JEU0431 DE BETEKENIS 21x21 V2.indd

DE
BETEKENIS
DE BETEKENIS
PositioneringS­
statement
Jeugdhulp
Friesland
Kinderen en jeugdigen hebben het recht om op een
humane en evenwichtige manier op te groeien. De hulp­
vraag van de cliënt1 is het uitgangspunt van ons handelen.
Daarbij staat de veiligheid van kind en jeugdige centraal.
Jeugdhulp Friesland is door haar omvang en expertise in
staat, verschillende vormen van gespecialiseerde jeugdzorg
en orthopedagogische behandeling te bieden aan kinderen
(tot 12 jaar) en jeugdigen (t/m 18 jaar). Het doel van de
behandeling is bevordering van de zelfredzaamheid, die
past bij de leeftijd en de mogelijkheden van de cliënt.
Jeugdhulp Friesland werkt vanuit een algemeen
handelings­­­kader, waarbij dialooggestuurd, systeem­
gericht, oplossingsgericht, competentgericht en resultaat­­
gericht werken de kernbegrippen zijn. Wij zijn een
professionele organisatie die uitvoering, opleiding en
onder­zoek als integraal onderdeel van haar kwaliteits­
beleid beschouwt. We zijn een maat­schappelijke
organisatie; wij zijn ons bewust van onze grote verant­
woordelijk­heid en willen daar ook duidelijk voor staan.
Humaan en evenwichtig
De belang­rijkste humane waarde is dat kinderen en
jeugdigen op een veilige manier kunnen opgroeien. Met het
begrip ‘even­wichtig’ wijzen we op de vier samenhangende
levens­­­domeinen, waarbij kinderen en jeugdigen onder­
steuning van ons kunnen verwachten: biologisch/materieel,
psycho­logisch, sociaal/maatschappelijk en op het gebied
van zingeving.
Passende zorg en behandeling
Bij het aanbieden van gespecialiseerde jeugdzorg staat
de hulpvraag van de cliënt en zijn/haar systeem centraal.
Deze hulpvraag betreft de behoefte aan complexe en/
of gespecialiseerde zorg. Tijdens de periode van zorg of
PositioneringsStatement
behandeling kan de hulpvraag worden aangevuld of zelfs
wijzigen, in overleg met de cliënt. Op zo’n moment nemen
we contact op met de verwijzer, om de doelen van zorg en
behandeling in overleg te kunnen bijstellen.
Levensloopbestendige zorg
Levensloopbestendige zorg is gericht op het zo veilig en
evenwichtig mogelijk opgroeien, met specifieke aandacht
voor de kwaliteit van de ‘normale positieve ontwikkeling’
(thuis wonen, onderwijs en vrije tijd). Jeugdhulp Friesland
richt zich als gespecialiseerde jeugdzorgaanbieder met
name op de verhouding tussen draagkracht en draaglast
bij de cliënt. In pedagogische termen kan gesproken
worden over ‘opvoedingsnood’ of ‘opvoedingscrisis’.
Jeugd­hulp Friesland biedt haar zorg aan de cliënt zo kort
mogelijk of zo lang als nodig, gericht vanuit een interventie
of gericht op de presentie. Door verdere ontschotting,
minder bureau­­cratie en meer samenhang binnen de
keten, wordt levensloop­bestendige zorg geboden.
Vanuit intensieve samenwerking met gemeenten en
onderwijsinstellingen, stelt Jeugdhulp Friesland zich zo
dicht mogelijk op bij het alledaagse leven van de cliënt (in
aansluiting op of binnen de eerste lijn).
Omvang en expertise
Jeugdhulp Friesland is de grootste organisatie op het
gebied van gespecialiseerde jeugdzorg in Friesland. Door
onze omvang en expertise zijn wij in staat verschillende
vormen van gespecialiseerde orthopedagogische en/of
ortho­­psychiatrische jeugdzorg aan te bieden. Jeugdhulp
Friesland gaat uit van een positieve mensvisie. Wij gaan
uit van de mogelijkheden van onze cliënten en hun
systeem. We zijn gericht op kansen en mogelijkheden en
houden daarbij rekening met eventuele beperkingen en
tekortkoming.
1
Cliënt = degene die de hulpvragen stelt: kinderen (0-12 jr.),
jeugdigen (12-18 jr.) en hun ouders/opvoeders.
2
3
DE BETEKENIS
Doel van de behandeling
Het algemene doel van ons gespecialiseerde zorgaanbod
wordt positief en negatief geformuleerd. Het zijn twee
bewegingen: bevorderen en verminderen.
■
■
Bevorderen van zelfredzaamheid
Wij streven naar het bevorderen van de zelfredzaamheid
van cliënten, door belemmeringen die daar tegenin
gaan zoveel mogelijk op te heffen. Zelfredzaamheid van
cliënten moet uiteraard gezien worden in het licht van
hun leef­tijd en mogelijkheden.
Verminderen van afhankelijkheid
Wij streven ernaar cliënten zo kort mogelijk te
behandelen en zo min mogelijk te institutionaliseren.
Cliënten moeten op een leeftijdsadequaat niveau zelf­
redzaam zijn en zo min mogelijk afhankelijk van anderen.
