Taxonomie van Bloom Onderscheiden van denkniveaus bij lerende

Taxonomie van Bloom
Onderscheiden van denkniveaus bij lerende.
Het model van Bloom maakt bij de lerende onderscheid tussen de volgende zes
denkniveaus, hiërarchisch geordend van eenvoudig naar complex:
Een taxonomie is een systematische indeling waarin een rangorde een rol speelt.
Biologen gebruiken bijvoorbeeld een taxonomie om het dierenrijk of plantenrijk te
beschrijven. Hoog in het schema vind je de hoofdgroepen en steeds lager vind je
uitsplitsingen in subgroepen, soorten en families.
Binnen het cognitieve gebied (dat is het terrein van de menselijke kennis) hebben Bloom
en zijn medewerkers een zestal verschillende doelstellingen onderscheiden. De
publicaties van Bloom zijn erg bruikbaar gebleken en ook nogal bekend geworden.
De bruikbaarheid schuilt in het feit dat je m.b.v. zijn verschillende categorieën
makkelijker op ideeën komt voor doelstellingen die je met bepaalde onderwijsactiviteiten
kunt hebben.
Bloom onderscheidt de volgende zes hoofdcategorieën:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Kennis (van feiten)
Begrip
Toepassing (iets met feitenkennis kunnen doen)
Analyseren (iets systematisch kunnen onderzoeken, onderscheid maken in delen)
Synthetiseren (kennis van dingen tot een nieuw geheel kunnen samenvoegen)
Evalueren (een oordeel kunnen geven op basis van criteria).
1
De hiërarchie zit in het gegeven dat, volgens Bloom, dat je bijvoorbeeld bepaalde kennis
pas kunt toepassen, wanneer je daarvóór de zaak waarover het gaat eerst hebt begrepen
(nr. 2: begrip) en op zijn beurt is daarvóór eerst noodzakelijk dat je iets gewoon weet
(nr. 1). En om bijv. te kunnen synthetiseren moet je van voren af aan eerst de zaak
weten, begrijpen, kunnen toepassen en analyseren.
Met andere woorden het gedrag in een bepaalde categorie kan pas worden uitgevoerd
wanneer de leerling het gedrag van alle lagere categorieën al beheerst.
Bij het specificeren van algemene doelstellingen kunnen we van deze eigenschap van
Bloom's taxonomie gebruik maken. Gebruik van het ordeningsschema van
beheersingsvormen kan de leraar behoeden voor eenzijdigheden bij het nastreven van
doelen. Hij zal beslist moeten toegeven dat er iets hapert aan zijn vormingsarbeid als
praktisch al zijn doelstellingen op het niveau van geheugenkennis en begrijpen liggen. In
het algemeen, kunnen we dus zeggen dat kennis van de beheersingsvormen de
mogelijkheid biedt bij de planning van lessen en curricula te controleren welke
verstandelijke activiteiten vereist worden.
De categorieën van de taxonomie bieden verder een bruikbaar referentiekader voor het
opstellen van overhoringen en toetsen. Zelfs gegevens over de vraagvormen (gesloten of
open) zijn eruit af te leiden. Het spreekt vanzelf dat kennis van de beheersingsvormen
ertoe bijdraagt de onderwijsdoelen scherper te formuleren.
Zoals aangekondigd kunnen de hoofdcategorieën kennis, begrip, toepassing, analyse,
synthese en evaluatie nog verder onderverdeeld worden. Een uitwerking van deze
onderverdeling is weergegeven in het onderstaande schematische overzicht. De
voorbeelden die hierbij zijn vermeld hebben vooral betrekking op de talen. T.a.v. vakken
als natuur- en scheikunde en techniek kan het schema worden aangevuld met
voorbeelden uit de eigen vakgebieden.
