TECHNIEK

TECHNIEK
Eindtermen en ontwikkelingsdoelen voor techniek toegelicht
Begin dit schooljaar gaan we al voor het vierde jaar opnieuw aan de slag met de
vernieuwde leerplannen techniek, zowel in de a- als de b-stroom. Langzaam
begint iedereen hierin wel een beetje zijn weg te vinden.
Ook de ambtenaren van de doorlichting zijn ondertussen ijverig aan de slag om
techniek in de focus te plaatsen.
Leraren zijn vaak bezig met de leerinhouden uit 5 of 11 mindmappen. De
doorlichtingambtenaar focust hoofdzakelijk op de vraag via welke projecten de
realisatie of de eindtermen en ontwikkelingsdoelen zijn gerealiseerd of
aangeboden.
Heel wat leraren kunnen de projecten niet plaatsen bij een ET of OD.
In dit artikel vind je een aantal voorbeelden waarin je kunt zien hoe je deze ET of
OD kunt interpreteren.
Eindtermen (ET) en ontwikkelingsdoelen (OD)
Eindtermen: te realiseren over het eerste en tweede jaar van de a-stroom. Ze
houden een resultaatsverplichting in. Alle leerlingen moeten de eindtermen
bereikt hebben.
Ontwikkelingsdoelen houden geen resultaatsverplichting in. Ontwikkelingsdoelen
zijn streefdoelen. Alle ontwikkelingsdoelen moeten in de loop van het 1ste jaar
van de b-stroom worden aangeboden.
Kerncomponenten van techniek
De leerlingen kunnen:
1
1
Verschillende onderdelen en deelsystemen in een technisch
systeem1 onderzoeken: de functies en de relaties ertussen
toelichten
Een technisch systeem is een geheel van elkaar wederzijds beïnvloedende elementen en onderdelen die
gericht zijn op het bereiken van (een) bepaald(e) doel(en).
Hoe kunnen we dit ontwikkelingsdoel realiseren?
Enkele voorbeelden:
2
de functie van de onderdelen van een eenvoudige elektrische
stroomkring uitleggen;
onderzoeken van een stroomkring met een schakelaar en zonder een
schakelaar (verklaring van de rol van een schakelaar);
welk verschil geeft het gebruik van een drukschakelaar t.o.v. een
tuimel- of schuifschakelaar;
wat als je de spiegel niet monteert of zwart maakt;
welke verschillen of overeenkomsten zijn er tussen een stroomkring
met led- of gloeilamp;
deelsysteem: fitting en gloeilamp, batterij …
Bij werkende of falende technische systemen onderzoeken hoe
verbeteringen mogelijk zijn
We kunnen deze doelstelling realiseren in bestaande projecten of het
ontwerp aanpassen of aanvullen, bv. een eenvoudige stroomkring kan
voorzien worden van een schakelaar.
Bij niet werkende elektrische onderdelen van een project kun je met een
eenvoudige multimeter nagaan waar het defect of euvel zich voor doet.
3
In concrete voorbeelden aangeven dat het bestuderen en
aanpassen van een technisch systeem leidt tot optimalisering,
innovatie en/of nieuwe uitvindingen
De evolutie van het strijkijzer illustreert goed hoe deze ET of OD te
realiseren is.
Strijkijzer met gloeiende kooltjes
De kooltjes koelen na verloop van tijd af en moeten
dan ook vervangen worden.
Gietijzeren strijkijzer
Het ijzer moet regelmatig opgewarmd worden op de
kachel of stoof. Meerdere ijzers zijn nodig om continu
te kunnen strijken.
Een pannenlap is nodig om het warme handvat te
hanteren.
Een houten handvat voorkomt
pannenlap moet gebruiken om
hanteren.
dat
het
je nog een
strijkijzer te
De ontwikkeling van een elektrische weerstand zorgt
voor continue warmte van het strijkijzer.
Aanvankelijk waren deze strijkijzers vrij zwaar.
De strijkijzers werden na verloop van tijd lichter. Dat
maakte het gebruik ervan minder lastig. Door middel
van een thermostaat werd de temperatuur van het
strijkijzer regelbaar, naargelang de aard van het te
strijken textiel.
Een ingebouwd waterreservoir en drukknop (die stoom
genereert) maken dat we de te strijken was niet meer
op voorhand manueel vochtig moeten maken. Deze
voorziening zorgt ervoor dat het comfort bij het
strijken verbetert.
