur gedoemd
tot een bijrol en steeds verdergaande marginalisatie. Vanuit die
optiek is het van essentieel belang dat maximaal wordt ingezet
op de mogelijkheden voor containerafhandeling.
De vernieuwde binnenvaartverbinding tussen de Seine en de
Schelde speelt hierbij een belangrijke rol. Ondanks de discussies in Frankrijk rond de financiering van het onderdeel SeineNord Europe is de verwachting dat dit dé internationale
achterlandverbinding van de haven van de Nederlandse havens
met Parijs wordt. De Zuidwestelijke Delta zal in betekenis toenemen. Het Zeeuwse havengebied (Vlissingen, Terneuzen en
Kanaalzone) krijgt hierdoor een zeer strategische ligging. Vanuit
Nederland vormt het de binnenvaarttoegang tot Belgische en
Franse afzetgebieden. Door de ligging in de monding van de
Westerschelde – tevens hoofdtoegang van de mainport Antwerpen
– hebben de Zeeuwse havens een natuurlijke rol als draaischijf
tussen zeevaart en binnenvaart, op de lijnen Londen-Antwerpen
en Rotterdam-Parijs.
In de Zeeuws-Vlaamse Kanaalzone spelen we in op de containerstromen op de as Rotterdam-Parijs. Binnen het Sloegebied richten we ons in toenemende mate op containeroverslag voor de zeevaart. Zo versterken de twee havens elkaar en krijgt Zeeland
Seaports een sterkere positie binnen de Vlaams-Nederlandse
Delta.
Inzet
In de periode tot 2020 is de verwachting dat binnen de bestaande havengebieden van Terneuzen en Vlissingen meer containeroverslag tot stand zal komen, vooruitlopend op mogelijk in de
toekomst de WCT. Vanuit de Economische Agenda willen we
actief meewerken aan het - in eerste instantie - tot stand komen
van containerisatie voor zowel zee- als binnenvaart binnen de
bestaande havengebieden van Vlissingen-Oost en Terneuzen.
Samen met Zeeland Seaports, bedrijfsleven en onderwijsinstellingen spannen we ons in om containeroverslag mogelijk
te maken. We doen dat met proactieve acquisitie door ZSP en
het havenbedrijfsleven voor containeroverslag binnen het
Sloegebied. Door het positioneren van de Zeeuws-Vlaamse
Kanaalzone als multimodaal knooppunt op de verbinding
Rotterdam-Parijs. We doen dat in het netwerk van achterlandterminals en werken samen met de drie O's. Verder spelen we
met de Zeeuwse infrastructuur actief in op een groei van de
containeroverslag, onder andere door in te zetten op de spoorverbinding Zeeland-Antwerpen. Door het bundelen van
bestaande containerstromen voor de binnenvaart creëren we
vaste binnenvaartshuttles.
Samenwerking met de havens van Rotterdam en Gent en met
onderzoeksinstellingen is belangrijk. Met de HZ University of
Applied Sciences en het bedrijfsleven ontwikkelen we logistieke
kennis, leggen we verbanden met nieuwe concepten zoals Port
Centric Logistics en Cross Chain Control Centers.
39
3. Zeeland Care
De zorg is een grote werkgever in Zeeland. Een belangrijke
sector dus, die we verder willen ontwikkelen. Deze businesscase richt zich vooral op de ontwikkelingsmogelijkheden voor
curatieve zorg zoals huisartsen- en ziekenhuiszorg. We willen
hiermee meer Zeeuwen in Zeeland behandelen en de instroom
van patiënten van buiten de provincie vergroten. Dat levert niet
alleen voordeel in de vorm van toegevoegde waarde. Zeeland
wordt een aantrekkelijker vestigingsplaats voor zorgprofessionals.
Met kwalitatief goede zorg zullen meer Zeeuwen kiezen voor
een behandeling in de eigen regio. Zorginstellingen zullen
patiënten met korte wachtlijsten en servicegerichtheid moeten
verleiden in Zeeland te worden behandeld. Voor patiënten van
buiten de regio zetten we in op mensen die een korte vakantie
willen combineren met een eenmalige medische ingreep waar
een vervolgbehandeling niet of nauwelijks voor nodig is.
