VITO VISION 13 VITO bouwt mee aan een duurzame chemie

vision
nr. 13 - MEI 2013
>> VITO bouwt mee aan
een duurzame chemie
Innovatieve procestechnieken
als speerpunt
>> Chemische sector maakt werk van waterkringlopen
>>CO2 en algen als bouwstenen van een groene chemie
>> Intelligent reactorsysteem voor biochemicaliën
>> VITO-technologie zorgt voor doorbraak
in procesintensificatie
>> In de kijker
>> KMO vindt vito!
VITO VISION 13 - mei 2013
2
Duurzame chemie:
fictie of uitdaging?
D
e chemische sector speelt een hoofdrol in de Vlaamse economie. Om die rol vandaag en ook in de toekomst te kunnen blijven spelen, trekt de sector voluit de kaart van duurzame chemie. Innovatieve en duurzame procestechnieken zijn daarin onontbeerlijk.
Bij VITO leggen we mee de basis van duurzame chemie, vanuit een expertvisie op duurzaamheid, technologie
en innovatie. Efficiënte en rendabele reacties, een weloverwogen gebruik van grondstoffen, duurzaam watergebruik, het sluiten van materiaalkringlopen en de productie van hernieuwbare chemicaliën zijn speerpunten
van ons onderzoek.
Fossielgebaseerde grondstoffen moeten worden vervangen door hernieuwbare grondstoffen. VITO helpt de chemische industrie in die zoektocht en ontwikkelt technologieën om van reststromen bruikbare grondstoffen te
maken. Daarbij richten we ons vooral op biomassa, rest- en afvalstromen en ook op CO2 als koolstofbron voor
nieuwe chemicaliën. Algen kunnen bijvoorbeeld CO2 omzetten in biomassa die waardevolle bestanddelen bevat.
Ze worden dan ook meer en meer beschouwd als een bepalende grondstof voor de industrie van de toekomst.
Daarnaast werken we aan een duurzame totaaltechnologie om organische reststromen en CO2 met behulp van
elektrochemische conversie en hernieuwbare energie om te zetten in ‘hernieuwbare’ chemicaliën.
Ook water is een (dure) grondstof voor de chemische sector. Via procesintensificatie en gesteund op vroeger
VITO-onderzoek helpen we de sector waterkringlopen te sluiten, waardoor water beter en efficiënter wordt ingezet. Omgekeerd levert de chemische industrie innovatieve oplossingen en technologieën voor waterzuivering
en -hergebruik. In het Europese initiatief ChemWater verenigen de watersector en de chemische industrie hun
expertise om de wereldwijde wateruitdagingen aan te pakken.
Duurzame chemie is geen fictie maar een opportuniteit voor Vlaanderen. Laten we er samen aan werken!
Dirk Fransaer
Gedelegeerd bestuurder
3
VITO VISION 13 - mei 2013
Vlaanderen ontleent zijn economische welvaart voor een groot deel aan de sterke aanwezigheid van de chemische sector. De omzet per capita uit die industrietak is nergens ter wereld zo groot als in België. Dat is te danken
aan onze logistieke bases die via de havens, pijpleidingen, water- en spoorwegen deel uitmaken van de grootste
chemische cluster in de wereld: Antwerp-Rotterdam-Rhein-Ruhr (ARRR). Als we die leidersrol willen behouden,
dan moeten we van duurzame chemie een prioriteit maken. Veel van onze chemische bedrijven kunnen al een
prima rapport voorleggen op het vlak van energie-efficiëntie en het verminderen van hun milieu-impact. Maar
er is nog heel wat marge voor verbetering. Denk maar aan het verder terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen en het sluiten van water- en materiaalkringlopen.
ChemWater verenigt chemische industrie en watersector
Chemische sector maakt werk
van waterkringlopen
VITO VISION 13 - mei 2013
4
I
n ons land alleen al verbruiken chemiebedrijven per jaar ongeveer
750 miljoen m³ water. Maar water wordt steeds schaarser. Daarom zoekt
de industrie in heel Europa naar oplossingen om eco-efficiënt met water
om te gaan. De watersector en de chemie vinden elkaar in het Europese
forum ChemWater.
In bijna alle chemische industrieën wordt water gebruikt in het product of productieproces. Dat betreft
de productie van basischemicaliën, pesticiden en agrochemische producten, verf en lak, zeep, reinigingsmiddelen, parfums, shampoo, farmaceutische grondstoffen en oplossingen … Het lijdt dan ook geen twijfel dat
de chemische industrie een grote industriële watergebruiker is. 90 procent van het water dat de sector gebruikt, komt van oppervlaktewateren en wordt vooral
gebruikt als koelwater voor industriële processen.
Al jaren maakt de chemische industrie werk van een
diversificatie van haar waterbronnen. Zo probeert de
sector de druk op de voorraden kwaliteitswater te
verminderen. Niet alleen levert de chemiesector veel
inspanningen om het waterverbruik fors te doen dalen; de chemische industrie biedt ook innovatieve oplossingen om de wereldwijde wateruitdagingen aan te
pakken. Dat is een nieuwe invalshoek: die van ‘chemie
voor water’, naast het meer traditionele ‘water voor
chemie’. Het Europese forum ChemWater maakt die
invalshoek concreet.
ChemWater werkt aan de ontwikkeling van een
langetermijnvisie en strategische acties voor de realisatie van een optimaal industrieel watermanagement.
Het project wordt gefinancierd door de Europese
Commissie onder het Zevende Kaderprogramma.
ChemWater vloeide voort uit de samenwerking tussen het Europese Technologieplatform voor Duurzame
Chemie SusChem en het Europese Waterplatform
WssTP. Naast het Nederlandse onderzoekscentrum
TNO, Suez Environment, Veolia en de Europese Raad
voor de chemische industrie Cefic maakt ook VITO deel
uit van de onderzoeksgroep.
E4Water: economisch, ecologisch en efficiënt
Een concreet resultaat van de strategische samenwerking tussen SusChem en het WssTP is het grootschalige onderzoeksproject E4Water. E4Water staat
voor ‘Economically and Ecologically Efficient Water
Management in the European Chemical Industry’.
Daarbij werken negentien partners uit negen Europese
landen demonstratieprojecten uit om nieuwe geïntegreerde benaderingen, methodologieën en procestechnologieën te ontwikkelen, testen en valideren.
Doel: het waterbeheer in de chemische industrie efficiënter en duurzamer maken.
VITO is één van de centrale onderzoekspartners in
demonstratieprojecten bij de bedrijven Solvic, SolVin
en Procter & Gamble. De keuze van die cases is het
resultaat van een intensieve stakeholdersdialoog. Zo
verzekert men de relevantie van de demonstraties
voor de chemische industrie. Verwacht wordt dat de
gedemonstreerde technologieën en processen het waterverbruik van een gemiddeld bedrijf met 20 tot zelfs
40 procent kunnen verminderen. De hoeveelheid afvalwater zou met 30 tot 70 procent dalen en het energieverbruik met 15 tot 40 procent.
Erkenning van de waterproblematiek
Inge Genné van VITO: “De Europese chemische industrie is zowel een grootverbruiker van water als een
belangrijke technologische speler. Daarom is het heel
zinvol dat ChemWater de chemische procesindustrie
en de watersector verenigt. Samen met onze partners
analyseren we mechanismen voor een snellere commercialisering van betere materialen, technologieën
en processen. Zo kan de chemische sector heel wat
innovatie-impulsen geven op het gebied van watertechnologie en -management. Denk maar aan een
doorgedreven waterzuivering en procesintensificatie met behulp van nieuwe scheidingsprocessen,
innovatieve membraanmaterialen, industriële biotechnologie, nanotechnologie enzovoort.”
