Radiotherapie bestralingsafdeling

Radiotherapie
bestralingsafdeling
Informatie
voor
patiënten
Radiotherapie
bestralingsafdeling
2
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
3
4
Van uw arts hebt u vernomen dat radiotherapie belangrijk is
bij de behandeling van uw ziekte. Met deze brochure hopen we
een aantal van uw vragen in verband met de bestralingsbehandeling te beantwoorden.
Inleiding
Inleiding
5 Radiotherapie 6
Wat is radiotherapie?
Hoe werkt radiotherapie?
Hoe verloopt een bestralingsbehandeling?
9
Consultatie
Simulatie of veldaflijning
Het bestralingsmasker
CT-scan
Bestralingsbehandeling
Controleonderzoeken17
Tijdens de bestraling
Na de bestraling
Nevenwerkingen 18
Algemene nevenwerkingen
Specifieke nevenwerkingen
Huidverzorging
Diëtiste 26
Sociaal werk 27
Meer informatie 28
Varia 30
Vragen en antwoorden 33
Praktische gegevens 34
Voor meer specifieke informatie kunt u uiteraard altijd terecht
bij de medewerkers van de bestralingsafdeling. Zij zullen u graag
helpen.
De bestralingsafdeling
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
5
Radiotherapie
Wat is radiotherapie?
Radiotherapie is een behandeling met radioactieve of ioniserende stralen die tot doel heeft de kwaadaardige cellen (kanker) te vernietigen. Bestraling van kanker gebeurt meestal
uitwendig met daarvoor geschikte apparatuur (lineaire versnellers) of inwendig door radioactieve bronnen in het lichaam
te brengen. In deze brochure komt enkel informatie over uitwendige bestraling aan bod. Meer info over inwendige bestraling vindt u in de brochure ‘Brachytherapie’.
Hoe werkt radiotherapie?
Alle menselijke weefsels bestaan uit cellen. Die kunnen zich delen
als dat nodig is, bijvoorbeeld om oude of beschadigde cellen te vervangen. Als die celdeling ontregeld is en cellen zich ongeremd gaan
delen, kan er een gezwel ontstaan. Een gezwel (tumor) kan goedaardig of kwaadaardig zijn.
men. Op die manier worden de normale of gezonde cellen zo weinig
mogelijk beschadigd en herstellen ze zich nadien gemakkelijk, terwijl
de kwaadaardige cellen vernietigd worden.
Het is belangrijk om een aangepaste bestralingstechniek te kiezen
door de juiste energie of sterkte van de stralen te kiezen en door een
of meerdere bestralingsvelden te gebruiken vanuit verschillende bestralingshoeken. Door afzonderlijke bestralingen van enkele minuten
meerdere keren per week te geven, worden tumorcellen effectief
beschadigd en krijgt het gezonde weefsel de kans zich te herstellen.
Radioactieve straling kun je niet zien, ruiken of voelen. Bestraald
worden doet géén pijn.
Ten slotte is het goed om te weten dat
u na de bestralingen zelf niet radioactief
geworden bent en dat u gewoon met iedereen kunt omgaan, ook met kinderen
en zwangere vrouwen.
Een kwaadaardige tumor, ofwel kanker, kan ingroeien in de omringende gezonde weefsels en kan zo ook uitzaaiingen geven. Radioactieve
stralen doden of beschadigen cellen in het lichaam. Kankercellen zijn
gevoeliger voor straling dan gezonde cellen. Gezonde cellen kunnen
beter herstellen van lichte stralingsschade dan kankercellen.
Bij een bestralingsbehandeling moet de stralingsdosis in het gezwel
hoog genoeg zijn, terwijl de bestraling van de omliggende gezonde
weefsels zo laag mogelijk moet blijven om ze maximaal te bescher-
6
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
7
Hoe verloopt een bestralingsbehandeling?
Consultatie
Voor de behandeling start, maakt u kennis met de radiotherapeut,
de arts die gespecialiseerd is in bestralingsbehandelingen. Dit eerste
contact kan op de bestralingsafdeling zelf, op de consultatie of op de
verpleegafdeling gebeuren. De radiotherapeut bespreekt met u de
behandeling die voor u het meest geschikt is (het behandelingsplan).
Vaak kan de veldaflijning of simulatie op dezelfde dag gebeuren. Als
dit niet mogelijk is, wordt een afzonderlijke afspraak gemaakt.
