Project Wereldoorlogen Naam: ______________________ Klas: ____ Het Hooghuis ZuidWest Leerjaar 2 Vmbo b/k 1 Inhoud Voorwoord ................................................................................................................................. 3 Beoordelingscriteria ................................................................................................................... 4 Checklist voor leerlingen ........................................................................................................... 5 Opdracht 1 – Woordspin ............................................................................................................ 6 Theorie over de eerste wereldoorlog. ......................................................................................... 7 Opdracht 2 – De eerste wereldoorlog in afbeeldingen. ............................................................ 10 Opdracht 3 – Een soldaat vertelt. ............................................................................................. 11 Opdracht 4 – Crisisjaren ........................................................................................................... 12 Opdracht 5 – Werkverschaffing ............................................................................................... 13 Theorie - WOII in het kort. ...................................................................................................... 14 Opdracht 6 – Verhaal van een Joodse onderduiker .................................................................. 15 Opdracht 7 – Hongerwinter ...................................................................................................... 16 Opdracht 8 – Nederland wordt bevrijd ..................................................................................... 17 Opdracht 9 – Strip “de Ontdekking” ........................................................................................ 19 Opdracht 10 – Filmposter ......................................................................................................... 24 Opdracht 11: Struikelstenen speurtocht. .................................................................................. 25 Keuzeopdrachten ...................................................................................................................... 26 Keuzeopdracht A: ..................................................................................................................... 27 Keuzeopdracht B: ..................................................................................................................... 28 Keuzeopdracht C: ..................................................................................................................... 29 Keuzeopdracht D: ..................................................................................................................... 30 Keuzeopdracht E: ..................................................................................................................... 31 Keuzeopdracht F: ..................................................................................................................... 32 2 Voorwoord In dit project ga je jezelf verdiepen in de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Het project bestaat uit verplichte opdrachten en keuzeopdrachten. Dit project sluit aan bij Mundo thema 10 – Europa. In de vorige eeuw zijn er veel zaken ingrijpend veranderd. Europa zag er in 1900 totaal anders uit dan nu in 2017. We hebben het dan niet alleen over de technologie die is ontwikkeld, maar juist ook de landen die er compleet anders uit zien! Dit laatste komt vooral door de twee wereldoorlogen die hebben plaats gevonden in de 20e eeuw. De gevolgen van de eerste en tweede wereldoorlog merken we van vandaag de dag nog steeds. Je zult na afloop van het project beter begrijpen waarom voor Nederland vooral de Tweede Wereldoorlog zo verschrikkelijk is geweest en vandaag de dag nog steeds invloed heeft op ons leven. Alle leerlingen maken vanzelfsprekend de verplichte opdrachten. Leerlingen van vmbo-basis maken daarnaast 2 keuzeopdrachten. Leerlingen van vmbo-kader maken daarnaast 3 keuzeopdrachten. 