Opleiding Duurzaam Gebouw : Akoestik : ontwerp en realisatie Leefmilieu Brussel DE AKOESTISCHE VERZWAKKINGSINDEX VAN MATERIALEN Manuel Van Damme Acoustical Expert – VK Group Doelstelling(en) van de presentatie ● Basis die de mogelijkheid biedt voor het kiezen van behandelingen voor akoestische isolatie. 2 Algemeen schema van de presentatie ● De akoestische indexen, ● Invloed van het materiaal op de geluidsgedragingen van enkele wand, ● Geluidsgedragingen van dubbele wanden ● Geluidsgedragingen van milieuvriendelijke materialen en uitvoeringsaanduidingen 3 Akoestische typering van materialen De akoestische verzwakkingsindex = “weerstand van 1 m² van een bouwelement tegen de doorgang van het ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT geluid” R ( dB ) 10 lg Energieinvallend E incidente E transmise 20 dB = verhouding E van 100 40 dB = verhouding van 10.000 60 dB = verhouding van 1.000.000 Energieovergebracht Energieweerkaatst Energiegeabsorbeerd 4 Akoestische typering van materialen Laboratoriummeting van de akoestische verzwakkingsindex bij luchtgeluiden 5 Montage de l’élément ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT 6 Laboratoriumopstelling van het te testen element Meting verplicht in laboratorium rechtstreekse weg ontvangst ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT emissie Voornaamste kenmerk van testcellen: uiterst zwakke flankerende overdracht 7 Types van geteste elementen in laboratorium Geteste elementen in het laboratorium en gekenmerkt door de verzwakkingsindex R : ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT Muren, binnenwanden, gevels, vloeren, plafonds, daken, schermen langs de autoweg, vensters, beglazing,deuren... 8 Laboratoriumopstelling van het te testen element Voor de kleine elementen : aangepaste opening ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT 9 Meting van de akoestische verzwakkingsindex Bepalingsprincipe van de akoestische verzwakkingsindex in het laboratorium. ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT Gebruikte geluidsbron : de roze ruis – zelfde energie per frequentieband 120 100 Niveau (dB) 80 60 40 20 0 100 125 160 200 250 315 400 500 630 800 1000 1250 1600 2000 2500 3150 4000 5000 Fréquence (Hz) 10 Meting van de akoestische verzwakkingsindex Bepalingsprincipe van de akoestische verzwakkingsindex Rw in het laboratorium. Men meet : ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT het emissieniveau L1 (roze ruis +/- 100 dB ), per 1/3 octaaf, het ontvangstniveau L2, per 1/3 octaaf, de nagalmtijd van de ontvangstzaal T, per 1/3 octaaf, de oppervlakte van het geteste element S en het volume van de ontvangstzaal V. Vanuit deze waarden berekent men R door : R L 1 L 2 10 lg S A A 0 . 161 V T R is dus geen eengetal-aanduiding maar wel een waarde per 1/3 octaaf: Zo heeft men het spectrum van waarden R tot 100, 125, 160... 5000 Hz. 11 Meting van de akoestische verzwakkingsindex: unieke waarde Rw 60.0 ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT 50.0 Unieke waarde Rw R (dB) 40.0 30.0 Procedure genormaliseerd door 20.0 ISO 717-1 10.0 0.0 100 125 160 200 250 315 400 500 630 Fréquence (Hz) 800 1000 1250 1600 2000 2500 3150 12 Akoestische indexen Typering van het geluid L geluidsdrukniveau (in dB) – bijv.: LAinstall,nT Typering van de geluidsabsorptie α absorptiecoëfficënt Typering van de geluidsisolatie (indexen met unieke waarden (w), in dB) Metingen in situ Metingen in laboratorium Contactgeluiden Luchtgeluiden L’nT,w DnT,w Gestandaardiseerd contactgeluidsdrukniveau gemeten in situ Gestandaardiseerde geluidsisolatie gemeten in situ tussen twee lokalen Geeft het geluidsniveau afkomstig van de onderkant van de vloer Geeft de vermindering van het gemeten geluid Ln,w Rw