Als u dit wenst, kunt u nadien ook een gesprek hebben met de sociaal werker van de bestralingsafdeling. Zij zal u bijkomende uitleg
geven over de verschillende stappen van de behandeling en samen
met u naar oplossingen zoeken voor mogelijke praktische problemen. Als u in het ziekenhuis opgenomen bent, kunt u ook naar de
sociaal werker van uw afdeling vragen.
Simulatie of veldaflijning
Afhankelijk van de te bestralen plaats of van de bestralingstechniek ondergaat u ofwel eerst een simulatie ofwel meteen een CT-scan. Een simulator is geen bestralingstoestel, maar een toestel dat het bestralingsveld van een bestralingstoestel nabootst. Een simulatie of veldaflijning is
pijnloos. Zorg er wel voor dat u ontspannen bent en gemakkelijk ligt.
Bij het binnengaan van de simulatie- en/of CT-ruimte vragen wij u
spontaan uw naam, voornaam en geboortedatum te vermelden. Dit
8
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
9
is voor de verpleegkundige een belangrijke controle waardoor misverstanden worden uitgesloten.
Het is belangrijk dat u bij elke bestraling op precies dezelfde manier
op de behandeltafel ligt. De verpleegkundigen en de arts zullen daarom eerst bepalen in welke houding u het best bestraald wordt. Er
wordt gekozen voor een houding die voor u het meest comfortabel
is en voor de behandeling de beste. De manier waarop bestraald gaat
worden, is verder sterk afhankelijk van de plaats. Tijdens de simulatie
wordt het bestralingsgebied bepaald door middel van doorlichting,
dan wordt het gebied aangetekend en gefotografeerd.
om raden we u aan om geen nieuwe kleren of nieuw ondergoed te
dragen omdat de inkt de kleding kan verkleuren. Op de simulator en
op elk toestel liggen speciale doekjes om uw kleding te beschermen.
Vraag deze doekjes aan de verpleegkundige, telkens u ze nodig hebt.
In de meeste gevallen zal het nodig zijn om enkele punten van de
tekening te ‘tatoeëren’. De verpleegkundige zal de punten met een
kleine prik in uw huid aanbrengen. Deze punten zijn zeer klein maar
blijvend, vandaar dat men ze tatoeagepuntjes noemt. De verpleegkundige zal vooraf aangeven waar deze punten worden geplaatst.
Meestal zult u bestraald worden vanuit verschillende richtingen.
Met een CT-scanner worden een aantal lichaamsomtrekken genomen om de juiste dosis voor u te berekenen. De duurtijd van een
veldaflijning kan variëren van een halfuur tot een uur.
Bij patiënten die op de borstkas, de buik of de ledematen bestraald
worden, wordt het te bestralen gebied op de huid zelf getekend.
Hiervoor wordt een speciale inkt gebruikt die moeilijk te verwijderen is en enkel zal verdwijnen met het afschilferen van de huid. Het
is belangrijk dat de aantekeningen gedurende de hele bestralingsreeks zichtbaar blijven, zodat de verpleegkundigen precies kunnen
zien welk gebied er bestraald moet worden. U mag zich natuurlijk
wassen of douchen, maar probeer daarbij de markeringen niet weg
te wassen. Als in de loop van de bestralingsbehandeling de lijntjes
minder duidelijk worden, zullen ze bijgetekend worden door de verpleegkundige die uw bestraling verzorgt.
Na het tekenen kan deze inkt ook doordringen in uw kleding. Een
groot nadeel van de inkt is dat hij heel moeilijk te verwijderen is. Daar-
10
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
11
Bij patiënten die op het hoofd of de hals bestraald worden, wordt er
voor de veldaflijning een bestralingsmasker gemaakt. Als dit bij u het
geval is, krijgt u hierover de nodige informatie. Bij een bestralingsmasker worden er geen tekeningen (lijnen) of tatoeagepunten gemaakt op
de huid zelf. De lijnen worden dan op het masker aangebracht.
Op het einde zal de verpleegkundige u de afspraken voor uw bestraling
meegeven (dag, uur) en het nummer van het bestralingstoestel.
Na de veldaflijning wordt uw huisarts op de hoogte gebracht van uw
behandeling.
Het bestralingsmasker
De eerste stap bij de voorbereiding van de bestraling in het hoofden halsgebied is het maken van een masker. Dit masker wordt gemaakt om twee redenen.
De eerste reden is dat de tekening van het bestralingsgebied op het
masker gezet kan worden en niet rechtstreeks op uw gelaat of op uw
hals. Ten tweede zorgt het masker ervoor dat u elke dag in dezelfde
positie op tafel ligt.
Het masker wordt gemaakt in de simulator- of CT-ruimte vóór de
aftekening van uw bestraling start.
