Trekpaardfokkerij

u i t n o d i g i ng tot intekening
Trekpaardfokkerij
in het land van Nico
van Melo
Op zaterdag 3 oktober 2009
presenteert de Stichting
Heemkundig Genootschap
Castenray een buitengewoon interessant boek over de
historie van de Hengstenassociatie ‘Vooruitgang’ Venray-HorstSevenum e.o. en haar beroemdste hengst Nico van Melo, de
Kampioen der Kampioenen.
De associatie werd opgericht in 1914 en is tot haar opheffing rond 1969 van zeer grote economische beteke-
voor de trekpaardfokkerij in Nederland. In het boek,
nis geweest voor de agrarische sector in Noord-Limburg.
dat ge­ïllustreerd is met bijna 300 foto’s en afbeeldin-
In haar ruim 50-jarig bestaan slaagde de hengsten­
gen, leest u alles over de roemrijke historie van deze
associatie erin te zorgen voor een keur aan tophengsten
hengsten­associatie met tevens het hele verhaal van
van het Belgische type. Verschillende van hen waren
Nico van Melo.
Belgisch of Nederlands kampioen. Op het gebied van
de trekpaardfokkerij bouwde ‘Vooruitgang’ een schitterende reputatie op en de coöperatieve organisatie
wist zelfs internationale faam te verwerven. Mede door
de legendarische hengst Nico van Melo groeide de
­associatie uit tot de meest toonaangevende organisatie
Een bijzonder boek,
waar elke trekpaardliefhebber
met volle teugen van zal genieten!
Op zaterdag 3 oktober 2009 vindt behalve de presentatie van het boek
tevens de onthulling plaats van een hardstenen beeld ter herinnering aan de Hengstenassociatie ‘Vooruitgang’ en aan Nederlands
beroemdste trekpaardhengst Nico van Melo. Ook kan een
grote expositie over de associatie bezichtigd worden.
Datum: 3 oktober 2009
Tijd: 13.00-18.00 uur.
inleiding
Locatie:Gemeenschapshuis ‘De Wis’
Matthiasstraat Castenray
(gemeente Venray).
inleiding
Inleiding
De boerderij annex hengstenhouderij
van de familie Rambags te Castenray.
Links van de binnenplaats lagen de
stallen van de hengsten.
Twee trekpaardmerries voor de ploeg op een akker in Castenray. Achter
De familie Friesen ± 1935 bezig met het maaien Sommige boeren in Castenray
de ploeg Rambags, een zoon van hengstenhouder Hannes Rambags.
van de rogge. V.l.n.r.: Wilhelm Jan Rambags,
kerk van Castenray.
vanuit België naar Nederland ingevoerd. De hengstenvereniging Vooruitgang importeerde en exploiteerde
vele hengsten uit de topklasse van het stamland.
De expositie vindt eveneens plaats op zondag 4 oktober 2009 van 10.00 - 17.00 uur.
Op die dag maken ook een koetsentocht en
een hengstenmonstering deel uit van het
programma.
gebruikten tijdens het oogsten
Friesen; Marie Wismans. Op de achtergrond de met de zogenaamde zelfbinder
Zware boerenarbeid
Het is bij nog slechts weinigen bekend dat een kleine
honderd jaar geleden in de regio Horst-Venray met
als centrale plaats het dorpje Castenray een groep
landbouwers zich verenigde in de Hengstenassociatie
‘Vooruitgang’. Mannen met een vooruitziende blik en
een uitstekend ontwikkeld zakelijk instinct stonden
aan de wieg van deze vereniging, die op het gebied
van de trekpaardfokkerij een schitterende reputatie
opbouwde en zelfs internationale faam verwierf. Zij
bundelden de krachten van de economisch zwakkere
zandboeren op uiterst doeltreffende wijze en met
meer dan verbluffende resultaten. Wie van de bevoorrechte boeren en koudbloedfokkers van de Zeeuwse
klei en Limburgse löss zou ooit gedroomd hebben, dat
het Noord-Limburgse zandgebied nog eens het centrum zou worden van de koudbloedfokkerij van Ne-
derland? En dat met het dorpje Castenray als middelpunt. Ruim vijftig jaar waren Castenray en Venray een
begrip binnen de Nederlandse trekpaardenwereld. De
Noord-Limburgse associatie was zich terdege bewust
van de waarde van de koudbloedpaarden voor de landbouw en de industrie. Want ook het transportwezen,
vooral in de grote havensteden, verslond trekpaarden.
