Dia 1 - Natuurpunt

Cursus Natuurgids, Les Dieren
Cursus Natuurgids
les Dieren
8/07/2016
Natuurobservaties in
www.waarnemingen.be
Dieren
Soortenrijkdom
▸ België: gekende soortenrijkdom 36.000 soorten dieren, planten,
zwammen ….
▸ Meer dan 22.500 soorten dieren
Koen Leysen, Wim Veraghtert,
Joeri Cortens e.a.
2
Aantal soorten per groep
Aantal soorten per groep
Lieveling (nachtvlinder)
Aantal waarnemingen per groep
Loopkever
Vlinderstrikje (vlieg)
Soorten versus waarnemingen
Vogels het populairste
Vogels
Vliegen?
Wat is het meest typisch voor een vogel?
Natuurpunt CVN
1
Cursus Natuurgids, Les Dieren
8/07/2016
Snavel? Eieren?
Veren ?
Geopende vleugel (bovenzijde)
Schouderveren Tertials Armpennen
Kleine dekveren
Middelste dekveren
Grote dekveren
Randdekveren
ARM
Polsgewricht
Alula
Middelste handdekveren
Grote handdekveren
Handpennen
HAND
© Rudi Debruyne
Buizerd: zweven op thermiek
Torenvalk: bidden
Versmalling
© Adri De Groot
Nonnetjes
( © Steen Jensen)
Natuurpunt CVN
Blauwborst
( © Glenn Vermeersch)
2
Cursus Natuurgids, Les Dieren
8/07/2016
Camouflage
Houtsnip
Zeg nooit zomaar mus tegen een mus…
Elke vogel zingt zoals hij gebekt is?
Insecteneters…
Heggenmus
Levenscyclus
Nestvlieders / nestblijvers
Huismus
Waarom zijn vogels zo populair?
• Eitjes ter grootte van erwt
(Kolibri) tot 1,5 kg
(Struisvogel)
• Van rond tot peervormig
• Kleine soorten leggen meestal
meer eieren. Bv Koolmees kan
meer dan 10 eieren leggen,
een arend maar enkele
• Kleine vogels worden ook
minder oud (bv Merel van 7
jaar is al oud, Kokmeeuw kan
meer dan 20 jaar oud worden)
Natuurpunt CVN
3
Cursus Natuurgids, Les Dieren
Grappig, schattig, expressief, statig,
speels, lief, indrukwekkend, ….
8/07/2016
Opvallend gedrag
Opvallend gedrag
Kortom: vogels spreken aan…
Het oor wil ook wat…
Elk seizoen wat wils…
Verkiezing mooiste natuurgeluid, winnaar: Merel
Boerenzwaluw, zomergast
Keep, wintergast
Onderscheid trekvogels of ‘standvogel‘ niet altijd zo
gemakkelijk als bij bv Boerenzwaluw
Vogels kijken, hoe begin je er aan?
Leren kijken…
Oog hebben voor details
Een goed boek (veldgids) en een
degelijke verrekijker
Natuurpunt CVN
4
Cursus Natuurgids, Les Dieren
8/07/2016
Kleine Zilverreiger
© Glenn Vermeersch
Grote /Kleine Zilverreiger
Zilverreigers
Goudhaantje
© Eddy Meynen
Vuurgoudhaantje
© Christian Vandeputte
© Reed Andariese
Zanglijster
Glenn Vermeersch
Natuurpunt CVN
5
Cursus Natuurgids, Les Dieren
8/07/2016
Wespendief
Spechtensmidse
Braakballen
kapot gehakt
Braakballenanalyse
Zoogdieren en hun sporen
Pootafdrukken
1. Ree
2. Haas & konijn
3. Eekhoorn
4. Vos
5. Enkele andere leuke sporen
Ree
1. Zoolgangers (5 tenen)
(muizen, mens, egel, wasbeer,….)
