De invloed van spelen op de ontwikkeling van een kind

De invloed van spelen
met goed speelgoed
op de ontwikkeling van een kind
Hogeschool van Utrecht
Dr. Lisette van der
iuli 1996
Poel
/
Centrum Spelmethodiek
Inleiding
Ieder kind speelt. En dat is maar goed ook, want door te spelen kun je je als kind goed
ontwikkelen. Uit een onderzoek van de Rijks Universiteit Groningent blijkt dat de
gemiddelde Nederlandse ouders er van overtuigd zijn dat spelen belangrijk is voor een
gezonde ontwikkeling van hun kind en dat zij het belangrijk vinden hun kinderen te
srimuleren in hun spelontwikkeling. De meeste psychologen en pedagogen delen deze
overtuigïng. Maar hoe doe je dat, de spelontwikkeling stimuleren? Hoe kun je als
ouder, of andersoortige opvoeder, bijdragen aan een goede spelontwikkeling? Eén
manier is door ze van het juiste gereedschap voor hun spelen te voorzien oftewel door
ze het juiste speelgoed te verschaffen. Uit verschillende Amerikaanse onderzoeken is
gebiekeh dat speelgoed zeer bepalend kan zijn voor hoe kinderen spelen (zie Rubin,
Fein
& Vandenbergz, 1983, voor
een overzicht).
Rubin, Fein en Vandenberg (1983), alle drie belangrijke deskundigen op het gebied
van spel, zljnzelfsvan mening dat de context waarbinnen kinderen spelen zo bepalend
is voor hun spel dat een beschrijving van de context niet mag ontbreken wanneer men
het kinderspel wil definiëren. Als één van de belangrijkste aspecten van de context
noemen zehet speelmateriaal, het speelgoed waÍIrmee de kinderen kunnen spelen. Om
kinderen zo goed mogelijk'te laten profitsren van de positieve invloed die spel kan
hebben op de algehele ontwikkeling, is het derhalve noodzakelljk ze van speelgoed te
voorzien dat aansluit bij hun ontwikkelingsniveau en een appèl doet op verschillende
ontwikkelingsgebieden. Alvorens specifieker op deze aspecten van goed speelgoed in te
gaan, zal uiteen worden gezet waarom het eigenlijk zo belangrijk is dat kinderen goed
en gevarieerd spelen.
2
Wat is spelen?
Waarom is het zo belangrijk dat kinderen goed spelen, op welke manieren kan spelen
bijdragen aan een gezonde kinderlijke ontwikkeling? Om deze wzag goed te kunnen
beanrwoorden, is het belangrijk te weten wat spelen onderscheidt van andere gedragingen. Wat is spel nu precies? Op het eeiste gezicht lijkt dat een simpele vraag. We
weten toch allemaal wat spelen is; we zien kinderen dagelijks spelen en hebben allemaal
zelf gespeeld. Wanneer we echter proberen te omschrijven wat spel tot spel maakt,
blijkt deze vraag echter zeer complex te zijn. De vraag is zo compiex dat de verschillende theoretici en onderzoekers op het gebied van spel er tot op de dag van
vandaag niet in geslaagd zijn een siuitende definitie van spei te formuleren. Wel is er
een aantal kenmerken van soel die we in biina iedere theorie tegenkomen.
De invloed van spelen met goed speelgoed op de ontwikkeling van een kind
Zo zljn vrijwelalle speldeskundigen het er over eens dat spelen spontaan en vrijwilligis,
of in wetenschappelijke termen, voort komt vanuit een intrinsieke motivatie. Concreet
betekent dit dat je speelt om het plezier in het bezig zijn zelf; het eventuele resultaat
van de bezigheid is van ondergeschikt belang. De voetballer die na een v"erloren partij
dagen lang chagrijnig is, heeft niet echt gespeeld; de tennisser die na verlies aangeeft
desondanks heerlijk re hebben "gespeeld" daarentegen wel. In het kinderspel zie je
mêestal ook dat er geen duidelijk resultaat wordt nagestreefd. Er kan *orden begonnen
met het bouwen van een kasteel maar al gauw kan blijken dat een boerderij veel leuker
is en'waar het verhaal over de veedieven zal eindigen is vooraf niet bekend.
