Dieet en dialyse

Patiënteninformatie
Dieet en dialyse
Inhoud
Inhoud ..................................................................................................... 2
Inleiding .................................................................................................. 3
Natrium ................................................................................................... 5
Definitie ............................................................................................... 5
Normale waarden ................................................................................ 5
Tips ..................................................................................................... 5
Kalium ..................................................................................................... 6
Definitie ............................................................................................... 6
Normale waarden ................................................................................ 6
Tips ..................................................................................................... 6
Vloeistoffen ............................................................................................. 7
Definitie ............................................................................................... 7
Normale hoeveelheid ........................................................................... 7
Tips ..................................................................................................... 7
Eiwitten ................................................................................................... 8
Definitie ............................................................................................... 8
Normale waarden ................................................................................ 8
Tips ..................................................................................................... 8
Calcium en fosfor .................................................................................... 9
Definitie ............................................................................................... 9
Normale waarden ................................................................................ 9
Tips ..................................................................................................... 9
Tot slot .................................................................................................. 10
Wie contacteren bij vragen of problemen? ............. Fout! Bladwijzer niet
gedefinieerd.
Persoonlijke notities/ vragen ................................................................. 12
2
Inleiding
In deze brochure willen we de algemene kennis over het "dialyse-dieet"
nog eens opfrissen. We willen u helpen in de begeleiding van de
voedingsproblemen.
Een dieet is een voedingsvoorschrift dat om medische redenen afwijkt
van een gezonde normale voeding. Het is gericht op het volgende.
 Het moet de afvalstoffen van onze stofwisseling, zoals ureum,
beperken.
 Het moet de vochthuishouding normaliseren en toch nog
voldoende energie garanderen.
 Het moet de voedingstoestand optimaal houden.
 Het moet het comfort tussen twee dialysebeurten vergroten.
 Het moet complicaties dienen te voorkomen.
Het dieet dat u moet volgen wordt aangepast aan de resultaten van uw
persoonlijke bloedcontrole.
3
Natrium
Definitie
Natrium is een mineraal dat deel uitmaakt van "keukenzout". Naarmate
het minder door de nieren kan worden uitgescheiden zal het in uw
voeding meer beperkt moeten worden. Bij een nierziekte, moet men de
zoutinname dus beperken, omdat er slechts een beperkte hoeveelheid
kan worden uitgescheiden. Wanneer dit niet gebeurt, dan stapelt het
natriumzout zich op in het lichaam. Dit heeft voor gevolg dat het
dorstgevoel toeneemt.
Normale waarden
De zoutinname per dag wordt best beperkt tot 1 à 3 g/dag. Bij een
bloedafname mag het natriumgehalte tussen 135-147 mEq/l zijn.
Een tekort aan natrium/zout in het bloed wordt een hyponatriëmie
(krampen, diarree, …) genoemd, een teveel aan natrium/zout een
hypernatriëmie (misselijkheid, verwardheid, zwakte, …).
Tips
 Teveel zout geeft een groter dorstgevoel
 Beperk zout in de voeding
 Let op verborgen zout in de voeding zoals in brood, vlees,
charcuterie.
 Voedingswaren die weinig zout bevatten: alle bloemkoolsoorten,
deegwaren, rijst, aardappelen, verse ingevroren groenten, ...
 Gebruik kruiden (tijm, peterselie) in plaats van zout om gerechten
op smaak te brengen.
 Let op met zoutloze dieetproducten of "light" producten. Deze
bevatten veel Kalium.
 Gebruik liever zoutarm brood met jam of hartig beleg.
5
Kalium
Definitie
Kalium is een bestanddeel dat voornamelijk voorkomt in groenten, fruit
en dranken. Het wordt eveneens gebruikt als alternatief zoutingsmiddel
om natriumzout te vervangen. Het heeft een belangrijke functie in de
zenuw- en spiercellen omdat het de elektrische geleiding en de
samentrekking van spiervezels beïnvloedt. Kalium wordt verwijderd via
de nieren en het spijsverteringsstelsel.
