DG Milieu - Europa EU

September 2010
DG Milieu
NL
Het directoraat-generaal Milieu van de Europese Commissie (‘DG Milieu’) is
in 1973 ingesteld om het milieu in Europa voor de huidige en toekomstige
generaties te beschermen, te behouden en te verbeteren.
Het doet beleids- en wetgevingsvoorstellen met het oog op bescherming
van natuurlijke habitats, behoud van schone lucht en schoon water, waarborging van adequate afvalverwijdering, verbetering van de kennis van de
toxiciteit van chemische stoffen en ondersteuning van Europese ondernemingen bij hun streven naar een duurzame economie.
Het DG ziet er tevens op toe dat de lidstaten de milieuwetgeving van de
EU correct toepassen. Dat houdt in dat de lidstaten worden geholpen bij de
naleving van de wetgeving en dat klachten van EU-burgers en niet-gouvernementele organisaties worden onderzocht.
De Commissie heeft de bevoegdheid juridische stappen te nemen als de
communautaire milieuwetgeving lijkt te zijn geschonden.
Ook vertegenwoordigt DG Milieu de Europese Unie in milieukwesties op
internationale bijeenkomsten, bijvoorbeeld in het kader van het VN-Verdrag
inzake biologische diversiteit.
© Jim Asher
In internationale fora probeert het DG afspraken te maken over internationaal beleid om het gestage verlies aan biodiversiteit een halt toe te roepen,
de productie van afvalstoffen en de vervuiling van lucht en water terug te
dringen en de ecosysteemdiensten die leven op aarde mogelijk maken, te
versterken.
Vier belangrijke prioritaire terreinen
De belangrijkste grondslag voor het EU-milieubeleid voor 2002-2012 is het
Zesde Milieuactieprogramma van de Gemeenschap (6e MAP). Het 6e MAP definieert de belangrijkste beleidsterreinen en beschrijft acties om de doelstellingen te verwezenlijken. De vier prioritaire terreinen zijn natuurlijke rijkdommen
en afval, milieu en gezondheid, natuur en biodiversiteit en klimaatverandering.
Het 6e MAP is ook het milieuonderdeel van de Strategie voor Duurzame Ontwikkeling van de EU (2001) volgens welke het economische en het sociale beleid
en het milieubeleid elkaar moeten versterken zodat de huidige generatie aan
haar behoeften kan voldoen zonder afbreuk te doen aan het vermogen van
toekomstige generaties om aan hun behoeften te voldoen.
Natuurlijke rijkdommen en afval
Natuurlijke rijkdommen zoals metalen, mineralen, bossen, land, voedsel, lucht
en water zijn van vitaal belang. Nu de wereldbevolking toeneemt richting zeven
miljard, komt het natuurlijk milieu echter steeds verder onder druk. Onhoudbare consumptie- en productiepatronen putten de rijkdommen uit waarvan we
afhankelijk zijn.
Volgens schattingen zullen er in 2050 vijf keer meer grondstoffen worden
gewonnen dan nu het geval is. Nu al wordt meer dan 60% van onze ecosystemen ernstig overgeëxploiteerd, waardoor onder andere wereldwijd de visbestanden en het vermogen van de bossen om de lucht- en waterkwaliteit te
reguleren, worden bedreigd. De boodschap is duidelijk: we moeten naar een
maatschappij toe die zuinig met grondstoffen omgaat, die op een duurzame
manier kan groeien zonder schade toe te brengen aan het milieu.
De EU heeft een strategie ter beperking van de schade als gevolg van het
gebruik van natuurlijke rijkdommen in een groeiende economie. In de praktijk
betekent dit dat meer waarde wordt gecreëerd terwijl minder grondstoffen
worden gebruikt en waar mogelijk wordt gekozen voor milieuvriendelijke substituten.
Door reductie, hergebruik of recycling dragen we ertoe bij de milieuschade en
de broeikasgasuitstoot aanzienlijk te beperken. Door het recycleren van alumi-
nium wordt bijvoorbeeld ongeveer 95% energie bespaard in vergelijking met
winning.
