Slide 1 - Wikiwijs Maken

Urineonderzoek
Urine
• Wordt doorlopend gevormd van voor de
geboorte tot de dood
• Zorgt voor de uitscheiding van afvalproducten en
voor de homeostase van lichaamswater en
zouten
• Voornaamste bestanddelen:
– Water
– Ureum
– Natriumchloride (zout)
Urine
• Gemiddelde dagelijkse urineproductie:
Diersoort
Referentiewaarde
Paard
3 - 6 l/dag
Rund
6 - 12 l/dag
Schaap en geit
0,5 - 1 l/dag
Varken
2 - 4 l/dag
Hond
25 - 41 ml/kg lichaamsgewicht per dag
Kat
22 - 30 ml/kg lichaamsgewicht per dag
Mens
1 – 1,2 l/dag
Nieren
• Urine wordt geproduceerd in de nieren
• Elke nier heeft +/- 10⁶ nefronen
• Het nefron heeft 2 delen:
– De glomerulus
– De tubulus
Glomerulus
• Glomerulus = verzameling haarvaten
• Filtratieproces: water samen met kleine
molekulen (bijv ureum, zouten, glucose, enz)
worden uit het bloed gefilterd. Geen grote
eiwitten en bloedcellen!!!
• Filtraat wordt opgevangen in een “trechter” =
Kapsel van Bowman
• Primaire urine
Nefron
Tubulus
• Tubulus = “de steel van de trechter”
• De tubulus wordt omgeven door haarvaten 
grootste deel water en voedingsstoffen (bijv
glucose en zouten) worden weer opgenomen
in het bloed (specifieke reabsorptie)
• Afvalstoffen (bijv ureum) + teveel aan zouten
en water uitgescheiden via verzameltubuli 
ureter  blaas  urethra
Nefron
Urineonderzoek
Doel
• Diagnostiek:
– Urineweginfectie
– Blaasstenen / -gruis
– Stofwisselingsstoornis
– Slechte werking van een
bepaald orgaan
Verzamelen urinemonster
• Eigenaar:
– Hond: steelpannetje, pollepel, bakje
– Kat: weinig strooisel in de bak, aluminiumfolie,
opzuigen met spuitje, plastic korrels (katkor)
• Dierenarts:
– Manueel ledigen van de blaas
– Katheteriseren
– Blaaspunctie (cystocentese)
Verzamelen urinemonster
• Belangrijk:
– Urine opvangen in een schoon potje
• Kunststof wegwerppotjes
• Reinigen met zeep en naspoelen met water
– Gegevens patiënt en eigenaar + datum op
etiket vermelden
Bewaren urinemonster
• Voorkeur: vers urinemonster (binnen 30 min)
• Koelen (0-4°C) gedurende maximaal 12 uur
• Langer bewaren: conserveringsmiddel
toevoegen
• Langer bewaren dan 24-48 uur: invriezen 
onderzoek urinesediment niet meer mogelijk
Verzenden urinemonster
•
•
•
•
Goede verpakking (niet lekken)
Ingevuld aanvraagformulier
Verzenden mag niet te lang duren
Koeling urinemonster
Fysisch urineonderzoek
• Kleur:
– Normale kleur: licht- tot donkergeel, maar ....
– Afhankelijk van: diersoort en voedingsgewoonten,
concentratie van de urine
– Afwijkende kleuren:
• Rood/roodbruin: bloed in urine (hematurie of
hemoglobinurie)
• Geelbruin/geelgroen (+ geelgekleurd schuim):
galkleurstoffen in urine (bilirubinurie)
Fysisch urineonderzoek
Hematurie
Bilirubinurie
Fysisch urineonderzoek
• Helderheid:
– Vers geloosde urine is meestal helder,
uitzondering paard, konijn
– Oorzaken troebeling:
•
•
•
•
•
•
Erytrocyten
Leukocyten
Epitheelcellen
Bacteriën
Neergeslagen/uitgekristalliseerde zouten
Verontreiniging
Fysisch urineonderzoek
• Geur:
– Karakteristiek voor de diersoort; sexeverschillen
– Afwijkende geuren:
• Ammoniakgeur: urineweginfectie
• Rotte eieren: ernstige urineweginfectie
• Aceton: ernstige vorm van diabetes mellitus
Fysisch urineonderzoek
• Schuimvorming:
– Bij schudden altijd wat schuim
– Blijft schuim staan, duidt op eiwit in urine
– Schuim geelbruin/geelgroen kan duiden op
galzouten/leveraandoening
Fysisch urineonderzoek
• Soortelijke massa (s.m.):
– Soortelijk gewicht, dichtheid
– Het getal dat aangeeft hoeveel gram 1 ml van een
vloeistof weegt
– Soortelijke massa van water is 1,000  urine
heeft altijd een s.m. > 1 (waarom???)
