Veelgestelde vragen over Q-koorts Wat is Q-koorts? Q

Veelgestelde vragen over Q-koorts
Wat is Q-koorts?
Q-koorts is een infectieziekte die van dieren kan overgaan op mensen. In Nederland zijn besmette
melkgeiten en melkschapen de bron van de ziekte bij mensen. De meeste mensen lopen Q-koorts op
door het inademen van lucht waar de bacterie inzit, tijdens de lammerperiode van geiten en schapen. De
letter Q komt van het woord ‘Query’ dat ‘vraagteken’ betekent. De bacterie die Q-koorts veroorzaakt,
Coxiella burnetii, was namelijk lang onbekend. De ziekte is voor het eerst vastgesteld bij
slachthuispersoneel in Queensland, Australië. De bacterie kan lang overleven in het milieu.
Hoe herken ik Q-koorts?
Q-koorts is niet altijd te herkennen. Meer dan de helft van de mensen met Q-koorts heeft geen klachten.
De mensen die wel klachten hebben, hebben vaak een griepachtig ziektebeeld. Soms verloopt Q-koorts
ernstiger. Dan begint de ziekte in korte tijd met heftige hoofdpijn, hoge koorts en een longontsteking met
droge hoest en pijn op de borst. De bacterie kan een leverontsteking veroorzaken. Deze klachten komen
echter ook bij andere ziektebeelden voor. Mannen hebben vaker last van Q-koorts dan vrouwen en ook
mensen die roken worden vaker ziek. Veel mensen die Q-koorts hebben gehad, zijn daarna nog lange tijd
moe.
Hoe lang duurt het voordat je ziek wordt?
Ruim de helft van de mensen die besmet zijn met Q-koorts worden helemaal niet ziek. Krijgt u wel last,
dan is dat gemiddeld 2-3 weken na de besmetting. Soms duurt het 6 weken.
Wat kan ik doen als ik klachten heb?
Ga naar de huisarts als u koorts heeft met hoofdpijn of hoesten, vooral als u in een gebied woont of bent
geweest waar Q-koorts voorkomt. De huisarts beslist of bloedonderzoek nodig is.
Zijn er medicijnen tegen Q-koorts?
Als bij u Q-koorts is vastgesteld en u heeft klachten, dan krijgt u een antibioticumkuur. Let wel, ook na de
Q-koorts kunt u lang last houden van vermoeidheid. Die vermoeidheid is niet te behandelen maar zal
uiteindelijk wel verdwijnen. Bij chronische Q-koorts is vaak jarenlang behandeling met antibiotica nodig.
Wat is chronische Q-koorts?
Chronische Q-koorts is een zeer zeldzame vorm van Q-koorts (komt voor bij ongeveer 1-3% van alle
patiënten) die jarenlang kan duren. Chronische Q-koorts begint sluimerend. U kunt last krijgen van
benauwdheid, koorts, transpireren, vermoeidheid en vermageren. De meeste mensen met chronische Qkoorts hebben een ontsteking aan de hartkleppen (endocarditis). Chronische Q-koorts komt meestal voor
bij patiënten met een afweerstoornis en hartpatiënten. Bij zwangere vrouwen kan een eerder
doorgemaakte Q-koortsinfectie tot chronische Q-koorts leiden.
Hoe kun je besmet raken?
Kan ik besmetting voorkomen?
Nee, u kunt besmetting niet voorkomen. U kunt de bacterie namelijk via de lucht inademen. Bent u
zwanger? Bent u een hartpatiënt of heeft u een afweerstoornis? Vermijd dan in ieder geval direct contact
met melkgeiten en melkschapen. Zoals gezegd, de meeste mensen worden ziek van maart tot en met juli.
Wees in deze maanden extra alert op klachten die passen bij Q-koorts en ga tijdig naar de huisarts.
Hoe kan ik Q-koorts oplopen?
Q-koorts kunt u oplopen door het inademen van lucht waar de bacterie in zit. De bacterie komt in de lucht
tijdens het lammeren van besmette geiten of schapen vanaf februari tot en met mei. Vooral vruchtwater en
de moederkoek van besmette dieren bevatten grote hoeveelheden bacteriën. De bacterie kan ook in melk,
mest en urine zitten, maar niet in het vlees van de geit of het schaap. Andere dieren zoals koeien en
huisdieren kunnen ook besmet zijn en de infectie overdragen op mensen. In Nederland is dit nog niet of
nauwelijks gebeurd. De bacterie kan maanden tot jaren overleven in de omgeving.
Wanneer kan ik Q-koorts oplopen?
U loopt het meeste risico op besmetting tijdens de lammerperiode van februari tot en met mei. De tijd
tussen besmetting en het ontstaan van klachten is gemiddeld 2-3 weken, oplopend tot 6 weken. Daarom
worden de meeste mensen ziek van maart tot en met juli.
Waar kan ik Q-koorts oplopen?
U kunt Q-koorts overal oplopen. De bacterie komt in de lucht tijdens het lammeren van besmette geiten en
schapen. U kunt ook Q-koorts oplopen door contact met geiten en schapen. De bacterie kan op kleding en
schoenen zitten, bijvoorbeeld van iemand die heeft geholpen bij de bevalling van schapen of geiten. Als u
vervolgens in aanraking komt met die kleding kunt u besmet raken.
Kan ik anderen besmetten?