Wanneer de nier minder werkt is ze ook niet in staat om kalium te
elimineren. Opstapeling van kalium kan gemeten worden door middel
van een bloedafname. De toename van het kaliumgehalte vermindert de
samentrekkingskracht van de spieren en de werking van hart. Een
ongecontroleerde inname van kalium bij nierziekten is dus zeer
gevaarlijk!
Normale waarden
Alle patiënten met nierinsufficiëntie (nieraandoening) moeten de
kaliuminname beperken. Als de kalium stijgt boven 5,5 mEq/l moet het
dieet aangepast worden en zal gestart worden met CaKayexalaat om het
kaliumgehalte in het bloed te doen dalen.
Een tekort aan kalium in het bloed wordt een hypokaliëmie genoemd
(moe, spierzwakte, lage bloeddruk, …), een teveel aan natrium/zout een
hyperkaliëmie (spierkrampen, slappe/plastieken benen, ..).
Tips







Eet één stuk fruit per dag of vervang dit door rauwe groenten
Groenten in voldoende water koken (aardappelen 2x afkoken)
Geen dieetzout
Lichte vruchten- en kruidenthee, zonder melk
Drink natuurlijk mineraalwater met een laag natriumgehalte.
Verwerk fruit tot moes, dit vermindert het kaliumgehalte
Vruchten en groenten uit conserven, ingemaakt en uit de diepvries
bevatten 1/3 tot de helft minder kalium. Het sap mag niet gebruikt
worden omwille van de hoge kaliumconcentratie
 125 g Aardbeien beschouwen als 1 stuk fruit
 Vervang aardappelen éénmaal door rijst of deegwaren
6
Vloeistoffen
Definitie
Indien de nier is aangetast is ze niet meer in staat om dezelfde
hoeveelheid vocht te verwijderen. Dit komt omdat de nier ziek is en ze
daardoor het antidiuretisch hormoon niet meer kan produceren, zo kan
het overtollig vocht niet meer uit ons lichaam verwijderd worden.
De hoeveelheid die u mag drinken is erg afhankelijk van de resterende
urineproductie die u nog hebt. Via de ademhaling, transpiratie en
stoelgang verliest u ongeveer 500 à 750 ml/24 uur.
Normale hoeveelheid
Men mag ongeveer 750 ml vocht per dag drinken + de hoeveelheid vocht
die men op één dag kan plassen.
Een tekort aan vocht wordt een hypovolemie (lage bloeddruk,
misselijkheid, braken, diepliggende ogen, …) genoemd, een teveel aan
vocht een hypervolemie (hoge bloeddruk, kortademigheid, opgeblazen
gevoel en uiterlijk, …).
Tips
 Zet per dag een fles van 750ml vocht klaar en drink enkel uit deze
fles.
 Neem kleine glaasjes en kopjes
 Drink frisse dranken met kleine teugjes
 Verdeel vochtinname over de ganse dag
 Vermijd zoute, suikerrijke en gekruide voedingsmiddelen, dit geeft
een groter dorstgevoel
 IJsblokjes zijn zeer verfrissend bij grote dorst
 Kauwgom stimuleert speekselvorming en stilt de dorst
 Neem geen blikjes of flesjes drinken omdat u geneigd bent het
blikje helemaal leeg te drinken waardoor u vlugger veel vocht hebt
ingenomen
 Op feestjes kunt u een glaasje wijn vragen wat u trager leeg drinkt.
 Wanneer de nierfunctie het toelaat kan de arts een extra vocht
afdrijvend geneesmiddel voorschrijven
7
Eiwitten
Definitie
Eiwitten zijn belangrijke bouwstenen van het organisme, ze zorgen voor
de opbouw en het herstel van onze lichaamscellen. In de voeding zijn
eiwitten terug te vinden in vlees, vis, eieren en melkproducten.
