Veelbelovend onderzoek van de afdeling Hematologie

NIEUWE PERSPECTIEVEN
Veelbelovend onderzoek van de
afdeling Hematologie
De diagnose leukemie, lymfklierkanker of multipel myeloom heeft een
enorme impact op het leven van patiënten en hun omgeving. Vaak slagen
wij er in de ziekte onder controle te krijgen. Helaas lukt dat niet bij
iedereen. Daar komt bij dat de huidige behandelingen vaak gepaard gaan
met onaangename en soms gevaarlijke bijwerkingen. Voor de afdeling
Hematologie van het LUMC ligt hier een uitdaging.
Samen met onderzoekers uit binnen- en buitenland ontwikkelen we
zogeheten levende geneesmiddelen die zeer doelgericht kwaadaardige
cellen bestrijden. Het is onze ambitie deze nieuwe therapieën de
komende jaren naar de kliniek te brengen. Daar is veel voor nodig: visie,
talent, energie, concentratie. En niet te vergeten: geld. Hoe meer donaties
er binnen komen, hoe meer wij kunnen bereiken. Mogen wij namens het
Doelfonds Leukemie een beroep op u doen om dit hoopgevend
onderzoek te steunen?
Prof. Dr. J.H. Veelken,
afdelings­­hoofd Hema­to­logie
(links) en
Prof. Dr. J.H.F. Falkenburg,
hoog­leraar Hemato­logie
(rechts)
COMPLEXE ZIEKTES
Aandoeningen van bloed,
beenmerg of lymfklieren
Leukemie
Leukemie is een kwaadaardige woekering van beenmergcellen die
­verantwoordelijk zijn voor de aanmaak van bloedcellen. Er bestaan
­verschillende vormen. Acute leukemie kent een snel beloop. Hier­voor
zijn zware therapieën nodig. Chronische leukemie kan worden behandeld met mildere medicijnen. Helaas wordt de ziekte in veel gevallen
slechts tijdelijk tot stilstand gebracht.
Lymfklierkanker
Kwaadaardige lymfomen lijken op leukemie, maar deze aan­doening
blijft veelal beperkt tot de lymfklieren. We onderscheiden ­verschillende
vormen. De ziekte van Hodgkin is de meest bekende en het best te
behandelen. Overige vormen worden aangeduid als
­non-Hodgkin-lymfomen. Lymfklierkanker wordt bestreden met
­chemotherapie en antilichaamtherapie.
In deze opname van de
fluorescentiemicroscoop kijken
we naar de interactie tussen de
­leukemie-reactieve T-cellen
(rood) en huid­­cellen van de
­patiënt (groen). Het doel van
onze ­therapie is dat de T-cellen
(het levend geneesmiddel) de
tumorcellen aanvallen zonder de
gezonde cellen aan te tasten.
‘Het levend geneesmiddel
moet kwaadaardige cellen
aanvallen en gezonde cellen
met rust laten’
Prof. Dr. J.H.F. Falkenburg,
hoofd onderzoeksteam
Multipel myeloom
Multipel myeloom of de ziekte van Kahler is een kwaadaardige aan­
doening waarbij bepaalde afweercellen een abnormaal eiwit aanmaken.
Beenmerg, botten maar ook andere organen kunnen worden aangetast.
Er zijn veel geneesmiddelen om de ziekte te remmen. Genezing wordt
echter maar zelden bereikt.
LEVEND GENEESMIDDEL
De kracht van het gezonde
afweersysteem
Opname van de
fluorescentiemicroscoop
waarin we kijken naar
leukemie-reactieve
T-cellen (rood) die een
leukemiecel (groen)
aanvallen.
Stamceltransplantatie
Stamceltransplantatie speelt bij de genezing van leukemie, lymfklier­
kanker en multipel myeloom een belangrijke rol. Eerst krijgt de patiënt
een behandeling met middelen die zowel de kwaadaardige als de
­normale bloedcellen onderdrukken. Vervolgens worden gezonde stamcellen van een donor toegediend aan de patiënt. Vanuit deze stamcellen
vindt dan in het lichaam van de patiënt nieuwe aanmaak van gezonde
bloedcellen plaats.