Professionele en institutionele afhankelijkheid moeten
verminderd worden, zo snel als dit mogelijk, veilig
en verantwoord is. Dit betekent dat wij niet onnodig
bevoogdend willen handelen.
Slagvaardige organisatie
Jeugdhulp Friesland is regionaal georganiseerd, maar staat
ook open voor bovenregionale samenwerkingsverbanden
en keten­­zorg, zoals bij Behandelcentrum Woodbrookers,
maar bijvoorbeeld ook de vereniging crisishulp Nederland
en de stuurgroep PMTO Nederland. Wij zijn hier­door in
staat verschillende vormen van gespeciali­­seerde jeugd­zorg
aan te bieden. Dicht bij de cliënten, waar mogelijk thuis.
Ook werkt Jeugdhulp Friesland binnen de provincie nauw
samen met ketenpartners in de eerste en tweede lijn.
4
PositioneringsStatement
Uitvoering, opleiding en
onderzoek
Jeugdhulp Friesland wil zich voortdurend blijven
ontwikkelen en inspelen op vragen van cliënten en
(nieuwe) doelgroepen. Wij investeren daarom in onze
eigen organisatie en in de ketensamenwerking. Ons
kwaliteitsbeleid is geïntegreerd in drie domeinen van de
organisatie:
uitvoering D werkend leren
opleiding D ontwikkeling kennis en vaardigheden
■onderzoek D wetenschappelijk- en praktijkgericht
onderzoek
■
■
In de uitvoering van ons werk leren we door geregeld
te reflecteren. Opleiding en onderzoek zijn vormen van
reflectie. Hierbij willen we kritisch naar onszelf kijken.
Daarvoor hebben we ook de (objectieve) visie van externen
nodig. Wij werken dan ook nauw samen met onderzoeksen onderwijsinstellingen.
Maatschappelijke organisatie
Jeugdhulp Friesland is een professionele organisatie,
die zich verzet tegen onwenselijke en onhoudbare
opvoedingssituaties; situaties die schadelijk zijn voor
kinderen en jeugdigen. In die zin zijn wij een maat­
schappelijke organisatie. We zijn ons bewust van onze
grote verantwoordelijkheid en willen hier duidelijk voor
staan. Vanuit deze visie, kernwaarden en manier van
organiseren en samenwerken, willen wij slagvaardig het
verschil maken in het leven van kinderen, jeugdigen en hun
opvoeders.
5
DE BETEKENIS
Methodische
uitgangs­
punten
Het algemeen handelingskader
Jeugdhulp Friesland biedt haar zorg aan in zorg­
programma’s. De modules in de zes onderscheiden
programma’s zijn qua intensiteit opgebouwd van licht naar
zwaar (reguliere behandeling - intensieve behandeling specialistische behandeling). Dit past binnen het model van
‘stepped care’. In bijzondere situaties kan het nodig zijn dat
kinderen en jeugdigen bij Jeugdhulp Friesland verblijven.
Deze modules worden onderscheiden in specifiek wonen
en specialistisch wonen. Ze zijn terug te vinden binnen
de zorg­programma’s Pleegzorg en 24-uurs Jongere- en
Oudere jeugd. Naast bovenstaande opbouw, kennen de
zorg­­programma’s van Jeugdhulp Friesland een opbouw
naar leeftijd van cliënten.
Uitgangspunt in het handelen door medewerkers
van Jeugdhulp Friesland is dat de ‘gewone positieve
ontwikkeling’ van het kind en/of de jeugdige wordt
geoptimaliseerd; succes op school, een veilige leef- en
woon­­omgeving, actieve participatie in de samenleving en
ontwikkeling van talent. Binnen de reguliere begeleidings­
vormen en de varianten van specifiek wonen, is de inzet
van de begeleiding gericht op het handhaven of veiligstellen
van de ‘normale positieve ontwikkeling’. Deze vorm van
begeleiding wordt zo lang ingezet als nodig. Binnen de
intensieve en specialistische behandelvarianten is sprake
van opvoedings­crisis en/of opvoedingsnood. Daarbij is
de inzet van behandeling noodzakelijk, om de ‘normale
positieve ontwikkeling’ te herstellen. Deze vormen van
behandeling zijn altijd zo kort mogelijk.
Alle modules passen in een algemeen (ortho)pedagogisch
handelingskader, waarin onze mensvisie (vanuit de vier
levens­domeinen) tot uiting komt. Onderstaande samen­
vatting is niet uitputtend, maar geeft een beeld van wat we
concreet onder de domeinen verstaan:
6
Methodische uitgangspunten
Biologisch/materieel domein: somatische gezondheid,
lichamelijke ontwikkeling, motorische vaardigheden,
voeding, onderdak, financiële ruimte, goederen,
middelen, luxe, etc.
■
Psychologisch domein: mentale ontwikkeling, cognitieve
ontwikkeling, probleemoplossend vermogen, affectieve
functies, etc.
■
Sociaal/maatschappelijk domein: veilige leef­omgeving,
inter­actie, communicatie, cultuur, autonomie, talent, etc.
■
Zingeving domein: welbevinden, betekenisgeving,
motivatie, bewustwording, etc.
■
Het algemene handelingskader spitst zich toe op de
volgende vijf uitgangs­punten. Deze worden verbonden in
het beant­woorden van de hulpvraag van de cliënt.
