Altijd en overal - Nieuws in de Klas

Altijd en overal
NIEUWS
WERKMAP
Secundair Onderwijs
Altijd en
overal nieuws
Beste
leerkracht,
Heel fijn dat je met Nieuws in de Klas en de bijhorende lesbundels
aan de slag wil gaan.
Jongeren groeien op met verschillende media. Ze gebruiken
verschillende kanalen om op de hoogte te blijven van wat er
rondom hen gebeurt. Het is belangrijk dat ze kritisch en bewust
met media leren omgaan.
Nieuws in de klas biedt heel wat inspiratie om te werken rond
nieuws, actualiteit en mediawijsheid. Je gaat aan de slag met
papieren en digitale kranten, onafhankelijke nieuwssites en
ook sociale media. Het pakket bestaat uit verschillende lessen,
maar je kan het ook per thema werken. Je gaat aan de slag met
activerende werkvormen.
Samen met je leerlingen ga je op ontdekking in de wereld van
het nieuws en de media. Op het einde van de lessenreeks zijn je
leerlingen in staat om zelf nieuws te maken met de KrantenMaker.
Voor meer informatie over het project Nieuws in de Klas of
over deze lessenbundels, mag u ons steeds contacteren via
[email protected].
Veel leesplezier!
2
Inhoud
1
Altijd en overal nieuws....................................................................................................................... 6
2
Waarom volgen mensen het nieuws?.................................................................... 8
3
Het nieuwslandschap in Vlaanderen..................................................................... 9
→→ Papieren kranten
→→ Digitale kranten
→→ Onafhankelijke nieuwssites
3
4
Sociale media................................................................................................................................................... 13
5
Betrouwbaarheid........................................................................................................................................ 15
Hoe zit deze
bundel in elkaar?
DoelJongeren groeien op met verschillende media. Ze gebruiken verschillende media om
op de hoogte te blijven van wat er rondom hen gebeurt. Daarom is het belangrijk
dat ze kritisch en bewust met media leren omgaan. In deze bundel gaan we na wat
nieuws precies is en waarom mensen het ook graag volgen. We bekijken vervolgens
hoe het nieuwslandschap in Vlaanderen er uitziet. Je kan nieuws lezen via papieren
kranten, digitale kranten, de krantenwebsites, onafhankelijke nieuwssites en sociale
media. Daarna gaan we ook dieper in op de betrouwbaarheid van nieuws.
4
Opstelling
De basismethodiek en oefeningen staan voorop; extra oefeningen worden aangeduid
als ‘Extra opdracht’. De tekst in de kadertjes bevat achtergrondinformatie voor de
leerkracht.
Voor deze lessen kan gebruik gemaakt worden van papieren en digitale kranten
via Nieuws in de Klas. De online kranten kunnen geraadpleegd worden via
www.demorgen.be, www.gva.be, www.hbvl.be, www.hln.be, www.nieuwsblad.be,
www.standaard.be, www.tijd.be. Ook verschillende onafhankelijke nieuwssites
komen aan bod zoals www.newsmonkey.be, www.express.be, www.apache.be,
www.dewereldmorgen.be, www.doorbraak.be, www.mo.be, www.rektoverso.be,
www.zeronaut.be, www.stampmedia.be en www.charliemag.be. Toegang tot het
internet is dus aangewezen.
Een login voor de krantensites kan u aanvragen via www.nieuwsindeklas.be. Deze
actie is geldig tot het einde van het schooljaar.
Doelgroep
Deze bundel kan gebruikt worden in het secundair onderwijs, zowel in het regulier
als het buitengewoon onderwijs (mits aanpassingen). Jij kent als leerkracht je klas
natuurlijk het beste, dus jij kan het best inschatten tot welke oefeningen ze wel en
tot welke ze minder in staat zijn.
Vakken
Nederlands, Maatschappelijke Vorming, Media, ICT, Cultuurwetenschappen,
Actualiteit
Tijdsbesteding
3 lesuren (zonder extra opdrachten)
Voor wie is
deze bundel?
Als je aan de slag gaat met Nieuws in de Klas, werk je als leerkracht aan
volgende vakgebonden en vakoverschrijvende eindtermen:
Secundair onderwijs
Vakoverschrijdende eindtermen:
—— De leerlingen gaan alert om met media.
—— De leerlingen participeren doordacht via de media aan de publieke
ruimte.
—— De leerlingen illustreren de rol van de media en organisaties in het
functioneren van ons democratisch bestel.
—— De leerlingen herkennen de impact van cultuur- en kunstbeleving op het
eigen gevoelsleven en gedrag en dat van anderen.
Secundair onderwijs, eerste graad A-stroom: vakgebonden eindtermen
artistieke opvoeding of plastische opvoedingen en / of muzikale opvoeding:
—— De leerlingen leren diverse culturele informatiebronnen uit hun omgeving
te raadplegen.
—— De leerlingen kunnen hun persoonlijke mening geven over diverse
beeldende creaties uit verschillende culturen en belangstelling
opbrengen voor beeldende creaties, zowel traditionele als nieuwe, met
inbegrip van deze buiten hun eigen culturele leefwereld.