Bijvoorbeeld plastische chirurgie. Zo combineren we zorg met
toegespitste toeristische arrangementen. De marktwerking
binnen de zorg biedt hiervoor alle mogelijkheden. Uit een
eerste marktverkenning onder duizend toeristen blijk het een
kansrijke ontwikkeling. Om zorgtoeristen uit binnen- en
buitenland aan te trekken, werkt Zeeland Care arrangementen
uit waarin behandelingen en verblijf op elkaar zijn afgestemd.
Een onderbouwde marketingcampagne moet patiënten uit
binnen- en buitenland verleiden te kiezen voor een behandeling
in Zeeland.
Inzet
De Provincie faciliteert deze nieuwe marktontwikkelingen. We
leggen verbindingen tussen de zorg en kenniscentra, overheden en andere belanghebbenden om zorgarrangementen te
ontwikkelen. Daarnaast zetten we onze kennis en ons netwerk
in om deze businesscase (financieel) mogelijk te maken. De
zorg- en de recreatiesector moeten de aanzet voor nieuwe
ontwikkelingen geven, de kansen van deze groeimarkt zien en
ondersteunen, investeerders en ziektekostenverzekeraars
overtuigen om in te stappen.
Tijdspad
Met goed marktonderzoek en een stevige financiële onderbouwing wordt het komende jaar de businesscase Zeeland
Care verder ontwikkeld. Dat moet investeerders interesseren
om mee te doen met deze kansrijke ontwikkelingen. Als alles
volgens planning verloopt starten de activiteiten in 2013.
41
4. recreatieve Infrastructuur
Zeeland is, met een gemiddeld cijfer van 8,3, de favoriete
fietsprovincie van Nederland. Niet vreemd met al onze fietspaden, slingerende dijkjes en goede voorzieningen. Daarnaast
is Zeeland een van de eerste provincies met een uitgebreid
wandelnetwerk en zorgt de ligging van LAND IN ZEE! voor
allerlei mogelijkheden voor recreatie op en langs het water. Als
ondernemers en overheden willen blijven investeren in de
vrijetijdseconomie, is het belangrijk dat al die verschillende
elementen met elkaar in verbinding staan. Een aantrekkelijke
recreatieve infrastructuur is dus een basisvoorwaarde, die
maakt toeristisch ondernemerschap in de regio mogelijk. Dat
zorgt weer voor werkgelegenheid en meer bestedingen in het
toerisme.
Met deze businesscase zetten we in op vier onderdelen. Ten
eerste op de versterking van routenetwerken voor wandelen,
fietsen en varen. Verder kijken we naar duurzame mobiliteit en
naar informatievoorziening onderweg zoals het wifinetwerk.
Recreatieve voorzieningen die de omgeving versterken
completeren het viertal.
We maken een inventarisatie van alle toeristische voorzieningen en routes die nodig zijn om onze ambities voor een
goede infrastructuur mogelijk te maken. Met de sector bepalen we vervolgens hoe we de regio nog aantrekkelijker kunnen
maken voor korte vakanties. Dat kan door het huidige aanbod
te versterken, maar ook door nieuwe ontwikkelingen de ruimte te geven.
Inzet
De Provincie geeft richting aan de ontwikkeling, stelt samen
met de externe trekker en andere (semi)overheden het
ambitieniveau, passend binnen het Omgevingsplan, vast. We
maken ruimte voor initiatieven die bijdragen aan de uitbouw
van onze hotspots. We zorgen voor de benodigde investeringen
voor de realisatie van de recreatieve infrastructuur.
Gemeenten, Waterschap, Rijkswaterstaat en ondernemers in de
vrijetijdssector in Zeeland betrekken we in een vroeg stadium bij
de ontwikkelingen. Samen formuleren we ons ambitieniveau en
werken we deze businesscase uit.
Tijdspad
Deze businesscase wordt het komende halfjaar uitgewerkt.
Samen stellen we het ambitieniveau vast, benoemen we kansrijke projecten voor de ontwikkelingen van de hotspots. We
voeren de ideeën vervolgens in fases uit. De businesscase
heeft een dynamisch karakter, dat betekent dat nieuwe ideeën
en kansrijke ontwikkelingen altijd een plek kunnen krijgen in
onze toeristische infrastructuur.
