Het spectaculairst zijn de actieve vulkanen.

Ik doe mijn werkstuk over vulkanen omdat ik het een leuk, interessant en leerzaam
onderwerp vind en ik er meer over wil weten.
1
De hoofdstukken zijn:
1. Inleiding
2. Inhoudsopgave
3. Lava
4. Actieve vulkanen, slapende vulkanen en dode vulkanen
5. Gevaarlijke gassen
6. Ontstaan van geisers en modderpoelen
7. Kristallen
8. De tien bekendste vulkanen
9. Slot
10. Bronvermelding
2
Vulkanen staan bekend om de lava die naar buiten stroomt wanneer een vulkaan uitbarst.
De vorming van de lava bepaalt veel eigenschappen van een vulkaan, zoals de vorm, vorming
van het gesteente waaruit de vulkaan is opgebouwd en het type uitbarsting. Voordat het
lava aan het aardoppervlak (grond) verschijnt, wordt het magma genoemd.
Zure lava is dikke lava.
Als magma zuur is, is het magma kleverig. Daardoor kan deze magma de kratermond
(uiteinde van de vulkaan) moeilijk verlaten, wat kan leiden tot een verstopping van de
kraterpijp. Dat is een plek waar de lava zit als hij niet uitbarst, een ander woord voor
uitbarsten of uitbarsting is eruptie. Een verstopte kraterpijp is er de oorzaak van dat de
uitbarstingen bij sommige vulkanen vaak zeer explosief verlopen.
Eenmaal op de grond stolt het magma, dat nu lava wordt genoemd,
relatief snel. Het magma dat bij de eruptie van de vulkaan Mount St.
Helens naar buiten kwam, had een zure samenstelling. Op dit plaatje
zie je hoe zure magma eruit ziet.
Basische lava is dunne lava.
Als het magma basisch is, is het magma minder kleverig. Daardoor kan de magma de krater
gemakkelijk verlaten, waardoor de uitbarsting minder explosief zal verlopen.
De lava kan, doordat het relatief vloeibaar is, langere afstanden
afleggen dan zure lava. Ook koelt basische lava minder snel af dan
zure lava. Vulkanen van dit type worden onder andere aangetroffen
op IJsland en Hawaii.
3
Samenstelling lava bepaalt vorm vulkaan.
Vulkanen kunnen ook beschreven worden op grond van de vorm. De vorm van de vulkaan is
afhankelijk van de samenstelling van het magma en van de plaats waar dit naar buiten
stroomt. Zo zorgt dikke (zure) lava voor een hoge berg omdat de dikke lava op een hoop
blijft, dunne (basische) lava zorgt voor een platte berg omdat de dunne lava uitstroomt over een
groter oppervlak.
Dikke (zure) lava
Dunne (basische) lava
4
Het woord vulkaan komt van Vulcano, een Italiaans eilandje ten noorden van Sicilië. Dit
eilandje is sinds het geheugen van mensen vulkanisch actief en de oude Romeinen noemden
hun God van het vuur Vulcanus naar dit eiland.
Werking vulkaan
Een vulkaan bevat veel scheuren, die we kraterpijpen noemen. De kraterpijpen staan in
verbinding met een magmakamer, dieper in de aardkorst. Als een vulkaan langere tijd niet
heeft uitgebarsten, staat de zogenaamde magmahaard niet in directe verbinding met het
aardoppervlak. Het einde van de kraterpijp, ook wel krater genoemd, zit dan namelijk
verstopt met een laag vulkanisch gesteente.
In de periode voor een
vulkaanuitbarsting, hoopt
steeds meer magma zich in
de magmakamer op. Deze
magma en de vrijkomende
vulkanische gassen kunnen
echter geen kant op, omdat
het einde van de kraterpijp
afgesloten is. Hierdoor bouwt
zich in de magmakamer (dat
is een plek waar de lava zit
tot dat de vulkaan uitbarst)
5
een steeds groter wordende druk op. Deze druk is verantwoordelijk voor het uitzetten van
de vulkaan met soms enkele meters en het ontstaan van lichte aardschokken. De druk in de
magmakamer blijft toenemen, totdat deze druk groter is dan de druk die het vulkanische
gesteente in de krater aan kan. De magma kan ook een uitweg vinden via een zijtak van de
kraterpijp. In dat geval vind de uitbarsting niet door de oude krater plaats, maar is er een
nieuwe krater ontstaan, ook wel een zijkrater genoemd.