—— De leerlingen kunnen verwoorden dat hun visuele beleving beïnvloed
wordt door stemming, voorkeur of vooroordeel.
—— De leerlingen leren diverse culturele informatiebronnen uit hun omgeving
te raadplegen.
Secundair onderwijs, eerste graad A-stroom: vakgebonden eindtermen
Nederlands:
—— Met het oog op doeltreffende communicatie kunnen de leerlingen in een
ruim gamma van voor hen relevante en concrete taalgebruikssituaties
reflecteren op de belangrijkste factoren van een communicatiesituatie:
zender, ontvanger, boodschap, bedoeling, effect, situatie, kanaal.
—— Met het oog op doeltreffende communicatie kunnen de leerlingen in voor
hen relevante en concrete taalgebruikssituaties reflecteren op: talige
aspecten van cultuuruitingen in onze samenleving.
Eindtermen “Nederlands” van de tweede graad ASO:
—— De leerlingen kunnen op structurerend niveau luisteren naar tekstsoorten
bestemd voor een onbekend publiek. Het betreft tekstsoorten zoals
instructies, informatieve programma’s, interviews, praatprogramma’s,
journaals, aangeboden via diverse media en multimediale
informatiedragers.
—— De leerlingen kunnen informatie over literatuur verzamelen en gebruiken.
Zij maken hierbij kennis met het aanbod van informatiekanalen zoals:
bibliotheek, krant, tijdschrift, radio- en tv-programma’s, multimedia.
5
Altijd en
overal nieuws
1
Nieuws is overal om ons heen: we komen er elke dag wel eens mee in aanraking.
Bijvoorbeeld op Facebook of wanneer je de televisie aanzet en het journaal
net begint. Nieuws is vaker aanwezig en toegankelijker dan veel leerlingen op
het eerste zicht zouden denken.
Kunnen de leerlingen inschatten hoe vaak ze per dag in aanraking komen met
nieuws? Waarschijnlijk geven de meeste leerlingen aan dat ze nauwelijks of
zelfs nooit het nieuws volgen. Maar klopt dat beeld wel? Komen ze echt zo
weinig in aanraking met nieuws?
1 Maak vooraf een enquête.
30
MIN
2 Wie in de klas volgt het nieuws? Welke media worden hiervoor gebruikt? Hoe
ervaren jongeren het gebruik van de verschillende media? Welke voorkeuren
hebben ze en waarom? Om meer zicht te krijgen op hoe vertrouwd jongeren zijn
met nieuws en media, start je de les met een korte enquête. Zo kan je nadien met
de resultaten aan de slag.
V E R LO O P M E T H O D I E K
3 Er zijn verschillende mogelijkheden om in de klas een enquête af te nemen. Zo kan
je een vragenlijst uitdelen of de leerlingen elkaar laten interviewen. Maar je kan
ook met online tool s aan de slag waarbij jij als leerkracht enkel een smartphone
nodig hebt en je meteen de resultaten van de klas ziet.
4 Vragen die in de enquête gesteld kunnen worden:
→→ Wie heeft er vandaag al iets van nieuws gevolgd?
→→ Via welke kanalen kan je nieuws volgen? Papieren kranten, online kranten,
sociale media, radio, onafhankelijke nieuwssites, vrienden of ouders die een
nieuwsonderwerp bespreken…
→→ Welke nieuwsmedia ken je?
→→ Van welke specifieke kanalen hebben ze al eens gehoord? Het Nieuwsblad,
De Standaard, Het laatste Nieuws, Gazet van Antwerpen, De Morgen, De
Tijd, Het Belang van Limburg, Newsmonkey.be, Express.be, Apache.be,
DeWereldMorgen.be, Doorbraak.be, MO*/MO.be, rekto:verso.be, Zeronaut.be,
StampMedia.be en Charliemag.be?
→→ Hoe vaak volg je het nieuws? Dagelijks, wekelijks, aantal keer in de maand,
bijna nooit…
→→ Waarom volg je het nieuws? Informatief, educatief, entertainment,…
→→ Wat is nieuws?
Je kan ervoor kiezen om aan sommige vragen een klasdiscussie te koppelen en
hier nog dieper op in te gaan. Hoe volgen de leerlingen voornamelijk het nieuws?
Wat zijn hun interesses? Je kan de leerlingen ook laten nadenken over hoe mensen
van een andere generatie nieuws volgen. Hoe zullen mensen in de toekomst nieuws
volgen? (zie extra opdracht). Hierbij kan je dan meer uitleg geven over wat nieuws
is, de verschillende soorten nieuwsmedia en waarom mensen al dan nieuws volgen.
Meer info over de verschillende thema’s vind je telkens bij de achtergrondinformatie.
Het is belangrijk dat de leerlingen beseffen dat nieuws overal om ons heen is en
hiervoor verschillende kanalen kunnen gebruikt worden.
6
1
Wat is nieuws?
Extra opdracht - Nieuwsdagboek
X
Laat je leerlingen een hele dag bijhouden waar, wanneer en hoe ze precies
in aanmerking komen met nieuws. Dat kan via de krant zijn, het nieuws op
televisie, maar evengoed via sociale media. Ook als je op internet min of meer
per ongeluk op nieuws stuit, je ouders een nieuwsonderwerp bespreken, iemand
je iets vertelt of per ongeluk in een (radio)nieuwsuitzending valt, dan telt dat
mee.