In Europa wordt intensief onderzoek gevoerd naar waterkringlopen, maar dat is vaak nog erg versnipperd.
Om het onderzoek naar duurzaam waterbeheer beter
te structureren, zet de Europese Commissie in het kader van het EU 2020-vlaggenschipinitiatief ‘InnovatieUnie’ dit jaar het Europees Innovatie Partnerschap
(EIP) voor Water op de rails. Met dat EIP wil Europa de
brug slaan tussen de wetenschap en de toepassing van
innovatieve oplossingen in de praktijk.
Inge Genné: “Het EIP voor Water is een belangrijke
stap om het Europese onderzoek te rationaliseren en
bundelen. Het is ook een sterk signaal dat Europa de
waterproblematiek erkent. VITO werkt daar actief aan
mee, als lid van het WssTP, via ChemWater en via de
EIP-werkgroep binnen Cefic.”
Meer info: [email protected]
www.chemwater.eu – www.e4water.eu
5
VITO VISION 13 - mei 2013
Van nieuwe scheidingsprocessen
tot nanotechnologie
Nieuwe grondstoffen voor hernieuwbare chemicaliën
CO2 en algen als bouwstenen
van een groene chemie
A
lgen zijn de nieuwe biogrondstoffen van de toekomst. Ze kunnen gebruikt worden voor voedsel en veevoer, maar ook als chemicaliën
(verven, kleurstoffen, antioxidanten, plastics …). Daarnaast kan algenproductie het CO2-gehalte in de lucht doen dalen. Ook voor Vlaanderen
zijn er belangrijke opportuniteiten.
VITO VISION 13 - mei 2013
6
Algen vormen als hernieuwbare
grondstof een interessant alternatief voor derivaten op
basis van aardolie. Ze bevatten veel waardevolle
bestanddelen die moeilijk
aan te maken zijn langs
synthetische weg. Denk
maar aan eiwitten, vetten,
olie, maar ook kleurstoffen
en antioxidanten. Bovendien
nemen algen CO2 en nutriënten op.
Niet alleen de chemische industrie
volgt de laatste ontwikkelingen in
het algenonderzoek op de voet;
ook de (vee)voedings- en farmaceutische industrie en de energiesector tonen veel belangstelling.
Vlaams Algenplatform
Verschillende Vlaamse onderzoekscentra, kennisinstellingen en
bedrijven zetten algenonderzoek
en demonstratieprojecten op.
Om die initiatieven op elkaar af te
stemmen en te stroomlijnen, én
om stakeholders correct te informeren over algen en algenkweek,
werd het Vlaams Algenplatform
opgericht. Het platform is in 2009
gestart als vrijwillig initiatief van
een aantal spelers in de Vlaamse
algenwereld. VITO was één van
hen.
Bert Lemmens van
VITO:
“Tot vorig jaar functioneerde
het Vlaams Algenplatform dankzij de vrijwillige bijdrage van de
initiatiefnemers. Sinds eind
2012 wordt het Vlaams
Algenplatform gefinancierd
via de nieuwe competentiepool FISCH. Hierdoor
kunnen we samen met
de Universiteit Gent en
het Innovatiesteunpunt
van de Boerenbond, die
partners zijn in het project,
de algen nog meer promoten
en de initiatieven beter kanaliseren. Ook vertegenwoordigen we zo
het Vlaamse algenonderzoek in het
buitenland en treden we met een
visie naar buiten om een Vlaams
beleid hiervoor te ondersteunen.”
VITO is een trekker in het onderzoek naar algen met focus op
het oogsten, mediumhergebruik
en ‘downstream processing’. Zo
sloegen VITO en Thomas More
Kempen (voorheen KH Kempen)
voor het EFRO-investeringsproject
Sunbuilt de handen in elkaar om
de kweek en het gebruik van algen
te ontwikkelen en toe te passen.
Sunbuilt loopt nog tot eind 2013;
het project moet van algen een
volwaardig landbouwgewas maken
en die vorm van biogebaseerde
economie op de rails zetten. Het
gaat om de productie van algen, de
continue oogst en de verwerking
tot een brede waaier van eindproducten. Die eindproducten
kunnen algen zijn, maar ook extractieproducten. De reststromen
van die processen zullen ook gevalideerd worden als voedings- of
veevoedingsadditieven.
Bert Lemmens: “Samen met
Thomas More Kempen bouwen
we een pilootinstallatie van 100 m²
voor algenkweek. De hogeschool
staat in voor het kweken van de
algen; VITO optimaliseert de oogst,
het waterhergebruik en de technieken om waardevolle producten
uit de algen te halen. Dat zijn bijvoorbeeld (vee)voedingsadditieven,
cosmetica en chemicaliën zoals
omega-vetzuren, antioxidanten,
kleurstoffen en organisch gebonden mineralen. De grootte van de
kweekinstallatie is afgestemd op
de productie van voldoende grote hoeveelheden voor labowerk
en de productie van stalen voor
applicatietests.”
Meer info: [email protected]
www.vlaamsalgenplatform.be
www.sunbuilt.be
Bioplastics maken uit CO2
Met de nieuwe generatie bioplastics wordt het
misschien wel mogelijk om textielcomponenten
te maken van afvalstromen. Zelfs CO2 kan dienen als grondstof. VITO ontwikkelt een fermentatieproces om die bioplastics te produceren. Ze
zijn een goedkoop én duurzaam alternatief voor
plastics van petrochemische oorsprong.
Bioplastics worden gebruikt als plastic winkelzakjes of zelfs als tapijten op beurzen. Ze worden veelal gemaakt uit natuurlijke producten,
zoals zetmeel gewonnen uit aardappels of maïs.
Afhankelijk van de grondstoffen die gebruikt worden, kan er dus competitie optreden met de voedselproductie. Door afvalstromen te gebruiken kunnen bioplastics wél een duurzaam alternatief vormen voor plastics van petrochemische oorsprong. Er zijn dan geen
landbouwproducten nodig. Zelfs CO2 kan dienen als grondstof voor bioplastics.
Fermentatieproces
Linsey Garcia-Gonzalez van VITO: “In het kader van een MIP-project ontwikkelen we een fermentatieproces
voor de productie van bioplastics. Als uitgangspunt gebruiken we industriële afvalstromen. We onderzoeken
ook welke afvalstromen geschikt zijn om bioplastics te produceren en waar die stromen beschikbaar zijn. We
denken daarbij aan CO2, maar ook aan glycerol, afkomstig van de biodieselindustrie.”
Het fermentatieproces optimaliseren is geen sinecure. Een belangrijke uitdaging is de dosering van waterstof
in de reactie. Linsey Garcia-Gonzalez: “Het gebruik van waterstof is noodzakelijk voor de vorming van de biopolymeren, maar kan met zuurstof wel zorgen voor een knalgasreactie. Om het fermentatieproces technisch
haalbaar te maken moeten we aantonen dat we onder het explosieniveau kunnen blijven.”
Textielmateriaal
Ook de verwerking van biopolymeren in textielmateriaal wordt onderzocht en het marktpotentieel wordt
onder de loep gehouden. VITO werkt voor dat project samen met drie industriële partners: Beaulieu
International Group, KH Engineering en Tessenderlo Group. Het MIP-project wordt eind 2013 afgerond.
Meer info: [email protected]
7
VITO VISION 13 - mei 2013
Sunbuilt
CO2 en organische reststromen als grondstof voor chemische industrie
Intelligent reactorsysteem
voor biochemicaliën
V
ITO werkt aan een totaaltechnologie om de productie van chemicaliën duurzamer te maken. Met
behulp van elektrochemische conversie en hernieuwbare energie worden organische reststromen en CO2
omgezet in ‘hernieuwbare chemicaliën’. Bij de ontwikkeling van dat intelligente reactorsysteem komen
diverse VITO-expertises kijken.