Contactgeluidsdrukniveau gemeten in het labo akoestische verzwakkingsindex gemeten in het labo Geeft het geluidsniveau afkomstig van de onderkant van de vloer Kenmerkt de aanleg van een materiaal of wand om de directe transmissie van het geluid af te zwakken Aanpassingstermen C en Ctr Overheersing hoge frequenties ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT Belang van het soort bron 80 75 70 Globaal geluidsniveau dB 65 60 Spectraalanalyse 55 50 8000 5000 3150 2000 1250 800 500 315 200 125 80 50 40 20 45 31,5 Overheersing lage frequenties freq. (Hz) 14 Aanpassingstermen C en Ctr IN ISO 717 Unieke waarde en B r u its à fr é q u e n c e s d o m in a n te s m o y e n n e s e t B r u its à fr é q u e n c e s d o m in a nACOUSTIQUE te s b a sDU s eBsÂTIMENT h a u te s aanpassingstermen C en Ctr Rw + C R w + C tr A c tiv ité s h u m a in e s ( p a r o le , r a d io , té lé v is io n … ) je u x d ’e n fa n ts D is c o th è q u e tr a fic a u to r o u tie r r a p id e ( > 8 0 tr a fic r o u tie r le n t ( u r b a in ) k m /h ) tr a fic fe r r o v ia ir e à v ite s s e m o y e n n e o u é le v é e a v io n s à r é a c tio n à c o u r te d is ta n c e tr a fic fe r r o v ia ir e à b a s s e v ite s s e a v io n s à r é a c tio n à g r a n d e d is ta n c e a v io n s à h é lic e s b r u it d e l’in d u s tr ie a v e c b r u it d e l’in d u s tr ie a v e c fr é q u e n c e s p r in c ip a le m e n t fr é q u e n c e s p r in c ip a le m e n t m e d iu m s e t a ig u ë s g ra v e s 15 Meting van de akoestische verzwakkingsindex: unieke waarde Rw 60.0 ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT 50.0 Unieke waarde Rw R (dB) 40.0 30.0 R spectrum aldus teruggebracht tot een eengetalswaarde Rw, gecorrigeerd door twee termen 20.0 Rw (C,Ctr) = 30 (-2;-3) dB 10.0 Module : zie www.normen.be 0.0 100 125 160 200 250 315 400 500 630 Fréquence (Hz) 800 1000 1250 1600 2000 2500 3150 16 Geluidsisolatie <> Verzwakkingsindex ontvangst ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT emissie 1. Rechtstreekse transmissie Labo : Rw X In situ : Rw DnT,w ontvangst emissie 2. Onrechtstreekse (of laterale) transmissies (DnT,w < Rw) De R-waarden gemeten in het laboratorium mogen dus niet rechtstreeks op het terrein gebruikt worden rekenmodellen ! Opgelet want de twee grootheden 17 worden in dB uitgedrukt! Akoestische typering van materialen De akoestische verzwakkingsindex = “weerstand van 1 m² van een bouwelement tegen de doorgang van het ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT geluid” R ( dB ) 10 lg Energieinvallend E incidente E transmise 20 dB = verhouding E van 100 40 dB = verhouding van 10.000 60 dB = verhouding van 1.000.000 Energieovergebracht Energieweerkaatst Energiegeabsorbeerd 18 De akoestische verzwakkingsindex Twee grote families in akoestische isolatie tegen luchtgeluid : 1. Massieve (of enkelvoudige) tussenwanden : pleisterblokken, betonblokken, cellenbeton, terracotta, gietbeton... 2. ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT Tussenwanden met skelet (of dubbele): houtskelet, metaal, houtplaten of gekartonneerde pleister enrobé de carton 19 De akoestische verzwakkingsindex van een massieve wand De massawet : de verzwakkingsindex van een enkelvoudige wand verhoogt met zijn ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT massa 20 Verzwakkingsindex afhankelijk van de frequentie De isolatiecurve vertoont 5 gebieden : ZONE C : 80.0 A B C 70.0 60.0 50.0 40.0 30.0 20.0 Variatie volgens R verhoogt met 6 dB door verdubbeling van de frequentie= wet van de frequentie 20 lg( mf ) In de praktijk, helling van4 tot 6 dB/oct. 10.0 Frequentie (Hz) 0.0 50 63 80 10 12 0 5 16 20 0 0 25 0 31 40 5 0 50 63 0 0 80 10 0 0 12 0 16 50 0 20 0 0 25 0 31 00 5 40 0 50 00 0 63 0 80 00 10 00 00 0 R (dB) R ( dB ) fct . m . 