Rechten voor kinderen van slachtoffers van mensenhandel

Rechten voor kinderen van
slachtoffers van mensenhandel
Inleiding
In deze folder vindt u informatie over de rechten van kinderen van slachtoffers van
mensenhandel. Het gaat specifiek over kinderen van buitenlandse slachtoffers omdat zij tegen
tal van problemen aanlopen. Die hebben te maken met de onzekere rechtspositie waarin zij vaak
verkeren waardoor zij minder toegang hebben tot voorzieningen. Deze brochure biedt
hulpverleners die met slachtoffers van mensenhandel en hun kinderen in aanraking komen,
handvatten om te werken aan de positieverbetering van de kinderen. In de folder wordt steeds
het woord ‘moeder’ gebruikt, maar natuurlijk zijn er ook vaders die kinderen opvoeden. Hun
rechten zijn hetzelfde, daarom kan overal waar ‘moeder’ staat ook ‘vader’ worden gelezen.
Verblijfsstatus
Alleenstaand moederschap
Wanneer een slachtoffer van mensenhandel niet de Nederlandse nationaliteit heeft, is het kind
volgens het verblijfsrecht een vreemdeling. Dit geldt ook voor kinderen die in Nederland worden
geboren. Om hier legaal te verblijven kan de moeder voor het kind een verblijfsvergunning voor
gezinshereniging aanvragen. Als het slachtoffer een B9-status heeft is zij vrijgesteld van de
legeskosten van 188 euro. Het kind krijgt dan een tijdelijke verblijfsvergunning. Heeft zij eenmaal
voortgezet verblijf, dan kan zij dit ook voor haar kind aanvragen. De moeder moet dan, anders
dan in de B9-procedure, de kosten van 188 euro zelf dragen.
Gezinshereniging
Als de moeder kinderen heeft in het land van herkomst kan zij met een B9-status haar kinderen
via gezinshereniging naar Nederland halen. Zij is dan ook vrijgesteld van de legeskosten van 830
euro die normaal betaald moeten worden. Gezinshereniging is vaak een lange en lastige
procedure. Het is bijvoorbeeld moeilijk om de juiste papieren te verkrijgen, zoals een
geboorteakte of paspoort. Er moet daarbij een behoorlijk bedrag worden neergeteld voor
dergelijke papieren evenals voor de vliegreis van het kind. Dit is vaak moeilijk op te hoesten voor
de doelgroep. Let op: na gezinshereniging is het niet zeker of moeder en kind een permanente
verblijfsstatus krijgen. FairWork en CoMensha kunnen hierover adviseren en vragen
beantwoorden.
Vaderschap
Wanneer de vader van het kind de Nederlandse nationaliteit of een status regulier verblijf heeft
en het kind voor de geboorte heeft erkend, krijgt de baby bij de geboorte dezelfde verblijfsstatus
als de vader. Sinds maart 2009 kan hij het kind nog tot het zevende levensjaar erkennen en
ontvangt het kind alsnog de Nederlandse nationaliteit. Na het zevende levensjaar is er voor het
erkennen van vaderschap bewijs van verwekkerschap nodig, bijvoorbeeld door gebruik te maken
van een vaderschaptest. Als de vader op de hoogte is van het bestaan van het kind, moet hij het
kind binnen een jaar erkennen.
Onderwijs
Rechten en plichten
Kinderen zijn verplicht naar school te gaan, maar hebben daarentegen ook recht op onderwijs. De
leerplicht houdt in dat minderjarigen in Nederland verplicht zijn onderwijs te volgen als ze tussen
de 5 en 16 jaar zijn. Dit geldt dus ook voor kinderen van slachtoffers van mensenhandel,
asielzoekers, vluchtelingen en alleenstaande minderjarige vreemdelingen. Wanneer slachtoffers
van mensenhandel geen B9 of een andere status meer hebben, moeten hun kinderen nog wel
naar school. Minderjarige kinderen hebben recht op onderwijs tot hun achttiende levensjaar, ook
wanneer ze niet langer leerplichtig zijn.