Afweersysteem
Stamceltransplantatie met cellen van een gezonde donor wordt inmiddels
op grote schaal toegepast. Het afweersysteem van de donor is essentieel
voor het uiteindelijke succes van de therapie en vormt de basis voor het
levend geneesmiddel dat tot genezing moet leiden. We maken hierbij
gebruik van de functie van het afweersysteem om gevaarlijke indringers
in het lichaam te herkennen en uit de weg te ruimen.
Gezonde afweercellen
Een belangrijke taak is weggelegd voor de zogenaamde T-cellen. Deze
afweercellen zijn in staat om bedreigende lichaamsvreemde eiwitten,
bijvoorbeeld afkomstig van virussen, te herkennen en de geïnfecteerde
cellen op te ruimen. Op soortgelijke wijze hebben de T-cellen van een
gezonde donor het vermogen om kwaadaardige cellen in de patiënt op te
sporen en uit te schakelen.
Doelgerichte afweerreactie
Als de afweerreactie van de donor-T-cellen zich specifiek richt op de
kwaadaardige cellen, geeft dit een zeer gunstig effect. Breidt de reactie
zich uit naar de normale cellen van de patiënt, dan kunnen ernstige
­bijwerkingen en complicaties ontstaan. Om dit te voorkomen ontwikkelt
de afdeling Hematologie van het LUMC nieuwe methodes waardoor de
afweerreactie doelgericht kan worden toegepast.
MINDER BIJWERKINGEN
Selectie van de juiste
afweercellen
Cellulaire immunotherapie
Doelgerichte bestrijding van kwaadaardige cellen met behulp van
afweercellen wordt cellulaire immunotherapie genoemd. Hierbij wordt
het gezonde immuun­systeem van de donor in stelling gebracht. Ons
onderzoek is er op gericht om de T-cellen uit het bloed van de
stam­celdonor in het laboratorium te trainen of te veranderen en
daarmee s­ pecifiek de tumorcellen in de patiënt aan te vallen.
Specifieke afweercellen
Bij cellulaire immunotherapie is de selectie van de juiste afweercellen
de grootste uitdaging. Het gaat om specifieke T-cellen die de
kwaad­aardige cellen aanvallen zonder de normale cellen in gezonde
organen en weefsels aan te tasten. Hiervoor ontwikkelen we
diverse strategieën.
Onderzoekstrategieën
Eén strategie begint met het karakteriseren van lichaamsvreemde eiwitten
die dienen als doelwitstructuren voor herkenning door de afweer­cellen.
Vervolgens wekken we in het laboratorium een afweerreactie op die
specifiek gericht is tegen de doelwitstructuren die uitsluitend voorkomen
op de kwaadaardige cellen en dus niet op de omringende normale
weefsels en organen. Na selectie worden deze afweercellen ­toegediend aan
de patiënt. Een andere strategie houdt in dat we het s­ pecifieke karakter
van de T-cellen met behulp van gentherapie overzetten naar andere cellen
van het afweersysteem. Het gaat hierbij om het herkennings­mechanisme
van de T-cellen, de zogeheten T-cel-receptor.
Stafleden weten­schappelijk
onder­zoek
Dr. M. Griffioen,
Dr. I. Jedema,
Dr. M.H.M. Heemskerk.
‘Cellulaire immunotherapie is
voor de patiënt minder
belastend en kan grotendeels
poliklinisch worden toegepast’
Dr. P.A. von dem Borne, Chef de Clinique
Hematologie/Beenmergtransplantatie
Antilichaamtherapie
Naast T-cellen bevinden zich in het afweersysteem ook B-cellen, die
antilichamen produceren. Antilichamen zijn eiwitten die zich specifiek
binden aan doelwitstructuren op cellen of op virussen en bacteriën. Zo
worden schadelijke elementen beter herkenbaar voor de opruimers van
het afweersysteem.
Effectieve behandeling
Antilichamen zijn ook inzetbaar voor de doelgerichte bestrijding van
­kanker. Hiervoor is het van groot belang om nieuwe doelwitstructuren op
kwaadaardige cellen te karakteriseren. Antilichaamtherapie kan in samenspel met levende afweercellen essentieel bijdragen aan een effectieve
behandeling met minder bijwerkingen. Een beperkt aantal therapeutische
antilichamen is momenteel op de farmaceutische markt beschikbaar.