Het verloop is als volgt:
12
U ligt op uw rug op de behandeltafel met uw hoofd en hals op een
speciaal kussentje. De radiotherapeut en de verpleegkundigen bepalen de houding van het hoofd en de hals. Het materiaal voor het
masker wordt eerst verwarmd in water zodat het soepel wordt en
zo rond uw hoofd en hals kan gemodelleerd worden. Deze warmte is
goed te verdragen. De mond en/of neus worden vrijgehouden zodat
u altijd goed kunt blijven ademen.
Het masker kleeft niet aan uw huid of haar en kan altijd makkelijk verwijderd worden. Uw kleding kan wel nat worden tijdens het maken
van het masker. Daarom vragen we u om het bovenlichaam te ontkleden. Het maken van het masker, inclusief de uitleg, duurt ongeveer
tien minuten.
Hebt u last van claustrofobie? Meld dit dan vooraf aan uw arts of
verpleegkundige, zodat zij hiermee rekening kunnen houden.
Het bestralingsmasker wordt tijdens de volledige behandeling bewaard op uw toestel en wordt alleen voor u gebruikt.
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
13
CT-scan
Bestralingsbehandeling
CT is de afkorting voor computertomografie. Bij dit onderzoek
worden er dwarse doorsneden van een lichaamsdeel gemaakt. Een
computer verwerkt deze gegevens en maakt de röntgenfoto’s. Het
onderzoek duurt ongeveer een half uur.
Eerste bestraling
U ligt in dezelfde houding en op eenzelfde soort tafel als later bij de
bestralingen. De tafel schuift tijdens het maken van de foto’s langzaam
door een grote ring waarbij een smalle bundel röntgenstralen in enkele seconden om het lichaam draait. Met behulp van deze beelden
kunnen de radiotherapeut en de fysicus vervolgens een individueel
bestralingsplan maken.
De arts zal u, als hij het nodig acht, tijdens het onderzoek een contrastvloeistof toedienen door een inspuiting in een ader van de arm.
Hij zal u hierover vooraf informeren en vragen dat u minstens vier
uur voor het onderzoek niets meer eet of drinkt.
De contrastvloeistof maakt het orgaan beter zichtbaar op de röntgenfoto’s. Als er een contrastmiddel wordt ingespoten, zult u een
prik voelen zoals bij een bloedafname. Het product geeft een warmtegevoel over heel het lichaam, vooral ter hoogte van de keel en de
onderbuik. Dit gevoel verdwijnt na een minuut en hoeft u niet te
verontrusten. Als u tijdens vorige onderzoeken allergisch reageerde
voor contraststoffen gelieve dit te melden aan de verpleegkundigen
van de CT-scanner.
Na de CT-scan, die op onze afdeling
gebeurt, kan een tweede veldaflijning
nodig zijn. Hiervoor krijgt u een bijkomende afspraak.
14
De eerste bestraling volgt meestal een week na de veldaflijning. Die
tijdspanne is nodig om alle gegevens naar het bestralingstoestel door
te geven, de nodige berekeningen uit te voeren en zo een optimale
dosisverdeling te bekomen. Bij het betreden van de bestralingsruimte vragen we u, zoals bij de veldaflijning, spontaan uw naam, voornaam en geboortedatum te vermelden.
Voor de bestraling kan starten, wordt u zorgvuldig op de tafel geïnstalleerd en wordt het toestel in de juiste positie geplaatst.
Op de eerste dag van uw behandeling worden een aantal controlefoto’s genomen en wordt de bestralingsdosis gecontroleerd met een
dosismeter, die op uw huid wordt geplakt. Hierdoor zal uw eerste
bestraling langer duren dan de volgende.
De controlefoto’s worden regelmatig herhaald volgens het protocol
dat bij uw bestralingsbehandeling hoort.
Nadat de verpleegkundigen het bestralingsveld hebben ingesteld,
verlaten zij de bestralingsruimte en wordt de bestraling gestart. Het
is erg belangrijk dat u niet beweegt tijdens de bestraling totdat de
hele bestraling gegeven is. Wanneer de bestralingssessie ten einde is,
zal de verpleegkundige u vragen om van de tafel te komen.
Blijf gewoon rustig doorademen en slikken. Van de bestraling zult u
niets voelen. Het toestel kan tijdens de bestraling wel een scherp
zoemend geluid maken.
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
15
De duur van de bestraling wordt voor elke patiënt individueel berekend en bedraagt ongeveer één minuut per bestralingsrichting. In
de aangrenzende bedieningsruimte observeert de verpleegkundige u
op een televisiescherm. Bovendien kan zij u horen via de intercom.