– Sterk geconcentreerde urine (veel opgeloste
stoffen)  grote s.m.
– Maat voor het concentrerend vermogen van de
nieren
Fysisch urineonderzoek
• Referentiewaarden soortelijke massa:
Diersoort
Referentiewaarde
Paard
1,025 – 1,060
Rund
1,025 – 1,045
Schaap
1,015 – 1,045
Varken
1,010 – 1,030
Hond
1,020 – 1,045
Kat
1,020 – 1,040
Fysisch urineonderzoek
• Bepaling soortelijke
massa:
– Zakrefractometer
– Teststrips
Gebruik refractometer
1. Open het afdekplaatje en pipetteer 2-3 druppels water op het
prismaplaatje.
2. Sluit het afdekplaatje voorzichtig zodat de druppels water een dun laagje
op het prismaplaatje vormen.
3. Lees door het oculair bij de grenslijn de s.m. op het schaalgedeelte af.
Controleer of de meter inderdaad 1,000 aangeeft.
4. Droog de zakrefractometer.
5. Breng 2-3 druppels homogene urine op het prismaplaatje.
6. Sluit het afdekplaatje.
7. Lees de s.m. af en corrigeer zo nodig.
8. Spoel de zakrefractometer af onder de
kraan en droog hem met een tissue.
Altijd aanvullend onderzoek!!!
Chemisch urineonderzoek
• Definitie:
– Het kwalitatief en/of kwantitatief bepalen van
allerlei chemische stoffen in urine, die mogelijk
een indicatie zijn voor bepaalde ziektebeelden
– Kwalitatief: alleen de aanwezigheid van bepaalde
stoffen aantonen
– Kwantitatief: geeft ook de hoeveelheid van een
stof aan
Chemisch urineonderzoek
• Enkelvoudige
teststroken: bijv
albustix, hemastix
• Multiteststroken:
bijv combur 9-test,
multistix 10SG
Teststroken
•
•
•
•
•
•
•
•
Let op de vervaldatum
Voorgeschreven afleestijd hanteren
Dop op flacon
Testuiteinde niet aanraken
Teststrook kort in urine dompelen
Aflezen bij goed licht
Foutpositieve of foutnegatieve uitslagen
Bewaren bij kamertemperatuur
Zuurgraad (pH)
• pH-schaal: 0 – 14
– pH = 7  neutraal (water)
– pH < 7  zuur (bijv zoutzuur)
– pH > 7  alkalisch (bijv ammoniak)
• De pH van urine is afhankelijk van het dieet:
– Plantaardige voeding  alkalische urine
– Vlees, eiwitrijke graansoorten  zure urine
Zuurgraad (pH)
• Bacteriële omzetting van ureum  urine
wordt alkalisch
– Urineweginfectie
– “Oude” urine
• Eiwitbepaling alleen betrouwbaar in neutrale
of zure urine  urine herbivoren eerst
aanzuren!!!
Leukocyten
• De aanwezigheid van leukocyten duidt op een
urineweginfectie
• Intacte leukocyten zijn waar te nemen in het
urinesediment
Nitriet
• Aanwezigheid nitriet is een aanwijzing voor
een urineweginfectie
• Nitriet wordt gevormd door Colibacteriën
• Colibacteriën zijn belangrijke veroorzakers van
blaasontsteking (cystitis)
• Nitur-test
Eiwit
• Eiwit in de urine = proteïnurie
• Normaal geen of een spoortje eiwit in urine
• Oorzaken eiwit in urine:
– Beschadiging glomerulus
– Bloedingen of ontstekingen in de urinewegen
– Koorts / zware inspanning
• Albym-test, Albustix
• Alkalische urine eerst aanzuren!!!