Bij een eruptie wordt het magma door de lange kraterpijp omhoog geperst. Zodra de magma
aan het aardoppervlakte komt, ontsnappen er allerlei gassen uit de magma en wordt het
lava genoemd. Op dit moment heeft de lava een temperatuur van tussen de 650 °C en 1200
°C. Wanneer deze lava stolt, wordt het vulkanisch gesteente (zie figuur hieronder).
Vulkanische gesteenten ontstaan bij het uitspuiten of een explosieve
uitbarsting van magma aan het aardoppervlak.
Als alle lava gestold is, raakt de krater weer verstopt. De
magmakamer kan nu weer gevuld worden met magma, totdat er
genoeg druk is opgebouwd waardoor een nieuwe uitbarsting
plaatsvindt.
Bij iedere vulkaanuitbarsting komt een laag vulkanisch gesteente bovenop de vorige laag,
waardoor na een aantal vulkaanuitbarstingen een berg ontstaat.
Een vulkaan is een plek in de aarde waar vulkanisch materiaal zoals magma en vulkanische
gassen het aardoppervlak samen komen. In een gemiddeld jaar vinden er ongeveer 60
vulkaanuitbarstingen plaats. Rondom de Grote Oceaan wordt er een opvallend groot aantal
vulkanen waargenomen. Dit wordt ook wel de Ring van Vuur genoemd. De meeste vulkanen
in Indonesië, de Filippijnen, Japan en de westkust van Amerika maken deel van uit van de
Ring van Vuur.
De aarde telt tenminste (want er zijn nog vulkanen niet ontdekt) 1500 vulkanen. Hiervan
wordt minstens zestig procent gevonden op de bodem van de oceanen. Van alle vulkanen op
aarde behoren er ongeveer 600 tot de actieve vulkanen. Een vulkaan wordt een actieve
6
vulkaan genoemd wanneer deze af en toe tot uitbarsting komt en meetbare activiteit
vertoont. Dode vulkanen zijn vaak duizenden of miljoenen jaren geleden voor het laatst
uitgebarsten en vertonen geen meetbare activiteit. Het is dan ook niet waarschijnlijk dat een
dode vulkaan binnen korte tijd tot uitbarsting komt. Het grootste deel van de vulkanen op
aarde behoort tot de categorie dode vulkanen. Slapende vulkanen vertonen zeer weinig
activiteit, maar kunnen van het ene op het andere moment weer actief worden. Zolang de
vulkaan in slaapstand blijft, vormt deze echter geen gevaar uit te barsten.
De grootste vulkaan op aarde is waarschijnlijk
Mauna Loa op Hawaii. Deze vulkaan rijst vanaf de
oceaanbodem op tot een hoogte van ongeveer
9.600 meter. Ook op andere planeten, zoals Mars
en Venus, zijn zeer grote vulkanen waargenomen.
De Olympus Mons is de grootste vulkaan van ons
zonnestelsel en bevindt zich op Mars. De Olympus
Mons is 24 km hoog en heeft een diameter ( dat is de grootste afstand die kan worden
gemeten van een cirkel in dit geval een vulkaan) van 500 km. Dit komt erop neer dat deze
vulkaan 3 keer zo hoog en 15 keer zo breed is als de Mount Everest, de hoogste berg op
aarde.
De stroom lava vernietigt alles wat op zijn pad komt. Lava heeft ook een goede eigenschap,
de as maakt de grond vruchtbaar.
Wetenschappers bestuderen nauwkeurig het gedrag van vulkanen. Het lukt de vulkanologen
echter niet altijd om een ramp te voorspellen. Vooral slapende vulkanen zijn moeilijk in te
schatten.
7
Er zijn 2 soorten dodelijke gassen. De ene zorgt ervoor dat opgebouwde gasdruk kan leiden
tot een ontploffing waarbij een dodelijke hete gaswolk ontstaat. Zoals bij de ergste
vulkaanuitbarsting van de Vesuvius bij het Italiaanse stadje Pompeji in het jaar 79. Bij die
eruptie werden duizenden mensen gedood. Archeologen kunnen lichaams delen van de
doden in Pompeji namaken. Eerst vullen ze de holtes die de lichamen achtergelaten hebben
met nat gips, die ze hard laten worden. Dan halen ze het gipsmodel uit het gesteente. De
andere dodelijke gas is eigenlijk een grote wolk met kooldioxide omdat kooldioxide zwaarder
is dan lucht zorgt een grote wolk kooldioxide dat er geen lucht m eer in de buurt is en dan
stik je en ga je dood.