43
5. Leisure Hotspots
Breskens
Breskens is één van onze toeristische hotspots. Met de ligging
aan de monding van de Westerschelde, de bedrijvige havens
voor handel, visserij en recreatie en een uitnodigende
boulevard hebben Breskens en de West-Zeeuws-Vlaamse
kust voldoende troeven in handen om uit te groeien tot een
toplocatie. Wij ondersteunen deze ontwikkeling met deze
businesscase waarin de herontwikkeling van de havens en de
boulevard centraal staan. Samen met de gemeente, investeerders en de ondernemers ontwikkelen we concrete projecten
en maken we van Breskens een maritieme belevenis: een goed
voorbeeld van toeristisch-economische ontwikkeling, die zorgt
voor werkgelegenheid en toegevoegde waarde voor de regio.
Inzet
De Provincie geeft als regisseur richting aan de ontwikkelingen.
Samen met een externe trekker en de gemeente zetten we een
samenhangend investeringsprogramma op. We letten er daarbij
op dat de plannen passen binnen ons Omgevingsplan. Wij zorgen
verder voor de nodige investeringen voor de recreatieve infrastructuur. Waar mogelijk leggen we verbinding tussen andere
thema’s. De gemeente, investeerders en ondernemers betrekken we nadrukkelijk bij het opstellen van de businesscase. Het is
aan de marktpartijen om de ruimte en kansen die er liggen te
benutten.
Hierin staan concrete projectvoorstellen met een financiële en
technische onderbouwing. De uitvoering zal over een periode
van meerdere jaren plaatsvinden.
NB: De overige hotspotlocaties op de 'recreatiekansenkaart'
worden gezien als potentiële businesscases. Afhankelijk van
onder andere de haalbaarheid en bestuurlijke keuzes kunnen
in de loop van de tijd ook deze hotspots als businesscase worden uitgewerkt.
Brouwersdam
Sinds 2006 werken publieke en private partijen samen aan de
ontwikkelingen op en om de Brouwersdam. Een trendsettend,
sportief strand- en watersportcentrum, dat is het doel.
Bestuurders van Zeeland, Zuid-Holland, Schouwen-Duiveland
en Goedereede stelden een ‘top 10 van prioritaire projecten’ vast.
De verbetering van de kwaliteit van de openbare ruimte en de
bereikbaarheid, nieuwe attracties, betere voorzieningen, aanleg
van een jachthaven en verkenning van mogelijkheden voor aanleg van een getij-energiecentrale zijn enkele voorbeelden. Ze
kunnen het toerisme en de economie een behoorlijke impuls
geven. De gebiedsontwikkelingsplannen worden nu omgezet in
concrete acties. Met verschillende regelingen zijn inmiddels
subsidies binnengehaald. Een aantal projecten is daarmee
financieel gedekt en staat in de startblokken.
Tijdspad
Om de ontwikkelingen mogelijk te maken stellen we het
komende halfjaar met de betrokken partijen een projectplan
op.
45
Inzet
De Provincie geeft richting aan de ontwikkelingen, zorgt voor
de nodige investeringen voor de recreatieve infrastructuur en
houdt toezicht op de realisatie en samenhang. De uitvoering
van de projecten gebeurt door zowel ondernemers als overheden. De betrokken overheden en marktpartijen werken
gezamenlijk aan de uitvoering van de benoemde projecten.
Vanwege het economische belang van de Brouwersdam is
samenwerking voor een langere periode noodzakelijk. Om de
plannen in het gebied goed op elkaar aan te laten sluiten en
om de economische belangen van het gebied te behartigen
wordt een Rijkscoördinator aangesteld. Hij speelt een rol rond
beslissingen die op rijksniveau worden genomen over waterveiligheid en kwaliteit die betrekking hebben op onze regio.
Tijdspad
Vanaf 2006 tot op heden hebben de betrokken overheden ingezet op het samenbrengen van partijen, het tot stand brengen
van een gezamenlijk gedragen visie en actieprogramma, deelname aan project- en adviesgroepen en de financiering van
projecten. Voor het maken van de businesscase maken we
gebruik van de plannen en afspraken die er al liggen. De uitvoering van diverse projecten is reeds gestart.