De ondergeschiktheid van een doei, maakt ook dat je je soms helemaal kunt verliezen
in het spel. Je bent je dan even niet meer bewust van de wereld om je heen, waardoor
je je even los maakr van het gebeuren van alledag. Sommige speltheoretici zeggen dat je
als
je speelt een eigen wereld binnen stapt waar eigen regels gelden en er eigen
beiekenissen aan gedragingen en voorwerpen worden gegeven. De blokken zijn geen
bouwstenen meer mazr broodjes die je in de bakkerszazk kunt kopen. Ook de rollen
die mensen aannemen en de daarbij behorende omgangsvormen kunnen naÍIr eigen
believen worden ingevuld. Nu speelt de moeder eens dat ze kind is en kan het kind
eens de lakens uitdelen.
Met name bovengenoemde kenmerken van spel maken dat spelen zo belangrijk is voor
een gezonde ontwikkeling van het kind. Dat geschiedt op verschillende manieren.
3
Waarom speelt iemand?
3.1
Spelen om te ontspannen en je beter te mncentreren
Allereerst biedt spelen de mogelijkheid om je regelmatig goed te ontspannen en
vervolgens beter te concentreren. Door de spelwereld binnen te stappen, de "echte"
wereld even opzij te schuiven en doordat je niet naar een specifiek resultaat hoeft te
werken, kun je spelenderwijs weer even "bijtanken". Na lekker gespeeld te hebben kun
je weer beter omgaan met de eisen uit de niet-speelwereld. Op school wordt er dan
ook niet voor niets een speelkwartier gehàuden. Daarna kunnen de kinderen zich weer
beter concentreren. Dit geldt overigens niet alleen voor kinderen.
Ook volwassenen zijn regelmatig aan het spelen in de zin dat we bezig zijn om het
plezier in een bezigheid op zich. Spelen klinkt alleen zo kinderachtig, we spreken liever
van vrijetijdsbesteding. Uit ervaring weten we dat het leven een stuk minder gemakkelijk en aantrekkelijk zou zijn zonder onze geliefde vrijetijdsbestedingen.
Centrum Spelmethodiek
I
Hogeschool van Utrecht
+À
Een onderzoek van de Amerikaanse psycholoog Czikszentmihayli3 toonde aan dat op zijn
tijd even spelend bezig zijn (dat wil zeggen zonder een specifiek resultaat na te streven)
zelfs onontbeerlijk is voor een gezond functioneren. In dit onderzoek werden studenten
gevraagd om 48 uur lang alle activiteiten die niet nuttig, niet resultaat-gericht waren
achterwege te laten. Na 24 uur werd het onderzoek afgebroken, omdat de mensen zich
extreem geprikkeld, chagrijnig en vermoeid voelden, zich absoluut niet meer konden
concentreren en niet flexibel meer konden handelen of denken.
Wanneer mensen overwerkt zijn gerazkt, d.w.z. te lange tijd te vaak resultaatgericht
oftewel extrinsiek gemotiveerd bezig zijn geweest, krijgen ze van de dokter veelal het
advies om vakantie te nemen en eens te doen watzezelf graag willen. Ze krijgen het
advies om te spelen. Regelmatig spelen is schijnbaar noodzakelijk om effectief en gezond
te kunnen functioneren. Dit seldt zowel voor kinderen als voor volwassenen.
3.2
Spelenderwijs leren met emoties om te gaan
Spel levert ook een belangrijke bijdrage aan de emotionele ontwikkeling van het kind.
Door gebeurtenissen na te spelen, kunnen kinderen ze beter verwerken. Dat kunnen
gebeurtenissen zijn die ze zelf hebben meegemaakt of die ze anderen z,agen overkomen
(bijvoorbeeld op televisie). Omdat met name jonge kinderen nog geen volgroeide
persoonlijkheden hebben, hebben ze meer moeite dan volwassenen om allerlei gebeurtenissen goed te begrijpen en veelal meer moeite om met de emoties om te gaan die deze
gebeurtenissen bij ze opwekken. In de spelwereld kun je echter laten gebeuren wat je zelf
wilt en kun je zijn wie je wilt. Daardoor kun je de gebeurtenis nog eens "overdoen" en nu
bijvoorbeeld een rol in het geheel innemen die je wat meer invloed op het verloop van de
gebeurtenis geeft.