VITO VISION 13 - mei 2013
8
Hout voor allerlei toepassingen, koolzaad voor de energiesector, chemicaliën uit algen: biomassa lijkt wel
het nieuwe goud. Florian Graichen
van VITO: “De biogebaseerde economie is in opgang en dat is een goede
zaak. Het maakt ons immers minder
afhankelijk van fossiele brand- en
grondstoffen. Maar we willen de
druk op biomassa niet te ver opdrijven. Bovendien is biomassaproductie
niet noodzakelijk een toonbeeld van
duurzaamheid. Net daarom zoeken
we steeds meer naar alternatieven
voor biomassa. Vooral organische
afvalstromen en CO2 hebben veel
potentieel.”
CO2-reservoir
Organische afvalstromen en CO2
zijn inderdaad overvloedig beschikbaar. Maar waar ligt het potentieel
dan precies van die grondstoffen?
Karolien Vanbroekhoven van VITO:
“Via microbiële elektrosynthese slagen we erin om niet alleen organische
afvalstromen, maar ook CO2 in chemicaliën om te zetten. Chemicaliën
krijgen zo een rol toebedeeld als CO2reservoir en kunnen bijdragen tot de
strijd tegen de klimaatverandering.
Door die technologie zijn ook minder grondstoffen en energie nodig.
We verwachten dan ook dat elektrochemische conversie meer en meer
op de voorgrond zal treden in de
chemische industrie.”
“De bio-elektrochemische systemen
die we onderzoeken, werken als
volgt: als we de katalysator in een
brandstofcel vervangen door een
biokatalysator (bijvoorbeeld een
micro-organisme) en het elektrische
stroom geven, dan neemt het CO2
of een ander substraat op, dat wordt
gereduceerd. Als resultaat krijg je een
stroomgedreven productie van allerhande biobrandstoffen of biochemicaliën zoals methanol, dimethylether,
mierenzuur en andere fijnchemicaliën.” Om CO2 elektrochemisch om
te zetten naar duurzame chemicaliën
ontwikkelt VITO unieke elektroden
en membranen.
Smart grids
“Op termijn willen we individuele
brandstofcellen ook opschalen naar
een reactorsysteem”, zegt Patrick
Vanschoubroek van VITO. “Dat systeem willen we ‘intelligent’ maken
door er onze kennis over smart grids
in te integreren. Het heeft geen zin
om voor de werking van de reactor
fossiele brandstoffen aan te spreken en dan te claimen dat het systeem duurzaam is. Het gebruik van
hernieuwbare energie ligt voor de
hand, maar de beschikbaarheid ervan is veel moeilijker te voorspellen
dan voor fossiele brandstoffen. Een
intelligent reactorsysteem wordt zo
ingesteld dat het alleen chemicaliën
produceert als hernieuwbare energie
rechtstreeks of via buffering ter beschikking is. De ontwikkeling van zo’n
reactorsysteem vraagt om een geïntegreerde aanpak, waarvoor we binnen VITO verschillende kennisdomeinen aanspreken. Die aanpak heeft op
korte tijd twee patenten opgeleverd.”
Meer info:
[email protected]
[email protected]
Shared Research Center Biobased Aromatics
Op 5 maart 2013 ging het Shared Research Center Biobased Aromatics
officieel van start. Dat platform is een grensoverschrijdend initiatief van
de Nederlandse Organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk
Onderzoek (TNO), VITO en de Green Chemistry Campus, onderdeel van
de Biobased Delta.
Het Shared Research Center Biobased Aromatics moet een antwoord
bieden op het toenemende tekort aan aromaten uit de petrochemische
industrie. Het Shared Research Center gaat onderzoeken hoe bioaromatische verbindingen uit agroreststromen kunnen worden ontwikkeld. Door het gebruik van hernieuwbare grondstoffen breekt het platform een lans voor een biogebaseerde economie. Binnen vijf jaar wil
het uitgroeien tot één van de topinstellingen ter wereld op dat domein.
Meer info: [email protected]
Membraantechnologie verhoogt efficiëntie van chemische reacties
VITO-technologie zorgt voor
doorbraak in procesintensificatie
V
Veel chemische productieprocessen zijn nog gebaseerd
op 19de-eeuwse methoden waarbij men batchtechnologieën gebruikt voor reacties en scheidingen. Hiermee
kan men chemicaliën van een hoge zuiverheid produceren, maar de keerzijde is dat die methoden niet efficiënt zijn en veel tijd vergen. Langzamerhand worden
ze daarom vervangen door meer procesintensieve
technologieën. In die innovatieve systemen worden de
chemische processen niet gelimiteerd door de technologie, maar door de chemische verschijnselen zelf.
Dat zorgt voor een enorme toename aan efficiëntie en
controleerbaarheid, waardoor er bespaard wordt op
grondstoffen, energie en afvalproductie. Ook kan men
zo een hogere opbrengst en kwaliteit realiseren.
Solvent recycleren
Een voorbeeld van inefficiënte chemische reacties zijn
de zogenaamde macrocyclisatiereacties. Hoewel moleculen met een structuur van macrocycli meer gangbaar worden als actief farmaceutisch ingrediënt, is
hun massaproductie erg duur en zelfs problematisch.
Dat komt omdat ze in een zeer verdund milieu moeten plaatsvinden om ongewenste secundaire reacties
te vermijden. VITO ontwikkelde daarom een technologie die die reacties een pak efficiënter moet maken:
‘Volume Intensified Dilution’ of kortweg VID.
Roel Vleeschouwers van VITO: “Door het reactiemengsel over een membraan heen te sturen, kunnen
we het solvent recycleren. Zo creëren we een verdund
milieu zonder enorme hoeveelheden solvent te verspillen. Momenteel slagen we er met die techniek in
om reacties tot 40 procent efficiënter te maken. We
geloven dat we dat percentage nog kunnen verhogen,
voor sommige reacties zelfs tot 80 procent.”
Breed toepasbaar
“Er zijn twee configuraties mogelijk met VID”, zegt
Roel Vleeschouwers. “Een configuratie met een enkel en een configuratie met een dubbel membraan.
Beide zijn erg flexibel, waardoor ze verbonden kunnen
worden aan de standaardreactoren uit de chemische
industrie. We spreken dan van reactoren op laboratorium- tot productieschaal.”
VITO wil de technologie ook gebruiken om katalysatoren in chemische reacties te recycleren. “Ook hier
zijn de eerste resultaten veelbelovend”, zegt Dominic
Ormerod van VITO. “Een bijkomende verdienste van
VID is dat bepaalde chemische reacties die voorheen
als onproductief werden beschouwd, nu opnieuw in
de kijker staan. De technologie zit nog in een experimentele fase, maar zodra die volledig op punt staat, is
de kans op een brede toepassing erg groot.”
Meer info: [email protected]
9
VITO VISION 13 - mei 2013
oor bepaalde chemische reacties uit de farmaceutische industrie is 6 000 liter solvent nodig om
50 kilogram product te vormen. ‘Volume Intensified
Dilution’ (VID), een technologie van VITO waarvoor
het patent in aanvraag is, maakt die reacties een pak
efficiënter door het solvent over een membraan heen
te sturen, waardoor hergebruik mogelijk wordt. VITO
streeft zelfs naar een efficiëntieverhoging van 80 %.