2 f ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT De isolatie wordt bepaald door de massa en de frequentie Gebied C dikwijls tussen 100 Hz en 3kHz 21 Verzwakkingsindex afhankelijk van de frequentie De isolatiecurve vertoont 5 gebieden : ZONE D : 80.0 A B C D 70.0 De isolatie vertoont een daling bij de kritieke frequentie die afhankelijk is van het type materiaal, zijn dikte en zijn stijfheid. Hoe harder het materiaal, hoe laag wordt fc en hoe dieper het dal. 50.0 40.0 indien de kritieke frequentie in een gebied is waar het oor gevoelig is wordt de daling van de isolatie duidelijk waargenomen. 30.0 20.0 10.0 Frequentie (Hz) 0.0 50 63 80 10 12 0 5 16 20 0 0 25 0 31 40 5 0 50 63 0 0 80 10 0 0 12 0 16 50 0 20 0 0 25 0 31 00 5 40 0 50 00 0 63 0 80 00 10 00 00 0 R (dB) 60.0 → Opgelet voor materialen waar 100 Hz < fc < 3000 Hz ! Verzwakkingsindex afhankelijk van de frequentie 80.0 A B C D 70.0 50.0 De reëel Rw < Rw die gegeven zou worden indien enkel de massa van de wand zou inwerken. 40.0 30.0 Men moet dus vermijden om zich op de experimentele massawet alleen te baseren. 20.0 10.0 Frequentie (Hz) 0.0 50 63 80 10 12 0 5 16 20 0 0 25 0 31 40 5 0 50 63 0 0 80 10 0 0 12 0 16 50 0 20 0 0 25 0 31 00 5 40 0 50 00 0 63 0 80 00 10 00 00 0 R (dB) 60.0 Tabel van kritieke frequenties Kritieke frequentie voor verschillende materialen Longitudinale snelheid c1ACOUSTIQUE (m/s) DU BÂTIMENT Materiaal 2 c fc = 1.9hc1 Staal 5050 Aluminium 5150 Glas 4900 Beton 3400 Volle baksteen 3000 Pleisterkalk 2400 Lood 1250 Met : fc : c : h : c1 : kritieke frequentie van het materiaal (Hz), snelheid van het geluid in de lucht = 340 m/s, dikte van het materiaal (m), long. snelheid van het geluid in het materiaal (m/s) Voorbeeld: voor een glasblad van 8 mm : fc = 340²/(1.9*0.008*4900) = 1552 Hz Kritieke frequentie voor de courante materialen ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT Lichte en soepele platen (v.b. gipsplaten) Zware blokken Lichte blokken b.v. gipstegels, celbetonblokken 100 Hz 400 Hz lage 2500 Hz hoge 25 Rw van enkelvoudige wanden : blokken (tegels) van gips DU BÂTIMENT kritieke ACOUSTIQUE frequentie 26 Massieve gipsblokken, bepleisterd : 70 mm Rw = 30 dB 70 mm akoestisch Rw = 35 dB 100 mm Rw = 38 dB Volumieke massa : 950 kg/m³ « Zware » blokken : 1100 –1250 kg/m³ Invloed van de afwerking de buitenkant Rw des parois simplesaan : blocs de plâtre ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT 27 Rw van enkelvoudige wanden : celbetonblokken ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT Volumieke massa : 550 kg/m³ Licht vanuit akoestisch oogpunt 28 Bron YTONG Bron YTONG Rw van enkelvoudige wanden : celbetonblokken ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT Celbeton, massieve blokken 550 kg/m³, bepleisterd : Blokken 100 mm Rw = 41 (-1;-4) dB (vierkantjes) Blokken 150 mm Rw = 44 (-2;-4) dB (kruisjes) Blokken 200 mm Rw = 49 (-1;-4) dB (plusteken) Source YTONG 29 Rw van enkelvoudige wanden : geëxpandeerde kleiblokken ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT 30 Beton van geëxpandeerde klei, holle blokken, geplafonneerd : Blokken 90 mm Rw = 40 (-1;-3) dB Blokken 140 mm Rw = 44 (0;-3) dB Blokken 190 mm Rw = 47 (0;-4) dB Invloed van bepleistering op de gemetselde blokken ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT Source YTONG 31 Invloed van bepleistering op de gemetselde blokken Celbetonblokken 14 cm ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT zonder pleister Rw = 25 (-1;-4) één bepleisterde kant Rw = 43 (-1;-4) 2 bepleisterde kanten Rw = 44 (0;-3) Hoe poreuzer het blok, hoe duidelijker de verbetering 32 Rw van enkelvoudige wanden : terracottablokken ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT 33 Volumieke massa : 1100 – 1500 kg/m³ Rw van enkelvoudige wanden : kalkzandsteenblokken Enkelvoudige wanden : kalkzandsteenblokken (massief) Bepleisterde blokken 150 mm : Rw = 50 dB IIb Bepleisterde blokken 175 mm : Rw = 52 dB IIb Bepleisterde blokken 214 mm : Rw = 55 dB IIa Bepleisterde blokken 300mm : Rw = 57 dB / 58 dB IIa / Ib ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT 34 Rw van enkelvoudige wanden : betonblokken ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT Rw van enkelvoudige wanden 35 Enkelvoudige wanden : Betonblokken Zware beton, holle blokken, bepleisterd: Blokken 90 mm Rw = 49 (-2;-5) dB Blokken 140 mm Rw = 54 (-2;-6) dB Blokken 190 mm Rw = 57 (-1;-5) dB Zware beton, holle blokken, bepleisterd: Blokken 90 mm Rw = 50 (-1;-5) dB Blokken 140 mm Rw = 56 (-1;-5) dB Rw van enkelvoudige wanden : conclusies • De geluidsisolatie verhoogt met de massa, tegen 4 dB per verdubbeling van massa. ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT • De geluidsisolatie verhoogt met de frequentie, tegen 6 dB per octaafverdubbeling.. • Alle materialen hebben een kritieke frequentie waarop hun isolatie geringer is. • De kritieke frequentie van lichte blokken (gipsblokken, celbeton...) bevindt zich in een gebied van frequenties (middenfrequenties) waar het oor bijzonder gevoelig is. Deze materialen zijn dus minder aanbevolen voor geluidsisolatiewerken. • Op de kritieke frequentie van materialen daalt hun geluidsisolatie des te meer naarmate de materialen stijf zijn. • De luchtdichtheid heeft veel invloed op de geluidsisolatie van gemetselde muren, daarom verbetert het aanbrengen van pleister de prestaties van de muur, vooral wanneer deze van poreuze materialen zijn gemaakt. Rw van dubbele wanden Massa-veer-massa ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT d m1 m2 Wanden met skelet (of dubbele): metaalskelet, hout houtplaten of gekartonneerde pleister Source : CSTC - CNRJ dubbele beglazing 37 Application concrète de la double paroi ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT • flexibele structuur • ontkoppelingsstrip • absorberend materiaal • Luchtdicht • randafwerking met elastische mastiek 38 Samenvatting over de werking van dubbele wanden Gedrag van dubbele wanden ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT R A [dB] Drie belangrijke gebieden in de curve A. Het systeem volgt de massawet Freq. [Hz] lage hoge 39 Samenvatting over de werking van dubbele wanden ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT R B [dB] d m’1 A m’2 A. Het systeem volgt de massawet B. De isolatie daalt bij de resonantiefrequentie 90 æ 1 1 ö fres = + ç ÷ d è m'1 m'2 ø Freq. [Hz] lage hoge 40 Samenvatting over de werking van dubbele wanden Probleem van de resonantie van dubbele wanden ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT R [dB] De laagst mogelijke resonantie m-v-m sturen 1.5 tot 2 x lager dan de frequentie waarvoor een goede isolatie noodzakelijk is ! fr d, m’1 en/of m’2 verhogen Freq. [Hz] lage 100 Hz hoge 41 Samenvatting over de werking van dubbele wanden ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT Drie belangrijke gebieden in de curve R A B C [dB] A. Het systeem volgt de massawet B. De isolatie daalt bij de resonantiefrequentie C. De veerkracht “brengt” de akoestische golf “slecht over” en de isolatie is veel groter dan verwacht volgens de massawet. Freq. [Hz] lage hoge 42 Samenvatting over de werking van dubbele wanden ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT R A B C [dB] A. Het systeem volgt de massawet B. De isolatie daalt bij de resonantiefrequentie C. De veerkracht “brengt” de akoestische golf “slecht over” en de isolatie is veel groter