prednison - Sint Maartenskliniek

Prednison:
vriend of
vijand?
Het is een paardenmiddel! Zo reageren veel
mensen als ze horen dat iemand prednison
voorgeschreven krijgt. Maar is die reactie
wel terecht?
Zoals bij veel geneesmiddelen geldt ook bij het voorschrijven van prednison dat de dosis en de behandelduur bepalen of een geneesmiddel veel bijwerkingen
geeft. De bijwerkingen bij een hoge maar kortdurende
dosering vallen mee en ook bij een langdurige, maar
lage dosis prednison lijken de bijwerkingen hanteerbaar.
De bijnieren
Om de werking van prednison goed te kunnen begrijpen, is het eerst goed om meer te weten te komen van
de werking van de bijnieren. Hoewel de bijnieren als
kleine driehoekige kapjes bij (eigenlijk op) de nieren
liggen, hebben ze weinig of niets met de nieren te maken. De bijnieren functioneren volkomen zelfstandig. Ze
zorgen vooral voor de productie van hormonen.
Hormonen zijn een soort boodschappersstofjes van ons
lichaam. Zo produceert de binnenkant van de bijnieren
ons stresshormoon adrenaline. De buitenkant van de
bijnieren, ook wel cortex genoemd, maakt ook hormonen aan: corticosteroïden (genoemd naar de cortex).
Corticosteroïden
Grofweg zijn er drie soorten corticosteroïden te onderscheiden:
1) corticosteroïden die de hoeveelheid zout in ons lichaam regelen;
2) corticosteroïden die fungeren als geslachtshormoon
(testosteron en oestrogenen);
3) zogenoemde glucocorticosteroïden.
De glucocorticosteroïden zorgen niet alleen voor de
stofwisseling van eiwitten, vetten en suikers, maar ook
voor het dempen van ontstekingen. De belangrijkste
glucocorticosteroïd is cortisol (hydrocortison).
Rond 1950 lukte het de microbioloog Arthur Nobile om
cortisol te isoleren. Het nadeel van cortisol is echter dat
34
638290_.indd 34
REUMA
magazine.nl
15-9-2015 15:01:36
geneesmiddelen
het niet alleen als glucocorticosteroid werkt
en zo ontstekingen dempt, maar dat het
ook de hoeveelheid zout in het lichaam
sterk beïnvloedt. Daarom hebben later verschillende wetenschappers nieuwe vormen
van cortison ontwikkeld die veel specifieker
op de ontsteking werken en minder op de
zouten. Voorbeelden hiervan zijn prednison, prednisolon en dexamethason.
Enthousiast
Toen prednison in 1955 voor het eerst op
de markt kwam, reageerde men enthousiast. Prednison wist binnen korte termijn de
klachten van veel mensen met een ontsteking te verminderen. In die jaren was nog
maar weinig bekend over de bijwerkingen
en werd prednison te hoog gedoseerd en
te lang gegeven. Toen bleek dat het langdurig gebruik van (hoog gedoseerd) prednison ook bijwerkingen met zich meebracht,
was het oorspronkelijke enthousiasme ver te
zoeken. Prednison werd opeens als een
paardenmiddel gezien, alleen geschikt
voor hoge nood. De laatste decennia is
men daarop teruggekomen. Prednison is
erkend als een waardevol geneesmiddel
om snel ontstekingen te verminderen. Wel
moeten bij langdurig gebruik (zeker in hogere doses) aanvullende maatregelen worden genomen om de kans op bijwerkingen
te verminderen.
Gunstige effecten
Prednison (en prednisolon) is belangrijk bij
de behandeling van reumatische aandoeningen zoals reumatoïde artritis, jicht, systeemziekten en polymyalgia rheumatica.
Het middel wordt daarnaast bij vele an-
dere aandoeningen toegepast waaronder
astma, huidziekten en darmziekten.