3 Beoordelingscriteria Taak Opdracht 1 t/m 10 Eisen Volledig en juist ingevuld. Maximale score Opdracht 1 t/m 10 allemaal voldaan 30 punten. Indien er delen ontbreken, per opdracht -10 punten Opdracht 11 Per groep één volledig ingevuld boekje inleveren 20 punten Keuzeopdracht 1 Zie opdracht 20 Keuzeopdracht 2 Zie opdracht 20 Keuzeopdracht 3 Zie opdracht 20 (voor kader) Werkhouding De leerling toont een actieve werkhouding (5) 15 Score/paraaf De leerling gaat netjes met het materiaal om en ruimt na afloop van een opdracht alles op. (5) De leerling werkt prettig samen met andere leerlingen.(5) Organisatie Totaal De leerling levert de opdrachten binnen de afgesproken tijd in. 5 Basis 120 punten Kader 140 punten Score delen door respectievelijk 12, 14 = cijfer 4 Checklist voor leerlingen Taak Check Opdracht 1: Woordspin Opdracht 2: De Eerste wereldoorlog in foto’s Opdracht 3: Een soldaat vertelt Opdracht 4: Crisisjaren Opdracht 5: Werkverschaffing Opdracht 6: Verhaal van een Joodse onderduiker Opdracht 7: Hongerwinter Opdracht 8: Nederland wordt bevrijd Opdracht 9: Strip “De Ontdekking” Opdracht 10: Filmposter Opdracht 11: Struikelstenen Keuze 1: Keuze 2: Alleen kader Keuze 3: 5 Opdracht 1 – Woordspin Waar denk jij aan bij de Eerste en Tweede Wereldoorlog? Noteer zoveel mogelijk onderwerpen: = WOII = WOI Wereldoorlogen 6 Theorie over de eerste wereldoorlog. Aan het begin van de 20e eeuw waren de mensen erg optimistisch: het ging goed in Europa en de mensen hadden vertrouwen in een mooie toekomst. Grote cruiseschepen werden gebouwd en nieuwe uitvindingen werden gedaan. Ook werden de mensen nationalistischer. Dat houdt in dat ze wel héél erg trots op hun eigen land waren en hun eigen land in alles het beste land van de wereld vonden. Om die reden wilden ze natuurlijk hun land ten alle tijden beschermen en het liefst hun eigen land ook groter maken. Dat kan natuurlijk alleen als je grondgebied van andere landen afpakt…. Hierdoor de spanningen liepen op. Veel landen sloten verbonden met andere landen en er begon een wapenwedloop. Duitsland en Engeland hielden een soort wedstrijd wie het beste leger had en nieuwe oorlogstactieken werden uitgevonden. Landen onderling gingen bondgenootschappen afsluiten, ter bescherming. Met al die bondgenootschappen kon er erg makkelijk oorlog komen. Er hoefde maar een klein landje ruzie te gaan maken en de bom zou al barsten. En dat is gebeurd... 7 WERELDOORLOG 1 Gavrilo Princip Europa 1914 De moord op Frans Ferdinand – Kroonprins van Oostenrijk-Hongarije 8 Aangezien alle landen dachten dat zij het beste en sterkste leger hadden, verwachtten ze dat de oorlog (de eerste wereldoorlog) heel snel voorbij zou zijn. Maar dat gebeurde niet. De legers waren aan elkaar gewaagd, geen van beide partijen lukte het om de ander te verslaan. Dus ze maakten loopgraven. Een soort ingegraven gang. Hierdoor zaten ze te laag om geraakt te worden. Aanvallen vanuit een loopgraaf lukte niet goed. Daardoor bleven ze maar vuren op de vijand, maar bereikten ze geen terreinwinst. Loopgraaf. Het was niet fijn om in zo’n loopgraaf te moeten verblijven. Het was er vaak nat, het stonk er vreselijk, overal lagen uitwerpselen en er liepen ratten. Naarmate de oorlog verder vorderde lagen er zelfs lijken. Het stuk grond tussen de loopgraven in noemen we ook ‘Niemandsland’, het was een neutraal gebied. Natuurlijk kon je daar niet zomaar rondlopen, want dan liep je wel het risico gedood te worden door de vijand. Tussen de loopgraven in stonden meters met prikkeldraad. 