Een voorbeeld is een jongetje dat bij de dokter een enge prik heeft gekregen. Na het
bezoek aan de dokter speelde het kind voortdurend "doktertje" maar nu was
hij degene die
prikken uitdeelde, aan de beer, de pop, zijn zusje en ouders. Op deze manier kreeg de
jongen letterlijk greep op de gebeurtenis en kon hij de gebeurtenis verwerken
Ook leren kinderen beter om te gaan met frustrerende omstandigheden. Een blokkentoren
die telkens omvalt, een puzzel-stukje dat maar niet passend gelegd kan worden of een
spelletje ganzenbord verliezen, het zijn allemaal minder leuke gebeurtenissen. Gelukkig is
het maar een spellede en heeft het gebeuren geen consequenties buiten de spelwereld.
Toch is het vaak even slikken, moet je even leren met die teleurstelling om te gaan. Juist
omdat spelen niet "echt" is, leen een kind spelenderwijs met emoties om te gazn en ze te
reguleren.
De invloed van spelen met goed speelgoed op de ontwikkeling van een kind
U
3.3
Spel om te oefenen en uit te proberen
Dat speien niet tot een bepaald resultaat hoeft te leiden en geen coïrsequenties heeft in de
niet-spelwereld maalt dat je spelenderwijs van alles en nog wat veilig kunt uitproberen.
Lukt iets niet. dan geeft het niet, het is immers maar een spellede. Binnen de veilige
grenzen van het spel kan een kind derhalve allerlei belangrijke vaardigheden oefenen. De
nntoriek wordt bijvoorbeeld geoefend. Door te fietsen, rennen, schommelen, van de
glijbaan te glijden etc. leert een kind zich steeds vaardiger te bewegen. Kleuren. knutselen, blokken op elkaar stapelen maakt dat je letterlijk steeds handiger wordt.
Door spelen wordt niet alleen de lichamelijke ontwikkeling gestimuleerd maar ook de
verstandelíjke ontwikkeling. Yan het stapelen van blokken leer je dat de toren alleen maar
blijft suan ais je de grote blokken onderaan de toren piaatst en de kleinere bovenop. Door
te bouwen en te puzzelen ontdek je vaak letterlijk hoe de wereld in elkaar steekt. De
vorige pangraaf gaf al aan hoe spel de emotionele ontwikkeling kan ondersteunen. Ook
doen veel gezelschapsspelletjes een appèl op inzicht en geheugen (denk aan schaken of
memory).
Tenslotte worden ook sociale vaardigheden spelenderwijs geoefend. Spelen is nog leuker
je
ais je samen bezig bent, maar dan moet je wel rekening met elkaar houden. Je moet
wel aan de regels houden, niet valsspelen, anders mag je niet meer meedoen. En degene
die zich niet met de regels wil verenigen is een spelbreker. Spelenderwijs worden
kinderen dus steeds vaardiger en dat geldt voor de verschillende getieden van de
ontwikkelins.
4
-4.1
Welke eisen worden aan goed speelgoed gesteld?
De
juiste moeilijkheidsgraad
Als ouder of opvoeder, kun je kinderen nog meer laten profiteren van de positieve invloed
van je
lvan spel op de kinderlijke ontwikkeiing, wanneer je goed inspeelt op de behoeften
kind. Dat betekent vooral dat je de juiste vborwaarden voor een kind moet creëren om de
spelontwikkeling goed tot onrplooiing te kunnen laten komen. Eén van de belangrijkste
voorwaarden is dat er geschikt materiaal is om mee te spelen. De Wijs' sprak van
speelgoed als het gereedschap voor het spel. Wat is nu goed speelgoed? Deze vraag moet
eigpnlijk voor ieder kind afzonderlijk beantwoord worden. Goed speelgoed is speelgoed
dat aansluit bij het ontwikkelingsniveau van het kind.
Centrum Spelmethodiek
I
Hogeschool van Utrecht
h
Wanneer sluit speelgoed goed aan bij het ontwikkelingsniveau? Op de verpakking van het
meeste speelgoed staat aangegeven voor welke leeftijdsgroep het bedoeld is. De stichting
Speel Goed Nederlands heeft een aantal folders uitgebracht waarin voor iedere leeftijdsgroep wordt beschreven welk speelgoed goed aansluit bij het ontwikkelingsniveau van het
kind.