Is de bestralingstijd om, dan slaat het toestel automatisch af en komen de verpleegkundigen weer binnen. Om veiligheidsredenen is het
wettelijk gezien niet mogelijk dat familie of vrienden de bestralingsruimte betreden.
Verdere bestralingen
Het totale aantal bestralingsbeurten, de totale dosis en de nodige
tijd tussen twee beurten worden bepaald door het soort gezwel, de
plaats in het lichaam waar het gezwel zich bevindt en de uitslagen van
de onderzoeken die gebeurd zijn.
De radiotherapeut bepaalt hoe uw behandeling zal verlopen. Zelfs
bij dezelfde aandoening kan de behandeling verschillen van patiënt
tot patiënt.
U wordt een- of soms tweemaal per dag bestraald en het totale aantal
zittingen kan variëren van 1 tot 40. Tijdens het weekend en op feestdagen
wordt u gewoonlijk niet bestraald, tenzij het bestralingstoestel tijdens de
voorbije week een onderhoudsbeurt van meerdere dagen kreeg.
Controleonderzoeken
Tijdens de bestraling
U hebt wekelijks een afspraak bij de radiotherapeut of een artsspecialist in opleiding, aansluitend op uw bestraling. Deze kijkt na of
u de bestraling goed verdraagt en u hebt de gelegenheid om vragen
te stellen. Elke arts heeft een vaste voor- en namiddagconsultatie op
de afdeling.
Elke artsengroep wordt aangeduid met een code. Op uw afsprakenlijst zult u merken dat u gevolgd wordt door een arts van die bepaalde
groep. Deze code maakt het ons gemakkelijk om te weten door wie
u gevolgd wordt of wie we moeten oproepen als u problemen hebt.
16
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
17
Indien nodig, zal de arts enkele bloedtesten laten uitvoeren. De
verpleegkundige van uw bestralingstoestel zal u op de hoogte brengen als een bloedafname nodig is. Deze bloedafname wordt door
de toestelverpleegkundige op de afdeling zelf uitgevoerd en u moet
hiervoor niet nuchter zijn.
Na de bestraling
Op de laatste dag van uw bestralingsbehandeling krijgt u een afspraak
voor de eerstvolgende controle bij de arts. U blijft onder controle
om het effect van uw behandeling verder op te volgen.
Als u zich in de dagen of weken na het beëindigen van de bestraling niet
goed voelt of ongerust bent over bepaalde zaken, kunt u na overleg met
uw huisarts telefonisch een vervroegde consultatie aanvragen.
Bij eventuele wondproblemen kunt u altijd een afspraak maken bij onze
wondzorgconsulente via het nummer 016 34 76 00.
Nevenwerkingen
Algemene nevenwerkingen
De reacties van het lichaam hangen samen met het gebied dat bestraald wordt. Toch zijn er een aantal algemene reacties die meestal
in de loop van de behandeling kunnen optreden. Vermoeidheid, meer
behoefte aan slaap of verminderde eetlust zijn enkele voorbeelden.
Uw arts zal u hierover vooraf inlichten en met u overleggen op welke
wijze deze reacties kunnen worden opgevangen.
Als u klachten hebt, is het best om er met uw arts of met de ver18
pleegkundigen over te praten. Informatiebrochures over bepaalde
problemen zijn beschikbaar.
De uitwerking van de straling kan zich nog geruime tijd verder zetten
en het totale effect wordt vaak pas na meerdere weken bereikt. Als
u weinig of geen last hebt van de bestraling, mag dit u niet verontrusten. Het effect van de bestraling hangt niet af van het feit dat u
weinig of veel nevenwerkingen hebt. Spreek hierover met uw arts
zodat die u de juiste informatie kan geven.
Specifieke nevenwerkingen
Afhankelijk van het lichaamsdeel waarop u bestraald wordt, kunnen
specifieke bijverschijnselen optreden.
Haar
U kunt alleen (vaak tijdelijk) haaruitval krijgen als uw haar binnen het bestralingsgebied valt. De mate van haaruitval is afhankelijk van de dosis die u krijgt en de grootte van het bestralingsgebied. Haaruitval kan zowel bij hoofd-, baard-, schaam-,
oksel- als borsthaar optreden.
Hoofd
Misselijkheid en braken, eventueel ook duizeligheid en hoofdpijn.
Mondholte, keel en hals
Slijmvorming, gevoelige slijmvliezen, vieze smaak, smaak- en
reukveranderingen, verminderde speekselproductie en droge
mond, later ook slikklachten, soms heesheid, misselijkheid en
braken.