In de jaren negentig heeft Lorin Andersom, een voormalige leerling van Bloom, de
taxonomie herzien. Het meeste opmerkelijkste verschil met de oorspronkelijke taxonomie
is het verwisselen van de hoogste denkniveaus. De leren moes eerst evalueren voor dat
hij zelf iets nieuws kan creëren (Anderson & Krathwohl, 2011)
-
Onthouden (Kennis, definieer, vertel, beschrijf, benoem, verzamel)
Begrijpen (Interpreteer, vat samen, beschrijf, maak een rangorde groepeer, leg
verbanden)
Toepassen (Pas toe, demonsteer, illustreer, toon aan, los op verander,
experimenteer, ontdek)
Analyseren (Splits, verdeel, verklaar, geef rangorde, vergelijk, verbindt)
Evalueren (Check voorspel, geef kritiek, experimenteer, besluit, overtuig, beveel
aan, vat samen)
Creëren (Ontwerp, bouw, plan, produceer, vindt uit)
2
Taxonomie van Bloom van het COGNITIEVE gebied.
Het schema is opgebouwd van simpel naar complex. Een hoger niveau omvat steeds de
lagere niveaus.
1. Kennis hebben van (en dit letterlijk uit het geheugen kunnen reproduceren):
A. feiten: bijv. woorden, termen, uitdrukkingen, namen, specifieke feiten,
verschijnselen en tekens;
B. middelen, methoden, afspraken, werkwijzen: bijv. woordenboek raadplegen,
leestekens, stromingen, stijlen, (taalkundig) benoemen van woorden, zinsdelen;
criteria t.a.v. gesproken taal(snelheid, intonatie, uitspraak);
C. systemen en structuren: bijv. wetmatigheden, principes, regels (denk. aan
spelling).
2. Inzicht/ begrip (inzicht hebben op het laagste niveau, in een soortgelijke situatie
de kennis kunnen gebruiken)
A. omzetting: bijv. begrepen inhoud met eigen woorden kunnen omschrijven, zelf
een voorbeeld van een regel kunnen geven;
B. interpretatie: b.v. hoofd - en bijzaken kunnen onderscheiden, relaties leggen,
karakter van de hoofdpersoon van een werk kunnen beschrijven;
C. extrapolatie: bijv. teksten (proza, poëzie verklaren, waarbij je iets extra's
toevoegt, tussen de regels leest.
3
Toepassing
-
Het geleerde (kennis en begrip) in een nieuwe situatie (bij een nieuw probleem)
toepassen bijv. Door bijvoorbeeld de juiste regel(s) te kiezen en toe te passen.
3. Analyse (logisch redeneren, deductief of inductief)
-
Analyse van het geheel: het geheel ontleden in zijn samenstellende elementen /
delen. Dit vereist dieper inzicht; niet alleen begrijpen en toepassen, maar ook
zichzelf vragen stellen over de inhoud; ,opsporen van hiaten onduidelijkheden;
dieperliggende verklaringen of oorzaken opsporen; diagnosticeren bijv. het
nakijken van een verslag of opstel en ontdekken waar fouten of gebrek aan logica
in de opbouw zitten.
4. Synthese (creatief denken, het probleem heeft verschillende mogelijke
oplossingen)
-
Op een originele en unieke wijze elementen tot een nieuw geheel synthetiseren;
creatief denken, tot een nieuwe combinatie komen vanuit de verscheidenheid van
gegevens
5. Evaluatie (kritisch denken, beoordelen, divergent denken)
-
Het geven van een beoordeling als het resultaat van een zorgvuldige afweging
van feiten, begrippen en inzichten; kritisch denken (geen kretologie) bijv. een
gefundeerd oordeel geven over de kwaliteit van een opstel van je leerlingen.
3
De taxonomie van Bloom gedigitaliseerd
De taxonomie van Bloom heeft grote invloed gehad op het onderwijs. Deze taxonomie
geeft -kort door de bocht geformuleerd- aan welke leeractiviteiten achtereenvolgens
doorlopen moeten worden zodat van effectief leren sprake is.
Sinds Bloom zijn taxonomie heeft ontwikkeld, is echter het één en ander veranderd. Zo'n
tien jaar geleden is het concept al herzien, maar als gevolg van ICT-ontwikkelingen zou
het voor de hand liggen dit weer te doen. En dat is gebeurd, als ik Bloom’s Taxonomy
and the Digital World mag geloven.
(Andrew Churches,2009) As education heads into the digital world, many teachers
struggle with where to place many of the new technology tasks within this long-standing
hierarchal guide to teaching and learning”.