In de kijker
VITO-DUURZAAMHEIDSVERSLAG 2012
VITO VISION 13 - mei 2013
10
Zopas verscheen het VITO-duurzaamheidsverslag 2012,
zowel in printversie als in de vorm van een eigen website. Het duurzaamheidsverslag biedt een overzicht van
de werking, projecten en resultaten van VITO. Centraal
dit jaar staat de fundamentele en duurzame hertekening van onze systemen om de uitdagingen van
de klimaat-, voedsel-, water-, bevolkingscrisis …
aan te gaan. Met vijf nieuwe – geheroriënteerde –
onderzoeksprogramma’s, alle ingebed in het transitiedenken, bouwt VITO mee aan wetenschappelijk, maatschappelijk en economisch verantwoorde oplossingen
voor een wereld in verandering.
Zo moet een groene industrie het hebben van innovatie, van steeds nieuwere en betere technologieën.
Als het erom gaat bedrijven klaar te stomen voor een
groene toekomst, levert VITO een grote bijdrage tot
de procesintensificatie. VITO zet bijvoorbeeld sterk in
op de ontwikkeling van bio-elektrochemische systemen die, vertrekkende van reststromen, chemicaliën
produceren.
Schaarse ruimte en materialen goed benutten
Niet alleen ruimte, maar ook materialen en grondstoffen moeten we slim gebruiken. Grondstoffeneffectieve
productie en het opnieuw inzetten en recycleren van
materialen – beide geïnspireerd door het levenscyclusdenken – vormen de speerpunten van een
nieuw onderzoeksprogramma bij VITO. Zo zoekt VITO
mee naar mogelijkheden om materialen uit oude flatscreen-tv’s te recupereren. Daarnaast optimaliseert
VITO het laseroplassen, een techniek binnen de additieve vormgeving die een revolutie in de maakindustrie
teweegbrengt.
Duurzame gezondheid en energiesystemen van
de toekomst
VITO schenkt ook steeds meer aandacht aan onderzoek naar toxicologie, milieu- en biomonitoring en
modellering van complexe milieugezondheidsproblemen. Zo coördineerde VITO de Europese pilootstudie
DEMOCOPHES, een meetcampagne die peilt naar de
aanwezigheid van mogelijk schadelijke stoffen bij inwoners van zeventien EU-landen. VITO werkt mee aan de
verbetering van medische behandelingen van kanker.
Het onderzoek naar eiwitten en hun interacties in een
cel – het proteoom – is baanbrekend. Door die eiwitten
te analyseren kan men immers meer leren over het gedrag en de groei van tumoren en zo nieuwe therapieën
ontwikkelen.
Natuurlijk knoopt VITO ook aan bij de nood aan innovatie op het gebied van energieproductie, -distributie en -transport. VITO zet in op slimme energiesystemen, die inspelen op de
variabele opwekking van hernieuwbare
energie. Zo werkt VITO mee aan gestandaardiseerde interfaces om energieverbruikende toestellen intelligent aan te
sturen. Bovendien zoekt VITO samen met
de KU Leuven naar valorisatiemogelijkheden voor geothermische toepassingen
in gebouwen.
Ook ruimte is een natuurlijke ‘grondstof’ waarmee we
behoedzaam moeten omspringen. Met geavanceerde
sensoren en meetplatformen draagt VITO bij tot een
duurzaam gebruik van land en ruimte. SAVEWATER is
daar een mooi voorbeeld van. Dat monitoringsysteem
voor oppervlaktewater combineert
geautomatiseerde sensoren op onbemande vaartuigen met aardobservatie.
Ook de computermodellen van VITO
brengen een duurzaam landgebruik
dichterbij. Zo nam VITO op vraag van
de Europese Unie modellen over de
internationale handelsstromen onder
de loep om de wereldwijde ontbossing
ten gevolge van consumptie in kaart te
brengen.
D U U R Z A A M H E I D S V E R S LA G 2 0 1 2
Dat alles en veel meer leest u in het
VITO-duurzaamheidsverslag 2012.
2 1 0 2 G ADLUSURREZVASADMI EHHE MI DASAVZERRUSULAD G 2 0 1 2
Surf naar
www.vito.be/duurzaamheidsverslag2012 VITO is al jarenlang onderzoekspartner van de Vlaamse
overheid op het vlak van duurzaamheid. Als inspiratiebron voor toekomstige, gezamenlijke projecten stelde
VITO op 1 februari 2013 vijf onderzoekstopics voor aan
zeventig medewerkers van de Vlaamse overheid.
Deze topics kwamen aan bod: de transitie naar slimme
elektriciteitsmeters en een intelligent elektriciteitsnet,
het uitdrukken van de waarde van de natuur in euro’s,
binnenshuis gerust ademhalen, drones in Vlaanderen
en het gebruik van aardobservatiedata. Die inspirerende en verrassende verhalen waren ook voor de aanwezige niet-experts toegankelijk.
Meer info: [email protected]
STUDIEDAG SMARTKAS
Ter afsluiting van het project ‘Smartkas’ werd op 17
januari 2013 een studiedag georganiseerd, met als
thema ‘Gecontroleerd telen op basis van plantgedrag
en energieverbruik’. Op de bedrijfssite van tomatenteler Tomaline kwamen meer dan honderd vertegenwoordigers, onderzoekers en ervaringsdeskundigen
samen om de ontwikkelingen op het vlak van plantmonitoring en energiebeheer te bespreken. In het
kader van het Smartkas-project werden de resultaten
toegelicht van de meetcampagne op de pilootinstallaties in de proefcentra van Sint-Katelijne-Waver en
Hoogstraten. Tot slot kregen de tuinders richtlijnen
voor de klimaatregeling van de serre.
Om duurzaam groenten te telen moet de tuinbouwsector bewust omgaan met het energieverbruik in
de serre. Bovendien moet men oog hebben voor de
opbrengst en kwaliteit van het product. Enkel zo kan
de rendabiliteit van de glasgroenteteelt in Vlaanderen
gegarandeerd blijven. Het SmartKas-project speelde
hierop in door onderzoek te voeren naar energiebesparing met geconditioneerd telen te combineren
met fytomonitoring om de productie en vruchtkwaliteit te optimaliseren. Het project liep vier jaar en werd
gesteund door het Agentschap voor Innovatie door
Wetenschap en Technologie (IWT).
Meer info: [email protected]
INNOVEREN MET MATERIALEN
Bedrijven worden de laatste jaren geconfronteerd
met stijgende materiaal- en
energiekosten. Een doordachte inzet van nieuwe
materialen en innovatieve
materiaaltechnologieën
is daarom cruciaal. In het
boek Innoveren met materialen vinden bedrijven
inspirerende voorbeelden
en concrete pistes om meteen aan de slag te gaan.
Bovendien maakt u in het boek kennis met de 3P-scan,
een instrument waarmee u zelf uw bedrijf kunt doorlichten om duurzame materiaal-innovatie te vertalen
naar de praktijk. Meerdere VITO-medewerkers leverden een bijdrage aan dat boek.
OpenRaam is een initiatief van de Universiteit
Antwerpen, KU Leuven - Materials Research Centre
(MRC), Sirris (Collectief Centrum van de Belgische
Technologische Industrie) en VITO, met steun van het
11
VITO VISION 13 - mei 2013
VITO-PROEVERTJES INSPIREREN
In de kijker
VITO VISION 13 - mei 2013
12
Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO)
en de Vlaamse regering. Hun bevindingen en ervaringen vormden de basis voor Innoveren met materialen.
OpenRaam wil bedrijven stimuleren om hun processen
en producten duurzamer te maken via een weloverwogen toepassing van innovatieve materiaaltechnologie.
U kunt het boek bestellen via:
www.lannoo.be/innoveren-met-materialen.