Bespreek de nieuwsdagboeken klassikaal. Vergelijk de antwoorden met de
resultaten van de enquête. Volgen de leerlingen toch meer het nieuws dan ze
aanvankelijk hadden gedacht? En welke kanalen gebruiken ze voornamelijk?
Zijn er grote verschillen tussen de leerlingen? Wat valt er op? Zijn er trends?
Welke boodschappen pikken ze op? Welk effect heeft dit op hen?
Pers- en nieuwsagentschappen zoals Belga verzamelen nieuws, maar
leveren dat vaak niet rechtstreeks
aan de nieuwsconsument. De verzamelde informatie wordt verspreid
via kranten, onafhankelijke nieuwssites, sociale media, tijdschriften,
vakbladen, omroepen en grote organisaties en bedrijven.
Achtergrond
informatie
Elk nieuwsmedium zal afhankelijk
van hun visie ook een andere focus
brengen op het nieuws. Sommige
nieuwsmedia zullen eerder meer
duiding brengen dan dagdagelijk-
7
se actualiteit. Zo onderscheiden
nieuwsmedia zich ook van elkaar.
Maar wat is nieuws?
Nieuws is iets dat bijzonder, interessant en kortgeleden gebeurd is.
Maar wat in het ene dorp bijzonder
is om te weten, is voor mensen in
een andere stad misschien helemaal niet bijzonder. We gaan dieper in op de selectie van nieuws
in de lesbundel ‘Nieuwswaarde en
selectie’.
Je hebt dus verschillende soor-
ten nieuws. Is iets interessant om
te weten voor de hele wereld, dan
hebben we het over internationaal
nieuws. Is iets interessant voor het
hele land, dan valt het onder de
noemer nationaal nieuws. Regionaal nieuws is eerder van toepassing op een bepaalde provincie of
regio. Wanneer iets interessant is
voor de inwoners voor een stad, dan
spreken we over lokaal nieuws. Is
iets interessant voor een kleine
doelgroep, zoals een bepaalde wijk
of school, dan is het hyperlokaal
nieuws.
Waarom volgen
mensen het nieuws?
2
Radio, televisie, onafhankelijke nieuwssites en kranten die het nieuws
verzorgen, hebben een belangrijke taak: ze moeten de burgers informeren.
Er zijn nog wel meer functies te bedenken. Waarom is sport in een krant
bijvoorbeeld zo belangrijk voor veel mensen? Vaak weten ze al alles over een
voetbalwedstrijd en toch lezen ze de verslagen de volgende dag. Dit doen ze
bijvoorbeeld om zich te ontspannen.
1 De enquête aan het begin van de bundel helpt je op weg om hier dieper op in te gaan
en de jongeren hier verder over te laten nadenken. Laat hen brainstormen over het
waarom mensen al dan niet een krant lezen. Geef de leerlingen ook enkele kranten.
V E R LO O P M E T H O D I E K
20
MIN
TIP
Verdeel de klas in verschillende groepen. Laat hen nadien doorschuiven zodat
de leerlingen elkaars notities kunnen bekijken en verder aanvullen.
2 Nadien bespreek je dit klassikaal. Waarom is nieuws volgen niet alleen leuk, maar
ook nuttig? Kan je nieuws bewust vermijden of is het werkelijk overal? Wat vind je
van mensen die bewust het nieuws vermijden? Zou je dat zelf ook overwegen of
blijf je toch graag op de hoogte van het reilen en zeilen in de wereld? Koppel de
antwoorden van de leerlingen nadien aan de functies van nieuws.
3 Verwerking
Laat de leerlingen in de krant of online zoeken naar artikels waarin je verschillende
functies van nieuws kan onderscheiden (bv. een artikel over een sportmatch om te
informeren, ontspannen of enkele beursberichten die mensen informeren over de
economische toestand van het land). Zo leren de leerlingen de functies van nieuws
toepassen en bekijken ze nieuws vanuit een andere invalshoek.
Extra opdracht – Een jaar zonder nieuws
X
Laat de leerlingen een verhaal schrijven of een filmpje maken over iemand die
al een tijdje (al dan niet bewust) helemaal geen nieuws heeft kunnen volgen.
Kan deze persoon zomaar de draad weer op pakken of zal het lastig zijn om
de wereld te begrijpen?
Er zijn ook diverse films waarin wordt gespeeld met dit gegeven, bijvoorbeeld
Goodbye Lenin!, Blast from the past of de populaire serie The Unbreakable
Kimmy Schmidt.