46
47
6. Foodport Zeeland
Landbouw, tuinbouw en aquacultuur vormen samen met de
handel, de voedselverwerkende industrie en toeleverende
bedrijven de zeer complete Zeeuwse foodsector. Het is een
belangrijk economisch cluster voor onze provincie. Door slimme
samenwerking binnen dit cluster en de ontwikkelingen richting
de biobased economy kan het in de toekomst verder uitgroeien.
Zeker wanneer de voedingssector een verbinding aangaat met
de logistieke ketens in onze zeehavens en slim inzet op de
kansen die nieuwe infrastructuur zoals de Westerscheldetunnel
en Seine-Nord bieden. Beide zorgen voor een unieke en kansrijke positie, niet alleen in Nederland maar ook in Europa. Het
zorgt voor groei in productie én toegevoegde waarde voor alle
betrokken sectoren.
Om de kansen ten volle te kunnen benutten is in januari 2012 de
Stichting Foodport Zeeland opgericht. De stichting brengt ondernemers samen in een netwerk. Het doel: innovatie en ontwikkelingen versnellen door gezamenlijke concrete projecten.
Dertig ondernemers benoemden inmiddels zes kansrijke ontwikkelingsthema’s:
•
•
•
•
•
•
Logistiek & ketens
Facility sharing
Foodport in (inter)nationaal perspectief
Onderwijs en arbeidsmarkt in de foodsector
Vergroten toegevoegde waarde en productinnovatie
Biobased Economy
Elk thema levert zijn eigen bijdrage aan de duurzame economische groei in Zeeland. Projecten op het gebied van onderwijs en
arbeidsmarkt zullen met name voor een groei in werkgelegen-
heid zorgen. Inzetten op innovatie zal een bijdrage leveren aan de
groei van toegevoegde waarde. Nog dit jaar zal de stichting met
de participanten twee projectvoorstellen uitwerken.
Inzet
Als Provincie nemen we in deze businesscase verschillende
rollen op ons. Ten eerste die van ontwikkelaar. We faciliteren
bijvoorbeeld haalbaarheidsstudies, maken pilotprojecten
mogelijk. Waar nodig investeren we in projecten of zorgen we
voor cofinanciering via het Rijk of Europa. Tot slot leggen we
verbindingen binnen en buiten onze provinciegrenzen.
Greenport Nederland, de topsectoren van het Rijk, Europese
programma’s; wij zorgen ervoor dat ze niet om de ontwikkeling
van onze foodsector heen kunnen.
Foodport Zeeland richt in 2012 het Uitvoeringsbureau Food
Zeeland op. Hierin werken de stichting, de Provincie Zeeland en
Economische Impuls Zeeland samen met andere organisaties
aan de uitvoering van projecten. Zo staan we niet langs de zijlijn
aanwijzingen te geven, maar kunnen we meedenken en meewerken. We doen dat met de ondernemers die initiatieven
ontwikkelen én daarop investeren. Waar nodig betrekken we
onderzoeksinstellingen. De eerste concrete stappen zijn gezet.
De komende jaren moeten de projecten van ondernemers
Foodport Zeeland op de (inter)nationale kaart zetten.
Tijdspad
De trekker van deze businesscase zal in de tweede helft van
2012 samen met ondernemers onder andere verenigd in
Foodport Zeeland inventariseren welke initiatieven als businesscase in 2013 kunnen worden uitgevoerd.
49
7. Nieuwe Teelten en Technieken in de Landbouw
Om de landbouw ook op lange termijn gezond te houden, zijn
innovaties noodzakelijk. Met deze businesscase richten we ons
op bedrijven uit alle sectoren in de Zeeuwse landbouw. We
stimuleren de teelt van nieuwe gewassen waarbij we synergie
zoeken met andere initiatieven zoals binnen de actielijn
'groene grondstoffen' in de businesscase Biobased Economy.
Die overstap vraagt om nieuwe productiemethodes, productiemiddelen en kennis. Dat levert een bijdrage aan de toegevoegde waarden en de werkgelegenheid in de hele keten. Nieuwe
technieken vormen het tweede actiepunt. Het is een breed
begrip dat zich richt op de innovaties in bijvoorbeeld koeltechniek, energieopwekking, zoetwaterconservering of teelttechnieken. Ondernemers besparen kosten, krijgen een hoger
economisch rendement en een beter product. Dit draagt bij
aan een hogere toegevoegde waarde.