Door het strijkijzer lichter te maken verbeterde het
glijdvermogen. Dit werd nog beter door de zool te
bekleden met teflon. Bezwaar bleef nog het gewicht van
het water in het interne reservoir.
In de zoektocht om het comfort bij het strijken te
verhogen, staat het waterreservoir naast het strijkijzer.
Het strijkijzer is lichter. Het waterreservoir is groter. Er
moet dus bijgevolg minder bijgevuld worden.
Industrieel ontwerpers en fabrikanten zijn nog altijd op zoek naar
vernieuwing, aanpassingen en verbeteringen om zo het strijkcomfort te
verbeteren en minder tijdrovend te maken.
Je kunt deze ET of OD bereiken door bv. het maken van een tijdsband. We
kunnen dit suggereren voor verschillende onderwerpen/voorwerpen.
We denken bv. aan:
- muziekdragers;
- radio;
- fiets;
- auto;
- TV;
- gamebox;
- GSM, smartphone;
- computer;
- uurwerk;
- …
Bovenstaande tijdsband is online gemaakt via: http://timerime.com/nl/
4
In concrete voorbeelden van technische systemen uitleggen welk
onderhoud noodzakelijk is voor de goede en duurzame werking
ervan
Vooral complexe, maar ook eenvoudige technische systemen zijn
onderhevig aan onderhoud.
Goed en regelmatig onderhoud verlengt de levensduur en vermijdt slijtage
of defecten. Met een goed onderhouden fiets is het gemakkelijker fietsen.
Een goed onderhouden grasmachine doet weer zijn werk feilloos na de
winter, bij aanvang van het grasmaaiseizoen. Het koffiezetapparaat moet
soms worden ontkalkt, de diepvries ontdooid, een naaimachine moet
worden gesmeerd …
Onderhoud is soms ook noodzakelijk
omwille van de eigen veiligheid.
Denken we maar aan het onderhoud
van een wagen, een lift, nazicht en
onderhoud van de branders voor de
centrale verwarming of de boilers.
Soms is onderhoud, herstellen of
vervangen noodzakelijk,
bv. wanneer een lamp defect of de
fietsband lek is.
Onderhoud is niet altijd fysisch. Soms moet je eens de harde schijf van je
PC of laptop ‘opruimen’ en overbodige bestanden of niet gebruikte
programma’s wissen.
Leerlingen zullen ongetwijfeld zelf heel wat voorbeelden
aanbrengen waaruit blijkt dat onderhoud noodzakelijk is.
5
kunnen
In concrete voorbeelden de stappen van het cyclisch technisch
proces2 aanduiden: probleemstelling, onderzoeken, ontwerpen,
maken, in gebruik nemen, evalueren
We kunnen deze ET of OD niet d.m.v. één
project realiseren.
Het is de bedoeling dat leerlingen de
systematiek van het technisch proces al
doende verwerven.
Boodschap is in het verloop van de
diverse projecten regelmatig terug te
komen op het cyclisch proces.
Opdracht blijft het aanbrengen van een
duidelijke structuur volgens het technisch
proces en duiding te geven tijdens de les
of in het projectdossier.
Visuele ondersteuning kan wellicht helpen om leerlingen tot inzicht te laten
komen en bewust te laten worden van de diverse stappen in het technisch
proces. Zo herkennen ze deze systematiek in nieuwe situaties.
2
Technisch proces
Een proces kent een geleidelijk verloop van een reeks acties om een technisch systeem in te zetten, te
ontwikkelen of te verbeteren. Kenmerkend voor techniek is het technisch proces, de vijf stappen: onderzoeken,
ontwerpen, maken, in gebruik nemen, evalueren.
6
In concrete voorbeelden uit techniek het nut aantonen van de
gebruikte
hulpmiddelen
zoals
gereedschappen,
machines,
grondstoffen, materialen, energie, informatie, menselijke inzet,
geldmiddelen, tijd
Zonder
inzet
van
hulpmiddelen
zoals
gereedschappen,
machines,
grondstoffen,
materialen, energie, informatie, menselijke
inzet, geldmiddelen, tijd … kunnen we niets
realiseren. Leerlingen zullen dit ervaren
doorheen de verschillende projecten die je
realiseert in de techniekles.