3. Teengangers (4 tenen)
(vos, hond, kat, …)
2. Halfzoolgangers (5 tenen)
(marterachtigen)
4. Teenspitsgangers
(2 hoeven, soms 2 bijhoeven)
(hoefdieren)
Keutels van ree
Pootafdrukken van ree
“bij-hoeven”
achterpoot
niet groter dan konijn
langwerpig
puntige pool
ronde of ingedeukte pool
voorpoot
Foto’s : Rudi Debruyne
Natuurpunt CVN
6
Cursus Natuurgids, Les Dieren
8/07/2016
Ligplaatsen van ree
Veegsporen van ree
Haas en konijn
Reeën-carrousel
t
Oren lang, contrastrijk
Iris oranjegeel, witte oogring
Vacht met blonde “highlights”
Haas en konijn
Oren korter
Iris donker
Vacht egaal bruin
Haas en konijn
Hazenleger
Haas leeft solitair
Konijn leeft in groepen
Vlucht met staart tss de poten
Vlucht met staart omhoog om
soortgenoten te waarschuwen
Natuurpunt CVN
Haasjes worden bovengronds
geboren en zijn “nestvlieders”
Konijntjes worden ondergronds
geboren en blijven daar 3
weken
7
Cursus Natuurgids, Les Dieren
8/07/2016
Keutels van haas en konijn
Eekhoorn
Pootafdrukken van haas en konijn
Achterpoot - 4 tenen
Voorpoot – 4 tenen
“haasje-over”
- Ronder dan ree
- Vezelig
Pootafdrukken van eekhoorn
Nest van eekhoorn
Eekhooornvraat aan dennenkegels
rafels
Achterpoot - 5 tenen
-
Bever
“Haasje-over”
Rond
Tegen de stam aan
Jan-feb
Twijgen en bladeren
Meerdere in de buurt
muis knaagt netter
Voorpoot – 4 tenen
?
Vos
Foto : Rudi Debruyne
Natuurpunt CVN
8
Cursus Natuurgids, Les Dieren
8/07/2016
Resten van gedode vogels
Zijn de schachten intakt of niet?
Roofdieren: bijten veren af waar ze uit de huid
komen
 Geen schachtpunten meer aanwezig
Roofvogels: plukken hun prooi
Mogelijk krassen en knikken op de veervlaggen
Foto Fernand Nijs
Braakballen
Kleine beestjes
De wereld van de ongewervelden
Voorbeeld: Koninginnepage
Sterrenschot
Kleine beestjes
Verschillen in bouw
Hooiwagen
Natuurpunt CVN
Spin
Insect
9
Cursus Natuurgids, Les Dieren
8/07/2016
Levenscyclus
Kleine beestjes: essentieel!
Hoe leven insecten?
Levenscyclus
Hoe leven ongewervelden?
Nog uitwerken: facetogen
Zonnekloppers!
Insecten warmen zich op op zonnige plekjes.
Bont zandoogje
Platbuik
Rupsen Koninginnepage op schermbloemen zoals wortel, venkel, kervel e.d.,
maar ook op wijnruit bv
Hoe leven ongewervelden?
Afhankelijkheid van planten
Talloze insecten zijn gebonden aan één of
meerdere planten-soorten.
Hoe leven ongewervelden?
Afhankelijkheid van planten
De ene plant is de andere niet, lang leve de eik…
Eikenpage
Gevlekte zomervlinder
Grote beer
Natuurpunt CVN
Gentiaanblauwtje
10
Cursus Natuurgids, Les Dieren
8/07/2016
Hoe leven ongewervelden?
Hoe leven ongewervelden?
Bloemen als feestdis
Uiteenlopende noden
Rupsen kunnen van heel andere planten afhankelijk zijn dan de volwassen
vlinders.
Hoe leven ongewervelden?
Predatoren
Harlekijn
Nectarkroeg of café zonder bier?
Veel ongewervelden zijn echte jagers (bijv. libellen, spinnen, loopkevers,
roofwantsen, …)
Rupsen op brandnetel
Snorzweefvliegen op Speerdistel
Landkaartje
Roofvlieg met prooi: een micromotje
Kameleonspin
Hoe leven ongewervelden?
Eten & gegeten worden
Hoe leven ongewervelden?
De wereld van de profiteurs
Hoe aan je predatoren ontkomen?
Parasieten & hyper-parasieten
Verstoppen of net niet?
Goudwesp
Oogvleklieveheersbeestje
Gevlekte
groenuil
1
2
3
4
Hoe leven ongewervelden?