Achtergrond
informatie
Nieuws geeft ons iets om over te
babbelen. Je kan meepraten over
diverse onderwerpen op school, op
het werk, met je familie en vrienden,
… Nieuws kan ons ook helpen om
belangrijke beslissingen te maken
in het leven. Je gaat bijvoorbeeld niet
investeren in een bepaalde bedrijven als je weet dat die met financiële moeilijkheden kampen. Je gaat
misschien ook liever niet op reis naar
een land of stad waar net een aanslag werd gepleegd. Nieuws kan je
ook helpen een politieke keuze te
8
maken: via het nieuws kom je meer
te weten over politici, de standpunten van een partij, de aanpak van
bepaalde problemen, …
−−
Nieuws heeft verschillende functies:
−− laatste nieuws, context en
informatie (toelichting en achtergronden bij het nieuws)
−− opinie (meningen over actuele
onderwerpen)
−− kennis (inzicht in maatschappelijke/wetenschappelijke
ontwikkelingen)
−−
−−
−−
−−
verslag (meebeleven van gebeurtenissen en evenementen)
agenda (praktische informatie
over diensten, activiteiten,
producten)
advies (adviezen over persoonlijke/maatschappelijke
vraagstukken)
amusement (vermaak, verstrooiing, tijd doden)
interactie (platform voor uitwisseling van mededelingen,
opvattingen, gevoelens)
Het nieuwslandschap
in Vlaanderen
3
Nieuws is overal om ons heen en de hele dag komen we ermee in aanraking.
Voor de komst van het internet bleef de verspreiding van nieuws beperkt tot de
krant, de televisie en de radio. Nu zijn er heel wat extra manieren om nieuws
te volgen: via Google, onafhankelijke nieuwssites, Facebook of Twitter,… Hoe
je nieuws volgt, kies je zelf en verschilt van persoon tot persoon.
In de volgende opdrachten onderzoeken de leerlingen de verschillen en
overeenkomsten tussen de verschillende soorten nieuwsmedia op het vlak
van onderwerpen, stijl en vormgeving.
1 Verdeel de klas in groepjes van 4. Elk groepje zal een andere nieuwsbron analyseren.
Volgende nieuwsbronnen worden besproken:
→→ Papieren kranten
→→ Online kranten
→→ Onafhankelijke nieuwssites
→→ Sociale media
1
UUR
OF MEER
2 De leerlingen analyseren in groep de gekozen nieuwsbron aan de hand van een
opdrachtenkaart. Voor elk medium is er een specifieke opdrachtenkaart. Geef
de leerlingen een kwartier om hun opdrachtenkaart te maken. Ze noteren hun
antwoorden.
V E R LO O P M E T H O D I E K
A Opdrachtenkaart papieren kranten
De leerlingen worden even redacteur van een papieren krant. Bekijk de verschillende
papieren kranten en los onderstaande vragen op:
→→
→→
→→
→→
Welke papieren kranten zijn er allemaal?
Welke kranten zijn kwaliteitskranten/populaire kranten?
Wat is het hoofdartikel? Is dit overal hetzelfde? Waarom wel/niet?
Hoe ziet de coverpagina eruit?
—— Hoeveel artikels staan er op de coverpagina?
—— Hoeveel artikels gaan over lokaal nieuws?
—— Hoeveel foto’s staan er op de coverpagina?
→→ Wat is kenmerkend voor papieren kranten? Op papier, beperkt in formaat, geen
interactie, niet multimediaal voorpaginanieuws, ochtend- en weekendkrant,
betalend,…
B Opdrachtenkaart online kranten
De leerlingen worden even redacteur van een online krant. Bekijk de verschillende
online kranten en los onderstaande vragen op:
→→
→→
→→
→→
→→
→→
→→
Welke online kranten zijn er?
Welke kranten zijn kwaliteitskranten/populaire kranten?
Wat is het hoofdartikel? Is dit overal hetzelfde? Waarom wel/niet?
Wat valt je op aan de layout van de verschillende websites?
Welk soort content?
Hoe snel worden berichten online gezet? Hoeveel?
Wat is kenmerkend voor een online krant? Digitaal, interactief, multimediaal,
snel, themadossiers, groot deel is gratis, …
→→ Wie is het doelpubliek? Waarom denk je dat?
9
Het nieuwslandschap
in Vlaanderen
3
A Opdrachtenkaart onafhankelijke nieuwssites
V E R LO O P M E T H O D I E K
De leerlingen worden even redacteur van een onafhankelijke nieuwssite. Bekijk de
verschillende nieuwssites en los onderstaande vragen op:
→→ Welke onafhankelijke nieuwssites zijn er?
—— Newsmonkey.be, Express.be, Apache.be, DeWereldMorgen.be, Doorbraak.
be, MO*/MO.be, rekto:verso.be, Zeronaut.be, StampMedia.be en Charlie
→→ Hoe zijn deze onafhankelijke nieuwssites opgebouwd?
→→ Zijn er verschillende tussen de onafhankelijke nieuwssites?
—— Vormgeving, type bericht …
→→ Zijn ze gespecialiseerd in een bepaald thema?
—— Kenmerkend voor de site van MO* is de focus op mondiale thema’s zoals
globalisering, klimaatverandering, ontwikkeling, migratie, internationale
politiek, etc…
—— Apache legt de nadruk op onderzoeksjournalistiek, diepgravende
berichtgeving en duiding. Apache schetst de context van het maatschappelijk
debat, legt wantoestanden bloot en graaft dieper naar de verhoudingen en
relaties van de spelers rond een bepaald onderwerp.
→→ Hoe snel worden berichten online gezet? Hoeveel?
→→ Wat is kenmerkend voor deze onafhankelijke nieuwssites?