1. Dialooggestuurd werken
In gesprek met het kind, de jeugdige en zijn/haar
opvoeders werken onze medewerkers aan doelen,
zoals deze in dialoog met de cliënt zijn geformuleerd. De
intensiteit van de behandeling en/of begeleiding wordt altijd
in samen­­spraak en onderlinge overeenstemming bepaald.
Vanzelf­­sprekend zit de dialoog ‘opgesloten’ in de vier
(andere) uitgangs­punten die Jeugdhulp Friesland hanteert.
Medewerkers van Jeugdhulp Friesland worden in de
dialoog met de cliënt gedreven door betrokkenheid bij het
opvoeden en opgroeien van kinderen. Hun passie ligt met
name bij de kinderen en opvoedingssituaties die dreigen
vast te lopen, om welke reden dan ook.
De kerntaak is het ondersteunen van kinderen en ouders,
die tijdelijk hulp nodig hebben bij hun levensopgave van
respectievelijk opgroeien en opvoeden. Wij zijn dus tijdelijk
aanwezig, passanten in het leven van mensen. Onze relatie
7
DE BETEKENIS
is echter niet vrijblijvend. Opvoeden en opgroeien is immers
een serieuze zaak. Vanuit een visie op de levensopgave,
waarden en competenties ondersteunen we kinderen en
ouders met het beste van onszelf. En dat is onze passie
voor anderen.
■
“Het is jouw verhaal
dat mij beweegt”
Binnen Jeugdhulp Friesland wordt de dialoog met de cliënt
op twee verschillende manieren gevoerd: vanuit de inter­
ventie (behandeling) en vanuit de presentie (begeleiding).
■
In de interventiebenadering (behandeling) kunnen we de
dialoog vooral zien als iets technisch en instrumenteels.
Standaarden en het methodisch repertoire (evidence
based/effectieve behandelvormen) zijn hierbij belangrijke
ordenings- en sturingsmechanismen. Professionals zijn in
het behandel­proces inwisselbaar op grond van expertise
en deskundig­heid. De professionele afstand staat hierbij
centraal.
In de presentiebenadering (begeleiding en wonen) staat
de relatie zelf meer centraal. Bij de ondersteuning gaat
het om individueel maatwerk, op basis van dialoog en
vraag­verduidelijking. De medewerkers willen door het
op­bouwen van een relatie de cliënt ondersteunen, nabij
zijn in moeite en zorgen. Maat­werk is de standaard
geworden. Professionals zijn lastiger inwisselbaar, van­
wege een relationeel opgebouwde vertrouwens­band. De
professionele nabijheid staat centraal.
Wat ons betreft is dialooggestuurde zorg in eerste
instantie gebaseerd op bewogenheid ten opzichte van
onze medemens. Ten tweede wordt zorg (met name
behandeling) ook efficiënt en doelmatig ingericht. Dit
betekent balanceren tussen de twee denkmodellen. Beide
zijn nodig om te komen tot een gebalanceerd hulpaanbod.
2. Systeemgericht werken
Onze hulpverlening is gericht op het kind, de jeugdige, zijn/
haar opvoeders en omgeving.
Overzicht van beide denkmodellen: de interventie- en de presentiebenadering:
INTERVENTIEBENADERING
PRESENTIEBENADERING
Visie op zorg
Zorg als actie
Zorg als relatie
Functionaliteit
Relatie is een middel
Relatie is een doel
Betrokkenheid
Professionele distantie
Professionele nabijheid
Aard van de relatie
Subject <-> Object relatie
Subject <-> Subject relatie
Uniciteit
Focus op gebrek of ziekte
Contextueel / holistisch mensbeeld
Zorgzaamheid
Verminderen van lijden of
disfunctioneren
Ondersteunen door nabij te zijn in
moeite en zorg
Jeugdhulp Friesland werkt systeemgericht binnen de
verschillende zorgmodules. Dat betekent ‘het regelen van
de onderlinge betrekkingen’. Kinderen en jeugdigen zijn net
als volwassenen actief in meerdere ‘leefwerelden’. Deze
leef­­werelden verhouden zich onderling tot elkaar, zijn van
invloed op elkaar en bepalen in grote mate hoe een kind of
jeugdige zich ontwikkelt.
In de specifieke situatie waarin de jeugdige hulp krijgt
van Jeugdhulp Friesland, neemt het aantal leefwerelden
toe. Dat maakt de situatie van de kinderen en jeugdigen
in eerste instantie ingewikkelder. Toch zullen snel nieuwe
of herstelde verhoudingen/verbindingen tussen de leef­
werelden ontstaan. Voor het opnieuw (leren) verbinden/
regelen van de onderlinge betrekkingen, worden de
kinderen, jeugdigen en hun ouders bijgestaan door een
mede­werker van Jeugdhulp Friesland. Ze leren de eigen
‘leef­­werelden’ te reguleren en te onderhouden (passend
bij de ontwikkelings­taken). Ze leren ook op een gezonde
manier evenwicht aan te brengen bij zichzelf en de directe
omgeving: het normaliseren van de positieve ontwikkeling.
