De Standaard 18/11/2013 (me)

De Standaard 18/11/2013 (me)
‘Iedereen in een DNA- bank, dat werkt
niet’
‘Als je iedereen in een DNA-databank stopt, zullen er stalen verwisseld worden. Dat
loopt slecht af’, meent geneticus Jean-Jacques Cassiman.
‘Ieders DNA in een databank? Nutteloos werk’, zegt Cassiman. ig
De Antwerpse procureur-generaal Yves Liégeois lanceerde afgelopen weekend in De
Standaard het idee om ‘van iedere pasgeboren baby en van iedere nieuwkomer in ons
land een DNA-staal af te nemen’.
Het zou de strijd tegen de misdaad volgens Liégeois veel gemakkelijker en efficiënter
maken. Volgens hem moet de maatschappij bereid zijn om een stuk privacy op te
geven in ruil voor bescherming.
Emeritus professor menselijke genetica en DNA-expert Jean-Jacques Cassiman
twijfelt of het idee van Liégeois het juiste is. ‘Mijn bezwaren zijn in de eerste plaats
principieel. Als je van iedere baby DNA afneemt, lijk je er op een of andere manier
toch vanuit te gaan dat iedereen verdacht is en dat in iedereen een potentiële
misdadiger zit. Ik vind dat te vergaand.’
Maar volgens Cassiman zou een databank met daarin het DNA-profiel van iedere
Belg ook niet werken. ‘Veel te veel nutteloos werk voor veel te weinig rendement.
1
Bovendien ben ik ervan overtuigd dat er dan in de kortste keren feitelijke vergissingen
zullen gebeuren. Dergelijke grote hoeveelheden DNA verzamelen, dat roept om
menselijke vergissingen.’
Wet uitbreiden
‘Verwisselingen van DNA bijvoorbeeld. Stel: er wordt DNA gevonden op een plaats
van de inbraak. Bij nader onderzoek blijkt dat uw DNA matcht met het DNA op de
plaats van de inbraak terwijl u met die inbraak niets te maken hebt. Leg dan maar eens
uit dat het staal dat bij uw geboorte werd afgenomen allicht verwisseld is met dat van
de inbreker.’
Volgens Cassiman wil Liégeois met zijn afspraken vooral de forcing voeren. ‘Yves
Liégeois is een verstandig man. Volgens mij probeert hij gewoon de huidige wet uit te
breiden door een beetje te chargeren.’
Op dit moment is het bij wet nog niet toegelaten om het DNA van veroordeelde
inbrekers in de DNA-bank te krijgen. ‘Terwijl het net bij die categorie van mensen
zeer efficiënt zou zijn omdat zij de grootste kans op recidive vertonen’, aldus
Cassiman.
Tot op vandaag worden enkel stalen genomen en bewaard van criminelen die tot meer
dan vijf jaar cel zijn veroordeeld voor geweldmisdrijven. Binnenkort komen daar ook
nog eens stalen van vermiste personen bij en van veroordeelden van inbraak met
geweld.
Maar nog niet van daders van ‘gewone’ inbraken.
De Standaard 26/11/2013 (Ruben Mersch)
De gevaren van de DNA-databank
DOORGEPRIKT
De politievakbond Sypol.be was er als de kippen bij om het plan van procureurgeneraal Yves Liégeois toe te juichen. Die had voorgesteld om van elke pasgeborene
en nieuwkomer een DNA-staal af te nemen en al die informatie in een enorme
database te verzamelen (DS 16 november).
Wat DNA verzamelen op de plaats delict, dat door de database halen, een
arrestatieteam uitsturen en we kunnen weer onze sudoku oplossen, zoiets stelde de
politievakbond zich waarschijnlijk voor. Daarbij zagen ze een paar probleempjes over
het hoofd. Niet alleen het kostenplaatje van zo’n database en de morele en legale
bezwaren, maar ook elementaire waarschijnlijkheidsrekening.
Volgens de FBI is de kans dat twee mensen een identiek DNA-profiel hebben
ongeveer 1 op 10 miljard. De kans dat we iemand ten onrechte beschuldigen omdat
2
zijn DNA toevallig overeenkomt met het DNA dat men aangetroffen heeft op de
plaats delict lijkt dus onwaarschijnlijk klein. Jammer genoeg is de kans op een
foutieve match in realiteit een stuk hoger. Criminelen hebben niet de gewoonte om
een perfect geconserveerd DNA-staal achter te laten, iets wat de kans op fouten
vergroot. En ook in het lab kan het mis gaan: stalen kunnen verwisseld worden en de
resultaten van een DNA-analyse kunnen verkeerd worden geïnterpreteerd. Als we ook
daar rekening mee houden stijgt de kans op een foutieve match enorm. De schattingen
van de werkelijke kans variëren van 1 op 100.000 tot zelfs 1 op 100.
De kans dat we iemand ten onrechte beschuldigen stijgt ook naarmate de database
groter wordt. Als je het DNA gevonden op de plaats delict vergelijkt met het DNA
van één verdachte, is er een minieme kans dat je een ‘valse’ match vindt. Maar als je
dat ene staal vergelijkt met de stalen van alle 11 miljoen Belgen in de database, mag
je er zeker van zijn dat er tientallen, honderden, misschien zelfs duizenden potentiële
verdachten uitrollen. Elf miljoen keer een minieme kans wordt een grote kans.
Vergeet die sudoku. Nadat je het staal door de database gejaagd hebt, mag je als
politieagent al die potentiële verdachten gaan ondervragen. Natuurlijk baseert een
rechtbank zich niet alleen op DNA om iemand te veroordelen. Maar door zo’n
alomvattende database stijgt wel de kans dat mensen verdacht worden van een
misdrijf waar ze niets mee te maken hebben.
Foutloze controles die enkel en alleen de schuldigen eruit pikken, bestaan niet in deze
complexe chaotische wereld. Als het aantal mensen dat je controleert stijgt, stijgt het
aantal schuldigen die je bij zijn kraag kan vatten, maar ook het aantal mensen die ten
onrechte verdacht worden. Dat geldt niet alleen voor DNA-databases, maar ook voor
de screening van e-mails, camera’s met gezichtsherkenning of drugstests. Uit cijfers
die vorige week vrijgegeven werden, bleek één op de tien speekselproeven waarbij de
bestuurder positief testte op druggebruik, na verdere analyse toch negatief. Als je
regelmatig een vliegtuig neemt heb je waarschijnlijk de poortjes bij de
veiligheidscontrole al eens doen piepen, ook al had je niets op zak dat als wapen
gebruikt zou kunnen worden. Ook als je niets te verbergen hebt, heb je dus iets te
vrezen. Ten onrechte verdacht worden is niet echt aangenaam.
In het boek Genesis heeft Abraham een discussie met God over Sodom, een stad vol
zondaars. Hoeveel onschuldige inwoners zijn er nodig om God ervan te overtuigen
niet de hele stad te vernietigen? Veertig? Dertig? Twintig? Uiteindelijk besluit God
dat tien onschuldigen voldoende zijn: ‘Ik zal de stad niet verwoesten, wegens die
tien’. Als maatschappij moeten we een vergelijkbare keuze maken. Hoeveel
onschuldigen mogen we ten onrechte verdenken om één schuldige te kunnen vatten?
3