—— Digitaal, soms betalend, uitgebreidere artikels, interactief, geen vast
publicatiemoment, nadruk op duiding en inzicht, focus op bepaalde thema’s,
→→ Wie is het doelpubliek? Waarom denk je dat?
B Opdrachtenkaart sociale media
Bekijk de verschillende sociale mediakanalen (Facebook en Twitter) van een online
krant en nieuwssite (bv. De Standaard, Het Nieuwsblad en Newsmonkey) en los
onderstaande vragen op:
→→
→→
→→
→→
→→
Wat valt op als je de sociale media analyseert? Afbeeldingen, videomateriaal,…?
Hoeveel artikels worden er per dag online gezet? Hoe snel?
Welke thema’s komen aan bod?
Waarvoor worden sociale media voornamelijk gebruikt?
Wat is kenmerkend voor sociale media? Kort en bondig, opvallen in één zin,
doorklikken naar site, niet alle artikels van site worden gepubliceerd,…
→→ Wie is het doelpubliek? Waarom denk je dat?
3 Meng nadien de groepen zodat in elke groep de verschillende nieuwsbronnen
vertegenwoordigd zijn. De leerlingen moeten in deze fase aan elkaar uitleggen
wat kenmerkend is voor hun nieuwsmedium. Ze gaan op zoek naar de gelijkenissen
en verschillen.
→→ Welke nieuwsmedia coveren het meeste nieuwsberichten? Welke het minst?
En waarom?
→→ Is er een verschil tussen het publiek van de nieuwsmedia? Waarom denk je dat?
→→ Hoe brengen de verschillende nieuwsmedia een verhaal? Is er een (inhoudelijk)
verschil? Waarom denk je dat?
→→ Hoe verschilt de content en layout van papieren kranten met online kranten,
onafhankelijke nieuwssites en sociale media?
→→ Waarom verschillen de frontpagina en homepagina van de verschillende
nieuwsmedia?
→→ Welke bron is het meest betrouwbaar? Welke het minst? Welke bron is het meest
geschikt voor breaking news? Waarom? Welke het minst?
→→ Waarom zijn er verschillen tussen de nieuwsmedia?
10
Het nieuwslandschap
in Vlaanderen
V E R LO O P M E T H O D I E K
3
1 Nadien bespreek je klassikaal de kenmerken van het Vlaamse Nieuwslandschap
aan de hand van enkele stellingen. Zo herhalen de leerlingen de verschillende
aspecten van wat ze gezien hebben en leren ze ook argumenteren.
→→
→→
→→
→→
→→
→→
→→
→→
Papieren kranten zijn beperkt
Online kranten zijn kwaliteitsvoller dan onafhankelijke nieuwssites
Online nieuws is sneller en actueler dan nieuws in een papieren krant
Op kranten- en onafhankelijke nieuwssites kan je meer dan alleen de krant
lezen
Een populaire krant is minder kwaliteitsvol dan een kwaliteitskrant
Digitalisering is heel belangrijk, maar papieren kranten zijn en blijven dat ook
Digitalisering is belangrijk, maar de druk van papieren kranten mag stopgezet
worden
Er moet niet langer ingezet worden op digitaal, er is voldoende aanbod.
Extra opdracht — Verschillende perspectieven op nieuws
X
11
Laat de leerlingen een artikel uitkiezen dat hen aanspreekt in een willekeurige
krant. Laat hen hetzelfde nieuwsbericht ook zoeken in andere nieuwsmedia
zodat ze de kenmerken van de soorten nieuwsmedia hier op kunnen toepassen.
Begrijpen de leerlingen waarom die verschillen tussen de verschillende
nieuwsmedia er zijn?+
3
Achtergrond
informatie
Het nieuwslandschap
in Vlaanderen
Papieren kranten
Op de Vlaamse krantenmarkt vinden we een zevental grote krantentitels terug, georganiseerd in drie
overkoepelende mediagroepen. Zij
zorgen ervoor dat de kranten dagelijks worden gemaakt, gedrukt en
verdeeld. De Standaard, Gazet van
Antwerpen, Het Belang van Limburg
en Het Nieuwsblad worden uitgegeven door Mediahuis. De Morgen en
Het Laatste Nieuws zijn kranten van
De Persgroep Publishing. De Tijd
wordt uitgegeven door Mediafin.
Daarnaast kunnen we de kranten
ook indelen volgens het lezerspubliek dat ze willen bereiken. Op die
manier onderscheiden we ruwweg
drie types kranten.
De regionale kranten leggen de
klemtoon op lokaal nieuws, specifiek gericht op inwoners van een
bepaalde streek of regio. In Vlaanderen zijn er twee grote regionale
kranten, namelijk de Gazet van
Antwerpen en Het Belang van Limburg. Daarnaast bestaan er een
viertal publiekskranten of populaire nationale kranten. Het zijn
kranten die op een breed publiek
mikken. Voorbeelden van populaire
nationale kranten zijn: Het Nieuwsblad & Het Laatste Nieuws, Gazet
van Antwerpen en Het Belang van
Limburg. Verder kennen we in Vlaanderen ook kwalitatieve kranten of
kwaliteitskranten namelijk De Morgen, De Standaard en De Tijd.