Het schema op pagina 10 verduidelijkt de leefwerelden en
de onderlinge verbindingen. Het aantal genoemde leef­
werelden in dit schema is ter illustratie en dus niet maat­
gevend. Het zal voor kinderen en jeugdigen specifiek
(in)gevuld moeten worden.
Het systeemgericht werken richt zich vooral op de onder­
linge verbindingen tussen de leefwerelden en domeinen
(de diverse pijltjes in het schema). Het is niet noodzakelijk
om in alle leefwerelden van de kinderen of jeugdigen
te inter­veniëren. Het is ook niet realistisch om alles te
zien en/of alles te weten. Wel wordt gekeken naar hoe
de leef­­­werelden en domeinen zich onderling tot elkaar
Methodische uitgangspunten
verhouden. Waar is dit problematisch en waar verloopt dit
juist goed? Welke impact heeft de individuele problematiek
van een kind op het functioneren van het gezin? En welke
consequenties heeft dit vervolgens voor het gezin in de
buurt waarin het woont? Op welke wijze is de familie
betrokken bij de problematiek die er speelt?
De medewerkers van Jeugdhulp Friesland werken
systeem­­gericht. Bij deze werkwijze hebben ze oog voor
de diverse werkelijk­heden en perspectieven, die in de
verschillende leef­werelden en domeinen tot uiting komen.
3. Oplossingsgericht werken
Jeugdhulp Friesland is gericht op mogelijkheden en niet
op onmogelijkheden. We willen cliënten sterker maken,
dat is ons doel. Jeugdhulp Friesland probeert met haar
zorg en behandeling de verhouding tussen draagkracht
en draag­last van kinderen, jeugdigen en ouders in balans
te brengen. We sluiten aan bij wat goed gaat en maken
gebruik van krachten en competenties die al aanwezig zijn
bij onze cliënten.
Aansluiten bij de betekeniswereld en de krachten van
een kind of jeugdige. Dát is het belangrijkste ingrediënt
van oplossings­gericht werken. De kinderen, jeugdigen
en ouders worden niet in de positie van hulpafhankelijke
geplaatst. We zien ze als expert van het probleem en
daar­mee als houder van de sleutel tot de oplossing. De
hulp­­verleners van Jeugdhulp Friesland laten hun inter­venties
en houding zoveel mogelijk aansluiten bij de hulp­­vraag van
de cliënt. De taal die de hulpverleners gebruiken, past bij
het systeem­gericht denken, is meer­voudig en meerduidig.
De cliënt werkt aan een eigen oplossing, waarbij deze
uitgaat van zijn sterke kanten en eerder opgedane
Overzicht is gebaseerd op: Rebel. A., e.a. (2009) Lean en Lief in de zorg, Zorg Magazine jrg. 25, nr. 8 2009.
8
9
DE BETEKENIS
stad - dorp
zingeving
domein
buurt - omgeving
familie - vrienden
blikveld
Jeugdhulp
Friesland
sociaal
domein
Jeugdhulp Friesland
gezin - ouders
psychologisch
domein
individu - persoon
biologie - lichaam
10
biologisch
domein
succes­ervaringen. We proberen meerdere betekenissen/
oplossingen voor het probleem te ontwikkelen. Daarmee
creëert het kind of de jeugdige keuze­­ruimte, om de
oplossing te kiezen die het beste past. Als iets werkt,
hoeft dat niet te worden veranderd. Het kan misschien wel
worden uitgebreid. Als iets niet werkt, ‘doe dan iets anders’.
Mede­werkers van Jeugdhulp Friesland richten zich op de
oplossing, niet op het probleem. Een kind/jeugdige of gezin
dat hulp vraagt, is geen ‘falend gezin’ dat ‘niet weet’; het is
een deskundig gezin dat ‘nog niet weet’2.
4. Competentgericht werken
Competentgericht werken focust op het vergroten van
vaardigheden bij kinderen, jeugdigen en ouders. Het is nooit
te laat om kinderen en jeugdigen hulp te bieden bij problemen
die ze ervaren. Dát is het uitgangspunt van dit model.
Behandeling en begeleiding zijn gericht op het aan­leren en
uit­breiden van de vaardigheden van kinderen/jeugdigen en
volwassenen. Deze behandeling wordt zoveel moge­lijk in
fases aangeboden, passend bij de ontwikkeling en voor­al het
niveau van functioneren van het kind of de jeugdige.
Bij Jeugdhulp Friesland beschouwen we kinderen en
jeugdigen als voldoende competent (vaardig), als zij
voldoende vaardigheden hebben om hun ontwikkeltaken
(waar­mee zij in het dagelijks leven worden geconfronteerd),
op een zo normaal mogelijke wijze te vervullen.
‘Competentie kan men zien als een balans’3.
Medewerkers van Jeugdhulp Friesland zijn in het contact
met het kind/de jeugdige en de opvoeders, zoveel mogelijk
gericht op de zone van de naastgelegen ontwikkelings­
ruimte4. Het kind/de jeugdige leert in aansluiting op wat hij
al weet, waarbij het zich nieuwe kennis eigen maakt als dit
aansluit bij zijn ontwikkelingsniveau.
Methodische uitgangspunten
5. Resultaatgericht
Met onze cliënten spreken we af welke doelen we willen
behalen.