Als de leerplicht na de zestiende verjaardag stopt, wordt deze opgevolgd door de
kwalificatieplicht. Dit houdt in dat jongeren tot hun achttiende verjaardag de plicht hebben om
met een kwalificatie het onderwijs te verlaten. De kwalificatie laat zien naar welk
vervolgonderwijs of waar zij op de arbeidsmarkt kunnen door- en instromen. Een kwalificatie is
minimaal op mbo-2 of havo-niveau en impliceert voor leerlingen een startpunt voor hun
loopbaan.
Schoolgeld
Schoolgeld is een bedrag dat ouders jaarlijks aan de onderwijsinstelling betalen voor extra
activiteiten, zoals kerstfeest of een sportdag. Ouders ontvangen jaarlijks een brief waarin de
hoogte van het schoolgeld wordt vermeld. Niet iedereen is verplicht te betalen. De meeste
scholen hebben een reductie- en kwijtscheldingsregeling waarbij wordt gekeken naar het
inkomen van de ouders. Mogelijk kunnen ook slachtoffers van mensenhandel van de plicht
worden vrijgesteld.
Soms organiseert de school een schoolreisje en/of buitenschoolse activiteit waar extra kosten
aan verbonden zijn. Meestal heeft de school of de gemeente geld gereserveerd voor ouders die
deze kosten niet kunnen dragen, zoals sommige slachtoffers van mensenhandel. Om van deze
regeling gebruik te maken kan contact op worden genomen met de leerkracht of, indien
aanwezig, schoolmaatschappelijk werk.
Pagina 2 van 6
Medische voorzieningen
Met status
Nederlanders zijn volgens de Zorgverzekeringswet verplicht een ziektekostenverzekering af te
sluiten. Slachtoffers van mensenhandel met een B9-status vallen onder deze wet. De overheid
stelt de inhoud van het basispakket vast; hieronder vallen de meeste kosten voor huisarts,
specialist, ziekenhuis en apotheek. Iedereen mag zelf bepalen bij wie hij de verzekering afsluit. De
hoogte van de vergoeding is afhankelijk van de verzekeraar. Als een ouder verzekerd is, is het kind
automatisch tot zijn achttiende levensjaar meeverzekerd, ook met de aanvullende verzekeringen.
Het kind moet na de geboorte wel worden aangemeld bij de betreffende zorgverzekeraar. Dit kan
tot drie maanden na de geboorte. De basisverzekering is verplicht, aanvullende verzekeringen
niet. In de praktijk blijkt dat slachtoffers van mensenhandel en hun kinderen relatief vaak
medische *hulp nodig hebben. Het is daarom raadzaam te bekijken of een aanvullende
verzekering wenselijk is.
Zonder status
Mensen zonder geldige verblijfsstatus hebben echter geen recht op een basisverzekering volgens
de Zorgverzekeringswet, dit staat in de Koppelingswet. Maar medische noodzakelijke hulp kan
niet worden geweigerd, en zeker niet aan kinderen. De patiënt is dan overigens wel zelf
verantwoordelijk voor de betaling van de kosten. Wanneer iemand niet in staat is om te betalen,
kan een zorgaanbieder onder voorwaarden aanspraak maken op een financiële vergoeding van
oninbare kosten. Deze regeling word door CVZ (College voor zorgverzekeringen) uitgevoerd. CVZ
heeft per regio een aantal ziekenhuizen en apotheken gecontracteerd die deze medische hulp
moeten bieden. Voordat men een zorgverlener bezoekt is het raadzaam de website van CVZ te
raadplegen om te checken welk ziekenhuis in de buurt gecontracteerd is. De kans om direct
geholpen te worden is hierdoor groter. Hoewel medisch noodzakelijke hulp niet geweigerd mag
worden,komt dit in de praktijk wel voor. Op de website van het CVZ staat deze informatie onder
‘financiering’.
Zwangerschap en bevalling
Kosten voor zorg bij zwangerschap en (na) de bevalling worden voor honderd procent vergoed. Dit
omvat de controles, echo’s en bezoeken bij de verloskundige en verblijf in het ziekenhuis
vanwege een zwangerschap. Ook kraamzorg valt hieronder, mits op tijd geregeld. Dit geldt ook
voor vrouwen met een B9-status of zij die niet onder de Zorgverzekeringswet vallen.