Bloom’s Taxonomy and the Digital World vat deze samen:
-
-
-
Onthouden (remembering), in de zin van het opnieuw kunnen vinden van
informatie (bijvoorbeeld dankzij social bookmarking).
Begrijpen (understanding), in de zin van interpreteren, samenvatten, vergelijken
en verklaren (onder meer via weblogs).
Toepassen (applying), bijvoorbeeld via games.
Analyseren (analyzing), bijvoorbeeld het via mashup technologie bij elkaar van
bronnen of het ontwikkelen van hyperteksten. Uiteraard is pas sprake van
'analyseren' als je die verschillende bronnen ook daadwerkelijk verwerkt.
Bijvoorbeeld in een weblog.
Evalueren (evaluating), onder andere door op weblogbijdragen te reageren
(uiteraard is het afhankelijk van de inhoud en kwaliteit van de reactie of
daadwerkelijk sprake is van 'evalueren'). Wat mij betreft kun je voor deze stap
nadrukkelijk ook elektronische portfolio's gebruiken.
Creëren (creating), bijvoorbeeld door producten te ontwerpen (denk aan
YouTube-films of podcasts).
4
Tools
Taxonomie van Bloom
Denkniveau
Kenmerk
Kennis
Informatie weten / onthouden.
Opdrachten zijn gesloten en
gestuurd.
Inzicht/Begrip
In eigen woorden informatie kunnen
weergeven, samenvatten, uitleggen.
Toepassing
Informatie kunnen gebruiken om een
probleem / vraagstuk op te lossen.
Analyse
Informatie systematisch kunnen
onderzoeken en met elkaar in
verband brengen.
Synthese
Informatie tot een nieuw geheel
kunnen samenvoegen.
Evaluatie
Informatie kunnen beoordelen en een
standpunt kunnen formuleren.
Opdracht/toetsvraag
5
Taxonomie van Bloom (revised en digital)
Denkniveau
Kenmerk
Onthouden
Onthouden (remembering), in de zin
van het opnieuw kunnen vinden van
informatie (bijvoorbeeld dankzij social
bookmarking).
Opdracht/toetsvraag
(Kennis, definieer, vertel, beschrijf,
benoem, verzamel)
Begrijpen
Begrijpen (understanding), in de zin
van interpreteren, samenvatten,
vergelijken en verklaren (onder meer
via weblogs).
(Interpreteer, vat samen, beschrijf,
maak een rangorde groepeer, leg
verbanden)
Toepassen
Toepassen (applying), bijvoorbeeld
via games.
(Pas toe, demonsteer, illustreer, toon
aan, los op verander, experimenteer,
ontdek)
Analyseren
Analyseren (analyzing), bijvoorbeeld
het via mashup technologie bij elkaar
van bronnen of het ontwikkelen van
hyperteksten. Uiteraard is pas sprake
van 'analyseren' als je die
verschillende bronnen ook
daadwerkelijk verwerkt. Bijvoorbeeld
in een weblog.
(Splits, verdeel, verklaar, geef
rangorde, vergelijk, verbindt)
Evalueren
Evalueren (evaluating), onder andere
door op weblogbijdragen te reageren
(uiteraard is het afhankelijk van de
inhoud en kwaliteit van de reactie of
daadwerkelijk sprake is van
'evalueren'). Wat mij betreft kun je
voor deze stap nadrukkelijk ook
elektronische portfolio's gebruiken.
(Check voorspel, geef kritiek,
experimenteer, besluit, overtuig,
beveel aan, vat samen)
Creëren
Creëren (creating), bijvoorbeeld door
producten te ontwerpen (denk aan
YouTube-films of podcasts).
(Ontwerp, bouw, plan, produceer,
vindt uit)
6
Bibliografie
Coppoolse, R., & Vroegindeweij, D. (2010). 75 modellen van het onderwijs. Houten,
Nederland: Noordhof Uitgevers Groningen.
Rubens, W. (sd). technology enhanced learning. Opgeroepen op 5 1, 2012, van
http://wilfredrubens.typepad.com/wilfred_rubens_weblog/2008/04/de-taxonomieva.html
Valcke, M. (2010). Onderwijskunde als ontwerpwetenschap. Gent: Academia Press.
7