Prestatie-indicatoren
Jeugdhulp Friesland start het hulpverleningsproces met
een verwijzing of indicatie. De vraag van de cliënt en/
of de vraag van de verwijzer zijn het uitgangspunt bij het
formuleren van behandeldoelen voor de hulpverlening.
Dit gebeurt in dialoog met de cliënt. Aan de hand van
systematisch meten en op basis van een systematisch
terug­­kerende dialoog tussen de professionals, het kind,
de jeugdige en/of de ouders, worden de effecten van de
geboden hulp in kaart gebracht. Jeugdhulp Friesland meet
de effecten met de volgende prestatie-indicatoren: doel­
realisatie, reden einde zorg en cliënttevredenheid.
Jeugdhulp Friesland biedt haar zorg zoveel mogelijk vraag­
gericht aan. We kunnen verantwoorden wat onze hulp/inzet
heeft opgeleverd, vooral wat betreft de behandelingen. Het
continu meten van de geboden zorg en resultaten biedt
ook belangrijke informatie, waarmee we het aanbod zo
nodig kunnen verbeteren of aanpassen. Het gesprek gaat
daarom niet alleen over het aanbod, maar vooral over het
effect van de geboden hulp. Ter ondersteuning worden
geclassificeerde meetinstrumenten gebruikt. Het meten
van resultaten (door doelrealisatie of effectmeting op de
modules) draagt bij aan de effectiviteit van de geboden
zorg. Bovendien is het nuttig voor de dialoog en het
systematisch aan de orde stellen van behaalde resultaten.
2
Le Fevere, M.: Oplossingsgericht perspectief
3
Slot, W.: Competentievergroting in de residentiële Jeugdzorg
4
Vygotsky
11
DE BETEKENIS
Practice based en evidence based werken
Jeugdhulp Friesland wil haar interventiemodules zoveel
mogelijk evidence of practice based aanbieden, naar
de richt­lijnen van de effectladder5. Dit betekent voor de
evidence based behandelingen, dat de aangeboden
modules door onderzoek bewezen effectief zijn. Waar dit
nog niet zo is, wordt met onderzoek geprobeerd de aan­
geboden modules effectief bewezen te krijgen. Jeugd­hulp
Friesland hecht zeer aan kwalitatief hoogstaande modules,
die zo gericht mogelijk kunnen worden ingezet.
‘Wat werkt’-principes
Jeugdhulp Friesland richt haar presentiemodules zoveel
mogelijk in naar de principes van ‘wat werkt’. Bij de
presentie staat de relatie met de cliënt op de voorgrond;
zorg en ondersteuning zijn belangrijke kernbegrippen. De
modules kenmerken zich door het holistisch mensbeeld. Ze
voorzien in een vervangende opvoedingssituatie of langer
durende begeleidingsfunctie. Dankzij onderzoek naar deze
vormen van zorg weten we welke ‘aanpak’ wel werkt en
welke niet. We weten dat het vrijwel altijd een combinatie
van interventies en uitgangspunten is, die ervoor zorgt dat
de module werkt. ‘Wat werkt’-dossiers zijn ingericht naar
probleemgebieden, werkwijzen en/of doelgroepen.
De eerdergenoemde doelrealisatie en reden beëindiging
zorg, zijn belangrijke onderdelen van de effectmeting/
prestatie-indicatoren bij Jeugdhulp Friesland. Zowel wat
betreft interventie als de presentie. Er is ook een derde
prestatie-indicator, die erg belangrijk is bij Jeugdhulp
Friesland: cliënttevredenheid. Het gaat binnen Jeugdhulp
Friesland namelijk vooral om de verbinding en de
menselijke maat: een humaan en evenwichtig bestaan,
kinderen en jeugdigen die op een veilige manier kunnen
op­groeien. Veilig opgroeien in materiële, sociale, fysieke
en emotionele zin. Daarbij gaan we uit van de vier levens­
domeinen, zoals genoemd in het handelingskader.
12
Methodische uitgangspunten
Volgens de medewerkers van Jeugdhulp Friesland zijn de
menselijke maat en het niveau van de geboden hulp het
best te bepalen via cliënttevredenheidsmetingen. Uit deze
metingen blijkt namelijk of de kinderen/jeugdigen en hun
ouders tevreden zijn over het geboden traject en over de
wijze waarop professionals met hen omgaan.
CAP-J
Om de hulpvraag van de cliënt te verhelderen, maakt
Jeugdhulp Friesland gebruik van het classificatiesysteem
CAP-J. Dit systeem is ontwikkeld voor de jeugdzorg.
Het omvat een indeling en definities/beschrijvingen van
problemen. Dit zijn de problemen waarmee cliënten zich
bij de jeugdzorg melden en waarvoor ze begeleid en
behandeld worden.
CAP-J geeft heldere beschrijvingen van de problemen
van kinderen, jongeren en hun ouders. Medewerkers van
Jeugdhulp Friesland gebruiken deze beschrijvingen bij:
■
het samen met de cliënt verkennen en onderzoeken van
de problemen;
■
overleg met collega’s en ketenpartners;
■ het indiceren van de behandeling en begeleiding;
■
het afleggen van verantwoording over de besteding van
gemeenschapsgelden en wetenschappelijk onderzoek.
