Waarom zijn er seizoenen?

Waarom zijn er seizoenen?
Waarom zijn er seizoen?
Vorig weekeinde was het ineens zover. Volop zomer op
zaterdag met ruim 24 graden en een zonnetje, de dag erna was
het herfst met 15 graden en gemiezer. Waarom zijn er seizoenen
op aarde? Zijn er ook seizoenen op andere planeten? In deze
blog een antwoord op deze twee vragen.
Seizoenen op aarde
Dat de aarde seizoenen kent
is hoofdzakelijk te danken
aan het feit dat de aarde
niet recht staat. De aarde
staat in een hoek van 23,5
graden. Dit joemen we de
‘axiale hoek’ Hoe dit is
gekomen weten wetenschappers
niet precies. Waarschijnlijk
is het een flinke botsing
geweest met een ander object
in de tijd dat de aarde zich vormde uit materie – van een
geëxplodeerde ster – waaruit ons zonnestelsel is ontstaan.
Het zit zo. Stel je de aarde voor als een bal. Steek een stok
in de bovenkant (noordpool) recht naar de onderkant (zuidpool)
van de bal. Pak dan de stok en zet de bal 23,5 graden naar
links. Dat is op de klok ca 4 minuten voor 12.
Omdat de aarde in een (bijna) cirkel om de zon draait krijg je
dat aan een kant van de baan de bovenkant – het noordelijk
halfrond – het dichtst bij de zon staat. Dit is 21 juli. Het
is
dan
warmer
en
dus
zomer.
Aan
precies
de
tegenovergestelde kant van de baan staat de onderkant van de
aarde – het zuidelijk halfrond – het dichtst bij de zon en is
het daar zomer. Dit gebeurt op 21 december. Aan beide kanten
tussenin staan de polen even ver van de zon en is het op of
rond 20 maart en op of rond 23 september het begin van het
voorjaar, respectievelijk de herfst . De zon staat dan
loodrecht op de evenaar. Op deze data zijn de dagen en de
nachten overal op de wereld even lang. Dit noemen we de
(lente- en herfst-) equinox. Op het zuidelijk halfrond is het
precies andersom.
Iets te abstract? Kijk dan dit filmpje van Youtube.
Seizoenen op andere planeten
Zon – Mercurius – Venus – Aarde – Mars – Jupiter –
Saturnus – Uranus – Neptunus
Het verst van de zon staat Pluto, die geen planeet meer
wordt genoemd, maar onder de dwergplaneten wordt
gerekend
Elke planeet in ons zonnestelsel kent seizoenen. Die
zijn vaak anders zoals wij die hier op aarde kennen met
een lente, zomer, herfst en winter. Er zijn twee
oorzaken van seizoenen op een planeet aan te wijzen. De
eerste oorzaak is de helling van de as van de planeet,
de axiale as. De tweede is dat de baan die sommige
planeten om de zon maken niet zuiver rond is, maar
elliptisch. Dat betekent dat de planeet in zijn ronde om
de zon soms dichter bij de zon staat en soms er verder
van af. Een elliptische baan beïnvloedt het gehele
klimaat van de planeet. Omdat de baan van de aarde
(bijna) rond is, is het algemene klimaat op aarde
redelijk stabiel.
Mercurius en Venus
Mercurius en Venus staan het dichtst bij de zon. Omdat ze een
baan hebben die tussen de aarde en de zon loopt, noemen we ze
wel de binnenplaneten. Mercurius draait zo’n kleine baan dat
het moeilijk te zeggen is welke seizoen het is. Op Venus zijn
wel iets van seizoenen. Venus heeft een axiale hoek van -3
graden en dat heeft niet zo veel effect.
Mars
Op Mars zijn de seizoenen extreem. De afstand van de zon
varieert in een Mars-jaar (een rondje om de zon) tussen de
grofweg 200 miljoen kilometer en 250 miljoen kilometer.
Bovendien heeft Mars een axiale hoek die groter is dan die van
de aarde, nl 25,19 graden. Een Mars jaar duurt 1,88 ‘Aarde
jaar’, de seizoenen duren dan ook langer. Op het Noordelijk
halfrond duur de lente 7 maanden, de zomer 6 manden de herfst
5,3 maanden en de winter slechts 4. Dat de seizoenen niet
precies even lang zijn ligt aan de elliptische baan. Het
blijft trouwens altijd wel koud op Mars. In de zomer wordt het
soms 20o C, en daalt het ’s nachts naar – 100o C.
Jupiter
Jupiter kantelt net als Venus maar -3 graden. Dat heeft
nauwelijks invloed. Vanwege de afstand tot de zon zijn er wel
seizoenen. Die duren 3 Aarde jaren.
Saturnus
Saturnus staat in een hoek van 26,75 graden, vergelijkbaar met
de aarde. Er zijn dus ook vier seizoen op Saturmus. Deze duren
zeven jaar. Op deze gasreus merken ze er niet veel van. Als
gevolg van seizoensinvloeden wisselt het klimaat
niet zo
veel.
Uranus
Uranus heeft een vrijwel cirkelvormige baan. De as van Uranus
is maar liefst 82 graden gekanteld. Hij hangt zowat op zijn
zij. Een seizoen duurt hier 20 jaar en het weer wisselt sterk,
een jaar 84 Aardse jaren. Een ding is zeker, het is er altijd
heel koud.
Neptunus
Neptunus heeft een kanteling van 28,5 graden, lijkt op de
aarde dus. Neptunus is de verste planeet van ons zonnestelsel.
Over de seizoenen op Neptunus is niet veel bekend. Hoewel
wetenschappers zeggen dat beelden van de Hubble Space
Telescoop veranderingen tonen in de helderheid van de wolken
op het zuidelijk halfrond in de lente. Een seizoen op Neptunus
duurt 40 jaar.