Zout - Frederika Hostens

Gezond eten en drinken
deel 1
Tien vragen en antwoorden over
Gezonde voeding is anno 2009 een veelbesproken onderwerp. In de winkel,
op verpakkingen, in kranten en tijdschriften, op het internet… worden we om
de oren geslagen met cijfers en aanbevelingen. Maar waar moet je nu echt
op letten? En waar zitten de valkuilen? Maczima bundelde voor jou enkele
weetjes en tips. We steken van wal met zout en hebben het in de volgende
nummers onder meer over suikers, vetten, vitamines en vezels.
 Wat is zout en waarom heeft ons lichaam
zout nodig?
Er bestaan verschillende soorten zout. Keukenzout
is de bekendste en de meest gebruikte. Het bestaat
uit twee elementen: chloor (chemisch symbool Cl) en
natrium (Na), vandaar de naam natriumchloride (NaCl).
Natrium zorgt samen met kalium (net zoals natrium een
mineraal) voor een goede vochtbalans in ons lichaam.
De stof is eveneens betrokken bij de opname van voedingsstoffen, bij zenuwfuncties en bij het samentrekken van de spieren.
 Eten we te veel of te weinig zout?
Volgens een studie van het Ziekenhuisnetwerk Antwerpen (ZNA) eet de gemiddelde Vlaming 9 gram zout
per dag, dat is de helft meer dan de aanbevolen maximumhoeveelheid van 6 gram. Tekorten treden slechts
zelden op (alleen in geval van braken, diarree of extreem veel zweten).
 Waarom is te veel zout ongezond?
De boosdoener is natrium. Te veel natrium verhoogt de
kans op een hoge bloeddruk. Daardoor vergroot het
risico op hart- en vaatziekten. Overmatig zoutgebruik
kan ook een nadelige invloed hebben op botontkalking
en bepaalde vormen van kanker (bv. maagkanker).
 Is zeezout gezonder dan keukenzout?
Zeezout bevat naast natriumchloride ook nog kleinere
hoeveelheden van andere zouten, dit verklaart zijn andere smaak. Meestal neem je via je voeding voldoende
van deze andere zouten in zodat je zeezout niet echt
nodig hebt. Zeezout is dus niet gezonder of ongezonder dan keukenzout.
 Hoeveel zout heeft ons lichaam nodig?
We hebben maar heel kleine hoeveelheden zout nodig.
Volwassenen krijgen de raad minimaal 500 mg zout
per dag in te nemen en maximaal 6 gram. De Wereldgezondheidsorganisatie raadt zelfs een nog lager
maximum aan, namelijk 5 gram zout per dag.
24
maczima augustus 2009
 In welke voedingsmiddelen zit zout?
De meeste verse producten (fruit, groenten, granen,
melk, vers vlees…) bevatten uiterst weinig zout. Slechts
10 tot 15% van de hoeveelheid zout die we dagelijks innemen, is van nature in onze voeding aanwezig. Het
zout wordt toegevoegd tijdens het productieproces of
tijdens de bereiding van de maaltijd. Ongeveer 75%
Tien tips voor wie
minder zout wil eten
 Waarom worden de bakkers aangemoedigd
1. Zet het zoutvat niet op de tafel of het keukenaanrecht,
want dan ben je sneller geneigd om het te gebruiken.
2. Proef je eten voor je naar het zoutvat grijpt. Meestal
is het helemaal niet nodig om nog zout toe te voegen!
3. Beperk het gebruik van kruidenmengsels, soeparoma’s en bouillonblokjes, ze bevatten immers meestal
ook zout. Experimenteer met look, uien en sjalotten,
citroen, specerijen en verse of diepgevroren aromatische (tuin)kruiden zoals peterselie, basilicum, munt,
bieslook, koriander...
4. Laat sterk gezouten voedingsmiddelen achterwege of
eet er minder van: rauwe ham, spek, bacon, worst,
paté, gerookte en bereide vis- en vleeswaren, schaalen schelpdieren, alle soorten haring, zuurkool, mosterd, zoute pinda’s, chips, snacks zoals kroketten,
frikadellen en hamburgers…
5. Vervang chips, zoute aperitiefkoekjes en gezouten
nootjes door groentestaafjes met een dipsausje op
basis van yoghurt. Ook zelfbereide popcorn zonder
suiker is een lekker alternatief!