Ook de bedrijven zijn hier sterk bij gebaat: als ze producten maken met minder
grondstoffen zijn de productiekosten lager. Tegelijkertijd worden de hoeveelheid afval en het energieverbruik verminderd, wat weer leidt tot een lagere
uitstoot van broeikasgassen en bijdraagt aan de bestrijding van klimaatverandering.
Milieu en gezondheid
In de loop der jaren heeft het milieubeleid van de EU aanmerkelijk bijgedragen
tot de vooruitgang in Europa op het gebied van de volksgezondheid. DG Milieu
draagt bij aan de bestrijding van de vervuiling van lucht, water en de voedselketen door chemicaliën en andere gevaarlijke vervuilende stoffen.
Chemicaliën zijn overal en toch weten we nog steeds heel weinig over hun
gevolgen voor de menselijke gezondheid en het milieu. Daar komt nu verandering in dankzij de REACH-verordening, die voorziet in een fundamentele
herziening van het EU-risicobeheersysteem voor chemische stoffen. REACH
(Registratie, Evaluatie en Autorisatie van CHemicaliën) zal een hoog niveau van
bescherming bieden aan consumenten, bedrijven en het milieu door de bedrijven te verplichten de veiligheid van chemische stoffen aan te tonen en informatie te verschaffen over de eigenschappen en effecten van die stoffen en de
manier waarop ze moeten worden gebruikt. Krachtens REACH moeten tevens
de gevaarlijkste stoffen geleidelijk door andere worden vervangen.
De kwaliteit van de lucht is ook van het grootste belang voor de volksgezondheid. Daarom heeft DG Milieu ambitieuze streefcijfers vastgesteld – die in 2020
moeten zijn gehaald – om de bevolking en het milieu te beschermen tegen
luchtvervuiling. Dit beleid zou jaarlijks voor ten minste € 42 miljard voordeel
moeten opleveren door minder voortijdige overlijdens, minder ziektegevallen,
minder ziekenhuisopnames en een hogere arbeidsproductiviteit.
Vervuiling van rivieren, meren en zeeën kan vele oorzaken hebben, maar om de
kwaliteit van onze wateren te verbeteren, is meer nodig dan een halt toeroepen
aan vervuiling. Er kan gedacht worden aan het in de natuurlijke staat terugbrengen van waterlopen, zodat vissen weer stroomop- en -afwaarts kunnen trek-
© iStockphoto /Thinkstock
De afvalhiërarchie
De afvalwetgeving van de EU is gericht
op het beperken van de hoeveelheid afval
en het bevorderen van het hergebruik
of de recycling daarvan, en beveelt een
‘afvalhiërarchie’ aan waarin hergebruik
wordt gestimuleerd en vernietiging alleen
in het uiterste geval een optie is.
De wetgeving geldt voor huishouden bouwafval, autowrakken, afgedankte
elektrische en elektronische apparatuur
en verpakkingen.
ken, en aan het tot een minimum beperken van veranderingen in ecosystemen
bij nieuwe infrastructuurprojecten. Gezond water betekent ook dat ecosystemen
niet worden verstoord en dat vogels en andere dieren het voedsel en de habitats
krijgen die ze nodig hebben. Een gezond marien milieu is van essentieel belang.
Verontreiniging van de zee komt vaak van het land, maar kan ook van schepen of
uit de lucht komen.
Water circuleert constant tussen de zee, de lucht en het land, via rivieren, meren
en de bodem en dan weer terug naar de zee. Daarom is een holistische benadering van de waterproblemen noodzakelijk. De belangrijkste basis van de Europese
waterwetgeving – de Kaderrichtlijn water – biedt hiervoor een oplossing door de
eis dat rivierbekkens op een gecoördineerde manier worden beheerd, zelfs als er
meerdere landen bij betrokken zijn. De wetgeving is erop gericht een goede watertoestand in de gehele EU te bereiken in 2015. Een ander Europees wetgevend
instrument, de Kaderrichtlijn mariene strategie, waarborgt een gecoördineerde
aanpak van het beheer van zeeën en zoete wateren. De richtlijn streeft naar een
goede toestand van de mariene wateren in 2020.