Efficiënt verdedigen
Steken of niet steken?
langpootmug
Venglazenmaker
Natuurpunt CVN
11
Cursus Natuurgids, Les Dieren
Hoe leven ongewervelden?
Efficiënt verdedigen
8/07/2016
Hoe leven ongewervelden?
Hoe vinden ze elkaar ?
Efficiënt communiceren
Met geuren, geluiden of met kleuren?
Mimicry
Hoe leven ongewervelden?
Efficiënte dispersie
Hoe leven ongewervelden?
Efficiënte dispersie
Hoe leven ongewervelden?
Veilig de winter doorkomen
Kan, afhankelijk van de soort, in elk stadium.
Vliegen of kruipen?
4 vleugels hebben, maar hoe ze gebruiken?
Distelvlinder:
Vliegt 5000km op 14 dagen
vanuit Afrika
Oranje zandoogje
Sleedoornpage
Boomblauwtje
Citroenvlinder
Heideblauwtje:
Vliegt amper 0,5 km, nooit buiten heidegebieden
Aan de slag met ongewervelden
Aan de slag met ongewervelden
Hoe ongewervelden zoeken?
•
Op het zicht
•
Werken met insectennet
Aan de slag met ongewervelden
Hoe ongewervelden zoeken?
•
Specifieke lokmethodes
Hoe beestjes op naam brengen?
•
Algemene insectengidsen
•
Veldgidsen per soortgroep
•
Determinatietabellen
•
Zoekkaarten
Werken met een sleepnet
Natuurpunt CVN
12
Cursus Natuurgids, Les Dieren
Hoe beestjes op
naam brengen?
Invoeren op
www.waarnemingen.be!
8/07/2016
Aan de slag met ongewervelden
Hoe ongewervelden beschermen?
Aan de slag met ongewervelden
Hoe ongewervelden beschermen?
Voor algemene soorten kan je zelf veel doen!
Voor zeldzame soorten is aangepast beheer in natuurgebieden nodig!
•
Nectarplanten
•
Waardplanten (inheems)
•
Microklimaat
•
Nestkastjes
Het leefgebied van het Groentje omvat
erg verschillende elementen:
- Nectar voor de vlinder die in mei-juni
vliegt (braam, brem)
- Waardplanten voor rupsen (dophei)
- Bruidsbomen waar mannetjes
territorium bezetten (berk, 3m hoog)
Dit type soortenkennis is noodzakelijk
om een heidegebied goed te beheren
in functie van een zeldzame dagvlinder.
Waarnemingen.be
Aan de slag met ongewervelden
Hoe ongewervelden monitoren?
In den beginne…
Op gestandaardiseerde wijze tellen is nodig om
trends te achterhalen: vinger aan de pols!
En toen kwam… www.waarnemingen.be
www.waarnemingen.be
• Website gelanceerd in 2008
• Invoer van losse waarnemingen op puntlocatie
• Nederlandse ‘moedersite’
waarneming.nl bestond al 8 jaar
• Alle soortgroepen
• Samenwerking Stichting
Natuurinformatie / Natuurpunt
Studie
• Waarnemer verantwoordelijk voor invoer
• Gebruiksgemak centraal
• Eigen waarnemingen melden, organiseren, exporteren
• Openbaar maar verschillende niveaus van vervaging
• Nazicht door team van admins
Natuurpunt CVN
13
Cursus Natuurgids, Les Dieren
8/07/2016
Waarnemingen raadplegen
Gebied ?
Waarnemingen uit een gebied opzoeken
Zelf invoeren
Eerst registreren
Natuurpunt CVN
14
Cursus Natuurgids, Les Dieren
8/07/2016
Kwetsbare waarnemingen
Mobiele invoer
Vervagen of embargo
Invoeren in eigen gebied
Mijn waarnemingen
Mijn waarnemingen
Zelf een gebied aanmaken
Zelf een
polygoon
intekenen
Huiswerkje
• Registreer je op waarnemingen.be
• Maak een ‘eigen gebied’ aan van uw huis en tuin (via
mijn waarnemingen > mijn gebieden)
• Voer 5 waarnemingen in die je in uw eigen tuin hebt
gedaan
Natuurpunt CVN
15