9 Opdracht 2 – De eerste wereldoorlog in afbeeldingen. Maak op een A4 blad vier vakken. (mag digitaal). Laat de volgende vier onderwerpen in de vakken terugkomen met kleine foto’s met daarbij een korte uitleg. Let op: minimaal 4 afbeeldingen per vak. 1 – Aanleiding van de Eerste Wereldoorlog 2 – Strijdende partijen 3 – Loopgraven oorlog 4 – Gevolgen van de oorlog Tip voor extra info: www.schooltv.nl Zoeken met de zoektermen: - Eerste Wereldoorlog 1914-1918 Soldaat in de eerste wereldoorlog 10 Opdracht 3 – Een soldaat vertelt. Het leven in de loopgraven is een ware hel. We leven hier op een dun laagje hout en stro, bovenop een modderbrij. Voor ons ligt een echt maanlandschap. In de bomtrechters liggen nog gesneuvelde Duitse soldaten, die twee dagen geleden een stormloop hielden op onze linies. Hun lichamen verspreiden een walgelijke lijkgeur. Het krioelt hier van de ratten die zich aan de lijken goed doen. Het onverdraaglijkste van al is het vijandelijk kanonvuur. Sommigen zijn al in de dichtslaande modderbrij gestikt en anderen zijn krankzinnig geworden van het wachten tot ze door een granaat zullen worden uiteengereten. ’s Nachts doen we geen oog dicht door het onophoudelijk afschieten van kogels. We hoorden pas dat de Duitsers gifgassen gebruiken en onze gasmaskers er niets tegen kunnen doen. Los met behulp van bovenstaande tekst de volgende vragen op. 1. Wie denk je dat hier aan het woord is? Een Duitse soldaat Een Belgische soldaat 2. In elke alinea wordt een ander onderwerp behandeld. Schrijf ze op! Alinea 1: __________________________________________ Alinea 2: __________________________________________ Alinea 3: __________________________________________ 11 Opdracht 4 – Crisisjaren In de jaren ’30 heerst er crisis in Europa. Deze opdracht gaat over die periode. Hieronder zie je een kassabonnetje van de supermarkt. Er is boodschappen gedaan voor 40 euro. Stel er is opnieuw crisis en jij moet ook flink bezuinigen. Weke producten zou jij kopen van het onderstaande lijstje? Je hebt maximaal 20 euro te besteden. Artikel: Bedrag: _____________________ ____________ _____________________ ____________ _____________________ ____________ _____________________ ____________ _____________________ ____________ _____________________ ____________ _____________________ ____________ _____________________ ____________ _____________________ ____________ _____________________ ____________ _____________________ ____________ Totaal ____________ 12 Opdracht 5 – Werkverschaffing In de crisisjaren zitten veel mensen zonder werk. De overheid geeft steungeld. Een heel klein bedrag waar een gezin nauwelijks van kan overleven. Voor een klein beetje extra geld “mogen” de werklozen aan de slag in werkverschaffingsprojecten. Zo ook hier in de buurt. De spoorbrug bij Ravenstein wordt herbouwd en de Maas wordt omgegraven en er worden extra dijken gebouwd. De werkverschaffing was niet altijd dicht bij huis. Veel van deze mannen konden de hele werkweek niet naar huis. Opdracht: a. Wat vind jij van deze werkverschaffing? Vind je dat de overheid werklozen aan het werk mag zetten in ruil voor een (iets hogere) uitkering? Leg je antwoord uit. ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ b. De meeste van deze werkzaamheden waren heel erg zwaar. Je kreeg er maar een klein beetje geld voor. Wat zou jij doen? Zou je naar de werkverschaffing gaan of zou je protesteren met het risico dat je helemaal geen steungeld meer krijgt? Leg uit. ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ 13 Theorie - WOII in het kort. 1940 1 sept 1939 Duitsland valt Polen binnen. Groot-Brittannië en Frankrijk verklaren twee dagen later de oorlog aan Duitsland. 