Tijdspad
De trekker van deze businesscase zal in de tweede helft van
2012 met ZLTO, ZAJK, Innovatie en Kenniscentrum Rusthoeve
en agrarische ondernemers inventariseren welke initiatieven
er op het gebied van nieuwe teelten en technieken in de
Zeeuwse landbouw leven. Kansrijke initiatieven worden
vertaald naar concrete projecten. In 2013 start de uitvoering.
Inzet
In deze businesscase zijn de ondernemers leidend. Zij ontwikkelen initiatieven en investeren daarin, betrekken onderwijs- en
onderzoeksinstellingen om hun vragen te beantwoorden. De
Provincie Zeeland ondersteunt die ontwikkelingen. Wij werken
bijvoorbeeld mee aan de opzet van pilotprojecten en haalbaarheidsstudies. Daarnaast maken wij ons sterk als bemiddelaar
richting de biobased economy, zetten we in op aansluiting bij de
topsectoren Agro & Food, Tuinbouw & Uitgangsmaterialen en
Water van het ministerie van EL&I. De financiering van de projecten komt uit de sector zelf. Indien nodig leveren wij een
directe bijdrage of zorgen we voor cofinanciering vanuit het
Rijk, Europa of andere (semi)overheden.
51
8. Ontwikkeling Binnendijkse Aquacultuur
Zeeuwse zilte zaligheden zijn een begrip in binnen- en buitenland. Zeeuwse mosselen en oesters zijn onze belangrijkste
exportproducten. Oosterscheldekreeft en zilte groenten als
zeekraal en lamsoor worden ook steeds populairder. Eén van
de meest in het oog springende nieuwe activiteiten is binnendijkse aquacultuur: het kweken van vis en zilte gewassen op
het land. In bassins worden zagers, vis, zeekraal, algen en verschillende schelpdieren gekweekt. Binnendijks, op agrarische
percelen. De ontwikkelingen gaan snel. Het project Zeeuwse
Tong combineert verschillende teelten om zo binnen een
gesloten systeem, op een duurzame manier, tong op te kweken. De aanleg van een kustlaboratorium waar ondernemers
dieren en planten in een natuurlijke omgeving kunnen kweken,
wordt voorbereid. Het zijn ontwikkelingen die kunnen leiden tot
een nieuwe sector met nieuwe werkgelegenheid en een hoge
toegevoegde waarde. Het zijn slechts voorbeelden. Er is veel
meer mogelijk.
Aquacultuur zorgt voor uitdagende ondernemingsmogelijkheden voor bestaande agrarische ondernemers en pioniers, voor
de toeleverende bedrijven en de verwerkende industrie. Met
deze businesscase zorgen we ervoor dat alle kansen voor groei
en bloei van de Zeeuwse aquacultuur ten volle worden benut.
Inzet
Regisseur, kwaliteitsbewaker, ontwikkelaar of investeerder. Het
zijn de rollen die de Provincie op zich neemt bij het stimuleren
van innovatieve aquacultuurprojecten en ideeën. Daarnaast
behartigen we de belangen van deze nieuwste loot van het visserijcluster bij het Rijk en in Brussel. Ondernemers en onderwijs
leiden de ontwikkelingen, inventariseren kansen, stellen projecten voor.
Tijdspad
Samen inventariseren we dit jaar kansrijke ontwikkelingen en
innovaties. Die werken we uit in een businesscase die aquacultuur naar een hoger en economisch aantrekkelijk plan tilt.
53
9. Energie en Klimaat
Korte beschrijving
Er is een breed gedragen energietransitie gaande van fossiele
brandstoffen en grondstoffen naar een meer hernieuwbare
energiehuishouding. Zeeland kenmerkt zich door zon, wind,
water en groene grondstoffen. Deze elementen bieden kansen
voor hernieuwbare energie, maar ook voor schone, conventionele energie, door de aanwezigheid van koelwater, goede
toegang vanuit zee voor aanlevering van grondstoffen en het
aanwezige transportnetwerk.
