Joke Kolthof Stichting Urgente Noden

Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Onderzoekrapport van: Joke Kolthof
Stichting Urgente Noden Friesland
Colofon
Opdrachtgever:
Stichting Urgente Noden Friesland
Uitvoering:
Joke Kolthof, 4e jaar student Maatschappelijk Werk en Dienstverlening, Noordelijke
Hogeschool Leeuwarden
Voor nadere informatie:
Ineke Blankenspoor, Stichting Urgente Noden Friesland
Leeuwarden, december 2011
Stichting Urgente Noden Friesland
Westersingel 4
8913 CK Leeuwarden
T.: 06 836 093 03
E.: [email protected]
I.: www.sunfriesland.nl
1
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Samenvatting
Stichting Urgente Noden (SUN) Friesland biedt één jaar individuele noodhulp aan cliënten van
hulpverleners die in een (urgente) financiële noodsituatie verkeren in de provincie Friesland.
SUN heeft opdracht gegeven om een onderzoek uit te voeren naar de effecten van haar
dienstverlening op cliëntniveau. Hiervoor is een kwalitatief onderzoek uitgevoerd, waarbij interviews
met de cliënten van SUN zijn gehouden en waarbij een groepsbijeenkomst voor de hulpverleners is
georganiseerd.
De centralevraagstelling van het onderzoek is: “wat zijn de effecten van de dienstverlening van SUN
Friesland op cliëntniveau”? In de interviews met de cliënten is onderzocht wat voor betekenis de
dienstverlening van SUN voor de cliënten heeft, welke veranderingen er in de (leef)situatie van de
cliënten optreedt en of de dienstverlening van SUN een bijdrage levert aan het zelfredzaam worden
van de cliënten.
Tijdens de groepsbijeenkomst voor de hulpverleners is onderzocht welke effecten de dienstverlening
van SUN op het hulpverleningstraject heeft en of de dienstverlening van SUN aansluit op het
hulpverleningstraject.
De resultaten van het onderzoek laten zien dat de dienstverlening van SUN verschillende effecten op
cliëntniveau heeft. Naast het oplossen van de (urgente) financiële noodsituatie zorgt de gift van SUN
ervoor dat mensen (weer) rust en stabiliteit in hun leven krijgen en dat mensen het idee krijgen dat
hun problemen erkend worden. De dienstverlening van SUN blijkt een keerpunt in het
hulpverleningstraject te zijn. Dankzij SUN valt de stress van de financiële noodsituatie weg en krijgen
cliënten weer perspectief in hun leven, wat ervoor zorgt dat ze weer de motivatie krijgen om hun
problemen aan te pakken.
Door de gift van SUN kunnen er stappen gezet worden die anders niet gezet kunnen worden,
waardoor voorkomen wordt dat de (leef)situatie van de cliënten verslechterd of waardoor juist een stap
vooruit kan worden gezet.
De belangrijkste aanbeveling uit dit onderzoek is dat SUN door moet gaan met haar dienstverlening.
Cliënten en hulpverleners zijn erg positief over de dienstverlening van SUN Friesland en uit het
onderzoek blijkt dat de giften ook daadwerkelijk een bijdrage leveren aan het oplossen van de
(financiële) noodsituatie.
Daarnaast wordt ook aan SUN aanbevolen om duidelijk te maken wat zij voor verwachtingen hebben
richting de hulpverleners en hoe zij dit overbrengen naar de hulpverleners
In hoofdstuk 1 en 2 worden de probleemstelling en methode van het onderzoek besproken en in
hoofdstuk 3 de resultaten van het literatuuronderzoek. In hoofdstuk 4 en 5 zijn de resultaten van de
interviews met de cliënten en de groepsbijeenkomst voor de hulpverleners verwerkt. In deze
resultaten staan tevens een aantal casussen verwerkt van de geïnterviewde cliënten. In hoofdstuk 6
wordt de conclusie weergegeven en in hoofdstuk 7 worden aanbevelingen gegeven.