De verloskundige kan op sociale en/of medische gronden een aanvraag doen om moeder en kind
na de bevalling een paar dagen langer in het ziekenhuis te laten verblijven. Dit gebeurt
bijvoorbeeld als het slachtoffer op een onrustige plek woont. Zij huurt bijvoorbeeld een kamer in
een huis met veel andere bewoners of verblijft in een drukke crisisopvang. Het kan ook gaan om
de lichamelijke gesteldheid van de moeder.
Pagina 3 van 6
Sociale voorzieningen
In Nederland betaalt de overheid mee aan de kosten voor opvoeding en verzorging van kinderen
tot en met 18 jaar. De algemene kinderbijslagwet (AKW) regelt of een ouder voor zijn kind
kinderbijslag kan krijgen en hoeveel. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) voert de wet uit.
Recht op kinderbijslag
Indien een ouder ingezetene is van Nederland heeft het gezin recht op kinderbijslag. Word je in
Nederland geboren, bezit je de Nederlandse nationaliteit en woon je in Nederland dan ben je
automatisch een ingezetene. Wanneer niet het geval, dan beoordeelt de SVB of een van de
ouders ingezetene is. Dit laat de SVB van de volgende factoren afhangen: economische,
juridische of sociale binding met Nederland. In de praktijk blijkt dat onder meer wordt gekeken
naar het hebben van werk en eigen inkomen, het huren of bezitten van een zelfstandige woning,
het volgen van een studie, bezig zijn met vrijwilligerswerk en/of verenigingsleven en binding met
familie in Nederland.
Vrouwen met een B9-status worden meestal niet beoordeeld als ingezetenen van Nederland en
hebben daarom geen recht op kinderbijslag. Dit omdat de B9-status een tijdelijke status is. Voor
een gezin is het sowieso moeilijk rondkomen, maar zonder kinderbijslag helemaal. Tegen een
afwijzing van een aanvraag voor kinderbijslag kan bij de SVB bezwaar worden gemaakt. FairWork
weet uit eigen ervaring dat bezwaar maken soms loont. Als dit alsnog wordt afgewezen is het
mogelijk een gespecialiseerde advocaat in de arm te nemen. Zo nodig kan FairWork
doorverwijzen naar gespecialiseerde advocaten.
Kinderbijslag aanvragen
Na de geboorte van een kind ontvangt de ouder de aanvraagformulieren voor kinderbijslag
vanzelf thuis. Binnen Nederland geeft de gemeente namelijk gegevens van de ouders en die van
de baby na de aangifte van de geboorte door aan de SVB. Na afloop van ieder kwartaal wordt de
kinderbijslag automatisch op de bankrekening gestort.
Als de ouder niet of pas in Nederland is, moet de ouder zelf een aanvraagformulier opvragen bij
de SVB. Dit kan via de website van de SVB of telefonisch via het regionale kantoor. Zie www.svb.nl
Kindgebonden budget
Een kindgebonden budget is een maandelijkse financiële toelage voor gezinnen. Het bedrag is
per kind, afhankelijk van de hoogte van het inkomen. Het komt bovenop de kinderbijslag. Dit
betekent dat wanneer er geen recht op kinderbijslag is, er ook geen recht is op kindgebonden
budget. Het kindgebonden budget geldt voor kinderen tot 18 jaar. Het geld is voor de
ontplooiing en ontwikkeling van het kind.
Het kindgebonden budget word maandelijks uitgekeerd. Meestal hoeft de cliënt het
kindgebonden budget niet zelf aan te vragen. Als voor 1 januari geen bericht is ontvangen, kan
men het beste contact opnemen met de Belastingdienst. De Belastingdienst hanteert dezelfde
normen als de SVB om te bepalen of iemand ingezetene is.
Pagina 4 van 6
Kinderopvangtoeslag
Ouders kunnen via de Belastingdienst kinderopvangtoeslag ontvangen. Het gaat om werkende
of studerende ouders die gebruikmaken van formele kinderopvang, zoals een kinderdagverblijf of
gastouderbureau. De hoogte van de toeslag is afhankelijk van de draagkracht van de vader en
moeder.