Jeugdhulp Friesland streeft naar meer ‘eenheid van
taal’ binnen de provincie, als het gaat over problemen
van cliënten in de jeugdsector. Ook zijn de eenduidige
definiëringen en beschrijvingen van problemen een belang­
rijke basis voor het uitvoeren van zorg.
5
Van Yperen en Veerman
13
DE BETEKENIS
Doelgroepen­
beleid
De hulpvraag van de cliënt en zijn/haar systeem staat
centraal bij het aanbieden van gespecialiseerde jeugdzorg.
Deze hulpvraag gaat over de behoefte aan complexe en/
of gespecialiseerde zorg, op basis van een interventie
(behandeling) of presentie (wonen of begeleiding).
De structuur van de zorgprogramma’s, van licht naar
zwaar (stepped care) en op basis van leeftijd, draagt bij
aan beantwoording van de hulpvraag van de cliënt. Aan
de hand van de CAP-J en zo nodig DSM-IV, streven we
naar een classificatie van de problemen van jeugdigen
op drie niveaus: ‘normale variatie’, ‘probleemvariatie’ en
‘stoornis­variatie’. Dit systeem van classificeren is slechts
bedoeld als hulpmiddel voor het handelingsgericht denken.
Waar nodig wordt aanvullende diagnostiek verricht, om
tot een juiste duiding van de problematiek te komen. In
dialoog met de cliënt en de verwijzer, wordt vervolgens de
hulpvraag van de cliënt vastgesteld. Ook wordt bepaald
welk zorgaanbod het beste ingezet kan worden, om de
hulpvraag te beantwoorden.
Jeugdhulp Friesland biedt specialistische jeugdzorg op
het gebied van opgroei- en opvoedingsproblemen, in de
leeftijds­­categorie 0 t/m 18 (met een uitloop tot 23) jaar.
Het doel van de behandeling is bevordering van de zelf­
redzaamheid, die past bij de leeftijd en mogelijkheden van
de cliënt. We geven ons aanbod vorm vanuit het principe
van levensloop­bestendige zorg; gericht op zo veilig en
even­wichtig mogelijk opgroeien, met specifieke aandacht
voor de kwaliteit van de ‘normale positieve ontwikkeling’
(thuis wonen, onderwijs en vrije tijd). Vanuit een (ortho)
pedagogische benaderingswijze zijn we gericht op het
herstellen van de verhouding tussen draagkracht en draag­
last bij de cliënt. In pedagogische termen spreken we over
‘opvoedings­nood’ of ‘opvoedingscrisis’.
14
Doelgroepenbeleid
Doelgroep
Kinderen, jongeren en hun ouders/opvoeders kunnen een
beroep doen op Jeugdhulp Friesland. Dit doen zij als de
normale ontwikkeling van het kind wordt belemmerd. Mogelijk
is er sprake van psychosociale problemen, psychiatrische
problemen, gezinsgerelateerde problemen, psychische
problemen, gedragsproblemen of een combinatie daarvan.
Kinderen en jeugdigen met een psychiatrische, zintuiglijke,
lichamelijke en/of verstandelijke beperking die redelijk sociaal
redzaam zijn, worden ook behandeld en/of opgevangen, als
dit past binnen de behandelprogramma’s en mogelijkheden
van Jeugdhulp Friesland. We nemen ook jeugdigen op met
een civielrechtelijke maatregel. In specifieke situaties worden
kinderen met een strafrechtelijke maatregel behandeld
(Gedragsbeïnvloedende maatregel).
Aard van de problematiek
Het merendeel van de jeugdigen in Friesland groeit op
in vergelijkbare (normale) omstandigheden. Er bestaan
variaties op dit normale patroon van opvoeden en opgroeien,
de zogenoemde ‘normale variatie’ (CAP-J). Wanneer de
afwijkingen van dit patroon van opvoeden en opgroeien
negatieve gevolgen hebben voor het (psychosociale)
functioneren van het kind of voor het functioneren van
andere gezinsleden, spreken we van een ‘probleem’ bij
opgroeien of opvoeden. Wanneer deze problemen zich
vervolgens manifesteren, spreken we over een patroon van
symptomen of klachten die duiden op een ‘stoornis’. De
DSM-IV classificeert psychische stoornissen en definieert een
stoornis als ‘een patroon van problemen dat de oorzaak is
van lijdensdruk, verminderd functioneren, toegenomen risico
op sterven, pijn, handicaps of verlies van vrijheid’ (vrij vertaald
vanuit APA, 2000). Een stoornis verwijst naar een ernstige
verstoring van de ‘normale’ ontwikkeling.