6. Beperk de diepvries- en kant-en-klare gerechten. Als
je zelf je soep, pizza, lasagna, quiche… maakt, heb je
zelf onder controle hoeveel zout je (niet) toevoegt!
7. Lees wat er op de verpakking staat. Kijk bij het kopen
van een voedingsmiddel op het etiket en kies de producten die minder natrium bevatten.
8. W
il je zout gebruiken, kies dan gejodeerd zout. Alleen
zout met de vermelding “met jodium” bevat echt extra
jodium. Andere variëteiten – zoals zeezout, “fleur de
sel”, Guérande-zout – zijn soms in de mode, maar bevatten geen jodium (tenzij vermeld op het etiket).
9. Schrijft je dokter je een zoutarm of zoutloos dieet
voor? Respecteer het en vraag indien nodig raad aan
een diëtist.
10. Verlies de basisprincipes van gezonde voeding niet
uit het oog: eet gevarieerd, drink veel water en beweeg regelmatig!
 Hoe kan je weten hoeveel zout er in een be-
van de totale zoutinname komt van industrieel bereide
voedingsmiddelen (bv. soepen, sauzen, brood, kaas,
vleeswaren, kant en klaarmaaltijden, chips, borrelhapjes, koekjes…), de overige 10 tot 15% komt uit het
zoutvaatje in de keuken of op de tafel.
 Waarom voegen de voedingsfabrikanten zout
toe aan hun producten?
Zout dient als bewaarmiddel of om de structuur van
het product te verbeteren. Zout wordt ook gebruikt
als smaakversterker: door zout toe te voegen, worden
sommige smaken versterkt en andere verzacht.
om gejodeerd zout te gebruiken?
Jodium vormt een essentieel onderdeel van de
schildklierhormonen. Deze schildklierhormonen zijn
nodig om de stofwisseling in balans te houden en
voor een normale groei en ontwikkeling, in het bijzonder van de hersenen. Veel Belgen kampen met
een matig jodiumtekort. Dat kan gedeeltelijk weggewerkt worden door in brood zout te gebruiken
dat verrijkt is met jodium. 25% van onze dagelijkse
zoutinname komt immers uit brood, een essentieel
onderdeel van een gezonde voeding. De Belgische
bakkersverenigingen hebben op 2 april 2009 vrijwillig een overeenkomst afgesloten met de overheid
waarin ze zich engageren de bakkers aan te moedigen om voortaan zout te gebruiken dat verrijkt is met
jodium. De wettelijke maximumhoeveelheid zout in
brood blijft onveranderd, namelijk maximaal 2% van
de droge stof.
paald product zit?
Op het etiket van voedingsproducten staat meestal
de hoeveelheid natrium vermeld. 1 gram zout bevat
0,4 gram natrium en 0,6 gram chloor. Om te weten
hoeveel zout er in een bepaald product zit, moet je
dus het natriumgehalte vermenigvuldigen met 2,5.
De Federale Overheidsdienst Volkgezondheid ontwikkelde een handige zoutmeter waarop je gemakkelijk kunt aflezen met welke hoeveelheid zout een
bepaalde hoeveelheid natrium overeenkomt. Je kunt
de zoutmeter bestellen via www.stophetzout.be.
 Wat onderneemt de voedingsindustrie om
het zoutverbruik te verminderen?
De Belgische supermarktketens en producenten van
voedingsmiddelen streven naar een vermindering
van de zoutinname met minstens 10% tegen 2012.
In overleg met de overheid engageerden ze zich om
het zoutgehalte over een periode van vier jaar geleidelijk te verminderen in een reeks basisvoedingsmiddelen.
Frederika Hostens
Met dank aan het Nutrition Information Center
(www.nice-info.be)
Bronnen en webtips
www.gezondgezin.be
www.mijnvoedingsplan.be
www.nice-info.be
www.stophetzout.be
www.voeding-gezondheid.be
www.voedingscentrum.nl
www.voedingsinfo.org
www.watetenwemorgen.be
maczima augustus 2009
25