Men had het goed gezien in Noord-Limburg. Ook voor
het bewerken van de grond waren eveneens paarden
nodig. Men moest ze zelf fokken, maar dan wel de allerbeste. Die kwaliteitspaarden zouden bij de uitbreiding van de fokkerij een afzetgebied elders kunnen
vinden, waardoor de fokkerij een winstgevend onderdeel van het kleine zandbedrijf zou worden.
Gedurende de hele geschiedenis van de Nederlandse
trekpaardenfokkerij werden hengsten en merries
Doordat de vereniging zorgde voor de aankoop van
hengsten die over uitmuntende fokkwaliteiten beschikten, droeg ze bij aan de verbetering van het
ras en aan een verhoogde welvaart in het NoordLimburgse land. Want de boeren die veulens hadden,
waarvan de hengsten van ‘Vooruitgang’ als vader te
boek stonden, konden deze duur verkopen en met
het verdiende geld investeringen doen die anders
niet mogelijk zouden zijn geweest. De in hoofdzaak
lichte gronden in de regio Horst-Venray met slechts
een gering aantal grote bedrijven leverden weinig op.
De werkdagen waren lang en de boerenarbeid zwaar.
Veel moest rond 1900 handmatig gebeuren en voor de
grootste krachtsinspanningen die op het veld geleverd
moesten worden, maakten de boeren gebruik van
paarden. Trekpaarden, die gespierd en zwaar genoeg
waren om het land te bewerken en de met oogst bela-
zelfs drie trekpaarden.
den wagens met gemak konden voorttrekken. Tot na
de Tweede Wereldoorlog was dit een normaal beeld
op het platteland.
De paarden die men vroeger gebruikte, waren veel
lichter van bouw dan de trekpaarden die later gebruikt werden. Op de kleigronden waren zwaardere,
forsere paarden nodig dan op de lichte zandgronden.
Vrijwel elke streek had zijn eigen ras of type, dat ook
meestal genoemd was naar de streek waar het werd
gehouden. Zo waren er de Friese, de Gelderse en de
Zeeuwse paarden. Deze laatste waren verwant aan de
Belgische trekpaarden.
In Limburg en Oost-Brabant gebruikte men ook paarden uit de Baltische landen en uit Rusland. Burgemeester Houba van Horst importeerde die paarden.
Later werd de import overgenomen door Ten Doeschate uit Sevenum. Om de veertien dagen kwamen
er twee treinwagons met ongeveer zestig paarden aan
op het station Horst-Sevenum. Veel boeren gebruikten
op hun boerderij een ‘Rus’ als tweede paard en ook
voor de ventkarren in de steden en voor woonwagens
werden deze ‘Russen’ gebruikt.
5
4
TD Trekpaardbinnen_02.indd 2-3
29-06-09 16:01
Het BelgiscHe trekpaard
Jan Strijbos
‘Trekpaardfokkerij in het land
van Nico van Melo’
Een 240 pagina’s tellend boek met harde,
glanzend gelamineerde kaft.
Genaaid gebonden, formaat 22,5 X 22,5 cm.
Bijna 300 foto’s en afbeeldingen.
Prijs € 35,00. (excl. verzendkosten)
Beperkte oplage van 500 stuks.
Het BelgiscHe trekpaard
Het begin van de fokkerij van het echte Belgische
raspaard moeten we plaatsen rond 1615, toen de
postkoetsen in gebruik genomen werden. Voor de
lange reizen met de zware voertuigen waren sterke
en energieke trekpaarden nodig. Van 1770 tot 1865
werden door de opeenvolgende regeringen pogingen
Het Belgische trekpaard
Maar de krachtigste werkpaarden waren de trekpaarden van het Belgische type. Deze machtige paarden
verdienen alle eer, want zij leverden met hun krachtige lichamen een flink aantal jaren de energie aan
onze samenleving.
De oorsprong van het Nederlandse trekpaard ligt in
België, bij het Belgische trekpaard. Dit paard werd
reeds tijdens de Romeinse bezetting in het gebied dat
nu België heet, als werkpaard gebruikt. Het diende
door de eeuwen heen vooral om zware werktuigen te
trekken op het platteland, in de mijnbouw en in de
haven.