15
DE BETEKENIS
EENHEID VAN TAAL:
CAP-J ALS CLASSIFICATIESYSTEEM
■
■
■
■
■
Problemen speelzaal,
school of werk
Problemen met relaties,
vrienden, vrije tijd
Sociaal Netwerk
PSYCHOSOCIAAL
FUNCTIONEREN JEUGDIGE
■
■
■
■
■
■
■
■
Emotieproblemen
Gedragsproblemen
Persoonlijkheid/identiteit
Middelen/verslaving
LICHAMELIJKE
GEZONDHEID, AAN
LICHAAM GEBONDEN
FUNTIONEREN
JEUGDIGE
Ontoereikende
vaardigheden van
de opvoeding
Verwaarlozing; ouder-kind
relatieproblematiek
Instabiele opvoeding
Problemen gezinsleden
GEZIN EN
OPVOEDING
■
■
■
■
■
■
■
■
■
16
■
■
JEUGDIGE EN
OMGEVING
■
NORMALE VARIATIE
PROBLEEM VARIATIE
STOORNIS VARIATIE
Problemen rond
cognitief niveau
Problemen rond
vaardigheden
Lichamelijke
aandoening/handicap
Zelfverzorging
Lichamelijk
gerelateerde klachten
VAARDIGHEDEN EN
COGNITIEVE ONTWIKKELING
JEUGDIGE
Bij de doelgroep van Jeugdhulp Friesland is sprake van
problemen bij het opvoeden en opgroeien in de categorie(ën):
probleemvariatie en/of stoornisvariatie (op basis van de CAP-J
en/of de DSM-IV).
Ernst van de problematiek
Het classificatiesysteem CAP-J beschrijft de aard van de
problematiek. De ernst van de problemen is hiermee nog
niet gedefinieerd. We gaan uit van vier facetten, om de
ernst van de problematiek van cliënten die bij Jeugdhulp
Friesland worden aangemeld te onderscheiden (Van
Yperen, Van den Berg & Eijgenraam, 2002):
■abnormaliteit van het gedrag: de mate waarin het gedrag
afwijkt van wat als normaal wordt beschouwd;
■bijdragende factoren in de jeugdige, het gezin, de
opvoeding en de wijdere omgeving, zoals risicofactoren
en protectieve factoren;
■gevolgen van het probleemgedrag, zoals de lijdensdruk
van een cliënt en sociale belemmeringen;
■kwaliteit van leven: het algemeen welbevinden, bepaald
door objectieve indicatoren en subjectieve waardering
van lichamelijk, materieel, sociaal en emotioneel
welbevinden.
Doelgroepenbeleid
Contra-indicaties
Voor behandeling en/of begeleiding door Jeugdhulp
Friesland gelden de volgende contra-indicaties:
■somatische beperking/lichamelijke handicap die
ertoe leidt dat de jeugdige niet kan profiteren van de
behandeling en/of het verblijf;
■verslavingsproblematiek die ertoe leidt dat de jeugdige
niet kan profiteren van de behandeling en/of het verblijf
(vanaf fase 4, indicatoren verslavingsgedrag);
■justitiële maatregel vanuit het strafrecht - detentie.
Uitgangspunt: de veiligheid voor de jeugdigen en hun
omgeving moet gegarandeerd kunnen worden;
■verstandelijke beperking (IQ lager dan 80)*;
■psychiatrische stoornis/belemmering die voor de cliënt
en/of zijn omgeving een dusdanige bedreiging vormt, dat
ingrijpen door opname op een psychiatrische afdeling
met adequate medische begeleiding noodzakelijk is
(bijvoor­beeld acute suïcidedreiging en/of psychotische
stoornissen);
■niet woonachtig in de provincie Friesland: van onze
cliënten moet 90% uit de provincie zelf afkomstig zijn. Er
is 10% ruimte voor externe behandeling/opvang vanuit
de provincies Groningen en Drenthe.
*Bij een IQ tussen de 70-80 voor kinderen (4-12 jaar) wordt
Het is geen gemakkelijke opgave om de ernst van
problemen te beschrijven en objectiveren. We zijn ons
hiervan bewust. Het ene probleem is/lijkt immers ernstiger
dan het andere. Dit is afhankelijk van de verhouding tussen
draagkracht en draaglast, als het gaat om de cliënt en zijn/
haar omgeving.
vóór acceptatie van het IB altijd eerst intern overleg gepleegd bij
Jeugdhulp Friesland. Uitgangspunt is dat het kind geholpen moet
kunnen worden. De sociale redzaam­heid moet dus voldoende zijn,
om de behandeling en/of opvang aan te kunnen. Voor kinderen in
de leeftijd 0 tot 4 jaar worden geen IQ-grenzen gehanteerd, omdat
kinderen op die leeftijd nog zeer in ontwikkeling zijn. Maar ook hier
geldt dat het kind moet kunnen profiteren van het behandel­aanbod
Aard en ernst zijn twee aspecten van problematiek. Ze
worden beide beoordeeld door Jeugdhulp Friesland, om te
kunnen beoordelen/bepalen welke vorm van specialistische
jeugdzorg (interventie of presentie) noodzakelijk is.
van Jeugdhulp Friesland. Acceptatie van een lager IQ dan 80 en
IQ’s waarbij een groot verschil (> 15) bestaat tussen het verbale en
performale IQ, geldt in de regel niet voor jeugdigen (12-18 jaar) in
de dagbehandeling/24-uursbehandeling.
17
DE BETEKENIS
Als het gaat om cliënten die onder de contra-indicaties
vallen, kan de manager Zorgprogramma en/of directeur
Behandelzaken in uitzonderlijke gevallen gemotiveerd
afwijken van dit kader.