Behalve dat het een snel ontstekingsremmend effect heeft, zorgt prednison (zeker in
het vroege stadium van reumatoïde artritis)
voor remming van schade aan de gewrichten. Omdat prednison zo snel werkt, wordt
het vaak gebruikt bij de begin van de ziekte en als de aandoening even opvlamt.
Ook kan prednison worden toegepast bij
vrouwen met een kinderwens.
Prednison of prednisolon?
In ons lichaam is eigenlijk alleen prednisolon actief. Toch kunnen prednison en prednisolon allebei van nut zijn, omdat de lever
prednison snel omzet in prednisolon. Om
niet afhankelijk te zijn van deze omzetting
wordt in de apotheek doorgaans prednisolon gegeven.
De bijwerkingen
Bij kortdurend gebruik van prednison kun je
last krijgen van maag- en/of darmklachten.
Ook zijn er mensen die ervaren dat hun
stemming verandert. Sommige mensen
worden energieker, rustelozer of prikkelbaarder, andere daarentegen somberder.
Daarnaast kan het voorkomen dat door het
gebruik van prednison een wondje of een
infectie minder goed geneest. Tot slot kan
bij iemand met suikerziekte de bloedsuiker
ontregeld raken.
Wanneer prednison langer wordt gebruikt,
worden sommige mensen wat dikker. Dit
kan komen doordat de vetstofwisseling
verandert, maar ook doordat je meer trek
krijgt en daardoor meer gaat eten. Let
daarom bij langdurig gebruik van predni-
Bart van den Bemt is apotheker van de Maartensapotheek, de poliklinische apotheek van de Sint Maartenskliniek in Nijmegen. De
Sint Maartensapotheek is de enige openbare apotheek in
Nederland, die in reumatologie, orthopedie en revalidatie is gespecialiseerd. Kijk voor meer info op www.maartenskliniek.nl.
son extra op eetgewoonten. Regelmatig
krijgen mensen een opgezwollen (‘vollemaans’) gezicht. Veel mensen ervaren dit
als een belangrijk nadeel van de behandeling. Niet alleen vanwege het uiterlijk,
maar ook omdat de buitenwereld denkt dat
het voorspoedig met je gaat, terwijl je je
helemaal niet zo lekker voelt.
Een ander belangrijk punt bij langdurig
gebruik van prednison (zeker in doseringen
boven de 7,5-15 mg/dag) is het feit dat
prednison er voor zorgt dat de botten wat
brozer worden. Hierdoor kan de kans op
een botbreuk toenemen. Dit is dan ook de
reden dat mensen die langdurig prednison
gebruiken, soms tabletten moeten slikken
om de botontkalking tegen te gaan. Vaak
zijn dat wekelijkse tabletten met alendroninezuur of risendroninezuur. Bij deze tabletten is het altijd raadzaam om ook vitamine
D te gebruiken.
Nog twee tips
Tot slot nog twee tips. Zoals eerder vermeld
maakt ons lichaam ook lichaamseigen
prednison: het cortisol. De hoeveelheid
cortisol in het bloed is ‘s ochtend hoger
dan ‘s middags of ‘s avonds. Wanneer je
een tabletje prednison moet slikken, is het
handig mee te gaan in deze natuurlijke
schommelingen en daarom ‘s ochtend het
tabletje prednison of prednisolon in te nemen. Dat geldt vooral wanneer je minder
goed slaapt door de prednison. Stop daarnaast nooit abrupt (en zonder overleg met
jouw arts) met een prednisonkuur, zeker niet
bij langdurig gebruik (langer dan drie weken) of bij hogere doseringen. Het lichaam
is dan gewend aan het feit dat er ‘extra’
cortisol wordt toegediend. Na een abrupte
stop daarmee raakt het nieuw ingestelde
evenwicht verstoord. Dit kan leiden tot diarree, zwakte en/of misselijkheid.
Bart van den Bemt
REUMA
magazine.nl
638290_.indd 35
35
15-9-2015 15:01:36