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
19
Slokdarm
Slikklachten, zoals pijn tijdens het slikken, soms moeite met
doorslikken. Soms prikkelhoest en heesheid.
Longen
Slikklachten, moeite met slijm ophoesten, verminderde eetlust, soms prikkelhoest en kortademigheid.
Borst of thoraxwand
Roodheid van de huid, zwelling van de borst, mogelijk enkele
dagen sliklast bij bestraling van de klierstreken achter het
borstbeen.
Maagstreek
Misselijkheid, braakneigingen, verminderde eetlust. Soms buikpijn, darmkrampen en diarree.
Het is heel normaal dat uw huid reageert op de bestraling. De mate
waarin uw huid reageert, hangt af van een aantal factoren: het soort
stralen, de toegediende dosis en de plaats van bestraling.
Uw huid kan alleen reageren op de plaats waar u bestraald wordt.
Op de bestralingsplaats kan uw huid rood, erg droog en lichtjes opgezwollen zijn. Achteraf schilfert ze af. De huid op de bestraalde
plaats jeukt en is gevoelig. In een aantal gevallen kan de huid donkerrood worden. Dan is ze ook glimmend en pijnlijk. Er kunnen zich
blaasjes vormen, die opengaan en waaruit vocht kan komen. Ze komen vaak voor in de huidplooien. Bijvoorbeeld: achter de oren, de
plooien in de hals, in de oksels, onder de borsten, ter hoogte van de
liezen of de bilnaad.
Buik
Misselijk gevoel en braken, darmkrampen, diarree, verminderde eetlust.
Duur
De huidreacties treden gewoonlijk op rond de derde week van de
behandeling. Daarna verergeren ze geleidelijk. Het kan gebeuren dat
de ergste huidreactie pas optreedt in de eerste week na het einde
van uw bestraling.
Onderbuik
Soms misselijkheid, buikpijn, darmkrampen en diarree.
Verschijnselen die lijken op een blaasontsteking, zoals pijn bij
het plassen en vaker plassen.
Irritatie van de vagina.
Verlies van schaamhaar.
Lichte huidreacties genezen binnen een tot twee weken na de behandeling. Hevige huidreacties genezen pas twee tot vier weken na
de behandeling. De donkerrode of bruine huidverkleuring verbleekt
geleidelijk na weken of maanden.
Bespreek uw klachten met de verpleegkundige of met de arts. Zij kunnen u advies geven hoe u het best met de klachten
om kunt gaan of wat u er aan kunt doen.
20
Huidverzorging
Aanbevelingen
Deze aanbevelingen gelden alleen voor de plaatsen waar u bestraald
wordt. Het is niet nodig dat u de huid op de rest van uw lichaam op
een speciale manier verzorgt.
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
21
Tijdens de bestraling
✗ Bescherm de bestraalde huid tegen bijkomende irritatie, verwondingen en ontstekingen zolang de bestraling duurt en tot uw huid
volledig genezen is.
✗ Was uw huid op de bestralingsplaats met een neutrale, niet-geparfumeerde zeep.
✗ Gebruik bij voorkeur lauw water.
✗ Was u heel voorzichtig. Gebruik uw handen in plaats van een
washandje. De bestraalde plaatsen moet u zachtjes deppen en er
niet over wrijven.
✗Droog de huid heel voorzichtig en deppend. Houd de huidplooien
heel droog, want op die plaatsen gaat de huid gemakkelijker open.
✗ Plaats een zacht doekje in huidplooien. Deze doekjes zijn op elk
toestel beschikbaar.
✗ U mag gerust een douche nemen. Neem liever geen bad, want zo
kunnen de huidmarkeringen (de veldaftekeningen voor de bestraling) gemakkelijk verdwijnen. Breng nooit zelf opnieuw de tekeningen aan als ze minder duidelijk geworden zijn.
✗ Bescherm uw huid op de bestraalde plaats tegen te hoge en te
lage temperaturen. Gebruik nooit een warmwaterkruik of een
elektrisch kussen.
✗Vermijd deodorants op de plaats waar u bestraald wordt.
✗Scheer u niet op de bestralingsplaats, bijvoorbeeld in de oksels.
22
Heren: als u in het gezicht wordt bestraald:
• gebruik een elektrisch scheerapparaat;
• gebruik geen preshave en ook geen aftershave, want ze irriteren
de huid.
Bij jeuk, branderig gevoel of droge huid:
• Gebruik tweemaal per dag een vochtinbrengende crème
• Koel de huid af met een koud en vochtig washandje of met een
‘coldpack’ dat u in de koelkast bewaart (niet in de diepvries).