Bloed
• Bloed in urine is altijd pathologisch
• Hematurie: erytrocyten in urine
– Macrohematurie: met het blote oog waarneembaar
– Microhematurie: alleen microscopisch waarneembaar
– Erytrocyten kunnen langs de gehele tractus urogenitalis in
de urine komen
– Erytrocyten microscopisch waar te nemen in sediment
• Hemoglobinurie: vrij hemoglobine in de urine tgv
kapot gaan (hemolyse) erytrocyten
• Sangur-test, Hemastix
Glucose
• Oorzaken glucosurie:
– Diabetes mellitus
– Alimentaire glucosurie (met name humaan)
– Renale glucosurie
– Stress, angst, opwinding, shock
• Glucotest, Clinistix, Diaburtest, Diastix
• (Denk om verwarring door niet goed
omgespoelde jampotjes)
Ketonen
• Ketonen (aceton, acetylazijnzuur) worden in
de lever gevormd bij afbraak van vetzuren
• Oorzaken ketonurie:
– Diabetes mellitus
– Vasten/onvoldoende voedselopname
– (Te) hoge energievraag
• Aceton-geur urine
• Acetest, Keturtest, Ketostix
Urobilinogeen / Bilirubine
• Normaal geen bilirubine in de urine, behalve
bij de hond
• Oorzaken bilirubinurie:
– Obstructie galwegen (alleen bilirubine)
– Verhoogde afbraak erytrocyten
– Beschadiging levercellen
• Urobilistix, Ictotest, Bilurtest, Bilugentest
• Bepalingen direct uitvoeren!!!
Microscopisch urineonderzoek
•
•
•
•
Buisje urine centrifugeren
Afschenken urine
Druppel ‘sediment’ op voorwerpglaasje
Onderzoek onder microscoop
Microscopisch urineonderzoek
Georganiseerd sediment
Ongeorganiseerd sediment
Leukocyten
Kristallen
Erytrocyten
Amorf materiaal
Epitheelcellen
Slijmdraden
Gistcellen
Verontreiniging
Cilinders
Micro-organismen
Spermacellen
Microscopisch urineonderzoek
Cellen
Erytrocyten - rode bloedcellen
• Veel kleiner dan leukocyten
• Wijzen op bloeding in nieren /
urinewegen
Leukocyten - witte bloedcellen
• Sterk gegranuleerde, vrij ronde cellen
• Kunnen duiden op urineweginfectie
Microscopisch urineonderzoek
Leukocyten
Microscopisch urineonderzoek
Erytrocyten
Microscopisch urineonderzoek
Epitheelcellen
Plaveiselepitheel
Overgangsepitheel
Microscopisch urineonderzoek
Gistcellen
Microscopisch urineonderzoek
Cilinders
• Langwerpige, enigszins doorzichtige
structuren in het sediment
• Wijzen op eiwituitscheiding van de
niertrechtertjes, bestaan uit eiwit
• Ernstige beschadiging van de nieren
• In zure urine
Microscopisch urineonderzoek
Cilinders
Korrelcilinder
Erytrocytencilinder
Hyaliene cilinder
Microscopisch urineonderzoek
Micro-organismen
• Verse urine is steriel, dus bacteriën altijd
afwijkend
• Maar ….. het potje waar urine in bewaard
wordt, is vaak voedingsbodem voor
bacteriën
• Kan met andere ‘producten’ (denk aan
leuko’s ed) wijzen op urineweginfectie
Microscopisch urineonderzoek
Micro-organismen
Microscopisch urineonderzoek
Spermacellen
Microscopisch urineonderzoek
Kristallen
• Vaak in combinatie met erytrocyten
• Vaak blaasgruis en stenen bij hond en kat
Calciumoxalaatkristallen
• Meestal ‘envelopvorm’; soms afwijkende
vormen
• Zuur reagerende urine
Struviet
• ‘Doodskistvorm’, zeer ongelijk van grootte
• Komt veel voor bij hond en kat
• Alleen aanwezig bij alkalisch reagerende urine
Urinezuurkristallen
• Alleen in zuur reagerende urine
• Geel tot bruinrood in diverse vormen
• Kunnen aanwijzing zijn voor jicht (ontsteking
in gewricht)
Microscopisch urineonderzoek
Amorf materiaal / Verontreiniging
Amorfe zouten
• In alkalische urine witgeel en vormloos
• In zure urine baksteenrood en vormloos
• Geen betekenis
Toevallige verontreinigingen
• Bijv glassplinters, stuifmeel(pollen),
talkpoeder, luchtbellen, etc
• Voorkomen door schoon potje te gebruiken
Microscopisch urineonderzoek
Amorf materiaal
Microscopisch urineonderzoek
Verontreiniging
Haar
Vetdruppels
Luchtbellen
Microscopisch urineonderzoek
• In urine van gezonde dieren komen alle typen
cellen en kristallen regelmatig voor; echter in
zeer kleine aantallen
Bacteriologisch urineonderzoek
• Normale urine is steriel
• Dipslidetest (uricult), laboratorium
• Bepaling kiemgetal:
aantal bacteriën per
ml urine