Een populaire krant is zeker niet minder goed dan een kwaliteitskrant, ze
focussen zich alleen op een andere
doelgroep en brengen daarom een
ander soort nieuws. Sommige mensen lezen graag economisch nieuws,
andere mensen liever persoonlijke
verhalen: er is voor elk wat wils en
de kranten spelen daar graag op in.
krant: de digitale krant is een gedigitaliseerde versie van de papieren
krant, met de online krant bedoelen
we de krantenwebsites.
ke nieuwssites op dit ogenblik zijn
Newsmonkey.be, Express.be, Apache.be, DeWereldMorgen.be, Doorbraak.be, MO*/MO.be, rekto:verso.
be, Zeronaut.be, StampMedia.be
en Charlie. Deze initiatieven worden
onder gebracht onder de noemer
Media 21. Zij geven een kritische blik
op de actualiteit.
Bovenstaande kranten maken deel
uit van het pakket dat wordt aangeboden in het kader van Nieuws in
de Klas. Daarnaast is ook Metro een
populaire (doch kleinere) krant. Metro wordt elke dag gratis verdeeld in
trein en metrostations.
Online nieuws
De krantensector in Vlaanderen is
door de jaren heen veranderd door de
komst van het internet. Elke krant heeft
ondertussen ook een online versie,
digitale versie, kranten­apps en is
aanwezig op sociale media.
We maken een onderscheid tussen
de digitale krant en de online
Er zijn ook heel wat onafhankelijke
nieuws­sites, die elke dag berichten en artikels de wereld insturen.
De meest gekende onhafhankelij-
Kenmerken
Op de online kranten- en onafhankelijke nieuwssites kan je veel meer
dan enkel artikels lezen. Het digitale
heeft ervoor gezorgd dat er nieuwe
mogelijkheden ontstaan. Zo is sprake
van meer interactiviteit, heeft nieuws
een meer multimediaal karakter en
journalisten kunnen sneller bericht
geven. Bij sommige artikels horen ook
filmpjes of geluidsfragmenten of er
wordt gerefereerd naar andere bronnen, rechtstreeks via hyperlink. Onder de artikels kan je vaak je mening
kwijt over wat in de berichten staat.
12
De artikels die je in een papieren
krant terugvindt, kan je vaak ook in
dezelfde vorm terugvinden op de
krantenwebsites. Soms worden artikels voor online publicatie ingekort
of net sterk uitgebreid. De papieren
krant is beperkt in formaat: er is een
vast aantal pagina’s en de redacteuren moeten rekening houden met het
formaat van de krant. Er kunnen elke
dag maar een beperkt aantal artikels
verschijnen over een bepaald thema
in de papieren krant. Dat probleem
stelt zich niet online: er kunnen heel
wat meer artikels op de website, die
over een ruime database beschikt. Er
wordt ook vaak gewerkt met themabundels waarin bijvoorbeeld artikels
en beeldmateriaal rond terrorisme,
een bepaald land of een natuurramp
worden gebundeld. Sommige online
artikels zijn betalend.
Alle artikels die ooit op de nieuws- en
krantensites verschenen, worden bewaard in het archief die je ook kan
raadplegen via de zoekfunctie op
de site.
Nieuws via
sociale media
4
Een nieuwe, maar zeker niet onbelangrijke speler in het digitale nieuwsaanbod,
is sociale media.
Sociale netwerken zoals Facebook en Twitter zijn de laatste paar jaren
uitgegroeid tot heuse nieuwsbronnen. Alle Vlaamse kranten hebben een
account waarop ze nieuwsberichten posten. Ook andere nieuwsbronnen
zoals Newsmonkey zijn heel erg aanwezig op sociale media.
Sociale media zijn een belangrijk nieuwsplatform voor jongeren, zowel om
informatie te zoeken als te delen. Maar wat velen niet weten is dan nieuws
online ook gepersonaliseerd is door het zoek- en klikgedrag.
Opwarmer
Hebben de leerlingen één of meerdere sociale media-accounts? Gebruiken ze die
vaak, ook om nieuws te raadplegen?
30
MIN
1 Laat de leerlingen individueel of per twee online zoeken naar nieuws. Geef de
leerlingen toegang tot het internet en sociale media om deze opdrachten te maken.
Geef hen bepaalde zoekopdrachten mee:
V E R LO O P M E T H O D I E K
→→ Volg jij de kranten of onafhankelijke nieuwssites via Facebook of Twitter? Welke
berichten/thema’s krijg je vaak te zien?
→→ Bezoek de Twitter- en Facebookpagina’s van de kranten en onafhankelijke
nieuwssites die je volgt en vergelijk ze met de online kranten. Vind je alle topics
van de krantenwebsites terug op sociale media? Hoe komt dat denk je?
13
→ Niet alle artikels die op de website van kranten en onafhankelijke nieuwssites
verschijnen zullen op sociale media staan. Sociale media worden voornamelijk
gebruikt om breaking news te melden maar ook om bepaalde andere topics te
delen. Welke dat zijn wordt door de online redactie bepaald en hangt af van
de strategie van de krant.