Een voorbeeld: een pennenhouder in hout
Gereedschappen meetlat
winkelhaak
potlood
zaag
priem
houtboor
verzinkboor
kolomboormachine
machineklem
kwast
Grondstof
massief hout naar keuze
Materiaal
lijm
schuurpapier
afwerkingsmiddel
Energie
spierkracht
elektriciteit
Informatie
tekening van het werkstuk
stappenplan van de realisatie
infosteekkaart van de houtsoort
veiligheidsinstructiekaart
Menselijke inzet instructies van de leraar
realisatie door de leerlingen
Geldmiddelen
grondstofkostprijs
kostprijs van materialen
energie
vaste kosten3
Tijd
realisatietijd: 4 lesuur
3
Vaste kosten zijn kosten voor afschrijving machines, slijtage aan gereedschappen, afvoer van afval
e.a.
7
In concrete voorbeelden van technische systemen uitleggen dat
men voor de ontwikkeling en het gebruik keuzen maakt op basis
van criteria
Om een probleem op te lossen bestaan er meestal verschillende
mogelijkheden. Na het ontleden van de probleemgegevens ga je op zoek
naar verschillende mogelijke manieren om het probleem aan te pakken.
Op een bepaald ogenblik beslis je op welke wijze je dit zal doen. De keuze
om voor de ene of de andere oplossing te kiezen, berust meestal op een
proces waarbij we een aantal elementen (criteria) overwegen, afwegingen
die we kunnen maken vanuit verschillende uitgangspunten.
8
In concrete voorbeelden uit techniek illustreren dat energie een
noodzakelijk hulpmiddel is en omgevormd kan worden
Voorbeelden:
-
9
spierkracht wordt omgezet in beweging, bij het zagen, schuren,
fietsen;
elektrische energie wordt bij de kolomboormachine omgezet in
beweging;
elektrische energie wordt omgezet naar warmte bij de lijnbuiger
voor kunststof, soldeerbout, kookplaat; smeltlijmpistool;
zonne-energie wordt omgezet in elektriciteit in een fotovoltaïsche cel
…
Met concrete voorbeelden uit techniek de rol illustreren van
sturingen en regelsystemen in technische systemen
Zonder dat we ons daarvan bewust zijn, worden we vaak geconfronteerd
met gestuurde apparaten of regelsystemen.
Enkele voorbeelden:
-
de kamerthermostaat met weekprogramma voor het aansturen van
de verwarming;
de instelbare timer voor het aan- of uitzetten van allerlei toestellen;
de wekkerradio zorgt dat je tijdig opstaat, met de preset-instelling
kies je met één toets jouw favoriete zender;
-
10
een programmeerbare dvd-recorder neemt de geselecteerde
programma’s op, ook als je niet thuis bent;
de digitale agenda verwittigt je op voorhand aan een gemaakte
afspraak;
een GPS wijst stap voor stap de weg naar de eindbestemming;
met een afspeellijst, programmeer je de volgorde van de muziek op
je MP3 speler;
…
Technische systemen, het technisch proces, hulpmiddelen en
keuzes herkennen in verschillende toepassingsgebieden uit de
wereld
van
techniek
waaronder
energie,
informatie
en
communicatie, constructie, transport en biochemie
Meestal
behoren
technische
systemen
niet
louter
tot
één
toepassingsgebied. We zien dikwijls een combinatie van elementen uit
verschillende toepassingsgebieden met elkaar. Zo hebben apparaten die
gebruik maken van elektrische energie ook een behuizing. Ook de motor is
op zich een constructie. Een compostvat is een constructie, zo ontworpen,
om de ideale voorwaarden te scheppen om het biochemisch proces van
composteren mogelijk te maken.
Vaak worden nieuwe technische systemen ontwikkeld om het comfort en
gebruiksgemak te verhogen, te vereenvoudigen of te versnellen.
Het huidig wafelijzer is uitgerust met een thermostaat. Zo kun je de
temperatuur exact regelen. De handgrepen zorgen er voor dat je je
handen niet verbrandt bij het bakken. De bakvormen zijn verwisselbaar,
zodat zowel Luikse als Brusselse wafels of nieuwjaarswafels gebakken
kunnen worden. Daarenboven zijn de bakvormen bekleed met een
antikleef baklaag.
Laat leerlingen maar eens de vergelijking maken met het gietijzeren
wafelijzer op de Leuvense stoof van overgrootmoeder.