dan verwacht volgens de massawet. Daling van de isolatie bij de kritieke frequentie van de twee wanden Freq. [Hz] basses hoge 43 Kritieke frequentie van dubbele wanden ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT m1 = m2 m1 >< m2 Geringere dalen dan in het geval van een enkelvoudige wand In het geval waar de parementen zich zouden kunnen verspreiden tot op de frequenties waar het oor gevoeliger is : voor dubbele wanden is het beter om twee materialen te gebruiken met verschillende kritieke frequenties aan elke kant van de wand 44 Staande golven tussen de twee parementen Frequentie waarvan de golflengte overeenstemt met een kwart van de afstand ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT f pivot c 343 = = = 3898Hz 4d 4.0, 022 Dubbele beglazing 4 mm 22 mm 8 mm Lp(x) x 45 Staande golven tussen de twee parementen ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT Lp(x) x Het inbrengen van een akoestische absorbens in de spouw heft de staande golven op 46 Beperking van de prestaties van dubbele wanden Structurele koppelingen beperken sterk de prestaties van de « veerkracht » van de dubbele wand 50 ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT 45 40 35 30 20 15 Volledige scheiding 10 Aan elkaar bevestigd door stijlen 2 x 12 mm triplex 5 3,15k 2,5k 2k 1,6k 1,25k 1k 800 630 500 400 315 250 200 160 125 0 100 R [dB] 25 47 De akoestische verzwakkingsindex Rw : twee grote isolatieprincipes Massieve wanden : enkelvoudige of dubbele muur met contacten tussen de 100 muren 14 cm betonblokken : Rw = 54 dB 2 x 14 cm in verband geplaatste blokken : Rw = 58 dB 2. Dubbele wanden : dubbele muur zonder contacten R (dB) 1. 90 80 70 2 x 14 cm losgekoppelde blokken : 60 Rw = 84 dB !! 50 40 30 Mur blocs 2x14 cm totalement découplés - Rw=84dB Mur blocs 2x14 cm avec liaisons Rw=58dB Mur blocs 2x14 cm en partie avec liaisons - Rw=67dB 20 m1 100 160 250 400 630 1000 1600 2500 4000 f (Hz) d m1 m2 • Rw van dubbele wanden Hoe deze structurele koppelingen vermijden ? Als de twee wanden licht zijn (in het geval van een constructie met skelet), kan men het skelet ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT ontdubbelen of buigzame profielijzers gebruiken. 49 Ossatures métalliques ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT 50 Bron : CSTC BI Ossatures métalliques ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT 51 Bron : Isover Rol van de absorbens in de holle ruimte Dikte van de absorberende materialen in de holle ruimte : weinig invloed ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT Constructie in gipsplaten: 9.5 mm – holle ruimte 80 mm - 9.5 mm 52 Rol van de absorbens in de holle ruimte Dichtheid van de absorberende materialen in de holle ruimte : geen enkele invloed ! ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT Constructie in gipsplaten: 9.5 mm – holle ruimte 80 mm - 9.5 mm Volledige opvulling Verschillende dichtheden 53 Rw van de wanden met metaalskelet ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT 54 Rw van de wanden met metaalskelet ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT 55 Met 3 platen aan elke kant, tot 69 dB Rw van de wanden met houtskelet 1 gipsplaat 12,5 mm dik aan iedere zijde diepte skelet 50 mm 70 mm 100 mm HOUT 37 38 38 METAAL 42 45 47 Rw van de wanden met ontkoppeld houtskelet • 2 gipsplaten 12,5 mm dik aan iedere zijde • 100 mm absorbens Tot 60 dB Rw van dubbele wanden Vergelijking tussen gips- en houten platen Hout als afwerkingsplaat : Probleem met de kritieke frequentie fc = 1300 Hz Gipsplaten met karton zijn interessanter (fc = 3000 Hz) Rw van dubbele wanden Andere materialen als panelen Kleiplaten : worden zoals gipsplaten geplaatst Testen ? Hooi : testen uit NL en Duitsland