1940 April 1940 Duitsland bezet Denemarken en Noorwegen. Mei 1940 Duitsland bezet België, Nederland en Frankrijk. Juni 1940 De Duitsers nemen Parijs in en Frankrijk ondertekent een wapenstilstand met Duitsland. 1941 April 1941 Duitsland bezet Griekenland en Joegoslavië Juni 1941 Duitsland valt Rusland binnen Dec 1941 Japan valt Pearl Harbor aan. De Verenigde Staten, Groot-Brittanië, Canada en Nederland verklaren Japan de oorlog. 1942 Aug 1942 Duitse aanval op Stalingrad (Rusland) Nov 1942 Geallieerde landen vechten in Noord-Afrika tegen Duitsland en Italië 1943 Feb. 1943 Overgave van Duitse leger in Stalingrad Mei 1943 Overgave van Duitse leger in Noord-Afrika Juli 1943 Geallieerden vallen Sicilië binnen. Sept. 1943 Italië geeft zich over 1944 Juni 1944 Geallieerden landen op D-Day in het Normandië in het noordwesten van Frankrijk 1945 April 1945 Hitler pleegt zelfmoord Mei 1945 Duitsland geeft zich over. De oorlog in West-Europa is voorbij 2 sept 1945 Japan geeft zich over 14 Opdracht 6 – Verhaal van een Joodse onderduiker Spreken we over onderduiken, dan denken we aan Anne Frank. Maar wat weten we van de vele duizenden andere Joden die in de Tweede Wereldoorlog in ons land onderdoken? Velen van hen werden alsnog opgepakt, gedeporteerd en meestal vermoord in de concentratiekampen. Op de website zijn de verhalen verzameld van 23 Joden die in Nederland waren ondergedoken tijdens de Tweede Wereldoorlog. De mensen van deze filmpjes zaten op 42 verschillende onderduikadressen. De verhalen zijn voor ieder verschillend. Je moet op de volgende punten letten: - Zaten ze in de stad of op het platteland? - Waren ze alleen of met anderen? - Hadden ze wel of geen schuilplaats? - Moesten ze heel veel of helemaal niets betalen? - Werden ze behandeld als gelijken of mishandeld als een slaaf? - Zijn ze verraden of juist niet? Bekijk de verhalen op: www.andereachterhuizen.nl Bekijk de verhalen en kies vervolgens 2 verhalen uit. Maak er een korte samenvatting van Eisen: - Minimaal 100 woorden per samenvatting. - Maximaal 200 woorden per samenvatting. - Verwerk de aandachtspunten hierboven. - Natuurlijk let je zoals bij elk verhaal op hoofdletters, volledige zinnen en punten. - Deze opdracht maak je digitaal en voeg je in je projectmapje. 15 Opdracht 7 – Hongerwinter In de strenge winter van 1944/1945, het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog, was er in de steden een grote hongersnood. Bekijk eerst het filmpje: www.schooltv.nl Zoeken met de zoektermen: - Hongersnood in Nederland Er was haast niets meer te krijgen. Veel mensen leden honger. Die periode noemen we de Hongerwinter. Veel mensen uit het westen van het land gingen op hongertocht: bij de boeren probeerden ze graan of aardappelen te kopen of te ruilen tegen sieraden en andere waardevolle goederen. In de steden moesten de mensen naar gaarkeukens. Dat waren centrale keukens waar ze een pannetje soep konden halen. De soep was vaak niet meer dan heet water met een paar koolbladen erin. Ook was er gebrek aan brandstof voor de kachels in de huizen en voor het koken. Maak hieronder menukaart en plak die hieronder op. Dus een menukaart met het eten dat nog WEL te vinden was in de Hongerwinter met voorgerecht, hoofdgerecht en een toetje Plak hier het menu 16 Opdracht 8 – Nederland wordt bevrijd Je vindt de kaart op de volgende pagina! Gebruik ook: www.schooltv.nl Om antwoord te kunnen geven op de vragen hieronder, zal je de informatie op internet op moeten zoeken. Nederland werd niet in één keer bevrijd. Het heeft in totaal ongeveer negen Zoeken met de zoekterm: maanden geduurd voordat heel - Nederland was bevrijd. Een brug te ver Stap 1: > Gebruik de kaart van Nederland op de volgende bladzijde a. Probeer uit te zoeken wanneer een groot deel van Zeeland is bevrijd. Kleur dit stuk rood. b. Wanneer Noord-Brabant voor het merendeel is bevrijd. Kleur dit