• Niet krabben; zachtjes wrijven met de vlakke hand helpt.
• Vermijd kleefpleisters op de bestraalde huid. Er zijn momenteel
nieuwe verbanden die geschikter zijn. De verpleegkundigen van
het toestel kunnen u hierbij helpen.
Vermijd kleding die over de bestraalde huid schuurt:
• Draag bij voorkeur 100 procent katoenen kleding, als die kleding
rechtstreeks in aanraking komt met de bestraalde huid.
• Zorg ervoor dat uw kleding zacht aanvoelt. Gebruik in geen geval stijfsel of harde wasproducten, want die zouden de huid kunnen irriteren.
•Draag over de behandelde huid losse kleren om wrijving te vermijden.
Heren:
• vermijd bijvoorbeeld strak zittende hemden of broeken, nauw
aansluitende kragen, riemen enzovoort;
• bij halsbestraling voorkomt een zijden sjaaltje wrijving.
Dames:
• draag bijvoorbeeld geen strak zittende beha, een korset, nauw
aansluitende panty’s, een strak zittende broek enzovoort. Als u
toch een beha draagt, kunt u uw huid met een zacht doekje beschermen. Soms is het aangewezen dat u onder uw beha een katoenen hemdje draagt.
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
23
Bescherm de bestraalde huid tegen rechtstreekse zon, koude, wind
en regen. Zonneproducten houden de zon niet volledig tegen en
bovendien kunnen ze irritatie veroorzaken. Bedek liever de bestraalde huid.
Tijdens de bestraling zullen zowel de arts als de verpleegkundige uw
huid regelmatig goed bekijken. Bij problemen kunt u ook terecht bij
de verpleegkundige voor huidzorg.
Tot drie maanden na de bestraling
✗Bescherm uw bestraalde huid tegen direct zonlicht.
✗ Gebruik bijvoorbeeld een zonneproduct met factor 50 of hoger, als u de bestraalde huid toch zou blootstellen aan de zon.
✗Bescherm uw huid tegen de rechtstreekse inwerking van wind
en koude.
Na de bestraling
Blijf uw bestraalde huid beschermen, ook na de behandeling, zelfs als
uw huid genezen lijkt.
Raadpleeg uw arts of verpleegkundige als de huid op
de plaats van de bestraling:
Tijdens de eerste weken na de bestraling
✗ Volg de verzorgingsinstructies die u kreeg, zoals het smeren
van vochtinbrengende crème of het aanbrengen van speciale
verbanden.
✔ hevig rood wordt;
✔ blaasjes vertoont;
✔ vochtig en kleverig wordt;
✔ erg pijnlijk is.
✗ Vermijd verwondingen, wrijving of druk.
✗Vermijd zo veel mogelijk producten die huidirritatie kunnen
veroorzaken zoals deodorants, pre- en aftershaves voor de
heren.
✗ Mocht uw huid toch opengaan na het einde van uw bestraling,
neem dan onmiddellijk contact op voor een afspraak met de
verpleegkundigen die u behandeld hebben.
24
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
25
Diëtiste
Sociaal werk
Radiotherapie beschadigt naast kwaadaardige cellen ook gezonde
cellen. Afhankelijk van het bestraalde gebied kunt u last krijgen van
bepaalde klachten. Bijvoorbeeld keelpijn, een droge mond en slikklachten bij bestraling van de hals en darmproblemen bij bestraling
van de buik.
Ziek zijn brengt wellicht voor u en uw familieleden heel wat zorgen
mee. De sociaal werkers die op de bestralingsafdeling aanwezig zijn,
kunnen u helpen met de aanpak van de moeilijkheden in uw persoonlijk en familiaal leven.
Een behandeling kan veel van uw lichaam vragen. Om uw gewicht
en conditie op peil te houden, is het nodig voldoende energie (calorieën), vocht en voedingsstoffen op te nemen.
Goede voeding is natuurlijk voor iedereen belangrijk. Maar zeker in
uw situatie is het belangrijk alert te zijn voor wat u eet en drinkt.
Begin daar zo mogelijk al bij de start van de behandeling mee. In een
goede voedingstoestand kunt u de behandeling meestal beter aan en
hebt u minder kans op complicaties.
Aanpassing van uw voeding kan het u gemakkelijker maken en zorgt
ervoor dat u geen extra hinder van de bestraling hebt en toch voldoende voeding binnen krijgt om van uw behandeling te herstellen.
De diëtiste geeft u hierover graag advies. Afhankelijk van uw wensen
en/of de ernst van uw klachten zal zij u blijven volgen gedurende de
hele behandeling.