‘In het laboratorium trainen
we de afweercellen van gezonde
donoren als doelgericht levend
geneesmiddel’
Dr. I. Jedema, staflid onderzoeksteam
Het LUMC heeft
substantieel geïnvesteerd
in dit geavanceerde
laboratorium, waar de
afweercellen bestemd voor
patiënten onder de meest
ideale condities worden
geproduceerd.
KOSTBAAR ONDERZOEK
FINANCIËLE STEUN
Van wetenschappelijke vinding
naar klinische toepassing
Kleine en grote donaties meer
dan welkom
Interactie
Als onderzoekers van de afdeling Hematologie ontwikkelen wij vernieuwende methodes om het afweersysteem in te zetten bij de bestrijding
van leukemie, lymfklierkanker en multipel myeloom. Essentieel hierbij
is dat er een vertaalslag wordt gemaakt van het basale onderzoek in het
laboratorium naar de praktijk in de kliniek. Dit is wat we verstaan onder
translationeel onderzoek. Kenmerkend is dat deze interactie tussen
wetenschap en klinische toepassing tijdrovend en dus erg kostbaar is.
Extra financiering
Translationeel onderzoek naar de ontwikkeling en optimalisatie van
­nieuwe levensreddende behandelmethodes voor leukemie, lymfklierkanker
en multipel myeloom is, zoals eerder gezegd, uiterst kostbaar. De farmaceutische industrie houdt zich niet bezig met de productie van levende
geneesmiddelen. En helaas zijn de reguliere geldstromen niet toereikend.
Daarom is naast subsidies van KWF Kankerbestrijding en ZonMW/NWO
aanvullende financiering geen luxe maar regelrechte noodzaak.
Maatwerk
Het gaat om een levend geneesmiddel met bijzondere eigenschappen die
specifiek moeten worden afgestemd op de patiënt. Dergelijke medicijnen
kunnen niet op reguliere wijze door de farmaceutische industrie worden
geproduceerd. Daarom heeft het LUMC samen met andere universitair
medische centra de taak op zich genomen om deze maatwerktherapie te
ontwikkelen.
Uw donatie
Samen met u kan de afdeling Hematologie van het LUMC voorop
blijven lopen in de strijd tegen kwaadaardige bloedziektes. Nu en in de
toekomst. Wilt u uiting geven aan uw betrokkenheid? Dat kan met een
klein of een groot bedrag. Eenmalig of periodiek. Via nalatenschap of
schenking. Als particulier of als bedrijf. In alle gevallen is uw gift bij het
Doelfonds Leukemie van de Bontius Stichting in goede handen.
‘Het verminderen van
bijwerkingen zal echt een
enorme winst zijn voor
onze patiënten’
T.L. Nering Bögel, verpleegkundig specialist
Stafartsen in overleg
over het
behandelingsbeleid
Nadere informatie
Wilt u meer weten over de manieren van doneren en de fiscale
voordelen? Bent u benieuwd naar de voortgang van ons onderzoek en
de resultaten die daarmee worden behaald? Alle betrokken onderzoekers
en artsen willen graag persoonlijk met u van gedachten wisselen en
overleggen over de verschillende mogelijkheden. Aarzelt u niet om
­contact op te nemen via ons stafsecretariaat: 071-526 2271 of
­[email protected]. Nadere informatie vindt u ook
op www.doelfondsleukemie.nl en www.bontiusstichting.nl.
‘Wetenschappelijke vindingen omzetten
naar nieuwe medische toepassingen. Helpt u
mee om dit internationaal toonaangevende
onderzoek mogelijk te maken?’
Prof. dr. F.C. Breedveld
Voorzitter Raad van Bestuur LUMC
Giften
Uw bijdrage is welkom op
­rekening 115111 t.n.v.
Bontius Stichting –
Doelfonds Leukemie. U
kunt ook de antwoordkaart achter in deze
­brochure ­gebruiken.