Elke dag wordt er een hoeveelheid van de lichaamseiwitten afgebroken
en vervangen door nieuwe eiwitten. Afbraakstoffen van eiwitten worden
omgezet in ureum, creatinine en urinezuur. Deze afbraakproducten
worden door de nieren verwijderd. Bij gebrek aan een goede nierfunctie
stapelen deze stoffen zich op en dit kan klachten zoals jeuk, misselijk en
braken tot gevolg hebben.
Normale waarden
In het bloed controleert men het ureum en creatinine:
 Ureum in het bloed:
10 - 50 mg/100 ml
 Creatinine in het bloed:
0 - 1 mg/100 ml
Tips
 Een hoog ureum gehalte in het bloed kan jeuk veroorzaken.
Wanneer u last hebt van jeuk kan er medicatie gevraagd worden
aan de arts.
8
Calcium en fosfor
Definitie
Calcium en fosfor zijn terug te vinden in:










Rood vlees
Vis
Eierdooiers
Kaas: vooral smeerkaas
Volkorenproducten
Cacaohoudende producten
Champignons
Noten
Peulvruchten
Cola is rijk aan fosforzuur
Hoge waarden van calcium en fosfor in het bloed leiden tot bijkomende
calcificatie in het weefsel en de bloedvaten.
Bij een te hoog fosforgehalte gaat de calciumspiegel in het bloed
automatisch dalen. Een te laag calciumgehalte resulteert in botafbraak.
Normale waarden
Fosfor moet lager zijn dan 5 mg/dl
Calcium moet lager zijn dan 10mg/dl
Tips
 Voedingsmiddelen met een hoog gehalte aan biologisch
hoogwaardige eiwitten bevatten grote hoeveelheden fosfor..
 Pas op met mosselen!
 Je kan beter één schelletje kaas van 50 g eten dan een blokje
gewone smeerkaas van 12,5 g omdat dit meer geconcentreerd is.
 Laat uw beleg dun snijden
 Let op met kaassaus. U kunt beter gemalen jonge kaas gebruiken
dan Guyère of parmezaan omdat in deze twee keer meer fosfor zit.
9
Tot slot
Wij hopen dat u met deze informatiebrochure uw kennis over het dieet
hebt kunnen opfrissen. Iedere patiënt is uniek, we mogen het dieet
daarom niet veralgemenen. Wat u mag eten of drinken hangt af van uw
bloedresultaten. Het is daarom van belang dat u hiervan op de hoogte
bent. Indien er vragen zijn of indien u iets niet begrijpt twijfel dan niet om
een verpleegkundige of diëtiste te raadplegen. Wij zijn er om u te helpen.
10
Wie contacteren bij vragen of problemen?
AZ-Turnhout campus Sint-Jozef (route E05)
 014 44 44 61
 014 44 44 66
AZ-Turnhout campus Sint-Elisabeth (route B78)
 014 40 63 52
Hoofdverpleegkundige dialyse – Sven Devisscher
 014 44 44 60
 [email protected]
 www.azturnhout.be/dialysekempen
Bij dringende
Turnhout.
gevallen
kan je terecht op de spoedafdeling te
AZ Turnhout
Campus Sint-Elisabeth
Rubenstraat 166
2300 Turnhout
Tel 014 40 60 11
11
Persoonlijke notities/ vragen
Indien u vragen of opmerkingen hebt, kunt u die hier noteren. Zo hebt u
ze altijd bij de hand bij een gesprek met uw arts of verpleegkundige.
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
12
AZ Turnhout vzw
www.azturnhout.be
[email protected]
Campus Sint-Jozef
Steenweg op Merksplas 44
2300 Turnhout
014 44 41 11
Campus Sint-Elisabeth
Rubensstraat 166
2300 Turnhout
014 40 60 11
V.U. : Jo Leysen  gedelegeerd bestuurder AZ Turnhout vzw  Steenweg op Merksplas 44  2300 Turnhout
Versie: 14/08/2015