Document

GS h9, De Tweede Wereldoorlog.
1. Oorzaken van de Tweede Wereldoorlog.
- Tijdens WO2 ook Azië bel strijdtoneel doordat Japan oorlog ging voeren tegen CH en We mogendheden.
- Directe aanleiding: sept 1939 viel DU PO binnen waarop EN en FA DU de oorlog verklaarden.
Hitler vooral, maar FA/EN/RU ook deels.
- Hitler was er altijd op uit om leefruimte vh DU volk te vergroten, deze was alleen in Os-EU te vinden, de
volken daar wilden natuurlijk niet meewerken -> oorlog in O-EU onvermijdelijk. Hitler bereidde zich dus va het
begin voor op oorlog, maar niet op WO.
- Dat deze oorlog toch uitbrak lag deels aan poli EN/FA/RU:
o Door aan bep eisen van Hitler tegemoet te komen dachten EN en FA leiders dat ze vrede konden
handhaven -> ze hadden veel eerder tegen Hitler moeten optreden.
o Stalin maakte door zijn verdrag met DU de weg vrij voor Hitler om PO aan te vallen.
Frankrijk en EN vooral?
- Hitler niet doelbewust op oorlog aangestuurd. Schuld ligt eerder bij FA en EN:
o Verdrag van Versailles, in dit door FA/EN bepaalde verdrag DU sterk beperkt. Schadevergoeding, van
zelfbeschikking uitgesloten. Hitler probeerde terug te winnen wat DU afgenomen was. Daartoe hoorde
ook een deel van PO.
o FA& EN lieten Hitler lange tijd zijn gang gaan, Hitler verwachtte daarom niet dat ze hem de oorlog
zouden verklaren als hij PO zou aanvallen.
o FA& EN hadden RU niet zo moeten wantrouwen, dan was er een verdrag mogelijk geweest tussen hen.
Stalin had dan geen verdrag hebben gesloten met Hitler. Nu was dat wel nodig, vanwege de RU veiligh.
Hitler en NSDAP zijn oorzaak
o EN& FA hadden terecht schuldgevoel over VvV, waardoor zij Hitler toelieten de onrechtvaardigheden vh
verslag te herstellen.
o Op conferentie München gaven zij toe aan Hitlers eisen; DU had ook recht op zelfbeschikkingsrecht.
o Hard optreden tegen Hitler had ongetwijfeld tot oorlog geleid. In 1938 WO1 net voorbij, het is daarom
begrijpelijk dat FA en EN tot concessies aan Hitler bereid waren.
o Wantrouwen van EN en FA tegen RU, waar dictatuur Stalin heerst, was terecht. Comm ideaal was de
ondergang vh We kapitalisme en een volledig comm wereld.
- Oorzaak moet gezocht worden in Hitler, zijn poli ideeën en grote aanhang onder DU bev.
2. De Tweede Wereldoorlog vergeleken met de Eerste
- Na inval Po in alle landen angstige sfeer. Woord ‘oorlog ’ werd vermeden. Geen enthousiasme.
- In WO1 bijna alleen in EU en M/O gevochten. In WO2 ook NO-AF en AZ bel strijdtonelen. In EU ook meer
landen bij oorlog betrokken.
- Er was een dubbele oorlog; in 1931 was tussen JA en CH al oorlog uitgebroken, nadat JA Mantsjoerije was
binnengevallen. Daarna had JA ook andere delen CH veroverd. In 1940 bezetten Japanners FA kolonies in AZ,
daarna ook sommige EN kolonies en de NL kolonie Indonesië. 1941: Pearl Harbor -> VS Ook deelnemen.
- Tijdens WO2 grootste deel EU onder DU bestuur. Zomer 1942 bereikte DU rijk toppunt van zijn macht.
Bezettingspoli in West-EU gericht op nazificatie bev.
- Arische volken W-EU werden vu rassenleer beschouwd als mogelijke bondgenoten. Zouden goede plaats
krijgen in nieuwe EU onder DU leiding. Daarom probeerden DU de W-Europeanen voor zich te winnen dmv
propaganda en uitschakeling van evt tegenstanders.
- Eco in bezette gebieden moest zich in dienst stellen vd DU oorloginspanning; Du streed namelijk ‘Voor EU
tegen het EN-AM kapitalisme en tegen het RU bolsjewisme’.