Hier zie je een plaatje van een vulkaan die giftige gassen uitspuit.
8
Naast vulkanen zijn er nog andere vulkanische verschijnselen, zoals vulkanische vlakten,
geisers en kokende modderbronnen.
Een vulkanische vlakte is een grote vlakte opgebouwd uit basische lava. Vulkanische vlakten
kunnen zich over oppervlakten van vele duizenden vierkante kilometer uitstrekken.
Het grootste deel van het oppervlak op aarde bestaat uit vulkanische vlakten. Ongeveer 80%
van het landoppervlakte is gevormd door vulkanische erupties.
Geiser
Een geiser is een door aardwarmte verwarmde
natuurlijke bron, die af en toe een mengsel van heet
water en stoom de lucht in spuit. Natuurlijke geisers
zijn zeer zeldzaam. Geisers komen maar op een paar
plekken op aarde voor.
9
Er zijn slechts zes grote geisergebieden op aarde. Het Yellowstone National Park bevat
verreweg het grootste en meest actieve geiserveld ter wereld ( het Yellowstone National
Park ligt in de Verenigde Staten) .
Model van de werking van een geiser.
Moddervulkaan
Een moddervulkaan (of modderbron) bestaat uit modder en gas
dat vanuit een ondergronds reservoir naar buiten stroomt via
een vulkanische kegel of simpelweg een scheur in de grond.
Moddervulkanen komen vooral voor in Zuidoost Azië.
Als gevolg van aardbevingen en boringen voor delfstofwinning
zoals gas en olie kan er een breuk in het ondergrondse reservoir ontstaan, waardoor
opgesloten modder naar de oppervlakte kan stromen. En zo ontstaat dus een
moddervulkaan.
10
Sommige vulkanische gesteenten zijn erg handig voor mensen omdat ze waardevolle
mineralen bevatten. In deze mineralen zitten metalen zoals koper, zilver en goud. Mineralen
zijn chemische verbindingen van elementen die in de aarde voorkomen. Ze ontstaan in de
intense hitte van vulkanen. Vulkanisch gesteente, zoals basalt (dat is dus een kristal), lijkt
een massieve zwarte brok. Maar als je er door een microscoop naar kijkt, zie je miljoenen
kleine stipjes. Deze stipjes zijn kristallen van mineralen. Kristallen hebben tijd nodig om te
groeien. Lava koelt zo snel af dat dit niet gebeurt. In vulkanische gesteenten die langzamer
afkoelen, kunnen kristallen zo groot worden dat je ze met het blote oog kunt zien. Graniet is
een gesteente dat ontstaat waneer magma langzaam ondergronds afkoelt. Het bevat drie
belangrijke soorten kristallen namelijk witte kwarts, roze veldspaat en zwarte mica. In aders
in het gesteente komen vaak zeer waardevolle mineralen voor. Voorbeelden zijn ertsen
waaruit metalen kunnen worden gewonnen, zoals het looderts galeniet en goud.
11
De top tien bekendste vulkanen zijn:
1.
De Vesuvius (westkust van Italie, ten zuidoosten van Napels)
2.
de Krakatoa (Zuid Sumatra)
3.
de Mount St. Helens (Verenigde Staten)
4.
de Mount Tambora (eiland Soembawa, Indonesie)
5.
de Mauna Loa (Hawai)
6.
de Eyjafjallajokull (IJsland)
7.
de Mont Pelee (eiland Martinique, Caribie)
8.
de Thera (Griekse eilandengroep Cycladen)
9.
de Nevado del Ruiz (Colombia)
10. de Mount Pinatubo (Luzon, Filippijnen)
Als je wilt weten waarom ze zo bekend zijn ga dan eens naar www.time.nl
12
Zelf vond ik dit heel leuk om te doen vooral omdat je veel te weten kwam en leuke dingen kon
bekijken zoals plaatjes en filmpjes.
Het spectaculairst zijn de actieve vulkanen.
Koen Eidhof.
April 2013.
13
www.vulkanisme.nl
www.time.com
Op onderzoek naar … Vulkanen, Robin Kerrod, (adviseur was John Farndon),
Uitgeverij Lantaarn.
14