Meer info: [email protected]
www.openraam.eu
DETECTIE VAN PLATGEBRANDE OPPERVLAKKEN OP WERELDSCHAAL
Sinds 2012 produceert VITO op basis van aardobservatiegegevens een wereldkaart van platgebrande oppervlakken. De detectie daarvan gebeurt via de dagelijkse beelden van de VEGETATION-sensor op de
SPOT5-satelliet, met een pixelgrootte van een vierkante
kilometer. Om de tien dagen worden de beelden verwerkt en komt er een nieuwe kaart online beschikbaar.
Hiervoor werkt VITO nauw samen met de University of
Leicester, die het algoritme definieerde.
Momenteel is een tijdsreeks van die tiendaagse
kaarten beschikbaar sinds 1999. Daardoor kunnen
wetenschappers onderzoek doen naar langetermijntrends en de mogelijke impact van zulke branden op de
klimaatverandering. Met die informatie kunnen overheden maatregelen nemen om het beheer van onze natuurlijke hulpbronnen te verbeteren en de CO2-uitstoot
te verminderen.
Meer info: [email protected]
PROBA-V: MIJLPAAL IN BELGISCHE RUIMTEVAART
Vijftien jaar lang hebben de VEGETATION 1- en
VEGETATION 2-instrumenten aan boord van de SPOT4- en
SPOT5-satellieten de wereldwijde vegetatie in kaart gebracht. Daardoor beschikken we nu over essentiële informatie over oogstvoorspelling, ontbossing, verwoestijning
… De technische en wetenschappelijke realisaties uit die
periode en de toekomstperspectieven worden toegelicht
tijdens de Probing Vegetation Conference. Die vindt plaats
op 4 en 5 juli in Antwerpen en wordt georganiseerd door
BELSPO en VITO.
Gedreven door het succes van SPOT-VEGETATION heeft
België een nieuwe satelliet ontworpen: PROBA-V. PROBA-V
staat voor ‘Project for On-Board Autonomy – VEGETATION’.
In tegenstelling tot SPOT-VEGETATION is PROBA-V een
microsatelliet die niet groter is dan een wasmachine. Toch
kan die satelliet de aarde monitoren met een drie keer
hogere spatiale resolutie: dagelijks wordt de hele wereld
opgenomen in pixels van 1/3 kilometer. Die gegevens zijn
onontbeerlijk voor studies over de klimaatverandering en
‘global change’.
PROBA-V is gemaakt door een Belgisch consortium in opdracht van ESA, het Europees Ruimtevaartagentschap.
‘Prime contractor’ QinetiQ Space heeft samen met OIP
Sensor Systems de satelliet ontwikkeld. VITO trad op als
‘principal investigator’ en ontwikkelde het gebruikerssegment. Zodra de satelliet operationeel is, staat VITO in voor
de verwerking, opslag en distributie van de data en beelden.
PROBA-V is de eerste missie voor globale landmonitoring die
volledig ontworpen is door de Belgische industrie.
Meer info: [email protected] http://proba-v.vgt.vito.be
VITO heeft een overeenkomst gesloten met De
Watergroep, het grootste drinkwaterbedrijf van
Vlaanderen (de vroegere VMW) en het Nederlandse
KWR Watercycle Research Institute. Samen zetten
ze hun schouders onder toegepast onderzoek om de
drinkwaterproductie te verbeteren en duurzamer te
maken.
Zo start in 2013 onderzoek naar een betere karakterisatie van watervoerende lagen, valorisatie van
reststromen en innovatieve ontzoutingstechnieken.
Resultaten van het onderzoek zullen internationaal
verspreid worden, onder meer via het Watershare®netwerk van nationale waterkenniscentra. De overeenkomst stelt zich expliciet open voor bijkomende
partners actief in de watersector.
Om CO2-neutraal te worden tegen 2050 moet Gent
inzetten op verschillende strategieën tegelijk: de
effectiviteit van het bestaande beleid verhogen,
een groter draagvlak creëren voor vergaande CO2reducties en focussen op innovatieve technologieën
en systeemveranderingen.
13
Meer info: [email protected]
www.gentsklimaatverbond.be/study/energiestudie-0
GEZONDHEIDSEFFECTEN VAN LUCHTVERVUILING BIJ KINDEREN
Meer info: [email protected]
GENT CO2-NEUTRAAL TEGEN 2050
Gent wil tegen 2050 een CO2-neutrale stad worden.
Om die ambitie beter te kunnen monitoren liet de stad
in 2009-2010 een CO2-nulmeting uitvoeren voor de
emissies van 2007. Die CO2-inventaris werd in 2012 geactualiseerd met emissies voor 2009. Nu bereidt Gent
een ambitieus klimaatplan 2013-2050 voor als ‘roadmap’ naar CO2-neutraliteit.
In opdracht van de stad Gent ontwikkelde VITO een
afwegingskader om het CO2-reductiepotentieel te evalueren. Daaruit blijkt dat het technisch haalbaar is om
de CO2-uitstoot van Gent tegen 2030 te reduceren met
80 procent. Maar Gent staat voor grote uitdagingen.
Er zijn zware investeringen in infrastructuur nodig, zoals de grootschalige inzet van voertuigen op aardgas
onder druk (CNG) of waterstof, of de inzet van elektrische voertuigen. Die investeringen zullen bovendien enkel effect hebben als ze passen in een bredere
inspanning op Europees niveau. Ook warmtenetten
en de grootschalige inzet van PV en wind vereisen
investeringen in het energiesysteem en/of opheffing
van bestaande systemen.
Het vermijden/verminderen van verkeersblootstelling
bij een gevoelige groep zoals jonge kinderen moet een
(beleids)prioriteit zijn. Zo besluit een studie uitgevoerd
door VITO, de Universiteit Hasselt en het Provinciaal
Instituut voor Hygiëne in opdracht van het departement Leefmilieu, Natuur en Energie, de Vlaamse
Milieumaatschappij en het Vlaams Agentschap Zorg
en Gezondheid. Volgens het onderzoek moet men ook
extra aandacht besteden aan de luchtkwaliteit bij het
(ver)bouwen van scholen.
Het onderzoek nam de gezondheid van ongeveer 130
kinderen onder de loep, zowel in de lente als herfst van
2011. Ongeveer de helft van die kinderen liep school
in een verkeersdrukke omgeving; de andere helft ging
in een verkeersluwe omgeving naar school. De lengte,
het gewicht, de bloeddruk, ontstekingsmerkers en
allergische reacties werden gemeten; ook stalen van
urine, ademlucht, ademvocht, neusslijm en speeksel
werden genomen. Het doel: gezondheidseffecten linken aan luchtverontreiniging door verkeer. In de omgeving van beide scholen werden telkens ultrafijne stofdeeltjes (UFP), fijn stof, de zwartekoolstofcomponent
van fijn stof (BC) en stikstofoxiden gemeten. Vooral
BC en UFP bleken goede parameters om verkeerspollutie in te schatten. Ook werden de concentraties aan
BC en NO2 op de thuislocaties ingeschat op basis van
metingen.
In het algemeen was er geen significant verschil tussen de meetresultaten op de speelplaats van beide
scholen. Aan de voorkant van de school gelegen in een
VITO VISION 13 - mei 2013
OPERAQUA: DUURZAAM WATERONDERZOEK
In de kijker
VITO VISION 13 - mei 2013
14
verkeersdrukke omgeving bleken bepaalde concentraties echter wel tot tweemaal hoger dan op de speelplaats die achteraan is gelegen. Het onderzoek vestigt
de aandacht op de blootstelling aan luchtvervuiling bij
jonge kinderen. Om die gevoelige groep te beschermen moet men bij de bouw en verbouwingswerken
van scholen oog hebben voor de inplanting en maatregelen die de negatieve impact op de luchtkwaliteit
kunnen beperken.