Techniek als menselijke activiteit
De leerlingen kunnen:
11
Vanuit een behoefte een technisch
onderzoek van de relevante vereisten
probleem
definiëren
na
Deze doelstelling gaat over het definiëren van de behoefte en het
vastleggen van de criteria of eisen waaraan de oplossing moet voldoen.
Deze eindterm of ontwikkelingsdoel overlapt met doel nr.7: “In concrete
voorbeelden van technische systemen uitleggen dat men voor de
ontwikkeling en het gebruik keuzen maakt op basis van criteria.”
Vooraleer leerlingen kiezen voor de ene of de andere oplossing kunnen ze
door middel van een aantal testen of wat opzoekwerk conclusies trekken in
functie van welke oplossing het meest aan de criteria voldoet.
12
Modellen, tests en evaluaties gebruiken om een eenvoudig
technisch systeem te ontwerpen uitgaande van een gedefinieerd
probleem en rekening houdend met vooropgestelde normen en
criteria
Daag leerlingen vanuit een probleemstelling uit met de vraag om een
oplossing te zoeken voor het probleem. Het kan hierbij een ontwerp
blijven, maar een realisatie, maquette, concepttekening … behoren
misschien ook tot de mogelijkheden.
Voorbeeld: De tijdwinstmachine, vakoverschrijdend project DPB
http://www.dpbbrugge.be/tijdwinstmachine/resultaten/index.html
13
Een gegeven of eigen ontwerp planmatig uitvoeren met oog voor
vereisten van kwaliteit, veiligheid, ergonomie en milieu
Je kunt bij ieder project, uit eender welk toepassings- of
verkenningsgebied bij de realisatie vertrekken vanuit een stappenplan. Dit
kan op verschillende manieren worden opgevat: als een opeenvolging van
bewerkingen, in een lijstje, een flowcard of via een opeenvolging van
foto’s.
Een visuele ondersteuning komt leerlingen uit de b-stroom zeker ten
goede.
Kwaliteitseisen kunnen in de ontwerpfase worden vastgelegd, eventueel
samen met de leerlingen en functioneren mee als criteria bij zelfevaluatie
of evaluatie. Kwaliteitseisen kunnen ook deel uitmaken van de criteria
waaraan de oplossing voor de probleemstelling moet voldoen.
Aandacht voor veilig handelen is een belangrijke attitude. Een steeds
terugkerende aandacht hiervoor is beslist noodzakelijk. Leerlingen moeten
bij het gebruik van gereedschappen en machines risico’s leren inschatten
en
de
attitude
aanleren
om
collectieve
en
persoonlijke
beschermingsmiddelen spontaan te gebruiken.
Op veiligheid staat geen prijs. Je moet hier dus altijd van vertrekken bij
aankoop of gebruik van gereedschap, machines of installaties. Duidelijke,
soms herhaalde instructie van de leerlingen is hiervoor een noodzaak.
14
Een technisch systeem in gebruik nemen
Iedereen maakt dagelijks ontelbare keren gebruik van een of ander
complex of minder ingewikkeld technisch systeem zonder zich daarvan
bewust te zijn.
We zijn het gewoon om na een drukke dagtaak neer te ploffen in de sofa,
de afstandsbediening in de hand te nemen om te kijken naar ons favoriet
programma op TV. Ga zelf maar eens na hoeveel technische systemen bij
deze banale actie aan bod komen.
Deze doelstelling beoogt het in gebruik nemen van een eigen ontworpen of
gerealiseerd project. Kun je je de vreugde of ontgoocheling voorstellen van
een leerling uit het 1ste jaar als hij of zij voor de eerste keer de schakelaar
van een eenvoudig zelfgebouwd elektrisch circuit aanzet … en ziet dat het
lampje, al dan niet, brandt?
15
Een technisch systeem evalueren op basis van vooraf bepaalde
normen en criteria en hieruit conclusies trekken om het technisch
proces te optimaliseren
Laat leerlingen kritisch reflecteren op hun eigen handelen of realisatie aan
de hand van de vooropgestelde criteria die bij aanvang van de ontwerpfase
zijn vastgelegd.
Bij het einde van het project kun je ook peilen naar wat leerlingen op een
andere manier zouden doen en waarom, indien ze opnieuw hetzelfde
project zouden aanpakken. Zoeken naar alternatieven aan het eind van het
technisch proces hoort hierbij ook thuis.