De Romeinen gebruikten paarden veelal bij hun oorlogsvoering. De ruiterij en de strijdwagens speelden
daarin een grote rol. Maar ook werd het paard gebruikt bij godsdienstige feesten, bij paardenrennen en
als reis- en pakdier. De Romeinen eisten voor de vele
oorlogen tal van Belgische paarden op, wat herhaaldelijk aanleiding gaf tot klachten van de toenmalige
bewoners. Ook brachten de Belgen met hun sterke
paarden het tin uit de mijnen van Cornwallis door
Gallië naar de monding van de Rhône.
Door de expansie van het Romeinse rijk vond er ook
een grote verspreiding van het gedomesticeerde paard
plaats. Hoefbeslag en gecoupeerde staarten waren de
Romeinen niet vreemd.
Het paard werd in de loop van de eeuwen steeds
zwaarder uitgedost met beschermingen voor zichzelf
en voor de ruiter. Een gevolg was dat de krijgsheren
vrijwel constant op zoek waren naar nog grotere,
Standbeeld van ’t Ros
Beiaard in het Belgische
Dendermonde.
kunnen voorzien, vaardigde hij verscheidene wetten
uit om de paardenfokkerij te beschermen en verder te
ontwikkelen.
De rol van strijdros was aanvankelijk dus de voornaamste functie van het paard. Heel bekend is de
sage van de vier Heemskinderen die met hun strijdpaard Bayard, ’t Ros Beyaert, onoverwinnelijk waren,
totdat Karel de Grote rond het jaar 800 het paard met
een molensteen om de hals in een rivier liet werpen.
Menige Belgische hengst heeft sindsdien de
naam ‘Bayard’ gedragen.
De beroemde Belgische hengst Bayard BS 1146. Hij werd geboren in
De Middeleeuwen
1864 en was de stamvader van de bloedlijn ‘Grijzen van Nijvel’ of ‘Grijzen van Henegouwen’.
sterkere en zwaardere paarden. De paarden die als ridderpaard gebruikt werden, moesten in de Middeleeuwen tot 250 kg gewicht kunnen dragen en daarmee
ook nog vlot kunnen stappen en draven.
’t Ros Beyaert
De paardenfokkerij kwam onder de Karolingers tot
grote bloei en bereikte onder Karel de Grote een
hoogtepunt. Om in zijn behoefte aan strijdpaarden te
Het Vlaamse paard heel vroeger. Een gravure van Arien Collaerd naar
een tekening van Johan van de Straet (1535-1605) uit Brugge (België).
In de Middeleeuwen werden de zware Belgische
paarden voornamelijk gebruikt voor toernooien en
voor de oorlog. Toen het buskruit in de oorlogsvoering een grote rol ging spelen, verloren de Belgische paarden hun betekenis en ging de fokkerij snel
achteruit. De geharnaste ridders werden een gemakkelijk mikpunt en men ging op zoek naar snellere en
wendbaardere paarden. De robuuste, sterke paarden
werden vervolgens vooral gebruikt voor het trekken
van zwaar oorlogstuig. Pas later werd het trekpaard
vooral in de landbouw en voor transport gebruikt.
in het werk gesteld om het ras te verbeteren door
het oprichten van paardendepots. Karel van Lotharingen zorgde rond 1770 voor hengstendepots in Sint
Niklaas, Gent en Aalst, teneinde het type trekpaard te
verbeteren naar het meer gevraagde koets- en cavaleriepaard. Het zware, inlandse paard moest derhalve
worden gekruist, zodat het sneller en wendbaarder
zou worden ten behoeve van het leger, het hof en de
welgestelde burgerij.
De Belgische fokkers pleegden van meet af aan verzet
6
7
TD Trekpaardbinnen_02.indd 4-5
29-06-09 16:01
Op het boek kan ingetekend worden tot 15 augustus
verkoopprijs en eventuele verzendkosten over te maken.
2009 door overmaking van het bedrag van € 35,00 op
De intekening is pas geaccepteerd als het volledige en
rekening 12.81.37.517 t.n.v. Stg. Heemkundig Genoot-
juiste bedrag is overgemaakt
schap Castenray onder vermelding van uw naam en
adres. (bic: rabonl2u, iban: nl39rabo0128137517)
Op is op, dus wie het eerst komt die het eerst maalt!!
Wilt u het boek toegestuurd krijgen, dan wordt het
Voor meer informatie kunt u zich wenden tot
bedrag vermeerderd met € 6,- verzendkosten. Bij bestel-
Jan Strijbos, Castelostraat 32 5811AP Castenray.
ling van meerdere boeken dient u een veelvoud van de
Tel.: 0478-571677. E-mail: [email protected]