- In eerste jaren weinig verzet, dat veranderde toen krijgskansen DU keerden en DU overgingen tot dwangmaatregelen als Arbeitsinsatz (gedwongen tewerkstelling DU). Verzet nam toe& veel mensen doken onder.
- Versch regels ten aanzien van burgerbev geschonden. Velen tijdens WO2 gedeporteerd en zonder eerlijke
rechtspraak gemarteld en gedood. Burgerbev gestraft voor acties vh verzet tegen DU.
Bezettingspolitiek in Os-EU zeer wreed.
- In Os-EU DU bezettingspoli veel harder. In Os-EU moest de leefruimte voor DU gemaakt worden. OEuropeanen lager en een dienstbaar ras, dat verdrongen en vermoord kon worden.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
WO2 was bewegingsoorlog: verdedigingslinies vaker doorbroken dan gehouden. Artillerie en vliegtuigen
bestookten verdedigingslinies, pantserdivisies (tanks, vrachtwagens en rupsvoertuigen, aangevoerde
infanterie). Er waren meer troepenverplaatsingen.
Meer soldaten sneuvelden, meesten aan Oostfront. Aan Westfront minder dan in WO1. Oorzaken vd
verschillen in gesneuvelde soldaten aan Westfront waren dat in WO1 grote aantallen op klein gebied
opeengepakt zaten en massale stormaanvallen moesten ondernemen gedurende hele oorlog. Bewegingsoorlog bood door ruimte en snelheid minder trefkans. Ook werd No/We-EU in korte tijd veroverd.
Aan Oostfront ook bewegingsoorlog, toch sneuvelden daar heel veel soldaten, door:
 Aan Oostfront vochten meer soldaten dan aan westfront.
 Aan oostfront kregen soldaten van beide partijen het bevel: standhouden tot het uiterste.
 Ru combineerden de bewegingsoorlog met de massale stormaanval.
Oorzaken vh veel grotere verlies aan soldaten in WO2 waren:
 Veel meer landen en veel meer soldaten bij strijd betrokken.
 DU, RU, JA soldaten moesten tot uiterste doorvechten, mochten niet opgeven.
Tijdens WO1 veel krijgsgevangenen, toch waren er geen regels ve goede behandeling krijgsgevangenen. Na
die oorlog regels opgesteld. Werden in WO2 aan DU zijde alleen min of meer gerespecteerd ten aanzien van
W-Europese en Am krijgsgevangenen. In kampen met Po en RU krijgsgevangenen weinig/niets.
Aan RU zijde regels evenmin gerespecteerd. Velen werden geëxecuteerd.
Door uitvindingen in luchtvaartindustrie was luchtmacht na 1918 sterk in betekenis toegenomen
(bombardementen). Wetenschap kon geen afweermiddel ontwerpen. Met radar konden onderzeeboten
worden opgespoord. Ook nieuw: vliegdekschepen. Te land zorgde gemotoriseerd vervoer dat bewegingsoorlog beter mogelijk werd. Eind oorlog -> langeafstandswapens; V1 (onbemand vliegtuigje), V2 (raket).
Atoombommen zorgden voor overgave van Japan.
Door uitvindingen minder man-tegen-man gevechten. Strijd meer op afstand-> minder persoonlijk. Steeds
meer zaak van technici. Onderscheid tussen militaire en burgerlijke doelen moeilijker -> meer burgerlijke
slachtoffers. Er werden anders dan bij WO1 geen strijdgassen gebruikt.
In WO2 meer burgers betrokken :
o Vrouwen moesten mannen in fabrieken vervangen. Ook verpleegden ze de gewonden. In bezette
gebieden leverden vrouwen ook diensten vh verzet.
o Door bewegingsoorlog met veel betere vervoersmiddelen-> grotere gebieden getroffen
o Uit veel gebieden Os-Eu werd bev op hardhandige wijze deels/geheel verdreven. 1st door DU, daarna
door Ru.
Meer doden onder burgerbev door:
o Massale bombardementen.
o Nazi-DU voerde ideologische oorlog die met massamoorden binnen en buiten concentratiekampen
gepaard ging.
o Ook in overige bezette gebieden trad DU wreed op. Om verzet te onderdrukken gijzelaars vermoord.
o In AZ veel dode CH burgers. Bloedbad van Nanking (1937), veel burgers dood. In Indonesië alle NL
burgers geïnterneerd.