Nee, u kunt geen andere mensen besmetten als u Q-koorts heeft. U kunt dus gewoon naar uw werk of
school gaan als u zich niet meer ziek voelt.
Ik ben zwanger. Kan ik mijn kind besmetten?
Nee, tijdens de zwangerschap kunt u uw kind niet besmetten met Q-koorts. In zeer zeldzame gevallen kan
dit wel gebeuren tijdens de bevalling of bij het geven van borstvoeding.
Kan ik Q-koorts meerdere keren krijgen?
Voor zover we weten niet; als u Q-koorts hebt gehad, bent u langdurig beschermd.
Hoe weet ik waar een gebied met Q-koorts is?
Op de website van de VWA en het RIVM staat een kaartje van Nederland. Op dit kaartje ziet u de
gebieden waar Q-koorts bij melkgeiten- en melkschapenbedrijven voorkomt.
Mag ik een boerderij met melkgeiten of melkschapen bezoeken?
Besmette melkgeiten- en melkschapenbedrijven mogen geen bezoekers in de stal toelaten. Op een bedrijf
dat niet als besmet is aangemerkt, kan een enkel dier toch al Q-koorts bij zich hebben voordat dit met
tankmelkonderzoek aan het licht komt. Het risico is dan zeer klein, maar niet nul. We raden daarom af om
een melkgeiten- of melkschapenbedrijf te bezoeken als u zwanger bent, hartpatiënt bent of een
afweerstoornis heeft. In ieder geval raden we u aan om te zorgen voor goede algemene hygiëne als u in
contact komt met dieren, ook omdat dieren andere ziekteverwekkers bij zich kunnen dragen.
Mag ik een kinderboerderij bezoeken?
Ja, dieren op kinderboerderijen hebben zelden Q-koorts. Bovendien worden vanaf 2010 alle schapen en
geiten op kinderboerderijen in Nederland gevaccineerd. In het zuiden van Nederland zijn schapen en
geiten op kinderboerderijen al in 2009 gevaccineerd. Het risico op besmetting is daardoor veel kleiner,
maar niet nul. Zorg daarom voor goede hygiëne als u een kinderboerderij bezoekt. Kinderboerderijen
hebben een hygiënecode en sinds kort is er ook een keurmerk zoönosen (dierziekten) voor
kinderboerderijen.
Kan iemand met Q-koorts gewoon naar dagverblijf, school of werk?
Ja. Patiënten met Q-koorts of mensen die contact hebben gehad met een patiënt met Q-koorts mogen
gewoon naar werk of school omdat Q-koorts niet van mens op mens overdraagbaar is.
Waarom worden mensen niet gevaccineerd?
In Australië is een vaccin beschikbaar voor mensen. Dit vaccin kan ernstige bijwerkingen veroorzaken bij
mensen die eerder besmet zijn geweest met Coxiella burnetii, de bacterie die Q-koorts veroorzaakt.
Mensen moeten voordat het vaccin wordt toegediend worden getest of zij eerder Q-koorts hebben gehad.
Het vaccin is ook nog niet geregistreerd in Nederland. De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
bekijkt momenteel de mogelijkheden om het vaccin beschikbaar te krijgen in Nederland.
Waarom worden niet alle dieren geruimd?
Bij andere dierziekten (zoals mond en klauwzeer) werden alle dieren geruimd. Bij deze ziekten was het
mogelijk om de bacterie uit te roeien. Bij Q-koorts kan dat niet. Coxiella burnetii, de bacterie die Q-koorts
veroorzaakt komt voor bij vele diersoorten (geiten, schapen, koeien, honden, katten, ratten, vogels, etc).
Het is onmogelijk om de bacterie uit te roeien. Dat hoeft ook niet. De bacterie komt al sinds jaar en dag in
Nederland voor, zonder grote problemen te veroorzaken. Deskundigen denken dat de grote hoeveelheid
bacteriën die vrijkomt uit melkgeiten- en melkschapenbedrijven zorgt voor zieke mensen. Daarom neemt
de overheid veel maatregelen op deze bedrijven.
Waarom moet er juist nu geruimd worden?
In de afgelopen maanden zijn al veel maatregelen ingezet om de risico’s voor de volksgezondheid te
beperken. Een belangrijke maatregel is de verplichte vaccinatie van melkgeiten en melkschapen. Nog niet
alle bedrijven zijn gevaccineerd. Dit komt mede door de beperkte hoeveelheid beschikbaar vaccin in 2009.
In 2010 zullen de vaccinaties worden voortgezet. Daarnaast werkt het vaccin niet bij dieren die al besmet
waren voor de vaccinatie. Sinds het najaar is er een nieuwe test beschikbaar om snel te kunnen achter
halen of een bedrijf besmet is. Het gaat om de zogenaamde tankmelktest, waarbij onderzoek wordt
gedaan in de melk in de melktanken. Met hulp van deze test is gebleken dat er veel meer bedrijven
besmet zijn dan werd verwacht. Extra ingrijpen is daarom noodzakelijk om te voorkomen dat er nog veel
meer mensen ziek worden.
Volgens de deskundigen komen er tijdens het lammeren van geiten en schapen de meeste bacteriën vrij,
die een gevaar vormen voor de volksgezondheid. Als een geit of schaap een abortus doormaakt komen er
nog meer bacteriën vrij.