Het is belangrijk om speelgoed te kopen dat niet te gemakkelijk is. Het speelgoed moet
wel voldoende uitdagen, wil het kind de kans krijgen zich spelenderwijs te onfwikkelen.
Nog belangrijker is het echter om speelgoed te kopen dat niet te moeilijk is. Iedere trotse
ouder is nogal eens geneigd zljnlhaar kind een beede te overschatten. Op zich is deze trots
alleen maar gezond, maar juist in het spel is het van belang dat een kind niet op zijn tenen
hoeft te'lopen. Je ziet ook vaak dat kinderen die door omstandigheden met moeite hun
hoofd boven water houden, "kinderachtiger" spelen dan je, gezien hun leeftijd, van ze
mag verwachten. Geef kinderen ook de ruimte om lekker kind te zijn, écht te laten spelen
in de zin dat ze niet zonodig hoeven maar zelf mogen bepalen wat ze willen doen. Als ze
in hun spel ook op hun tenen moeten lopen is er geen sprake van echt spelen en zullen ze
het (misschien duur aangeschafte) speelgoed opzij leggen.
Het is ook belangrijk dat ouders kinderen voordoen of uitleggen hoe het speelgoed werkt.
Anderzijds zijn (vooral jonge) kinderen nogal eens geneigd om het speelgoed op een eigen
alternatieve, manier te gebruiken. Geef kinderen die ruimte (tenzrj het speelgoed ervan
stuk gaat, uiteraard); spelen betekent immers dat je niet een specifiek doel hoeft na te
streven. Wanneer ouders te hoge eisen te stellen aan hun kind, ondermeer door te moeilijk
speelgoed te kopen, ontnemen ze hun kind de kans zich lekker te ontspannen.
4.2
De belevingswereld
Het stellen van te hoge eisen aan het spel van kind komt de verwerkende functie van spel
niet ten goede. Voor kinderen is de volwassen wereld veelal spannend en complex. Ze
willen er aan deelnemen, maÍr kunnen dat vaak nog niet omdat ze er verstandelijk en
emotioneel nog niet rijp voor zijn. Kinderen lossen dit op door te doen alsof, door hun
eigen wereid te creëren. Te veel bemoeienil van volwassenen staat ze daarbij in de weg.
Volwassenen kunnen wel de verwerkende functie van spel stimuleren door de kinderen
van speelgoed te voorzien dat aansluit bij de behoefte om te doen alsof . Zo is speelgoed
dat een sterke gelijkenis vertoont met objecten en personen uit de alledaagse leefomgeving
bijzonder aantrekkelijk voor kinderen van de peuterleeftijd. Net zo'n gasfornuis als waar
papa en mama op koken, een auto die op de auto van papa en mama lijkt, daarmee krijg
je als kind enigszins greep op die ingewikkelde volwassen wereid.
De invloed van spelen met goed speelgoed op de ontwikkeling van een kind
Wanneer kinderen wat ouder worden en ze meer van de wereld ontdekken, ondermeer
door televisie te kijken, vormen zich allerlei fantasieën over hoe je ook kunt zijn en leven.
Speelgoed dat het mogelijk maakt deze fantasieen tot uiting laten komen door te kunnen
doen alsof, is geliefd, vooral op de kleuterleeftijd en tijdens de eerste jaren van de
basisschoolperiode. Ridders, cowboys, soldaten zijn vooral bij jongens favoriet. Een
zwaard, pistool of pijl en boog is veelal een cadeau dat enorm door kinderen gewaardeerd
wordt..
Ouders hebben vaak hun twijfels over dit speelgoed. In hoeverre zet dit speelgoed aan tot
agressief gedrag en is het niet beter om dit speelgoed bij hun kinderen uit de buurt te
houden? Ook hier geldt weer dat deze vraag eigenlijk voor ieder kind afzonderlijk dient te
worden'beantwoord. In het algemeen kan echter worden gesteld dat vechtspeelgoed en het
daarbij behorende spel geen kwaad kan. Eeuwen geleden speelden de kinderen ook al met
tinnen soldaatjes. Het spelen met vechtspeelgoed lijkt een beetje "kind eigen" te zijn. Het
kan zelfs een waardevolle functie hebben in de emotionele ontwikkeling van een kind. Zo
kan "oorlogje spelen" een manier zijn om enigszins greep te krijgen op de nare beelden
die er op het journaal te zien zijn. Het kan ook een manier zijn om agressieve impulsen
die ieder mens heeft, kind of volwassene, te ontladen. Spelen is immers niet echt. Angsten
(bijvoorbeeld voor inbrekers of kidnappers) kunnen het hoofd geboden worden door die
boef in het spel toch weer te overmeesteren of je te identificeren met die slechte crimineel.