Leerlingen zijn beslist ook in staat om zichzelf of medeleerlingen te
evalueren. Hier zijn vooraf duidelijk gemaakte afspraken en criteria een
noodzaak.
De zes criteria, kenmerken van een goede evaluatie, zijn:
- validiteit,
- betrouwbaarheid,
- transparantie,
- efficiëntie,
- objectiviteit,
- normering.
16
De opeenvolgende stappen van het technisch proces doorlopen om
een eenvoudig technisch systeem te realiseren
Deze doelstelling vraagt, denk ik, weinig toelichting. Het is evident dat de
vijf stappen van het technisch proces in ieder project aan bod komen.
Leerlingen, zowel uit de a- of b-stroom raken door het regelmatig herhalen
van deze stappen vertrouwd met het technisch proces.
17
Hulpmiddelen kiezen en inzetten in functie van het doel en het
gebruik
In het begin van het 1ste jaar zullen de leerlingen sterk en strikt moeten
worden aangestuurd bv. bij het gebruik van nodige hulpmiddelen of
gereedschappen of bij het realiseren van een of ander werkstuk. Een met
foto’s geïllustreerd stappenplan kan een goede ondersteuning zijn, vooral
voor leerlingen met dyslexie of zij die moeite hebben met lezen. Het
aanbieden van leerstof op diverse manieren is één van de drie principes
van UDL4.
Naarmate de leerlingen meer vertrouwd raken met materialen,
gereedschappen, machines en werkmethoden, kun je overstappen naar
meer open opdrachten en hen zelf laten beslissen op welke manier ze tot
een oplossing of realisatie komen.
Het blijft uiteraard een belangrijke taak van de leraar om altijd het
veiligheidsaspect in het oog te houden.
18
Technische systemen die ze vaak gebruiken onderhouden volgens
de onderhoudsvoorschriften
Iedereen weet dat dagelijks onderhoud van machines, installaties,
toestellen of gereedschappen de levensduur ervan verlengt en defecten of
slijtage door gebruik vermindert.
Dit kan beslist al op het niveau van de eerste graad.
Zo kun je de leerlingen aan het werk zetten bij:



het onderhouden van de eigen fiets, smeren van de fietsketting,
herstellen van het licht, eventueel het vervangen van remblokjes;
het onderhouden van de machines en infrastructuur in het
technieklokaal;
het onderhouden van de kolomboor, het smeren van de draadstangen
van de bankschroeven, het vervangen van een stofzak in de stofzuiger,
het vervangen van de soldeerstiften van een soldeerbout …
Ook het onderhoud van huishoudtoestellen komt hiervoor in aanmerking,
zoals bv. het ontkalken van een koffiezetapparaat.
Onderhoud kan ook ruimer geïnterpreteerd worden. Zo kan het ‘opruimen’
van de harde schijf van een pc als onderhoud worden beschouwd.
4
UDL: universal design for learning zie www.siho.be
19
Technische systemen zorgzaam, doelgericht, veilig en ergonomisch
gebruiken
Het is evident dat we technische systemen op
een correcte manier moeten gebruiken. De
analyse van een gebruikershandleiding kan
hiertoe bijdragen. Beslist noodzakelijk is om
bij gebruik van machines of installaties eerst
duidelijke instructies te geven en de
veiligheidsmaatregelen te overlopen.
Leerlingen moeten vertrouwd raken met het
spontaan gebruik van de PBM en collectieve
beschermingsmiddelen.
Naast veiligheid is ook het aannemen van
een goede werkhouding en het aanleren van
een juiste methodiek noodzakelijk.
In deze zin is het belangrijk om als leraar
aandacht te hebben voor de correcte hoogte
van de werktafels, bankschroeven en
bedieningshoogte van machines.
20
Technische systemen realiseren in meerdere en verschillende
toepassingsgebieden uit de wereld van techniek waaronder
energie, informatie en communicatie, constructie, transport en
biochemie
Een realisatie kan zijn: het ontwerpen, maken, aanpassen, onderhouden,
optimaliseren, herstellen, monteren of demonteren en gebruiksklaar
maken.
Vanuit het leerplan wordt er verwacht dat alle vormen van realiseren
minstens één keer per schooljaar aan bod komen en dat de vijf
toepassingsgebieden evenwichtig verdeeld worden over de loop van het
schooljaar.