Ook verwoestingen omvangrijker:
o Door bewegingsoorlog, vernietigender wapens, bombardementen.
o Aan Oostfront: tactiek van verschroeide aarde; alles vernielen zodat niets overblijft voor vijand.
In WO1 pers, affiches en poli prenten en stomme film als propaganda. Daaropvolgende jaren ontwikkelde de
filmindustrie. Dankzij geluidsfilm nam film als propagandamiddel toe. Nieuw waren in WO2 radio en
strooibiljetten. Hitler en Goebbels aan ene kant, Churchill aan andere, inspireerden hun landgenoten door
redevoeringen op radio. Strooibiljetten door vliegtuigen boven vijandelijk gebied uitgeworpen.
Ook pers als propaganda gebruikt; pers stond bij DU onder strenge censuur.
3. Nederland onder Duitse bezetting
- WO2 begon voor NL op 10 mei 1040. Aanval NL klein onderdeel ve groot DU aanvalsplan tegen We-EU. Fa
spoedig verslagen, EN hield stand. NL leger groter dan DU leger dat NL aanviel, maar slecht bewapend en
-
-
-
-
-
-
Niet goed voorbereid. Bombardement Rdam betekende het einde. NL regering was uit
veiligheidsoverwegingen naar EN uitgeweken, om vu daaruit rest NL koninkrijk te besturen.
Tot 1945 verbleef NL regering in EN. IN NL namen DU macht in handen, Hitler benoemde functionarissen die
NL moesten leiden.
DU aanval zorgde voor verontwaardiging onder NL bev. NL was als neutraal land niet bij bondgenootschap
aangesloten. NL voerde deze neutraliteitspoli va vrede met opstandige BE in 1939.
Was in 17e eeuw anders; toen had NL als machtige staat veel oorlogen gevoerd, toen NL deze machtige
positie verloor, veranderde dit. Neutraliteit leek beste poli vd veiligheid vh land en vd handel. Va eind 19e
eeuw vonden NL deze poli ook moreel beter; neutrale NL moest goede vb geven om geen oorlog te voeren.
Hoogste gezagsdrager NL wrd Os NaSO Seyss-Inquart. Stond rechtstreeks onder Hitler; titel was
Rijkscommissaris. NL zou nauw met DU rijk verbonden worden, want NL behoorde tot Germaanse ras.
Seys-Inq stond boven 1500 DU ambtenaren die bevelendoorgaven aan NL ambtenaren.
DU plaatsten ook DU politie (Sicherheitspolizei) In Nl om verzet te voorkomen/onderdrukken. Chef DU politie,
Rauter, zou in NL berucht worden. DU soldaten moesten NL kust verdedigen tegen Engelsen. Zij konden ook
ingezet worden om orde te handhaven. DU jachtvliegtuigen op vliegvelden NL moesten EN en AM
bommenwerpers neerhalen.
DU bezetters hadden bij hun bestuur vooral 2 doeleinden:
 NL inschakelen bij DU oorlogvoering; oa door NL vrijwilligers aan te werven vh DU leger en door NL
arbeiders te laten werken in DU oorlogsindustrie. Ook NL lbouw& industrie producten leveren aan DU.
 NL bevolking winnen vh NaSo. NL sl moest NaSo sl worden. Daarom Joden uit NL sl verwijderd.
Bezetter maakt in NL op grote schaal propaganda voor NaSo. NL pers onder censuur.
Juni 1949 Nederlandse Unie opgericht, wilde met DU samenwerken, maar legden veel nadruk om NL karakter
vd beweging. Ook voor oorlog was er ontevredenheid over NL poli, leiders waren niet in staat problemen eco
crisis te overwonnen en men twijfelde aan parlementaire democr. Veel NLers lid.
Aanhang Nationaal-Socialistische Beweging (NSB), Nl fascistische partij sinds 1932, steeg wel aan begin
oorlog, maar veel NL wilden geen lid worden van de pro-DU NSB. Veel NLers bereid aan te passen en meer/
minder samen te werken met DU. Daarvoor allerlei redenen. Sommigen pro-DU uit afkeer tegen
parlementaire democr of om comm te bestrijden.