Het is echter wel spel dat kinderen erg druk maakt en waarin kinderen zieh, gemakkelijker
dan in ander spel, volledig kunnen verliezen. Sommige kinderen worden tijdens en na
vechtspelledes extreem druk en soms is het niet meer helemaal duidelijk of er sprake is
van speels stoeien of echt vechten. Kinderen die zich gemakkelijk verliezen in dit soort
spel, in de zin dat niet duidelijk is of het een spelletje is of realiteit, en kinderen die
vrijwel uitsluitend vechtspel willen spelen, kunnen beter worden afgeremd in dit spel.
Voor deze kinderen is vechtspeelgoed niet geschikt.
in dit soort gevallen is het vaak raadzaam om te achterhalen waar de extreme behoefte aan
vechtspel uit voortkomt. Ziet het kind misschien te veel agressieve programma's op de
televisie? Is het bang geworden doordat heÊ verhalen heeft opgevangen over dieven of
kidnappers? Voelt het zich angstig of niet op zijn gemak in de klas of bij andere kinderen?
Heeft het kind misschien wat meer moeite dan andere kinderen om impulsen te onderdrukken (niet ieder kind is hetzelfde)? In feite geldt voor vechtsspeelgoed hetzelfde ais
voor ieder ander speelgoed; het is geschikt speelgoed zolang het spel niet te eenzijdig
wordt.
Centrum Spelmethodiek
I
Hogeschool van Unecht
ó
4.3
Variatie
Dit brengt ons bij
een volgend punt betreffende het belang van goed speelgoed voor de
ontwikkeling van het kind. Het is waardevol om er op te letten of er voldoende variatie is
in het speelgoedaanbod aan het kind. Is er speelgoed dat bijvoorbeeld alleen maar
stimulerend is voor de versundelijke ontwikkeling, dan ontbeert een kind de mogelijkheden om op de andere onrwikkelingsgebieden te oefenen. In de "Speelwijzer" van de
stichting Opvoedingsinformatie6 wordt heider uiteen gezet welk speelgoed welke
ontwikkelingsgebieden stimuleert. Er wordt in dit boekje een onderscheid gemaakt tussen
speelmateriaal dat een kind in en om het huis kan vinden en speelgoed dat ouders kunnen
aanschaffen in de speelgoedwinkel. Beide zijn belangrijk gereedschap voor het spel.
In grove lijnen stelt de stichting dat bouw- en constructiespeelgoed, puzzels, lotto, taai en
denkspelen vooral de verstandelijke ontwikkeling stimuleren. Gezelschapsspellen, fantasiematerialen (poppen, auto's etc.) en creativiteits- dan wel expressiematerialen (teken- en
knutselmaterialen) zijn vooral stimulerend voor de sociaal-emotionele ontwikkeling.
Bewegingsmateriaal (schommel, fiets, glijbaan, etc.) en zintuiglijke materialen
(rammelaar, bellenblaas etc.) stimuleren vooral de lichamelijke ontwikkeling.
Veel speelgoed kan ook op verschillende vaardigheden een appèl doen. Constructiespeelgoed kan bijvoorbeeld ook goed worden gebruikt als expressiemateriaal of om er uiteindelijk fantasiespel mee te spelen. De fiets (bewegingsspeelgoed) kan een prachtig paard
(fantasiemateriaal) worden in het cowboyspel. Speelgoed dat veel gebruiksmogelijkheden
in zich draagt, in de zin dat er op veel verschillende manieren kan worden gespeeld, is
derhalve aan te bevelen. Dit zijn veelal materialen die kinderen de kans geven vaardigheden op verschillende ontwikkelingsgebieden te oefenen. Speelgoed kan vooral bijdragen
aan een goede ontwikkeling van een kind wanneer het aanbod zodanig is samengesteld dat
de verschillende ontwikkelingsgebieden er allemaal mee gestimuleerd kunnen worden.