Natuur en biodiversiteit
Biodiversiteit is de verscheidenheid van het leven op aarde in al zijn verschijningsvormen. Veel dingen die wij in het dagelijkse leven als vanzelfsprekend beschouwen – wat we eten en drinken, de materialen die we gebruiken om onze huizen te
bouwen en de geneesmiddelen die we gebruiken om ziektes te bestrijden – zijn
afhankelijk van de biodiversiteit. Die voorziet ons van voedsel en materialen, reguleert de lucht die we inademen en de kwaliteit van onze wateren, zorgt dat de
bodem vruchtbaar kan blijven en vormt de onvervangbare achtergrond voor iets
simpels als een wandeling door het bos. Europa wordt echter geconfronteerd met
een nooit eerder vertoond verlies aan biodiversiteit omdat onze ontwikkelingspatronen stilaan onduurzaam zijn geworden.
Het Natura 2000-netwerk
Een Europees succesverhaal
Het Natura 2000-netwerk van beschermde gebieden beslaat circa 18% van het grondgebied van de
Europese Unie, het grootste beschermde areaal ter
wereld, dat meer dan 25 000 terrestrische gebieden met een totale oppervlakte van 800 000 km2
alsook 100 000 km2 marien milieu omvat.
Doelstelling is het beschermen en beheren van
kwetsbare soorten en habitats binnen Europa,
zonder rekening te houden met nationale of politieke grenzen. Natura 2000-zones zijn geen zuivere
natuurreservaten maar gebieden waar mensen en
wilde dieren in harmonie kunnen samenleven. In
die zones is een breed scala aan activiteiten toegestaan, zoals landbouw, bosbouw, toerisme, recreatie en duurzame ontwikkeling.
Het EU-beleid op het gebied van de bescherming van de natuur en van de biodiversiteit is hoofdzakelijk op twee richtlijnen gebaseerd: de Vogelrichtlijn van 1979
en de Habitatrichtlijn van 1992. De twee hoofddoelen zijn het toezicht op het
Europees ecologisch netwerk van speciale beschermingszones, bekend onder de
naam Natura 2000, en het waarborgen van biodiversiteit door de integratie van
natuurbeschermingseisen in ander EU-beleid, onder andere op het gebied van
landbouw, visserij, regionale ontwikkeling en vervoer.
Om de natuur en de biodiversiteit doeltreffend te beschermen, is internationale
actie een must. DG Milieu ondersteunt en bevordert daarom mondiale initiatieven zoals het Verdrag inzake biologische diversiteit, alsook de instelling van een
intergouvernementeel wetenschappelijk-politiek platform voor biodiversiteit en
ecosysteemdiensten.
DG Milieu in cijfers
• DG Milieu is een van de plusminus 40 directoraten-generaal en diensten van de Europese Commissie, het uitvoerend orgaan van de Europese Unie. De Commissie wordt geleid door het
College van Commissarissen, één uit elk van de 27 lidstaten. De commissaris verantwoordelijk
voor milieu is Janez Potočnik en het directoraat-generaal wordt geleid door directeur-generaal
Karl Falkenberg.
• DG milieu startte in 1973 met een team van vijf mensen in een afdeling van DG Industrie. Er werken nu 500 mensen. Dit weerspiegelt de ontwikkeling van het milieubewustzijn van de Europese
burgers, die nu begrijpen dat de natuur en het milieu geen door mensen bepaalde grenzen kennen en dat daarom regionaal gecoördineerde oplossingen nodig zijn.
• Het huidige mandaat van het DG omvat het toezicht op de toepassing van meer dan 200 stukken
milieuwetgeving die momenteel op Europees niveau van kracht zijn.
© Eleni Tounta/MOm
© iStockphoto /Thinkstock
KH-31-10-568-NL-C
Klimaatverandering
Overal op aarde is de vervuiling die mensen de atmosfeer inpompen van
grote invloed op de klimaatpatronen. Terwijl de energie van de zon de aarde
verwarmt, straalt onze planeet iets van die warmte terug de ruimte in. Sommige gassen in de atmosfeer werken echter als het glas van een broeikas:
ze laten de zonne-energie door maar houden de warmte binnen. Sinds de
Industriële Revolutie is de concentratie van CO2 in de atmosfeer met ongeveer 37% toegenomen, en het eind is niet in zicht. Als een gevolg daarvan
stijgen de temperaturen overal op aarde.