Meer info:
[email protected] (luchtmetingen)
[email protected] (gezondheidsonderzoek)
KWIKVERVUILING: EEN DURE ZAAK
De aanpak van kwikvervuiling zou de Europese Unie
10 000 miljoen euro per jaar kunnen besparen. Dat
blijkt uit een Europees onderzoek op basis van de
DEMOCOPHES-studie over blootstelling aan milieuchemicaliën om het effect van het neurotoxine
methylkwik (MeHg) op mensen in te schatten. Omdat
zout- en zoetwaterdieren MeHg opslaan, loopt de
mens het grootste risico op blootstelling door het eten
van vis. Jaarlijks worden 1,5 à 2 miljoen kinderen in de
EU geboren met blootstellingen aan MeHg boven de
veilige grens van 0,58 µg/g. Bovendien zouden
ruim 200 000 kinderen blootgesteld zijn aan meer dan
2,5 µg/g, het aanbevolen maximum van de Wereldgezondheidsorganisatie. Blootstelling aan MeHg tast
bij mensen de ontwikkeling van de hersenen aan. Dat
leidt tot een lager IQ en dus potentieel tot minder inkomsten. De maatschappelijke kosten daarvan kan
men berekenen als het loonverlies per persoon tijdens
zijn hele loopbaan. Daarbij houdt men nog geen rekening met andere gevolgen van hersentoxiciteit of het
risico op cardiovasculaire aandoeningen. Door het inperken van kwikvervuiling zou men jaarlijks 600 000
IQ-punten kunnen winnen. Dat levert een financieel
voordeel op van 8 à 9 miljard euro per jaar voor de
hele EU. Die aanpak vergt echter een wereldwijde samenwerking op het vlak van beleid en reductie aan de
bron. De onderhandelingen in het kader van het
Milieuprogramma van de VN zijn alvast een stap in de
goede richting. VITO werkte mee aan het Europese
project DEMOCOPHES waarin de kwikgehalten werden
gemeten in moeders en kinderen uit 17 Europese landen. Dit onderzoek werd gefinancierd door het Life+
Europese Onderzoeksprogramma (LIFE09 ENV/
BE/000410) én door de deelnemende landen.
Meer info: [email protected]
Smart City Event | 29 & 30 mei 2013 |
Amsterdam RAI
Eind mei 2013 vindt de derde editie van het Smart City
Event plaats in Amsterdam. Een grootschalige Europese
conferentie waar alle steden, netbeheerders, energiebedrijven, industriële organisaties en technologische
partijen en kennisinstituten samenkomen om kennis
te delen over het realiseren van Smart City-projecten.
Amsterdam Smart City is de officiële gastorganisatie
van het Smart City Event. VITO is partner van het Smart
City Event. Speciaal daarom ontvangen relaties van
VITO een korting van 20 % op de deelnameprijs.
Meer info: www.smartcityevent.com
[email protected]
OPTIMALISATIETOOL VOOR BIODIVERSITEIT
In het kader van het Vlaamse biodiversiteitsbeleid
werd de OptimalisatieTool ontwikkeld om de natuurdoelen of specifieke instandhoudingsdoelstellingen
per Natura 2000-gebied op te maken. Het Agentschap
voor Natuur en Bos (ANB), het Instituut voor Natuuren Bosonderzoek (INBO) en VITO werkten samen aan
dat complexe modelplatform en software-instrument.
Concreet is de OptimalisatieTool een verdere ontwikkeling van het RuimteModel Vlaanderen van VITO.
Naast het ondersteunen van simulatie en onderzoek
van toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen kan het
ingezet worden voor een optimale invulling van de beperkt beschikbare Vlaamse ruimte. Met een resolutie
van één hectare kan men landgebruik en functies in
de ruimte plaatsen die beantwoorden aan een set van
vooraf bepaalde (ruimtelijke) criteria.
In de toekomst wordt de OptimalisatieTool uitgebreid
met nieuwe rekenregels en functionaliteiten. Daardoor
zou het ANB de tool kunnen gebruiken voor de ontwikkeling en implementatie van de natuurrichtplannen in
de speciale beschermingszones van Vlaanderen.
Meer info: [email protected]
BAT4MED
Het project BAT4MED wil het milieu in het
Middellandse Zeegebied beschermen en de negatieve impact van vervuilende industriële activiteiten
minimaliseren. BAT4MED staat voor ‘Boosting Best
Available Techniques in the Mediterranean Partner
Countries’ en wordt gefinancierd door het Zevende
Kaderprogramma van de Europese Commissie.
BAT4MED onderzoekt of men de EU-benadering van
geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging (IPPC) ook kan toepassen in niet-EU-landen in het
Middellandse Zeegebied. Bovendien bevordert en ondersteunt het project de Beste Beschikbare Technieken
(BBT) in de nationale milieuprogramma’s. VITO speelt
als partner een belangrijke rol bij de technische uitvoering van het project.
Eerst onderzocht BAT4MED welke industriële sectoren in de mediterrane partnerlanden de grootste
negatieve impact hebben op mens en milieu. Na de
selectie van de zuivel- en textielindustrie analyseerde
men de huidige technieken en bijhorende emissie- en
verbruiksniveaus. Bovendien wil men ook een methodologie ontwikkelen om te bepalen welke technieken
de ‘beste beschikbare’ zijn. De resultaten van dat onderzoek zijn opgenomen in de BBT-sectorrapporten.
De rapporten voor de zuivel- en textielindustrie kunt u
raadplegen via www.bat4med.org.
Meer info: [email protected]
15
VITO VISION 13 - mei 2013
U kunt gebruikmaken van die speciale korting door op
het inschrijvingsformulier op www.smartcityevent.com
in het opmerkingenveld de code ‘VITO’ te vermelden.
Dit jaar komen praktijkcases aan bod van o.a. Anyang
(Korea), Barcelona, Kopenhagen, Yokohama, Dublin,
Helsinki, Londen, Manchester en diverse Nederlandse
steden. Een kleine greep uit de meer dan 40 sprekers:
Norela Constantinescu
(Europese Commissie),
Paul Bevan (Eurocities),
Scott Cain (London),
Carolien Gehrels (gemeente Amsterdam) en
André Jurjus (Energie
Nederland).
In de kijker
SAMENWERKING VITO-FWO UITGEBREID
VITO VISION 13 - mei 2013
16
pproaching sustainability from the perspectives of engineering and
multiple scientific disciplines, this book incorporates the concepts of
intergenerational equity and ecological capabilities, while promoting
scientific rigor for the analysis of sustainability and the use of appropriate metrics to determine the comparative merits of alternatives.
The chapters are organized around the key non-technological themes
of sustainable industrial chemistry and provide an overview of the
managerial principles to enhance sustainability in the chemicals sector.
The book strives to provide an intellectual forum and stimulus for
defining the roles chemical engineers can play in achieving sustainable
development.
Suitable for industry and graduate education, this is the one-stop
guide to greener, cleaner, economically viable and more efficient
chemical industries.
Genserik Reniers received his PhD in Applied Economic Sciences from the University of Antwerp, after completing a Master of Science degree in Chemical Engineering at the Vrije Universiteit Brussel. Professor Reniers lectures chemistry and prevention & risk management courses
at the University of Antwerp and at the Hogeschool-Universiteit Brussel, both in Belgium. He
is also visiting professor Risk Management at the Institute of Transport and Maritime Management in Antwerp. His main research interests concern technological advancement for safety
and security and managerial collaboration and interaction between safety and security topics
and socio-economic optimization within the chemical industry. He serves as an Associate
Editor for the renowned journals Safety Science and Journal of Loss Prevention in the Process
Industries.