stuk groen. c. Wanneer is Limburg en het Oosten bevrijd? Kleur dit stuk blauw. d. Wanneer is het noorden van ons land bevrijdt? Kleur dit stuk oranje. Stap 2: a. Schrijf in de gebieden die je hebt gekleurd de maand en jaartal van bevrijding. Stap 3: Gebruik de kaart van Normandië op de volgende bladzijde Bekijk nu “een brug te ver”. Gebruik daarnaast het kaartje van Normandië (Frankrijk). a. Geef met een 3 pijlen op de kaart aan waar de Amerikaanse, Engelse en Canadese troepen zijn geland. b. Teken bij elke pijl de vlag van het land. c. Waardoor ging het mis met Montgomery ’s plan? Kruis de juiste antwoorden aan. Er kunnen meer antwoorden goed zijn. In Engeland was het mistig, daardoor stegen de vliegtuigen later op. o o o o o Er waren veel vliegtuigen kapot. De terreinen waar de parachutisten moesten landen waar munitie en andere voorraden gedropt moesten worden, waren in handen van de Duitsers gekomen. De Duitsers waren van het plan op de hoogte. Er waren Duitse tanks rond Arnhem. 17 Kaart van Nederland Aankomst in Normandië 18 Opdracht 9 – Strip “de Ontdekking” Deze strip gaat over een familie die leefde tijdens de Tweede Wereldoorlog. Je gaat lezen wat hen allemaal is overkomen en hoe ze de oorlog hebben meegemaakt. Als je het hebt gelezen maak je volgende werkbladen. Je leest het verhaal samen met de klas Je krijgt de knipbladen die je nodig hebt van de docent. De opdracht bestaat uit drie delen. Deel 1. Plak de gebeurtenissen van de knipbladen op de juiste grijze vlakken op pagina 20 en 21. Deel 2. Plak de afbeeldingen van de familieleden van het knipblad op de juiste plaats in de stamboom. Deel 3. Maak de puzzel. Je mag hier ook je Mundo-boekje bij gebruiken. 19 37 20 38 21 22 39 40 23 Opdracht 10 – Filmposter Voor de opdracht maak je een filmposter van de film “Het Bombardement”. De poster maak je volgens de eisen die ook bij de filmposter voor het vak Nederlands gelden. 24 Opdracht 11: Struikelstenen speurtocht. De opdracht maak je in een apart boekje dat speciaal voor deze opdracht is gemaakt. 25 Keuzeopdrachten Hierna volgt de uitleg over de keuzeopdrachten. Leerlingen van vmbo-basis kiezen 2 keuzeopdrachten. Leerlingen van vmbo-kader kiezen 3 keuzeopdrachten. 26 Keuzeopdracht A: Bij deze opdracht ga je een eigen tijdbalk maken bij het tijdvak Wereldoorlogen zoals een voorbeeld hieronder. Je gaat minimaal 10 belangrijke gebeurtenissen op zoeken die jij belangrijk vindt in het tijdvak Wereldoorlogen. De tijdbalk moet lopen van 1914 tot 1945. Op de tijdbalk moet je in één blik kunnen zien wat er op een bepaald tijdstip is gebeurd: - Zorg er dus voor dat je in één woord/korte zin op de tijdbalk zet wat er gebeurt is en wanneer dit was. Dus zet er een datum bij. Daarnaast moet je bij elke gebeurtenis een foto opzoeken die bij de gebeurtenis past. Je mag kiezen of je deze opdracht volledig op de computer maakt of verwerkt op papier. Voorbeeld: 27 Keuzeopdracht B: Poster over een onderwerp uit de Tweede wereldoorlog. Je mag kiezen uit de volgende onderwerpen. - Niet alle onderwerpen hoeven een even groot aandeel op de poster te hebben. Ze moeten wel allemaal verwerkt worden op de poster. Het onderwerp is direct duidelijk. De afbeeldingen zijn toegelicht met een korte tekst. Wapens in de WOII - Voertuigen - Gifgas - Gevechtsvliegtuigen Adolf Hitler - Zijn jeugd & familie - Tijdens WOI - Tweede wereldoorlog Verzet - Verschillende vormen verzet - Verzet in Oss of omgeving - Verzetshelden Nederlands-Indië - Gebeurtenissen - Bezetting door Japan - Gevolgen Antisemitisme - Discriminatie - Vervolging - Vernietiging NSB - Belangrijke leden - Hoe gingen zij te werk? - Einde van de partij Bombardementen - Rotterdam - Atoombommen - Duitsland wordt getroffen Vervolging niet-joden - Zigeuners - Homoseksuelen - Gewetensgevangenen 28 Keuzeopdracht C: Je