2 Bezoek de Twitter- en Facebookpagina’s van de kranten en onafhankelijke
nieuwssites die je volgt en vergelijk de berichten op deze pagina’s met de berichten
die je op jouw newsfeed te zien krijgt. Krijg je op jouw newsfeed alle berichten te
zien die op deze pagina’s staan?
→ Niet alle artikels die op de sociale media staan van kranten of onafhankelijke
nieuwssites komen in jouw newsfeed terecht. Op basis van jouw interesses zal
je bepaalde artikels wel of niet te zien krijgen. (zie achtergrondinfo)
Nieuws via
sociale media
V E R LO O P M E T H O D I E K
4
3 Zoek bepaalde actuele thema’s op via Google. Welke links krijg je te zien?
4 Verdeel de klas nadien in groepjes. Laat de leerlingen de zoekresultaten met elkaar
bespreken. Zijn er verschillen? Hoe zou dat komen?
5 Bespreek nadien de resultaten klassikaal en sta stil bij het concept van
nieuwspersonalisatie en Filter Bubble. Wat vind je het concept van de ‘Filter
Bubble’? Is dat een goed idee of schuilt er ook gevaar in? De leerlingen zoeken
meer info over het thema online en bespreken het met hun klasgenoten. Laat hen
de voor- en nadelen formuleren.
Als je rondsurft op het internet of op
Facebook, moet je je ook bewust zijn
dat er zoiets bestaat als een ‘Filter
Bubble’. Telkens je een zoekactie
start of op de ‘Vind ik leuk’-knop klikt,
maakt de website waarop je surft een
algoritme aan. De site zal onthouden
waar je woont, wat je graag leest,
welke pagina’s je geliked hebt, welke
aankopen je online doet, … Op basis
daarvan zal hij je zoekresultaten filteren of ordenen. Zo kan de aanbieder
optimaal inspelen op jouw behoeften.
Achtergrond
informatie
Zo wordt nieuws gepersonaliseerd
Dat nieuws kan gepersonaliseerd
worden, is voor velen nieuw. Op je
newsfeed op Facebook maar ook
op nieuwsplatformen krijg je bijvoor-
14
beeld een selectie van artikels te zien
of worden steeds dezelfde type content gedeeld.
Ook het gebruik van apps op de
smartphone heeft een invloed op
nieuwspersonalisatie. Door de locatiebepaling krijgen deze ook zicht op
waar je je op dat moment bevindt. Zo
krijg je niet alleen reclame van restaurants in de buurt maar ook nieuws
vanuit een bepaalde regio.
De meeste mensen staan heel kritisch
tegenover de ‘Filter Bubble’. In eerste
instantie lijkt het misschien handig,
een systeem dat je zoekresultaten
op maat filtert, maar uiteindelijk beperkt het je kijk op de wereld door in-
formatie te verbergen. Bezwaren zijn
bijvoorbeeld privacy, zaken missen,
onafhankelijkheid verliezen of slechte
filtering; motivaties zijn efficiëntie, tijd
besparen en interesses verdiepen.
Tips om anoniemer te surfen kan je
op de website www.mediawijs.be
terugvinden.
Wist je dat je zelf via Facebook kan
nagaan welke informatie Facebook
allemaal van jou verzamelt? Op basis
van deze info krijg je informatie wel of
niet te zien.
Meer info:
https://www.facebook.com/ads/
preferences/edit/
5
Betrouwbaarheid
Journalisten en ook de organisaties waarvoor ze werken, vinden het heel
belangrijk om mensen goed en nauwkeurig te informeren. Ze gebruiken voor
hun berichtgeving vaak informatie die ze via derden hebben verkregen.
Ze gaan grondig naar of hun informatie klopt en vergelijken daarvoor
verschillende bronnen zoals getuigen, rapporten, experten,…Toch zijn er veel
mensen twijfelen aan de nieuwsberichten die ze lezen en horen. Ze vragen
zich af of nieuws nog wel betrouwbaar is nu het zo snel en overal beschikbaar
is. Iedereen kan informatie ontvangen en verzenden. Daardoor weet je niet
altijd wie de schrijver is, feiten en meningen worden door elkaar gehaald en
veel informatie is éénzijdig.
Zijn sommige bronnen betrouwbaarder dan andere? Zijn er nieuwsbronnen
die je beter vermijdt wanneer je objectieve informatie wil? Welke bronnen
zijn volgens de leerlingen betrouwbaar en welke niet? Dit zijn belangrijke
vragen, maar hoe ga je nu precies na wat betrouwbaar is en wat niet? Er zijn
verschillende mogelijkheden om dat te doen.
1 Geef de leerlingen de opdracht dat ze moeten reageren op een bepaald onderwerp
dat in het nieuws verschenen is. Hebben ze alle informatie uit het artikel kunnen
halen? Ontbreken er belangrijke elementen? Waarop hebben ze zich gebaseerd?
Waar hebben ze nog vragen over of waar zijn ze het niet mee eens?
30
MIN
V E R LO O P M E T H O D I E K
2 Laat de leerlingen nadien brainstormen over de aspecten van betrouwbaarheid. De
ene helft van de klas gaat op zoek naar een volgens hen betrouwbaar artikel in de
krant of online. De andere helft zoekt een (volgens hen) niet betrouwbaar artikel.