De keuze op welke manier leerlingen iets realiseren hangt volledig af van
de aard van het project. Zo is het bv. niet noodzakelijk dat er telkens een
materieel ‘werkstuk’ als eindproduct wordt gerealiseerd.
Techniek en samenleving
De leerlingen kunnen:
21
In concrete voorbeelden aantonen dat technische systemen
ontworpen en gemaakt zijn om aan sociale en culturele behoeften
te voldoen
Een goed voorbeeld uit de leefwereld van de leerlingen is de evolutie van
muziekdragers. Deze evolutie heeft zowel op sociaal als cultureel vlak een
impact gehad.
Vele jongeren lopen vandaag met een hoofdtelefoon of met 'oortjes' te
luisteren naar de muziek vanop hun smartphone. Dit is kenmerkend voor
de huidige, meer individualistische tijdsgeest. De evolutie in de
beschikbaarheid van mobiel internet, sociale media, life-streaming …
hebben ongetwijfeld, naast een invloed op sociaal vlak, ook effect op het
culturele. Denk maar aan de impact van bv. websites als Google, YouTube,
Skype en andere.
22
In concrete voorbeelden aangeven wat de positieve en negatieve
effecten van technische systemen zijn op het maatschappelijke
leven en op de natuur
Meestal creëert de ontwikkeling van nieuwe technische systemen een
hogere mate van comfort of gebruiksgemak. Producenten zoeken immers
bij de ontwikkeling van hun producten naar een betere afstemming op de
behoeften van de consument. In het verleden is hierbij niet altijd rekening
gehouden met de invloed op het milieu. Gelukkig is er nu meer aandacht
voor deze negatieve aspecten, ook vanuit de overheid.
Zo hebben ontwerpers met de ontwikkeling van een bestuurderloze auto
de bedoeling het rijden met een wagen veiliger en energiezuiniger te
maken. Eenmaal de technologie op punt staat, is het mogelijk dat ook
mensen met een beperking zich autonoom met de wagen kunnen
verplaatsen.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Google_Driverless_Car
23
Voorbeelden geven van maatschappelijke keuzes die bepalend zijn
voor de ontwikkeling en het gebruik van nieuwe technische
systemen
Een van de voorbeelden in deze context is het onderzoek en de
ontwikkeling van systemen om op een duurzame manier energie op te
wekken.
De keuze om meer middelen in te zetten voor het ontwikkelen van
duurzame energie, heeft ertoe geleid dat bv. het rendement van
zonnepanelen is verhoogd en de kostprijs voor productie en materiaal is
gedaald.
De subsidies voor het installeren en het leveren van groene stroom,
hebben velen doen beslissen om dergelijke panelen te installeren.
24
In concrete voorbeelden aangeven dat wetenschappen de keuzes
binnen het technisch proces beïnvloeden
Wetenschap maakt gebruik van techniek en technische systemen worden
ontwikkeld in functie van de wetenschap. Dankzij de ontwikkeling van de
microscoop kan techniek ingezet worden voor medisch, biologisch en
forensisch onderzoek en bij het onderzoek van materialen, om maar een
paar toepassingen te noemen.
25
In concrete voorbeelden aangeven
variëren in de tijd en ruimte
dat
technische
systemen
Hier kan de evolutie van de windmolen als voorbeeld dienen. Vanaf de
15de eeuw werden de ‘staakmolens’ gebruikt om graan, tarwe en gerst te
malen. In Nederland schakelde men ze in om vijzels aan te drijven om
water over te pompen en zo de polders droog te houden.
Begin 19de eeuw werden windmolens voor het eerst gebruikt voor het
opwekken van elektrische energie. Nu zien we, her en der, de reusachtige
windturbines met tandwielkast of ringgenerator staan als we door
Vlaanderen rijden.
26
In concrete voorbeelden aangeven hoe men duurzaam kan
handelen in de verschillende stappen van het technisch proces
Zorg om het milieu is een rode draad in het vak techniek. Er gebeurt nu
veel onderzoek om technische systemen te optimaliseren, zodat ze minder
energie verbruiken of werken op een eigen alternatieve energiebron. Naast
aandacht voor energiegebruik is ook het zuinig en bewust omspringen met
grondstoffen van belang. Op niveau van de klas kan hieraan in ieder
techniekproject aandacht worden besteed. Verder kan gevraagd worden
aan leerlingen om afval te beperken en bv. deze te scheiden in diverse
fracties zodat deze kunnen worden gerecycleerd.