Kenneth Sörensen received his PhD in Applied Economics from the University of Antwerp in
2003. He currently works at the University of Antwerp as a research professor and chairs ANT/
OR, the University of Antwerp Operations Research Group. Kenneth Sörensen specializes in
applications and theory of Operations Research/Management Science, and focuses especially
on optimization in logistics. He has extensive experience in leading research projects related to
this topic and currently supervises several PhD students. Kenneth Sörensen is main coordinator
of EU/ME, the largest working group on metaheuristics worldwide and is associate editor for
the Journal of Heuristics.
Karl Vrancken, is research co-ordinator sustainable resources management and transition
at VITO. He has a part-time assignment as professor at the University of Antwerp (Dept. Bioengineering), where he teaches sustainable resources management. After an education as a
Doctor in Chemistry (University of Antwerp), he worked as a training and development manager in the environmental engineering industry. He has broad experience as a researcher and
project manager in projects on waste management and treatment, secondary raw materials,
best available techniques (BAT) and integrated pollution prevention and control. He worked
as a Detached National Expert with the European IPPC Bureau in Seville (Spain), where he
was the author of the BREF (BAT Reference Document) for the Foundries sector. Karl is a
member of the board of PlanC, the Flemish transition arena
on sustainable materials management. Since 2008 he is
heading a multidisciplinary research team on sustainability
assessment and transition, first as a manager, at present as
research co-ordinator.
Edited by G.L.L. Reniers, K. Sörensen,
K. Vrancken
Management Principles of
Sustainable Industrial Chemistry
Theories, Concepts and Industrial Examples
for Achieving Sustainable Chemical Products and
Processes from a Non-Technological Viewpoint
Management Principles of
Sustainable Industrial Chemistry
De structurele samenwerking tussen het FWO en VITO
voor onderzoekers op predoctoraal niveau bestaat al
sinds 2009. Die onderzoekers kunnen zich via een doctoraat aan een Vlaamse universiteit verder verdiepen
in onderwerpen zoals duurzame energie, groene technologie … Die samenwerking tussen VITO en het FWO
wordt nu dus uitgebreid. Vanaf nu komen ook onderzoekers met een doctoraat op zak in aanmerking voor
een FWO-VITO-beurs. Die geldt voor drie jaar, moet
ook passen in de VITO-onderzoekslijnen en wordt samen door het FWO en VITO gefinancierd (voor ongeveer 75 000 euro per beurs).
De chemische industrie heeft al een hele weg afgelegd
op het vlak van duurzaamheid. Naast nieuwe technologieën is er een brede waaier van niet-technologische activiteiten. Het boek Management Principles of
Sustainable Industrial Chemistry belicht duurzaamheid
in de chemie vanuit een multidisciplinaire aanpak.
De hoofdstukken geven een overzicht van de managementprincipes om duurzaamheid in de chemische sector te stimuleren. Het boek behandelt de geschiedenis
van de sector, het management van processen binnen
en tussen bedrijven en de maatschappelijke context.
Zo biedt het een inzicht in nieuwe evoluties in duurzaamheidsanalyse, chemical leasing, industriële symbiose, duurzame logistiek …
Reniers · Sörensen
Vrancken (Eds.)
Het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen
(FWO) en VITO tekenden op 21 maart 2013 een overeenkomst voor meer gezamenlijke beurzen. Vanaf
volgend academiejaar kunnen ook postdoctorale onderzoekers dankzij een FWO-VITO-beurs aan de slag.
A
Jaarlijks komen er twee extra mandaten,
goed voor
een gezamenlijke investering van het FWO en VITO van
gemiddeld 150 000 euro per jaar.
MANAGEMENTPRINCIPES VOOR DUURZAME CHEMIE
www.wiley-vch.de
Meer info: [email protected]
Het boek wil ingenieurs, onderzoekers en managers
een forum en stimulans geven om hun rol in het streven naar duurzame ontwikkeling te (her)bekijken. Het
is een gids naar een groenere, schonere, economisch
gezonde en meer efficiënte chemische industrie.
Meer info: [email protected]
Bij het begin en het einde van de testfase brengen onderzoekers van VITO de gezondheidstoestand van elke
deelnemer in kaart via baanbrekende technieken. Op
basis van een netvliesfoto onderzoekt men de kleinste
bloedvaten van het hart- en bloedvatenstelsel. Een andere test meet ontstekingsreacties in de longen via de
uitgeademde lucht. Ook evalueren de onderzoekers de
motoriek, aandacht, visuele herkenning en het geheugen van de senioren.
Fit-4-Life 65+ is één van de demonstratieprojecten binnen Lifetech Sensing en wordt gesteund door VITO,
Flanders Smart Hub en de provincie Vlaams-Brabant.
Meer info: [email protected]
De testfase van ‘Fit-4-Life 65+’ ging begin april van
start in het Woonzorgcentrum Gravenkasteel in SintAmands. Dat project wil de gezondheid van senioren
beter op peil houden en via innovatieve oplossingen
de kosten in de verzorgingssector drukken en de zelfredzaamheid van senioren verhogen.
De senioren krijgen een hartslagmeter en smartphone
die continu hun hartslag en bewegingspatroon registreert. De meetgegevens worden geanalyseerd en
vertaald naar conditieparameters door BioRICS. De
kinesitherapeuten van het woonzorgcentrum ontvangen wekelijks een gedetailleerd overzicht van de
fysieke toestand van de senioren en kunnen hen zo
feedback geven. Verwacht wordt dat dat hen zal aanzetten om meer te bewegen.
17
VITO VISION 13 - mei 2013
FIT-4-LIFE 65+
KMO vindt vito!
i-SuPORT
14 bedrijven proeven van lasertechnologie
VITO VISION 13 - mei 2013
18
Vlaanderen in Actie (ViA) stimuleert de groei naar een
innovatieve, duurzame en efficiënt bestuurde Vlaamse
regio. Voor het economische luik vormt het Nieuw
Industrieel Beleid een overkoepelende visie op de toekomst van de industrie in Vlaanderen. Het doel: de
transformatie naar een moderne industrie die groener,
socialer, creatiever en innovatiever is. Om die visie te
concretiseren riep het Agentschap Ondernemen midden
2012 bedrijfsgroeperingen en kennisorganisaties op om
projecten in te dienen rond ‘Key Enabling Technologies’.
Dat zijn sleuteltechnologieën die zo’n transformatie daadwerkelijk tot stand kunnen brengen.
Eco-efficiëntiescan
Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen stelde in
2011 de resultaten van de eco-efficiëntiescan voor aan
een breder publiek. Die scan werd ontwikkeld door het
Agentschap Ondernemen en de Openbare Vlaamse
Afvalstoffenmaatschappij (OVAM). Een tiental havengebonden bedrijven voerde de scan uit. Bij toepassing van
klassieke scheepsherstel- en reinigingstechnologieën
bleek zowel economisch als ecologisch nog winst te halen.
Samen met VITO werden de contouren besproken om
havengebonden bedrijven hands-on te betrekken bij
duurzamere alternatieven voor herstel en reiniging. De
focus lag daarbij op lasertechnologie. Sirris, dat als collectief centrum voor de technologische industrie heel wat
bedrijven uit de scheepsherstellingssector als lid heeft,
bood aan om ook andere technologieën de revue te laten
passeren. Het project i-SuPORT was geboren: ‘Sustainable
Ports through Innovative Technologies’. Dat project dienden VITO, het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen,
Sirris en veertien met havenactiviteiten verbonden bedrijven in bij het Agentschap Ondernemen.
Lasertechnologieën
De focus van i-SuPORT ligt op het laserherstellassen
(lasercladden) en laserreinigen van onderdelen in de haven en scheepvaart (assen, swivels, rotors, plunjers, draaikegelventiel, veiligheidskleppen …). Lasercladden is een
innovatieve coatingtechnologie om hechtende, dense,
metallische deklagen aan te brengen op een substraat.