U kunt een afspraak maken bij de
diëtiste via de verpleegkundige van uw
bestralingstoestel, het secretariaat of
de radiotherapeut.
U kunt bij hen terecht met vragen of zorgen rond:
✔ persoonlijke verwerking, partnerrelatie en gezinsleven
✔ sociale contacten, tijdsbesteding en werksituatie
✔ praktische regelingen in verband met de behandeling
(bijvoorbeeld vervoer)
✔ financiën, sociale voorzieningen, verzekeringen
✔ hulp in de thuissituatie
✔ residentiële opvang (bijvoorbeeld een hersteloord)
De sociaal werkers kunnen ook info, advies, begeleiding en verwijzing naar externe en/of gespecialiseerde hulpverlening geven. U kunt
zelf een afspraak vragen, hetzij rechtstreeks bij de sociaal werkers,
hetzij via de verpleegkundigen van het bestralingstoestel of uw radiotherapeut.
Sociaal werk:
Lieve Lenders - Wilma Wilmots
tel. 016 34 86 20
26
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
27
Meer informatie
Er zijn een aantal initiatieven op het vlak van patiënteninformatie en
-begeleiding.
Informatienamiddagen
Tweemaal per maand organiseert de afdeling een informatienamiddag
voor u en uw familie. Daar kunt u op een informele wijze kennismaken
met het praktische verloop van een bestralingsbehandeling. Er wordt
eerst een korte uiteenzetting gegeven, gevolgd door een bezoek aan
de afdeling. U kunt er vooraf de werking van een simulator en een
bestralingstoestel van nabij bekijken. Het volledige programma duurt
ongeveer anderhalf uur.
De juiste data kunt u krijgen aan de onthaaldesk.
Alle informatie is ook beschikbaar op de website van UZ Leuven:
www.uzleuven.be/radiotherapie-oncologie
Informatieruimte, brochures en internet
Vlaamse Liga tegen Kanker (VLK)
Dichtbij de onthaaldesk is er een speciale informatieruimte voorzien.
U vindt er, naast de brochures van UZ Leuven, bijkomende informatie over uw ziekte, preventie, gezonde leefgewoonten, sociale voorzieningen, zelfhulpgroepen en andere thema’s.
Er staan ook een aantal computers waarop u zelf op zoek kunt gaan
naar informatie. Of u kunt er gewoon iets drinken en eventueel wat
blijven napraten met andere patiënten.
28
De Vlaamse Liga tegen Kanker (VLK) wil mensen met kanker en hun
omgeving informeren en ondersteunen tijdens de behandelings- en
verwerkingsperiode. Daarvoor heeft ze een brede dienstverlening
uitgebouwd. Samen met UZ Leuven organiseert de VLK informatiesessies over verschillende aspecten van de ziekte. Vrijwilligers van de
VLK zijn op regelmatige tijdstippen aanwezig bij de infohoeken in het
ziekenhuis.
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
29
Meer info over al deze activiteiten:
Regiocoördinator Vlaams-Brabant
Tel. 016 23 00 91
[email protected]
www.tegenkanker.be
verpleegkundige voor u in de wachtzaal gaat zitten. Mocht u een halfuur na de afgesproken tijd nog niet aan de beurt zijn, dan kunt u bij de
verpleegkundigen altijd informeren naar de reden hiervan.
Verplaatsingen
Stichting tegen Kanker
Ook de Stichting tegen Kanker verleent diverse diensten om het
welzijn van mensen met kanker en hun naasten te bevorderen.
Meer informatie over hun diensten en acties:
Stichting tegen Kanker
Leuvensesteenweg 479, 1030 Brussel
Tel. 02 733 68 68
www.kanker.be
Wanneer u dagelijks naar het ziekenhuis moet komen voor bestralingen vraagt dit enige organisatie voor vervoer. Er zijn verschillende
mogelijkheden om naar de bestralingsafdeling te komen. Indien nodig
kan de sociaal werker inlichtingen geven.
Het openbaar vervoer
De campussen van UZ Leuven zijn uitstekend bereikbaar met de bus.
Op de verbinding tussen campus Gasthuisberg, het stadscentrum en
het station van Leuven kunt u ongeveer elke vijf minuten de bus nemen. Bovendien zijn er vanaf het station van Leuven goede aansluitingen met de trein naar de ruime regio.