Beantwoorden van de hulpvragen
Jeugdhulp Friesland geeft met haar zorgprogramma’s
een antwoord op hulpvragen. Het uitgangspunt is dat de
behandeling zo licht mogelijk wordt ingezet en zo intensief
is als noodzakelijk. Dit wordt het ‘stepped care’-principe
genoemd. Uitgangs­punt: de behandeling/begeleiding
wordt zoveel mogelijk in de thuissituatie van de jeugdige
geboden. Is dit niet mogelijk, dan wordt de behandeling
door vervangende opvoedings­vormen zo ingericht, dat
het kind/de jeugdige in de toekomst wel weer terug naar
huis kan. Zolang sprake is van dagbehandeling of 24uurs behandeling in het kader van een interventie, wordt
altijd een ambulante/gezinsgerichte interventie–module
ingezet om kind- en systeemgericht te kunnen werken:
specialistische behandeling en zorgstapeling.
Als thuis wonen niet meer mogelijk is, kan gekozen worden
voor zorgvormen als pleegzorg, gezinshuizen, intensief
wonen of trajectwonen: de presentiebenadering.
Is de problematiek (nog) niet duidelijk of zijn de aard en
ernst van de problemen onvoldoende helder? Dan kan
Jeugdhulp Friesland een handelingsgerichte (observatie-)
diagnostiek inzetten. Een andere mogelijkheid is de inzet
van de module ISK (intake, screening en kortdurende hulp).
18
Er worden zes zorgprogramma’s onderscheiden,
die reguliere behandeling, intensieve behandeling en
specialistische behandeling bieden. In de 24-uurs
behandeling en pleegzorg wordt onderscheid gemaakt
tussen specifiek wonen en specialistisch wonen. De zes
zorg­programma’s zijn:
■Ambulant
■Dagbehandeling
■Pleegzorg
■24-uurs jongere jeugd
■24-uurs oudere jeugd
■Spoedeisend
Jeugdhulp Friesland richt zich als specialistisch jeugdzorg­
aanbieder op diverse opvoed- en opgroeiproblemen.
Hier volgt een weergave van de probleemgebieden (niet
volledig/uitputtend). Het betreft de volgende opvoedings/
opgroeivragen of behandelingsvragen:
■van (ortho-)pedagogische aard, opvoedingsproblematiek;
■van orthopsychiatrische aard, opvoedingsproblemen in
combinatie met een psychiatrische stoornis;
■van psychiatrische aard in de vorm van ontwikkelings­
problematiek en/of gedragsproblematiek;
■achterstand/stagnatie van psychologische en/of sociale
ontwikkeling/ontwikkelingsproblematiek;
■opvoedingsverlegenheid bij ouders;
■een leerachterstand, schooluitval of gebrekkige schoolof werkcarrière;
■een kans of vermoeden op deelname aan ongewenste
invloedssferen/subculturen;
■gedragsproblematiek met risico op ontsporen;
Doelgroepenbeleid
een gering zelfbeeld en gebrek aan toekomstperspectief;
een mogelijk sociaal-maatschappelijk isolement;
■relatie- /gezins(systeem)gerelateerde problematiek,
opvoeding;
■mogelijke veiligheidsrisico’s voor jeugdigen en/of andere
betrokkenen;
■een gemis of tekort aan opvoedingsvaardigheden bij
ouders;
■gedragsproblematiek met reëel risico op ontsporen en
delictgedrag;
■verwaarlozing, mishandeling of misbruik;
■psychosociale omgevingsproblemen (AS-4/DSM-IV-TR);
■problemen in het dagelijks functioneren (AS-5/DSM-IVTR);
■traumatische ervaringen.
■
■
Jeugdhulp Friesland is onderdeel van een zorgketen
met regionale en landelijke partners. We streven naar
afstemming en zo goed mogelijke aansluiting van de
behandeling binnen de jeugdzorgketen. Dit gebeurt
bilateraal en via overleg met ketenpartners. Het
doelgroepen­­­beleid is hiervoor richtinggevend en kader­
stellend. De directeur Behandelzaken en de managers
Zorg­programma zijn bij hoge uitzondering en in het geval
van een individuele casus bevoegd om af te wijken van
het voornoemde beleid. Bijvoorbeeld bij veiligheids­
vraagstukken. Voorwaarde is dat de afspraken tussen de
partners goed worden vastgelegd en nageleefd.
19
JEUGDHULP FRIESLAND
Voor gespecialiseerde jeugdzorg
Centraal kantoor
Nieuw adres per 01-01-2013
Noordvliet 439
Badweg 4
8921 HH Leeuwarden
8934 AA Leeuwarden
Postbus 1266
Postbus 1266
8900 CG Leeuwarden
8900 CG Leeuwarden
T 058 233 36 66
T 088 142 44 44
Regiokantoren
■
Hemdijk 16
8601 JV Sneek
T 088 142 41 00
F 088 142 41 01/02
■
Tesselschadestraat 29
8913 HA Leeuwarden
Postbus 87
8900 AB Leeuwarden
T 088 142 45 00
F 088 142 45 01
■
Berglaan 60
9203 EJ Drachten
T 088 142 42 00
F 088 142 42 01
E [email protected]
I www.jeugdhulpfriesland.nl
Twitter: @jeugdhulp
Uitgave: Jeugdhulp Friesland, 2012