maakt in Word een kort werkstuk over het leven van Anne Frank. Deze keuze-opdracht laat je zien hoe het leven van Anne Frank was. Het leven voor de oorlog, maar vooral ook het leven in de oorlog. Ga naar: www.annefrank.nl Gebruik de “werkstukwijzer” Het mini-werkstuk bevat de volgende onderdelen: Onderdeel Kaft Inhoud - Naam - Klas - Datum Opmerkingen: Hoofdstuk 1 - Het leven in Duitsland - Anne’s familie ½ A4 max. lettergrootte 14 Eigen woorden Hoofdstuk 2 - De tijd in het Achterhuis - Wie hielp de familie Frank? ½ A4, max. lettergrootte 14 Eigen woorden Hoofdstuk 3 - Het verraad - De tijd in het concentratiekamp ½ A4, max. lettergrootte 14 Eigen woorden Hoofdstuk 4 - De tijd na de oorlog - Wat gebeurt er met het dagboek? - Wat gebeurt er met Anne’s familie - Wat vind je van wat er gebeurd is met Anne? - Wat vond je van het maken van het mini-werkstuk? ½ A4, max. lettergrootte 14 Eigen woorden Conclusie Eigen woorden, duidelijk uitgelegd. 29 Keuzeopdracht D: Vragen bij "Kamp Vught" Gerard van Maasakkers. Ga naar: Youtube.com Verwerk de antwoorden in een Word bestand en voeg deze in je projectmapje. Gebruik de zoekterm: QnK0DWJcf_A ukwijzer” 1. Welk woord gebruikt de zanger voor 'Duitser?' 2. Welke 4 kenmerken van de gevangenen noemt de zanger? 3. Wie woont er in de Hogestraat 39? 4. Welke onderdelen van kamp Vught zie je in de clip? 5. Wat betekent 'Arbeitseinsatz?' 6. In het lied is sprake van het crematorium. Wat was de functie van dit gebouw in kamp Vught? 7. De zanger zegt: "Onder elkaar praten wij er ook niet over." Waarom niet? 8. De zanger spreekt in het lied over een collega: "Die hebben we nooit meer terug gezien." Wat bedoelt de schrijver hiermee? 9. De zanger heeft het in zijn lied over 'magere ogen' Wat bedoelt de zanger hiermee? 10. De schilder vertelt de gevangene niet dat hij bij zijn vrouw is geweest .. a. Weet de gevangene dat hij dit gedaan heeft? b. Waarom denk je dat hij het wel/niet weet? 11. De schilder zegt dat de terugweg vanuit Rijsbergen zwaar was. Leg dit uit. 12. Maak een persoonlijke top-3 van Nederlandse liedjes met een maatschappijkritische tekst. 13. Verzamel in de hele klas de liedjes van iedereen en stel een top 10 samen van de nummers die de meeste punten kregen. 14. In de clip wordt een relatie gelegd tussen toen en nu. a. Hoe? b. Waarom zou dit zijn gedaan? 30 Keuzeopdracht E: Kamp Vught was een concentratiekamp in de Tweede Wereldoorlog. Ga naar: Maak de volgende opdrachten in Word en doe dat in je projectmapje. nmkampvught.nl 1. 2. 3. 4. Maak een woordspin rond het woord concentratiekamp: Waar denk je aan? Bestaan er ook nu nog van die kampen? Schrijf in het kort op wat je er van weet. Vanuit kamp Vught zijn 1269 joodse kinderen weggevoerd naar kampen in Polen en Duitsland. De kinderen waren in het begin niet bang. Ze vroegen zich af: “Wat kunnen ze nou met ons doen? “ Kijk naar de tekening en geef antwoord op de vraag van de Joodse kinderen. Ga naar de site en geef antwoord op de vragen. a. Wat deden de mensen de hele dag in het kamp? b. Wat voor mensen waren de bewakers in het kamp? c. Wat is het bunkerdrama? d. Wat gebeurde er met de joodse gevangenen? e. Wat aten de gevangenen? 31 Keuzeopdracht F: Kamp Vught is tegenwoordig een nationaal monument. Dit is een plek ter herinnering aan alles wat er is gebeurd. Er zijn veel meer monumenten ter herinnering aan de eerste en tweede wereldoorlog. In deze opdracht ga jij zelf een monument ontwerpen. Opdracht: Ontwerp zelf een monument. Kies hieronder een verwerkingsopdracht die je leuk vindt. Optie 1: Ontwerp een monument voor kamp Vught. Optie 2: Ontwerp een monument voor … (iets of iemand die je zelf belangrijk vindt). Overleg eerst met de docent wat je wil gaan maken en of dit mogelijk is. Samenwerken in duo’s kan, maar overleg eerst met de docent. Voorbeeld 32