Varia
Het afsprakensysteem tijdens uw bestraling
Op de dag van de simulatie krijgt u een lijst met alle bestralingsafspraken mee. Als bepaalde afspraken voor u niet passen, overleg dit dan bij
de eerste bestralingsbeurt met de verpleegkundigen van uw bestralingstoestel. In de mate van het mogelijke wordt dan met uw wensen rekening gehouden. Vanaf de eerste bestralingssessie kunt u rechtstreeks
naar het bestralingstoestel gaan. U geeft uw afsprakenblad af aan de
30
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
31
Eigen vervoer
Wenst u zelf met de wagen te rijden, dan is het aan te raden dit eerst
met uw arts te bespreken. U kunt ook gebracht worden door een
familielid, vriend of buur.
Vragen en antwoorden
Taxi
Sommige ziekenfondsen organiseren taxivervoer aan een democratische prijs.
Wanneer u vragen hebt, kunt u aan de onthaaldesk, bij de verpleegkundigen of bij uw arts inlichtingen vragen. De verpleegkundigen zien
u dagelijks en de arts ziet u een keer per week.
Tussenkomst
Een bestralingsbehandeling geeft recht op een wettelijke vervoersvergoeding. Sommige ziekenfondsen geven daarnaast een aanvullende tegemoetkoming.
De laatste dag van de bestraling krijgt u een ondertekend attest voor
terugbetaling van uw vervoersonkosten met een bijhorende lijst van
al uw verplaatsingen. Dit formulier bezorgt u aan uw ziekenfonds.
Koffie, thee en water
U kunt altijd gebruikmaken van de koffieautomaat aan de receptie.
Koffie en thee zijn gratis. Voor wie liever water drinkt, zijn er twee
koelfonteintjes beschikbaar, een aan de onthaaldesk en een bij de
simulator.
Studies
Een van de taken van een universitair ziekenhuis is onderzoek doen
naar verbetering van behandelingen. Zo’n onderzoek heet een studie of trial. Misschien vragen wij u om aan zo’n onderzoek mee te
werken. Deelname is echter nooit verplicht.
32
Waar kunt u terecht als u iets niet begrijpt?
Waar kunt u terecht met eventuele klachten of problemen?
Als u klachten hebt over de behandeling of over de gang van zaken, hopen wij dat u dit met ons wilt bespreken, zodat wij naar een
oplossing kunnen zoeken. Mogelijk hebt u zelf suggesties voor verbeteringen. U kunt hierover praten met uw arts, de verpleegkundigen van uw bestralingstoestel, de sociaal werker of de mensen van
de onthaaldesk. U kunt ook een gesprek vragen met het diensthoofd
of met de hoofdverpleegkundige. U kunt uw bedenkingen ook altijd
op een briefje schrijven en deponeren in de brievenbus aan de onthaaldesk.
Wat als u na de bestraling nog problemen hebt?
Bij problemen of voor vragen wendt u zich het best eerst tot uw
huisarts. Uw huisarts is immers op de hoogte gebracht van uw
medische situatie, van uw behandeling en de te verwachten nevenwerkingen. Hij zal u in de meeste gevallen kunnen helpen. In overleg
met hem kan er zo nodig een vervroegde afspraak gemaakt worden
in het ziekenhuis.
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
33
Zijn er bijkomende kosten bij een bestralingsbehandeling?
NOTities
De kosten van een bestralingsbehandeling vallen ten laste van het
ziekenfonds. Het remgeld voor maximaal twee consultaties valt ten
uwen laste, ongeacht of u twee of meerdere keren door de arts
gezien wordt. Als u ervoor kiest om privé gevolgd te worden door
een bepaalde arts mag een bijkomend ereloon gevraagd worden.
Voor meer informatie kunt u altijd terecht bij uw behandelende arts.
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________
Praktische gegevens
Contactgegevens radiotherapie
Diensthoofd: prof. dr. Karin Haustermans
Hoofdverpleegkundige: Katleen Luyten
UZ Leuven
E 606 radiotherapie
Herestraat 49
3000 Leuven
Tel. 016 34 76 00
Ma - vrij: van 8 tot 17.30 uur
34
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
35
36
NOTities
NOTities
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
37
© oktober 2011 UZ Leuven
Overname van deze tekst is enkel mogelijk na toestemming van de dienst communicatie UZ Leuven.
Ontwerp en realisatie
Deze tekst werd opgesteld door radiotherapie-oncologie in samenwerking met de
dienst communicatie.
Opmerkingen of suggesties bij deze brochure kunt u bezorgen via
[email protected].
Verantwoordelijke uitgever
UZ Leuven
Herestraat 49
3000 Leuven
tel. 016 34 49 00
www.uzleuven.be
38
Ra dio t her apie best r a ling sa fdeling
39
700090_v102011_radiotherapie_bestraling