15
3 Verdeel de klas nadien in groepen van vier. Zorg ervoor dat de groepen gemengd
zijn (2 leerlingen die een betrouwbaar artikel gezocht hebben samen met 2
leerlingen die een zogezegd niet betrouwbaar artikel hebben gezocht) zodat ze
kunnen brainstormen. Wat maakt een artikel volgens hen al dan niet betrouwbaar?
4 Nadien bespreek je met de klas de verschillende kenmerken van de betrouwbaarheid
van een artikel (zie achtergrondinformatie). Je kan hierbij nog een aantal extra
vragen stellen:
→→ Ken je het verschil tussen objectief en subjectief?
→→ In een objectief artikel beperkt de schrijver zich tot controleerbare feiten. In een
subjectief stuk komt ook de mening van de auteur aan bod
→→ Moet een journalist altijd objectief blijven? Zijn er ook uitzonderingen waarbij
hij subjectief mag zijn? Enkele voorbeelden: Recensie, krantencommentaar,
reisverhaal, kookrubriek, lezersbrieven, …
→→ Is een artikel dat wordt gedeeld op sociale media betrouwbaar of niet?
5
V E R LO O P M E T H O D I E K
Betrouwbaarheid
Achtergrond
informatie
1 Verwerking
Ga op zoek naar een artikel in de krant of online en laat de leerlingen de
onderstaande criteria aanvullen. Bespreek nadien wat ze makkelijk/moeilijk vonden
wanneer ze de criteria invulden. Zijn alle criteria even makkelijk te beantwoorden?
Waarom?
Conclusie: mijn artikel is betrouwbaar/niet betrouwbaar want: …
Er zijn verschillende elementen die
je kan nagaan om te zien of je bron
betrouwbaar is. Hieronder vind je
enkele trefwoorden. Leg uit waarom
het belangrijk is deze elementen te
onderzoeken en hoe je dat precies
kan doen.
Doel: Is dit nieuwsbericht voornamelijk bedoeld om te informeren of
om te entertainen? Maakt het artikel
reclame?
Hier volgen een paar tips om te ’toetsen’ wat we horen en lezen:
Consistentie: Komen de feiten overeen met die in andere artikelen of
berichten? Spreken bronnen elkaar
tegen?
−−
Datum: Is de informatie recent genoeg om betrouwbaar te zijn?
Journalisten zijn ook maar mensen
en maken dus fouten. Door een verkeerd gespeld woord, een verkeerd
geplaatste komma of een grammaticafout kan de betekenis van een zin
veranderen. Soms zijn niet alle feiten
genoeg gecheckt.
Heel belangrijk: als je twijfelt aan de
betrouwbaarheid van een bepaalde
informatiebron, gebruik ze dan niet!
Er zijn waarschijnlijk genoeg andere
informatiebronnen voor handen die
de gezochte informatie kunnen bevestigen of ontkennen.
Auteur: Komt het nieuwsbericht van
een persoon of organisatie die betrouwbaar en gezaghebbend is?
Bron: door of voor welke organisatie,
bedrijf, uitgeverij, … werd het artikel
geschreven?
Aangehaalde bronnen: Is er grondig onderzoek gedaan? Is het verhaal
gebaseerd op maar één bron? Zijn
de bronnen betrouwbaar, eerlijk en
objectief? Worden alle kanten van
het verhaal belicht of maar één gezichtspunt?
16
Titel van het artikel, Auteur, Bron (krant, website, Facebookbericht, …),
Doel, Datum, Aangehaalde bronnen, Toon, Consistentie,
Toon: Is de toon van het bericht hatelijk of overdreven kritisch?
Daarnaast kan je ook tegenstrijdige
informatie tegenkomen. Hierbij enkele tips om daar mee om te gaan:
−−
−−
Neem niet zomaar informatie
over, maar raadpleeg ook
andere bronnen. Wat schrijven
andere nieuwsmedia?
Tegenstrijdige informatie is niet
altijd helemaal te voorkomen.
Ook wetenschappers spreken
elkaar wel eens tegen!
Maak op grond van eigen analyse en inzicht de keuze welke
informatie je wel accepteert en
welke niet
TIP: Wanneer leerlingen online informatie zoeken kunnen ze hun bevindingen controleren via Webdetective.
Doe test op http://www.webdetective.nl/
Bronnen en
extra informatie
Klasse TV – Lespakket Nieuwsmaker
klassetv.nl/pakket/nieuwsmakers/
Kleur bekennen - Werken rond wereldburgerschap
www.kleurbekennen.be
KrantenMaker – Maak je eigen krant www.krantenmaker.be
Media 21 – Onafhankelijke journalistiek
www.media21.be
Mediaspoor – Vaardig en kritisch mediagebruik
www.mediaspoor.nl
Nieuws in de Klas
www.nieuwsindeklas.be
Nieuws in de Klas Nederland
www.nieuwsindeklas.nl
Newseum
www.newseum.org/
Vlaams Kenniscentrum Mediawijsheid
www.mediawijs.be
Vlaamse Nieuwsmedia – Associatie Vlaamse Nieuwsuitgevers
www.vlaamsenieuwsmedia.be
17