4.4
$emen spelen
Het is belangrijk om er op te ietten of er een goede balans is tussen speelgoed waarmèe
alleen kan worden gespeeld en speelgoed dat uitnodigt tot samenspel met andere kinderen.
Uit een onderzoek van de stichting Regioplan in opdracht van de Pressiegroep Kinderen
Voorrang' bleek dat kinderen vandaag de dag op veel iatere leeftijd zonder toezicht mogen
buiten spelen dan zo'n twintig jaar geleden. Dit geldt met name voor kinderen in de grote
steden. Buiten kom je echter veel gemakkelijker met andere kinderen in contact. Juist
omdat het samen speien veel minder vanzelfsprekend is, is het belangrijk dat ouders er
voor zorgen dat kinderen hun spel regelmatig delen met andere kinderen. Dat kan
ondermeer door ze van speelgoed te voorzien waarmee met anderen gespeeld kan (of zelfs
moet) worden.
De invloed van spelen met goed speelgoed op de ontwikkeling van een
kind
9
Kinderen van de basisschoolleeftijd vinden het vooral leuk om zich azn elkaar te meten.
Gezelschapsspelen zijn bij deze kinderen dan ook populair. Deze spelen zijn uitermate
geschikt om de sociaal-emotionele ontwikkeling te stimuleren. Je moet je aan de regels
houden, zoals je je ook in de dagelijkse sociale omgang aan gedragscodes moet
conformeren.
Je leert ook om met frustraties om te gaan,
je kunt immers niet altijd winnen.
Ouders
kunnen kinderen hierin ook een handje helpen. Het is heel belangrijk dat de nadruk niet
op het winnen of het verliezen wordt gelegd maaÍ op het gezeliig samen bezig zijn.
Volwassenen hoeven kinderen daarom niet altijd te laten winnen, al is het natuurlijk erg
frustrerend te ontdekken dat je telkens de mindere partij bent. Wanneer het niveau bij
ligt, kun je dat als volwassene bijvoorbeeld oplossen door de
regels zo aan te passen dat de volwassene of het oudere kind een extra "handicap" krUgt.
beide spelers ver uit elkaar
Het is vaak heel waardevol om het "mindere" kind dan zelf de regels te laten aanpassen.
Het zal dan ervaren dat het toevoegen of weglaten van bepaalde regels.het spel veel
minder aantrekkelijk maakt en inzien waarom regels zijn ingesteld.
Voor jonge kinderen is het vaak ook moeilijk om op hun beurt te wachten. Spelletjes
waarbij ieders beurt lang kan duren, kunnen dan beter nog niet worden gespeeld.
Spelletjes waarbij samenwerking tussen verschillende personen nodig is om het uiteinde-
lijke doel te bereiken zijn helemaal waardevol om kinderen de waarde van samenwerken
bij te brengen. Dit soort spelletjes zijn vooral geschikt voor kinderen die de basisschoolleeftijd nog niet hebben bereikt.
Om jg aan regels te kunnen houden en het winnen en verliezen goed door te hebben, moet
je ver genoeg zijn in je verstandelijke ontwikkeling. Als kinderen een jaar of zes zljn
maken zeeen grote stap in hun verstandelijke ontwikkeling. Dit is ondermeer de reden om
ze vanaf deze leeftijd te leren rekenen en schrijven. Voor kinderen jonger dan zeven zijn
de meeste gezelschapsspelletjes dan ook nog te moeilijk. De kleuter die "vals speelt" bij
het knikkeren op het schoolplein, begrijpt vaak niet eens dat hij de spelregels overtreedt.
Voor kleuters en oudere peuters vindt samenspel meestal plaats in de vorm van samen iets
bouwen of samen doen alsof. Speelgoed dat het samen bouwen en samen fantaseren
mogelijk maakt is op deze leeftijd heel gesehikt. Kinderen jonger dan drie jaar spelen
hoofdzakelijk nog naast elkaar of vinden het leuk om elkaar na te doen. Speelgoed gericht
op samenspel is voor deze jonge kinderen nog niet zo aan de orde.