Gecomprimeerde hooi, aan beide zijden gepleisterd 32 cm hooi Rw = 45 dB 46 cm Rw = 53 dB Controleren? Rw van dubbele wanden Absorberende materialen Minerale wollen Masker en handschoenen! glaswol rotswol Rw van dubbele wanden Absorberende materialen Natuurlijke wollen Soepele structuur met open cellen, zoals minerale wollen cellulosevlokken hennep Ook: vlas, schaapswol, verenmatras, gerecycleerde PET, hooipanelen… houtswol katoenwol Rw van dubbele wanden Invloed van het type isolatie – ecologische materialen 80 Basiswand : MS 50 mm + 2x2 gipsplaten van 12,5 mm Rw = 43 dB 70 50 40 30 f (Hz) 5000 4000 3150 2500 2000 1600 1250 800 1000 630 500 400 315 250 200 160 10 125 20 100 R (dB) 60 Rw van dubbele wanden Invloed van het type isolatie – ecologische materialen Geteste configuraties Rw Basiswand : MS 50 mm + 2x2 gipsplaten van 12,5 mm 43 dB Basiswand + minerale wol 50 mm 50 dB Basiswand + celluloseschuim 40 mm (70 Kg/m³) 50 dB Basiswand + hennepwol 30 mm (30-42 Kg/m³) 49 dB Basiswand + houtwol 50 mm (40 Kg/m³) 48 dB Vergelijkbare resultaten in isolatie voor de verschillende absorbentia (maar opgelet : schuim met gesloten cellen functioneert niet op akoestisch vlak – PU, XPS, EPS…) Rw van dubbele wanden Absorberende materialen Synthetische schuimen melamine, PU-schuim Met OPEN cellen Zeer absorberend zeer goede prestatie voor akoestische correctie MAAR niet beter dan de andere materialen voor geluidsisolatie Akoestische voorzetwand op buitenmuren Op ontkoppelde structuur - 8,5 cm min m1 d m2 Massa–veer–massa Ontkoppeling Absorptie - Dichtheid Voorzetwand Alle akoestische isolatiematerialen zijn ook thermisch isolerend maar het omgekeerde geldt niet: het gebruik van harde isolatie en materialen met gesloten celstructuur beschadigt meestal de situatie Een thermische verdubbeling waar niet goed aangedacht is kan de akoestische prestaties van de wanden verslechten. Akoestische voorzetwand op buitenmuren met de warmteaspecten combineren Isolatieniveaus Verdubbeling van een muur in celbetonblokken van 9 cm dik thermische isolatie geluidsisolatie Hygrometrische regeling Dikte 8 cm R 3 Rw + Ctr PU 3,2 36 – X nee Minerale wollen 2 54 nee Plantaardige wollen 2 54 JA 7 Ontkoppelingsmaterialen PVCschuim polyethyleen polyethyleen Ook: gerecycleerde banden, latex, elastische PU- of polyesterschuim… Meer milieuvriendelijk : cocos, jutte of kurk gerecycleerd rubber cocos kurk Referentie Praktische handleiding voor de duurzame gebouw en andere bronnen : ● Praktische handleiding voor de duurzame bouw en renovatie van kleine gebouwen www.ibgebim.be - Praktische handleiding Professionelen > Sector > Constructie Nuttige hulpmiddellen, websites, enz. : Gids duurzame gebouwen www.ibgebim.be http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be 70 Nuttige hulpmiddellen, websites, enz. : L’isolation phonique écologique J.L. Beaumier - éd. Terre Vivante 2011 Nuttige hulpmiddellen, websites, enz. : ACOUSTIQUE PRATIQUE – J. Desmons – EDIPA, Paris – 2004. BOUWAKOESTIEK – B. Ingelaere – Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf, Limelette – 2002. Artikelen/slides van het WTCB 2001-2014 - www.wtcb.be – www.normen.be INITIATION A L’ACOUSTIQUE – A. Fischetti – BELIN, Paris – 2003. ACOUSTIQUE – R. Josse – Centre Scientifique et Technique du Bâtiment, Grenoble. ACOUSTIQUE DU BÂTIMENT ET LUTTE CONTRE LE BRUITJ.J. Embrechts – Université de Liège, Faculté des Sciences Appliquées – 2001. BOUWAKOESTIEK – B. Ingelaere – Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf, Limelette – 2002. LA PRATIQUE DE L’ISOLATION ACOUSTIQUE DES BÂTIMENTS – J. Pujolle – Editions du Moniteur, Paris – 1978. 72 Contact Manuel VAN DAMME Acoustical Expert Coördinaten : : E-mail : 0478/98.98.42 [email protected] 73