Provinciale Staten hebben in de kadernotitie Energie en Klimaat
gekozen voor de beleidsoptie 'Stuwend Zeeland'. Deze optie
neemt het collegeprogramma Stuwende Krachten als uitgangspunt. De Provincie focust op een beperkt aantal onderwerpen,
die voor de Zeeuwse economie de beste kansen bieden. Deze
zullen op basis van een 'multi-criteria analyse' gekozen worden,
waarbij economie, draagvlak en meerwaarde van de provinciale
bemoeienis de belangrijkste zijn.
Kernthema's
Het onderwerp Energie & Klimaat draait om drie kernthema's:
Energiebesparing
De eerste stap in de 'Trias Energetica' is besparing op energieverbruik door zorg te dragen voor energie-efficiënte apparaten
en processen. Energie besparen levert economisch het grootste voordeel op. Energie wordt gebruikt in alle sectoren en in
al die sectoren is veel winst te behalen: mobiliteit (zuinige
motoren), gebouwde omgeving (energieneutraal bouwen,
warmte- en koudeopslag in de bodem (WKO) en in
(productie)bedrijven (onder andere verlichting, energiezuinige
processen en hergebruik van restwarmte).
Een onderwerp met bovenlokale belangen is de ontwikkeling
van warmtenetten, waarbij restwarmte uit de industrie
gebruikt wordt in de gebouwde omgeving. Dit is tot nu toe niet
door marktpartijen opgepakt vanwege hoge investeringen en
lage financiële opbrengsten. Er liggen kansen voor de
Provincie, gemeenten en woningcorporaties om samen met
bedrijven te komen tot projecten. Hiervoor zijn slimme
financieringsmethoden nodig met hulp van Rijk en/of Europa.
Ontwikkeling van warmtenetten is een onderdeel van de Green
Deal die met het Rijk is afgesloten en waarin voor maximaal
drie projecten 1,5 miljoen euro per project onder (strikte)
voorwaarden beschikbaar is.
Energieopwekking
De transitie naar de koolstofarme economie vereist een overgang naar hernieuwbare energie. In de overgangsfase zijn de
begrippen schoon, betaalbaar en betrouwbaar de randvoorwaarden van het transitieproces.
Bewustwording
Initiatieven van/voor overheden, bedrijven en burgers die aanzetten tot de hierboven genoemde doelen.
55
Inzet
De Provincie Zeeland concentreert zich op de eerste twee
thema's, die de belangrijkste concrete bijdragen leveren aan
klimaatdoelen en de Zeeuwse economie. Op het gebied van
energiebesparing liggen de grootste mogelijkheden bij de
ontwikkeling van warmtenetten.
Het thema 'Energieopwekking' leidt tot het maken van scherpe keuzes om voldoende focus te kunnen hebben. De Provincie
is al geruime tijd met succes bezig met het onderwerp
'Energie uit Water' (met nadruk op getijdenenergie). Daarnaast
zal de externe trekker met Zeeuwse bedrijven bezien óf en
welke business cases ontwikkeld kunnen worden rond bijvoorbeeld: groen gas, zon en wind.
56
Tijdspad
De externe trekker zal eind september 2012 van start gaan. In
september 2012 is ook een eerste bijeenkomst met Zeeuwse
actoren geweest om een SWOT-analyse te maken. De externe
trekker zal de resultaten hiervan gebruiken om concrete
businesscases te ontwikkelen. De beleidsnota met daarin
opgenomen de uitgewerkte businesscases zal begin 2013 aan
Provinciale Staten worden aangeboden.
57
Businesscases in ontwikkeling
Energy Water Valley
Bij het opstellen van de Economische Agenda zijn veel onderwerpen en thema’s benoemd die de regio verder kunnen
ontwikkelen en kunnen zorgen voor duurzame economische
groei. Verschillende worden inmiddels uitgewerkt in businesscases, voor andere blijft het vooralsnog bij ideeën. Een aantal
is kansrijk, maar nog onvoldoende uitgekristalliseerd om een
echte businesscase te worden. Ze verdienen verdieping.
Mogelijk worden ze de komende jaren een waardevolle aanvulling van de Economische Agenda.