Bij het ontwerpen kun je vragen dat leerlingen het cradle to cradle (C2C)principe hanteren bij het maken van keuzes.
Het C2C-principe kan uitgelegd worden als ontwerpen van wieg tot graf.
De centrale gedachte van de cradle to cradle (wieg tot wieg)-filosofie, is
dat alle gebruikte materialen na hun leven in het ene product nuttig
kunnen worden ingezet in een ander product. Het eerste verschil met
conventioneel hergebruik is dat er geen kwaliteitsverlies is en geen
restproducten overblijven die alsnog gestort worden. Ook het idee om na
te denken over het hergebruik van gerecycleerd materiaal in een project
kan hierbij aansluiten.
27
In concrete voorbeelden aangeven welke rol bepaalde technische
beroepen vervullen in de verschillende stappen van een technisch
proces
Het realiseren van deze eindterm of dit ontwikkelingsdoel kan het best
gebeuren door in alle projecten aandacht te hebben voor de diverse
beroepen die met een of ander aspect van het project te maken hebben.
Op de website http://www.vdab.be of http://www.onderwijskiezer.be
vinden we een hele reeks filmpjes over de meest diverse beroepen.
28
Het belang erkennen van technische beroepen en van technische
vaardigheden in de huidige samenleving en daarbij geen
onderscheid maken tussen mannen en
vrouwen
Tijdens de technieklessen kunnen leerlingen
zelf ervaren dat zowel mannen als vrouwen,
gelijkwaardig zijn en dat, in tegenstelling tot
de huidige maatschappelijke perceptie, niet
echt uitsluitend mannelijke of vrouwelijke
beroepen bestaan.
Door zelf een aantal technische vaardigheden aan te leren in de
techniekles, door naar voorbeelden te vragen van technische problemen
die ze thuis zelf hebben meegemaakt, kunnen de leerlingen ongetwijfeld
vertellen wie er is langs gekomen om het technisch probleem te verhelpen.
Je kunt ook op het ogenblik dat een of ander beroep ter sprake komt aan
deze eindterm of ontwikkelingsdoel tegemoet komen.
29
De wederzijdse beïnvloeding van techniek en samenleving
illustreren in verschillende toepassingsgebieden uit de wereld van
techniek waaronder energie, informatie en communicatie,
constructie, transport en biochemie
Deze eindterm of dit ontwikkelingsdoel is eigenlijk de synthese van
nagenoeg alle bovenstaande doelen. Als je hier dieper op in wilt gaan, kun
je beslist wel een aantal voorbeelden in de techniekles vinden.
Op vlak van energie kun je bv. de maatschappelijke discussie i.v.m.
kernenergie versus de winning van alternatieve energie ter sprake
brengen.
Wat heel actueel is en waar leerlingen beslist mee te maken hebben, is de
evolutie in de verstrekking van informatie en de evolutie van de
communicatietechnologie. In de middeleeuwen werden berichten per
koerier van zender naar ontvanger gebracht. Vandaag stuur je een mail
naar de andere kant van de wereld en die is nagenoeg in realtime ter
plaatse. De ontwikkeling van nieuwe materialen heeft de constructie en
kostprijs van een wagen heel sterk bepaald.
In het kader van biochemie kun je discussiëren over de genetische
manipulatie van gewassen.
Tot slot
Bij een doorlichting komen de inspecteurs controleren waar en wanneer, in
welke
projecten
de
eindtermen
zijn
gerealiseerd
of
waar
de
ontwikkelingsdoelen zijn aangereikt en hoe je hebt geëvalueerd en/of de
doelstellingen door de leerlingen zijn bereikt. Het is dus van groot belang om
dit als leraar zelf goed op te volgen.
Een handig hulpmiddel kan hierbij het gebruik van de kruistabel zijn. Deze
kun je downloaden op de website van het VVKSO.
Voor de a-stroom:
http://ond.vvkso-ict.com/vvksomainnieuw/leerplanpubliek.asp?NR=2010/017
Voor de b-stroom:
http://ond.vvkso-ict.com/vvksomainnieuw/leerplanpubliek.asp?NR=2010/020
Tenslotte wil ik jou een inspirerend schooljaar toewensen.
Stef Grimonprez