Centrum Spelmethodiek
/
Hogeschool van Utrecht
10
5
Conclusie: Goed gereedschap is nodig Yoor een goede
ontwikkeling
Samenvattend zien we dat goed speelgoed een belangrijke bijdrage kan leveren aan een
goede spelontwikkeling en daarmee de algehele ontwikkeling op verschillende manieren
kan stimuleren. In principe kan ieder speelgoed goed speelgoed zijn. Het is vooral van
belang om er voor te zorgen dat het speelgoed goed aansluit bij het ontwikkelingsniveau
en de belevingswereld van kinderen. Het is daarom belangrijk dat de verkopers in de
speelgoedspeciaalzaak goed op de hoogte zijn van de spelontwikkeling om zodoende goed
te kunnen adviseren. Verder zijn er een aantal kenmerken van speelgoed die de speelwaarde van het speelgoed verhogen.
Zoals reeds werd genoemd heeft speelgoed vooral een hoge speelwaarde als het meerdere
gebruiksmogelijkheden in zich draagt (die het veelal ook mogelijk maken dat het
speelgoed met de kinderen "meegroeit") en zowel voor solitair als samenspel geschikt is.
Uiteraard is het ook belangrijk dat het speelgoedveilíg is. In Nederland zietde Keuringsdienst van Waren hier nauwlettend op toe. Speelgoed moet ook duurzaam zijn, tegen een
stootje kunnen.
Tenslotte is het belangrijk dat het speelgoed uitnodigend is. Kleur en vorm spelen in dit
opzicht een belangrijke rol. Voor jonge kinderen zijn primaire kleuren heel aantrekkelijk,
maar wanneer kinderen wat ouder zijn vinden ze het steeds belangrijker dat het speelmateriaal ook echt lijkt en een realiteitsgetrouwe kleur heeft. Bovendien moeten de kleuren niet
zo "sshreeuwen" dat het de aandacht van de vorm afleidt. Gekleurde blokken zijn leuk en
prikkelend, maar wanneer het dak van een blokkenhuis uit te veel verschillende kleuren
bestaat, zie je bijna niet meer dat het een dak is. Ook zie je nog wel eens dat speelgoed
overdadig wordt gedecoreerd. Op een echte auto staan geen bloemen geschilderd, waarom
wel op de speelgoedauto? Een echte telefoon heeft geen ogen of wieldes. Zeker voor
jonge kinderen is het van belang dat de vormgeving zo eenvoudig is dat het object ook als
zodanig herkenbaar is.
Ook volwassenen werken het liefst en meesï efficiënt met goed gereedschap. Op het
gebied van spel is er voldoende goed gereedschap te vinden in de speelgoedwinkel. Het is
aan de volwassenen om het juiste gereedschap voor de juiste (ontwikkelings)klussen te
vinden. Wanneer dat adequaat gebeurt, speelt het kind niet alleen fijn maar speelt het ook
eoed.
De invloed van spelen met goed speelgoed op de ontwikkeling van een
kind 11
6
Bronnen
1. Van der Kooij, R. & Slaats-van den Hurk, W. (1991). Relations between parental
opinions and attitudes about chiid rearing and play. Play and Culture, Vol.4. 108-123
2. Rubin, K. H., Fein, G., & Vandenberg, B. (1983). Play. In P. H. Mussen (Ed'),
Handbook of Child Psychologlr: Vol. 4 (pp. 693-774). New York: Wiley.
3. Csikizentmihayli, M. (1975). Beyond boredom and anxietv. San Francisco:
Jossey-Bass.
4. De Wrjs, H. & de Groot, R. (1993). Speelgoed ontwerpen. In R. de Groot, E.G.M.J.
Hakvoort-Koomen, L. van der Poel. H. Rost , M.A. Veldhoven (red.), Speelblokken
Alphen aan de Rijn: Samsom HD ljeenk Willink BV.
5. Stichting Speel Goed Nederland. Diverse folders uit de serie: Het kind en zijn
spel.
Amsterdam
6. Stichting JWI/ Opvoedingsvoorlichtine Q99q. Speelwijzer. Amersfoort.
7. Spek, M. van der & Noyon, R. (1993). Uitgeknikkerd. opgehoepeld: Een onderzoek
naar de bewegingsvrUheid van kinderen op straat. Amsterdam: Luna Negra BV.
GOEDSPG.NOT /19T196
Centrum Spelmethodiek
/
Hogeschool van Utrecht
12