Doordat meerdere lagen op elkaar kunnen worden afgezet, kan men via die technologie ook afgesleten delen
in 3D opbouwen op bestaande stukken. Bij laserreinigen zorgt de hittewerking van een laserbundel voor het
reinigingseffect.
De winsten van die Key Enabling Technologies zijn legio,
zowel op het vlak van milieu en materiaalverbruik als financieel. De technologieën lenen zich bijvoorbeeld voor:
• het aanbrengen van slijt- en/of corrosievaste coatings
om de standtijd van onderdelen drastisch te verlengen;
• het herstellen van stukken die niet meer geleverd kunnen worden;
• het uitvoeren van heel complexe herstellingen van
dure stukken;
• het verwijderen van roest en onzuiverheden zonder
straalmiddelen of solventen te gebruiken.
Clusterconcept
De toepassing van lasertechnologieën is geen evidente
opdracht voor individuele (kleinere) bedrijven. Een meer
collectieve benadering binnen de havensector heeft een
grotere kans op succes. Als alle inspanningen gebundeld
worden en alle spelers in de keten actief betrokken worden, kan men die transformatie samen stapsgewijs doorvoeren. Het project sluit dan ook af met een businesscase
en technisch-economische haalbaarheidsstudie voor een
geclusterd (fysiek of virtueel) concept.
Naast ‘gebruikers’ van de technologie in Vlaamse havens
en het hinterland worden ook enkele bedrijven betrokken
die de technologie ‘post project’
kunnen transfereren. Het project loopt van 1 maart 2013 tot
28 februari 2016.
Ook interesse in lasertechnologie of wilt u meer weten over
het project? Stuur dan een
e-mail naar
[email protected].
Kom KIR-mixen!
Kempense Innovatieraad (KIR) start overlegplatform voor innovatieve bedrijven
Realiseer uw innovatie-idee met KIR-mix!
Van idee tot commercieel succes is een uitdagend pad,
waarbij elke stap de kans op succes kan vergroten,
maar ook hypothekeren. Dat risico kan een bedrijf verkleinen door aan te kloppen bij de KIR-mix: een panel
van zes à zeven adviseurs uit diverse organisaties, die
graag naar u luisteren en met u meedenken.
Tien keer per jaar staat de KIR-mix paraat om met innovatieve, ambitieuze bedrijfsleiders een concreet
idee te bespreken. In zo’n gesprek ontdekt u welke
mogelijkheden en stappen er op u afkomen en verkent
u de verschillende formules om steun voor uw project
te krijgen. Kennis wordt immers niet alleen gevonden
in vakbladen en boeken, maar ook en voorál in netwerken van mensen. Elke KIR-mixadviseur stelt zijn eigen
netwerk van experts ter beschikking om u snel en efficiënt op weg te helpen. Zo verhogen we samen uw
slaagkans!
Doelgroep
De KIR-mix staat open voor complexe, multidisciplinaire vragen of uitdagende veranderingsprojecten,
waarbij alle aspecten van innovatie benaderd moeten
worden. Het betreft veelal vragen waarbij verschillende elementen relevant zijn, zoals partnersearch,
arbeidsorganisatie, intellectuele eigendom, internationalisering, wetgeving, financiering, vermarkting …
Hebt u een innoverend idee om uw organisatie verder
te laten groeien? Denkt u aan een nieuw product, een
nieuwe dienst, een andere (buitenlandse) markt ...?
Maar u hebt geen tijd, te weinig financiële middelen
of geen zicht op mogelijke partners? Leg uw idee voor
aan het KIR-mixpanel en profiteer van de kennis van
twaalf organisaties en hun netwerken!
Interesse?
Mail dan naar [email protected], en
wie weet spant u binnenkort het hele KIR-netwerk
voor uw kar!
De KIR-partners zijn VITO, Innovatiecentrum provincie
Antwerpen, Flanders DC, Thomas More Kempen, SCK,
Agentschap Ondernemen afdeling Antwerpen, Innotek,
SPK, Unizo Kempen, VKW Kempen, Voka-Kamer van
Koophandel Kempen en Resoc Kempen.
Voor meer informatie, kijk op www.vito.be/kmo
of contacteer onze regionale accountmanagers:
REGIO OOST-VLAANDEREN,
WEST-VLAANDEREN:
Karen Vanderstraeten
[email protected]
Tel. + 32 499 54 67 78
REGIO ANTWERPEN,
VLAAMS-BRABANT, LIMBURG:
Michel Lievens
[email protected]
Tel. + 32 478 48 53 96
19
VITO VISION 13 - mei 2013
Eind mei 2012 lanceerden twaalf Kempense organisaties de
Kempense Innovatieraad (KIR). De KIR wil
Kempense bedrijven
beter ondersteunen
bij hun inspanningen
om te innoveren. Het
doel: bedrijven en organisaties maximaal toegang geven tot alle vormen van ondersteuning, door die overzichtelijk kenbaar te maken en door te fungeren als
overlegforum voor nieuwe initiatieven. Dat overlegforum doopten ze ‘KIR-mix’.
VITO organiseert / neemt deel
• CCS Conference (Carbon dioxide Capture and Storage) – 28 - 29 mei 2013 – Antwerpen
• Smart City Event – 29 - 30 mei 2013 – Amsterdam (NL) • The Road to EnergyVille – 5 juni 2013 – C-Mine Genk
• PROBING VEGETATION: from past to future – 4 - 5 juli 2013 – Antwerpen
• Energiemanagement: inzicht in de energiehuishouding tot efficiënte energiebesparing –
29 – 30 augustus 2013 – Hasselt of 15 – 16 oktober 2013 – Gent
• European Utility Week – 15 - 17 oktober 2013 – Amsterdam (NL)
• K2013 International Trade Fair for Plastics and Rubber – 16 - 23 oktober 2013 – Düsseldorf (DE)
• TNAV Aquarama vakbeurs – 17 oktober 2013 – Leuven
• Eurofinish, beurs voor oppervlaktetechnologie – 23 - 24 oktober 2013 – Gent
Zie ook www.vito.be/evenementen
VITO VISION 13 - mei 2013
20
2 1 0 2 G A L SDRUEUVRSZDAI EAHMMHAEAI DZSRVUEURDS LA G 2 0 1 2
Surf naar
www.vito.be/duurzaamheidsverslag2012 MEER INFO
Kristine Verheyden
Communicatieverantwoordelijke
Tel. + 32 14 33 55 53
Verantwoordelijke uitgever: Dirk Fransaer, Boeretang 200, 2400 MOL
Redactie: www.pantarein.be
[email protected]
Lay-out/druk: Drukkerij De Bie
Wenst u de nieuwsbrief
voortaan elektronisch te
ontvangen, gelieve ons uw
e-mailadres door te geven via
www.vito.be/nieuwsbrief.
Deze nieuwsbrief werd gedrukt op milieuvriendelijk papier.
©2013 VITO NV – Alle rechten voorbehouden
VITO betracht uiterste zorgvuldigheid bij het maken, samenstellen en verspreiden van de informatie in deze publicatie. Toch
kan VITO niet garanderen dat deze informatie geheel juist, volledig en actueel is en dat de informatie geen inbreuk maakt op
de intellectuele eigendomsrechten van derden. VITO heeft steeds het recht om de informatie zonder voorafgaande kennisgeving te wijzigen. VITO aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor enige directe, indirecte of gevolgschade die ontstaat
door gebruikmaking van, het vertrouwen op of handelingen verricht naar aanleiding van deze informatie.