Ouders kunnen via www.toeslagen.nl de kinderopvangtoeslag aanvragen. De ervaring leert dat
voor ouders met een tijdelijke verblijfsstatus, zoals de B9-vergunning, aanvragen moeizaam
verlopen. Omdat de kinderopvangtoeslag vaak een groot bedrag is, is het belangrijk de
gevraagde gegevens zorgvuldig in te vullen. Maandelijks wordt namelijk een voorschot betaald
dat is gebaseerd op de gegevens die de aanvrager zelf heeft aangeleverd. Na afloop van het
belastingjaar wordt de definitieve hoogte vastgesteld. Als het geschatte jaarinkomen hoger blijkt
te zijn dan is geschat, moet er worden terugbetaald.
Ontspanning
Het is belangrijk dat kinderen zich kunnen ontspannen. Van buitenschoolse activiteiten zoals
sporten, het maken van muziek of knutselen kunnen zij ook veel leren. Bijvoorbeeld het opdoen
van sociale contacten, aanleren van sociale vaardigheden en het vergroten van het
zelfvertrouwen. Vaak kan het ook afleiding bieden als ze thuis in een lastige situatie verkeren. Dit
geldt dus ook voor kinderen van slachtoffers van mensenhandel.
In Nederland zijn er talloze mogelijkheden om vrije tijd in te delen met iets waarvoor een kind
zich interesseert. Hier hangt vaak wel een prijskaartje aan. Om toch vrij te kunnen kiezen hebben
een aantal gemeenten een speciale jeugdpas voor schoolgaande kinderen. De pas zorgt ervoor
dat sporten of een andere hobby betaalbaar is. Kinderen van ouders met een tijdelijke
verblijfsvergunning krijgen meestal via de bijstandsuitkerende instantie van de ouders een
dergelijke pas. Wanneer het niet automatisch gebeurt, kan deze aangevraagd worden via de
instantie die de uitkering regelt. Gemeenten die dergelijke passen niet verstrekken hebben vaak
potjes bij lokale sportverenigingen en andere hobbyclubs. Kinderen die niet de Nederlandse
nationaliteit hebben en waarvan de ouders niet in bezit zijn van een geldige verblijfsvergunning
hebben geen recht op een dergelijke pas.
Ook buurthuizen hebben vaak een aanbod van verschillende (creatieve) activiteiten. Het is
gebruikelijk daar naar binnen te lopen om een kijkje te nemen. De kosten voor de activiteiten zijn
doorgaans laag. Wanneer iemand geen inkomen heeft kan hier rekening mee worden gehouden.
In de praktijk wordt dit het snelst geregeld als de hulpverlener hierover contact opneemt met het
buurthuis.
Als men voor een reductieregeling in aanmerking wil komen of een aanvraag voor bijzondere
bijstand bij de sociale dienst wil doen, is het belangrijk aan te tonen dat het geld, dat er wel is, op
een verantwoorde manier is uitgegeven.
Pagina 5 van 6
Lijst met relevante internetadressen
www.cvz.nl Site van College van zorgverzekeraars. Onder ‘financiën’ is te vinden hoe en waar
kinderen en volwassenen zonder geldige verblijfsdocumenten noodzakelijk medische hulp
kunnen krijgen.
www.svb.nl Site van de Sociale Verzekeringsbank die de kinderbijslag regelt. De
aanvraagformulieren kunnen hier worden opgevraagd.
www.toeslagen.nl Via deze site kan ondermeer de aanvraag voor het kindgebondenbudget en
kinderopvangtoeslag worden gedaan. Ook worden de selectiecriteria genoemd.
www.kcjg.nl Dit is het Kennisnetwerk Centra Jeugd en Gezin. Om naar de lokale centrumsites te
surfen klik op ‘links’. Op de lokale sites is informatie te vinden over kindergezondheidscentra,
welzijnsactiviteiten en mogelijkheden voor opvoedingsondersteuning in de regio.
www.ecpat.nl De site van ECPAT/Defence for Children biedt informatie over de rechten van
kinderen op het gebied van jeugdzorg, vreemdelingen- en jeugdstrafrecht.
Deze folder is mede mogelijk gemaakt door:
Pagina 6 van 6