Zeeland en de zuidwestelijke delta profileren zich als Energy
Water Valley, als regio waar op vernieuwende wijze energie
wordt gewonnen uit waterkracht. Daar moet het om gaan
draaien in deze potentiële businesscase. Zeeland als proeftuin
én etalage van deltatechnologie. Het Grevelingen Tidal Test
Centre, een initiatief dat is opgezet vanuit het nationale
topsectorenbeleid, is hiervan een concreet en gezichtsbepalend onderdeel. Onderzoeksinstituten zoals de HZ University of
Applied Sciences, IMARES en het NIOZ (Koninklijk Nederlands
Instituut voor Onderzoek der Zee) willen aanhaken. Ook het
bedrijfsleven toont interesse. De plannen passen in het
provinciale Uitvoeringsplan Energie in Klimaat (UPEK), dat nog
in ontwikkeling is. Als de UPEK gereed is, wordt Energy Water
Valley als businesscase uitgewerkt.
Multi utility Providing
Momenteel loopt een onderzoek naar de mogelijkheden voor
het aanleggen van een ondergronds leidingennetwerk in de
Zeeuws-Vlaamse Kanaalzone. Bedrijven kunnen zich op dit
netwerk aansluiten om hun reststoffen kwijt te kunnen of om
die van andere bedrijven in hun eigen productieproces te
gebruiken. Hoe meer bedrijven zich aansluiten, hoe meer
mogelijkheden bedrijven krijgen om slim gebruik te maken
van elkaars reststromen. Voor het realiseren van een compleet
leidingennetwerk is het nog te vroeg. Bedrijven zijn wel geïnteresseerd in deeltrajecten. Als bedrijven zich committeren en
de plannen verder concretiseren, is dit mogelijk een nieuwe
businesscase die we op de Economische Agenda kunnen
zetten.
58
59
5. Financiering en verantwoording
Dynamiek in financiering én uitvoering
Onze Economische Agenda draait om duurzaamheid, om
innovatie die past bij LAND IN ZEE! Wij dagen bedrijven uit om
de handschoen op te pakken en hun ambities om te zetten in
kansrijke producten of productiemethodes. Daar is lef voor
nodig én financiële ondersteuning. Met name dat laatste vormt
een knelpunt. De risico’s van nieuwe initiatieven zijn moeilijk in
te schatten, waardoor vanuit de markt weinig geld beschikbaar
komt. De overheid kan inspringen en kansrijke projecten een
financiële impuls geven.
Van oudsher verstrekken overheden subsidies. Door teruglopende overheidsbudgetten is gezocht naar nieuwe vormen van
financiering. Anno 2012 wordt overheidsgeld steeds vaker
onder gunstige voorwaarden uitgeleend. Als bedrijven succesvol worden en geld gaan verdienen, betalen ze de lening terug.
Dit geld kan dan opnieuw voor andere kansrijke ontwikkelingen worden ingezet.
Bij het stimuleren van duurzame economische groei in
Zeeland zal steeds de beste vorm van financiering worden
gekozen. Dat kunnen subsidies zijn of speciale fondsen waar
bedrijven kapitaal kunnen verwerven. De relatie met de organisaties die wij financieren zal daardoor sterk veranderen.
Daarnaast zullen we binnen de Provincie onze kennis op dit
gebied verder moeten ontwikkelen. De overgang naar nieuwe
financieringsvormen wordt daarom stapsgewijs geïntroduceerd. Zo hebben alle partijen tijd om hiermee te leren werken.
€ 16,5 miljoen provinciale middelen
Voor de uitvoering van de Economische Agenda is, voor de
jaren 2013, 2014, 2015 vanuit provinciale middelen in totaal
16,5 miljoen euro beschikbaar:
Economie algemeen
Vrijetijdseconomie
Landbouw en visserij
Onderwijs en kennis
Biobased economy
€ 3 miljoen
€ 3 miljoen
€ 3 miljoen
€ 3 miljoen
€ 4,5 miljoen
Deze bedragen zetten we vooral in voor onze businesscases.
Daarbij investeren we jaarlijks ook een deel van deze middelen in
de algemene ontwikkeling van de verschillende thema’s en de
speerpuntsectoren. De provinciale middelen zullen zoveel mogelijk worden ingezet als cofinanciering om andere financieringsstromen te verwerven (zoals Rijk en Europa 2020) en om de
omslag van subsidiëren naar investeren te helpen faciliteren.