Bomen helpen bij het regelen van het klimaat door CO2 uit de atmosfeer op
te nemen; in de bossen op de wereld zijn gigantische hoeveelheden koolstof
opgeslagen. Als bossen worden gekapt, komt de koolstof in de bomen als
CO2 vrij in de atmosfeer, waardoor het broeikaseffect wordt versterkt. Daar
komt nog bij dat een bos dat is gerooid geen CO2 meer uit de atmosfeer kan
opnemen.
Klimaatverandering en biodiversiteit zijn sterk afhankelijk van elkaar – hoe
meer het klimaat verandert, hoe groter de gevolgen voor de biodiversiteit
zullen zijn, en hoe meer biodiversiteit verloren gaat, hoe moeilijker het zal zijn
zich aan de klimaatverandering aan te passen en deze te beperken.
In 2010 heeft de Commissie met het oog op de urgentie van de klimaatproblematiek een nieuw directoraat-generaal ingesteld om de inspanningen op
dit gebied te concentreren. Dit DG Klimaatactie doet nu beleidsvoorstellen
en vertegenwoordigt de EU bij internationale onderhandelingen, terwijl DG
Milieu zich concentreert op de inspanningen om te zorgen dat relevante
milieuaspecten zoals bodem, bossen en biodiversiteit meetellen in het klimaatbeleid.
En… wat kost dat?
De totale begroting van de Commissie, die jaarlijks in december wordt
goedgekeurd door de Raad en het Parlement, beliep € 134 miljard in 2009,
waarvan circa 10 tot 15% bestemd was voor uitgaven in het kader van het
milieu. DG Milieu ontvangt iets meer dan € 400 miljoen (andere bedragen
worden uitgegeven via de regionale fondsen, het landbouwbeleid, enz.).
Een aantal internationale milieuacties wordt gefinancierd via gelden die in
de begroting aan andere DG’s worden toegekend.
Het belangrijkste Europese financiële instrument voor het milieu is LIFE+.
Het heeft een totaal budget van € 2,143 miljard voor de periode 2007-2013.
Sinds 1992 heeft LIFE ongeveer 3115 projecten in de hele EU medegefinancierd.
Links
Actuele informatie over het werk, de ideeën en de doelstellingen van
de Commissaris voor het Milieu, Janez Potočnik:
http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/potocnik/index_
en.htm
De website van DG Milieu
Meer dan 2 000 pagina’s informatie en 2 500 documenten over het
beleid en de acties van DG Milieu:
http://ec.europa.eu/environment
Publicaties
DG Milieu komt elk jaar met ongeveer 40 nieuwe publicaties. Voor de
onlinecatalogus met alle beschikbare titels:
http://ec.europa.eu/environment/pubs/home.htm
Nieuwsbrieven
‘Environment for Europeans’, een tijdschrift van DG Milieu dat elk
kwartaal verschijnt en artikelen bevat over milieukwesties. Het tijdschrift is gratis en verkrijgbaar in het Bulgaars, Duits, Engels, Ests,
Frans, Grieks, Italiaans, Litouws, Pools, Portugees, Roemeens, Spaans
en Tsjechisch. Voor abonnementen en nadere informatie:
http://ec.europa.eu/environment/news/efe/index.htm
‘Natura 2000’ is de gratis nieuwsbrief van DG Milieu over de natuur
die 2 à 3 maal per jaar verschijnt in het Duits, Engels, Frans, Italiaans en
Spaans. Nadere informatie vindt u op: http://ec.europa.eu/environment/nature/info/pubs/natura2000nl_en.htm
© Europese Unie, 2010
Overneming met bronvermelding toegestaan.
Gedrukt op kringlooppapier waaraan het EU Ecolabel voor grafisch papier
is toegekend (www.ecolabel.eu)
doi:10.2779/53889
ISBN 978-92-79-17010-2