Va begin 1941 ging bezetter harder optreden om NaSo te voeren. Omdat:
o NaSo propaganda niet aansloeg bij NL bev.
o NL moest grotere bijdrage leveren aan oorlogsvoering. Juni 1941 viel DU RU binnen, dec 1941 verklaarde
DU VS de oorlog. Zo raakte DU in oorlog met veel tegenstanders op versch fronten.
o Vrijwillige nazificatie lukte niet, daarom dwang. Kunstenaars moesten lid worden vd NaSO Kultuurkamer.
Omroeporganisaties vervangen door 1 Rijksradio: NL Omroep (maart 41). Alle vakverenigingen gingen op
in Nederlands Arbeidsfront. NSB enige toegestane poli partij. NL unie verboden.
o NSB kende net als NSDAP leidersbeginsel. Leider was Anton Mussert. Door propaganda probeerde partij
veel leden te krijgen. Omdat dit niet lukte kregen Mussert en NSB van DU zeer weinig macht. Wel
werden op NL bestuursposten uitsluitend NSB’ers benoemd.
o Aantal vrijwilligers voor arbeid in DU gering. Eind feb 41 moesten NL arbeidsbureaus de bezetter helpen
met het vinden van arbeidskrachten. Toen ook dit mislukte besloot de bezetter in 43 de NL soldaten die
in 40 krijgsgevangenen waren, weer op te roepen. Als protest in 43 de April-mei-stakingen. DU
onderdrukten deze hardhandig. Stakers geëxecuteerd. Door stakingen kregen veel voormalig soldaten de
moed om zich te verzetten, zij gingen zich niet melden, maar doken onder. Schaarsheid ontstond
doordat NL lbouw en industrieproducten aan DU moest leveren, ook raakten grondstoffen op.
o Belangrijkste DU maatr richtten zich begin vd bezetting vooral tegen Joden. Joodse NLers steeds verder
geïsoleerd. Va mei 42 gele ster op kleding. Tegen deze maatregelen weinig verzet. De Februaristaking in
adam (1941) als protest, was uitzondering. Joden moesten zich ook melden voor ‘werkverruiming in DU’,
Joden moesten naar kamp Westerbork en vu daar naar vernietigingskampen.
o Bijna overal werden burgers bijna dagelijks met de oorlog en bezetting geconfronteerd; DU propaganda.
Door de schaarste (productie DU leger voorrang en invoering uit andere werelddelen niet mogelijk)
kwam een distributiesysteem om beschikbare middelen te verdelen. Alles op de bon. Echte hongersnood
was er daardoor niet, behalve de Hongerwinter in We-NL. Er ontstond ook ruilhandel en zwarte handel.
o
-
-
Voor sommige NL beroepsgroepen grote gevolgen (ambtenaren, fabrikanten). Ze kregen het probleem of
en in welke mate ze moesten leveren of diensten moesten verlenen aan bezetter.
Anti-DU stemming nam door hardere DU optreden toe. Steeds vaker DU maatr tegengewerkt.
o Verzetsactiviteiten werden ontwikkeld, ook zij schakelden mensen uit bep beroepsgroepen in. Het verzet
werd gefinancierd door bankiers. Tot het georganiseerde verzet behoorde een kleine minderheid.
Grootste verzetsorganisatie LO/LKP (landelijke organisatie voor hulp aan onderduikers/ landelijke
knokploegen. Actief verzet = doodsstraf
o Velen deden ook aan passief verzet; onderduiken/onderduikers in huis nemen. Nog meer mensen gaf
blijk van anti-DU gezindheid. Sommigen gaven hun beroep op. Passief verzet = concentratiekamp.
Na geslaagde invasie Normandië (1044) en opmars RU troepen in Os-EU stond mili overwinning Geallieerden
vast. 1944 bereikten Geallieerden Zuid-Nederland. Door fout Radio Oranje vu Londen begon NL op 5 sept
1944 bevrijding te vieren: Dolle Dinsdag. Du en NSB’ers vluchtten maar keerden snel terug. NL regering in
Londen riep op tot spoorwegstaking in NL, doel was om de verbindingslijnen vh DU leger in NL te
bemoeilijken. Opmars Geallieerden liep vast bij grote rivieren.
o NL ten zuiden grote rivieren 1944 bevrijd door Britse en Canadese groepen. In frontgebieden bij zware
gevechten veel grote vernielingen, velen dakloos en geen vervoer/gas/water/elektriciteit. Van gewoon
burgerlijk bestuur geen sprake. Bev ve aantal steden en dorpen werd door DU geëvacueerd (voor eigen
veiligheid).