De businesscases beslaan een breed spectrum, ze beperken
zich niet tot economische ontwikkelingen en de ambities van
deze agenda. Daarom kunnen verschillende projecten ook een
beroep doen op geld uit andere programma’s. Energy Water
Valley wordt bijvoorbeeld ook gefinancierd vanuit het
Uitvoeringsprogramma Energie en Klimaat. Biobased
Economy financiert de ontwikkelingen mede vanuit het budget
voor de Zeeuws-Vlaamse Kanaalzone.
uitvoering en Verantwoording
Projectbureau
De Economische Agenda, en met name de businesscases,
worden opgesteld en uitgevoerd met en door externe partijen. De
rol van de provinciale overheid is te beschrijven als beleidsbepaler, regisseur en investeerder. Het Projectbureau Economische Agenda is het eerste aanspreekpunt voor alle partijen en
verbindt en ondersteunt partijen bij het realiseren van hun
ambities.
61
Dynamische cyclus
De Economische Agenda is op een dynamische manier tot
stand gekomen en zal ook na vaststelling haar dynamische
karakter behouden. Ondernemers pakken de businesscases
op, werken ze uit met alle benodigde partners. Met een
jaarplan houden we de vinger aan de pols. Dat maken we
samen met betrokken organisaties en bedrijven. Provinciale
Staten stellen het vast. Zo volgen we de voortgang van de
businesscases en geven we aan hoe de thema’s en sectoren
zich ontwikkelen. We kijken ook vooruit, voegen nieuwe
excellente ideeën en ambities die een impuls geven aan duurzame economische groei toe aan onze agenda. Ook nieuwe
businesscases kunnen er tussentijds, na vaststelling door
Provinciale Staten, in worden opgenomen. Zo blijft deze
Economische Agenda actueel, geeft hij altijd ruimte aan de
pioniers die ons LAND IN ZEE! laten bloeien.
62
6. De agenda in het kort
Zes thema's
Met in iedere businesscase
•
•
•
•
•
•
• Het economisch rendement: werkgelegenheid en
toegevoegde waarde
• Uitwerking van de zes thema's
• Een 'human capital' paragraaf
• De benodigde partijen
• De benodigde inspanningen, mensen en financiële
middelen
• Planning
Innovatie & ICT
Ondernemerschap (MKB)
Arbeidsmarkt
Onderwijs & Scholing
Promotie & Acquisitie
Ruimte voor Bedrijvigheid
Zeven sectoren
•
•
•
•
•
•
•
Havens en Industrie (biobased, maintenance, logistiek)
Energie
Zorg
Vrijetijdseconomie
Water
Agro & Food en Landbouw
Seafood, Visserij en Aquacultuur
Negen businesscases
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Biobased Economy
Containerisatie op het Knooppunt van Zee- en Binnenvaart
Zeeland Care
Recreatieve Infrastructuur
Leisure Hotspots Breskens en Brouwersdam
Foodport Zeeland
Nieuwe Teelten en Technieken in de Landbouw
Ontwikkeling Binnendijkse Aquacultuur
Energie en Klimaat
63
Economische Agenda 2013-2015
Een Bijlagenboek met cijfermatige achtergrondinformatie is op aanvraag beschikbaar
Nadere informatie over economisch beleid
Provincie Zeeland, secretariaat afdeling Economie, telefoon 0118-631671 of 631245
Extra exemplaren
Exemplaren van de Economische Agenda en het Bijlagenboek zijn verkrijgbaar bij
Informatiecentrum Provincie Zeeland, 0118-631400
Algemene informatie Provincie Zeeland
www.zeeland.nl
64
Economische Agenda 2013-2015
Voor een duurzame economische ontwikkeling van Zeeland
Uitgave
Provincie Zeeland
Economische Agenda 2013-2015
COLOFON
Eindredactie
Provincie Zeeland
Tekst
• Peter van Houte
Fotografie
• Felice Buonadonna /
Beeldbank Laat Zeeland Zien
• Rob Gellman /
Beeldbank Laat Zeeland Zien
• InputOutput Fotografie
• Mechteld Jansen
• Jord Stenvert
• Eddy Westveer/
Beeldbank Laat Zeeland Zien
• Dennis Wisse /
Beeldbank Laat Zeeland Zien
• Stichting Promotie Zeeland Delta
• Provincie Zeeland
Prepress
Provincie Zeeland
Druk
LNO, Zierikzee
December 2012
www.zeeland.nl