o Het nog bezette deel van NL maakte moeilijkste periode oorlog mee. DU bestuur ging steeds meer over
op gebruik van terreur tegen bev. Razzia’s voor arbeidskrachten. Verzet nam grote vormen aan. Tegen
deze acties ondernam bezetter acties. Putten, 1944, vanwege moord op DU officier.
o Door ontbreken van mankracht, goederen en verbindingen verdwenen veel voorzieningen deels of
helemaal. Geen OV, geen onderwijs, gas/elektriciteit enkele uren p/d. Vooral in grote WE steden grote
hongersnood. Door spoorwegstaking en strenge winter hier minste voedsel. Ook brandstof op, veel
mensen dus ook in de kou.
o April 1945 bevrijdden Canadese groepen het Oosten en Noorden van NL. DU gaven zich over op 5 mei
45, zonder strijd. Enkele dagen later capituleerde hele DU leger en kwam er een eind DU NaSO bewind.
4. Gevolgen van de Tweede Wereldoorlog.
- Evenveel burgers als militairen kwamen om het leven. Lichamelijke en psychische problemen treden op.
- Na WO2 voor het eerst na een oorlog voormalige leiders van verliezende staten wegens oorlogsmisdaden
berecht. In Neurenberg en Tokio werden militaire tribunalen gehouden. IN Westen kreeg Internationaal
Militair Tribunaal van Neurenberg de grootste aandacht.
- Berechting van mensen die in bezette gebieden met DU hadden samengewerkt (collaborateurs) bleek
moeilijk. De problematiek van collaboratie bleek t ingewikkeld om in duidelijke regels te kunnen vatten. Ook
betrof het een groot aantal. Ook was men ontevreden op de manier waarop zaken behandelt werden.
- Na WO2 werden, evenals naar WO1, nieuwe grenzen getrokken in EU. Bel wijziging was verschuiving van PO
naar westen, ten koste van DU. Rest van DU in 4 bezettingszones verdeeld. Letland, Estland, Litouwen, delen
Roemenië en Slowakije, toegevoegd aan DU rijk. Istrië toegevoegd aan Joegoslavië.
- Voor WO2 gaven W-EU nog toon aan wereld. Tijdens oorlog groeiden VS en RU uit tot supermogendheden,
waar geen andere tegenop kon. Voor We-EU staten was. In vergelijking met VS/RU, een kleine rol in
wereldpoli weggelegd. Ook NL positie veranderde; neutraliteitspoli keerde niet terug en NL sloot zich aan bij
We blok.
- Door tegenstelling VS en RU raakte groot deel vd wereld verdeeld in 2 blokken. Comm onder leiding van RU
en westerse onder leiding van VS. Tussen blokken -> Koude Oorlog, gepaard met bewapeningswedloop. Beide
blokken streefden naar steeds meer en sterkere kernwapens.
- Sinds WO1 nationalistische bewegingen in koloniën sterk gegroeid. Zij eisten onafhankelijkheid. Koloniale
mogendheden moesten begrijpen dat dit het einde was vh koloniale tijdperk. WO2 bood nationalistische
bewegingen nieuwe mogelijkheden. Soldaten uit koloniën vochten naast Geallieerden mee. sommige
koloniën bevrijd door Japanners. Koloniale mogendheden meer bezig met oorlog dan met koloniën.
- WO2 droeg bij aan versnelde ontw van wapens. Einde vd oorlog = begin atoomtijdperk. Dreiging atoomramp
of oorlog is belangrijk gevolg van WO2.
-
-
Na WO1 Volkenbond opgericht om nieuwe oorlog te voorkomen. Deze organisatie in praktijk maar weinig
invloed op poli. Daarom maakte Geallieerden tijdens oorlog plannen om na oorlog nieuwe wereldorganisatie
op te richten. Lente 1945 tekeneden vertegenwoordigers van 50 staten het Handvest van de Verenigde
Naties. De VN kregen tot taak nieuwe oorlogen te voorkomen en te helpen bij bestrijden armoede ziekte
onrecht en honger in wereld.
Pacifisme kreeg minder aanhang dan na WO1, weinig staten in Westen wilden zich neutraal opstellen. Meeste
staten willen bijdragen aan voorkomen van oorlogen door samenwerking op militair gebied.
Zo kwam in WE wereld de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) tot stand.