2
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Inhoudsopgave
Samenvatting ........................................................................................................................................... 2
Inhoudsopgave ........................................................................................................................................ 3
Inleiding ................................................................................................................................................... 4
1. Probleemstelling .................................................................................................................................. 5
1.1 Aanleiding van het onderzoek ....................................................................................................... 5
1.2 Opzet van het onderzoek ............................................................................................................... 5
2. Methode ............................................................................................................................................... 6
2.1 Onderzoeksmethode...................................................................................................................... 6
2.2 Doelgroep ...................................................................................................................................... 6
2.3 Opzet van de interviews en de groepsbijeenkomst ....................................................................... 7
3. Resultaten literatuuronderzoek ........................................................................................................... 8
3.1 Noodhulpbureaus ........................................................................................................................... 8
3.2 Wat is zelfredzaamheid................................................................................................................ 11
4. Resultaten interviews met cliënten .................................................................................................... 15
4.1 Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland voor de cliënten gehad ................. 15
5. Resultaten groepsbijeenkomst .......................................................................................................... 19
5.1 Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland op het hulpverleningstraject ......... 19
5.2 Wat is een “goed” (financieel) hulpverleningstraject .................................................................... 20
6. Conclusie ........................................................................................................................................... 22
6.1 Wat is zelfredzaamheid................................................................................................................ 22
6.2 Draagt de dienstverlening van SUN bij aan het zelfredzaam worden van de cliënten ................ 22
6.3 Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN voor de cliënten gehad................................. 22
6.4 Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN op het hulpverleningstraject ......................... 22
6.5 Wat is een “goed” (financieel) hulpverleningstraject .................................................................... 22
6.6 Beantwoording op de centralevraagstelling ................................................................................. 23
7. Aanbevelingen ................................................................................................................................... 24
8. Literatuur............................................................................................................................................ 25
8.1 Schriftelijke bronnen .................................................................................................................... 25
8.3 Websites ...................................................................................................................................... 25
8.3 Mondelinge bronnen .................................................................................................................... 25
Bijlage 1: Brief aan directie betrokken hulpverlenende organisaties..................................................... 26
Bijlage 2: Brief aan de hulpverleners ..................................................................................................... 27
Bijlage 3: Uitnodiging voor de groepsbijeenkomst ................................................................................ 28
Bijlage 4: Vragenlijst interviews ............................................................................................................. 29
Bijlage 5: Opzet van de groepsbijeenkomst .......................................................................................... 30
3
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Inleiding
Het onderzoek naar de effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden (SUN) Friesland,
is op initiatief van de stichting uitgevoerd. SUN Friesland heeft een docent, van de Noordelijke
Hogeschool Leeuwarden (NHL), benaderd om te inventariseren wat de mogelijkheden zijn om een
student dit onderzoek uit te laten voeren. Het doel van dit onderzoek is om te onderzoeken wat de
effecten van de dienstverlening van SUN Friesland op cliëntniveau zijn.
In dit onderzoek is een literatuurstudie en een veldwerkonderzoek uitgevoerd. Het veldwerkonderzoek
is verdeeld in twee onderdelen, interviews met cliënten en een groepsbijeenkomst voor de
hulpverleners.
e
Het onderzoek is uitgevoerd door Joke Kolthof, student 4 jaar Maatschappelijk Werk en
Dienstverlening aan de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden.
Stichting Urgente Noden Friesland
Stichting Urgente Noden Friesland is een noodhulpbureau dat financiële hulp verleent aan inwoners
van Friesland die in een urgente financiële noodsituatie verkeren en niet in aanmerking komen voor
een (wettelijke) voorliggende voorziening. Hulpverleners van dienst- en hulpverlenende organisaties
die een convenant met SUN Friesland hebben afgesloten, kunnen een aanvraag bij SUN indienen
voor hun cliënt die in een (urgente) financiële noodsituatie verkeerd.
Doelstelling
De doelstelling van SUN Friesland is: urgente financiële noodsituaties van inwoners van Friesland
helpen oplossen, daar waar (wettelijke) voorliggende voorzieningen zoals de Wet Werk en Bijstand
niet meer, niet tijdig of niet voldoende beschikbaar zijn. SUN wil deze doelstelling bereiken door
samenwerking tussen de provincie, dienst- en hulpverlenende organisaties, gemeenten en fondsen te
verwezenlijken. Doordat de overheden de werkkosten van het bureau betalen, worden de giften van
de fondsen en donateurs volledig benut voor de noodzakelijke hulp aan de cliënten.
Doelgroep
SUN Friesland verleent financiële hulp aan inwoners van Friesland die in een urgente financiële
noodsituatie verkeren en niet in aanmerking komen voor een wettelijk voorliggende voorziening zoals
de Wet Werk en Bijstand. Aanvragen voor deze dienstverlening kunnen uitsluitend door hulpverleners
van dienst- en hulpverlenende organisaties gedaan worden. De hulpverlener oordeelt in deze situatie
dat er urgente financiële hulp nodig is bij de cliënt. Aanvragen kunnen o.a. ingediend worden voor de
aankoop van duurzame gebruiksgoederen, woninginrichting, identiteitspapieren, kleding, voor kosten
van levensonderhoud en het opknappen van de woning. Zodra de aanvraag bij SUN is ingediend,
wordt er geprobeerd om binnen één werkweek een beslissing te nemen of de gift wel, niet of
gedeeltelijk wordt toegekend. Bij hoge urgente nood, kan er binnen 24 uur een beslissing worden
genomen.
Taken
De kerntaak van SUN Friesland is het behandelen van aanvragen en het toekennen van giften. Bij
een aanvraag voor noodhulp onderzoekt SUN of er daadwerkelijk sprake is van een (urgente)
financiële noodsituatie, of er nog voorliggende voorzieningen beschikbaar zijn en of er nog andere
middelen gevonden kunnen worden om de noodsituatie op te lossen. Als blijkt dat er daadwerkelijk
sprake is van een (urgente) financiële noodsituatie en er geen andere oplossingen gevonden kunnen
worden, dan wordt er een gift toegekend. Naast de taak om aanvragen te behandelen heeft SUN
Friesland ook als taak om informatie en advies te geven over (wettelijke) voorliggende voorzieningen,
sociale wetgeving en landelijke en lokaal opererende fondsen en donateurs en bemiddelt zij met
fondsen om de vraag van materiële hulp.
4
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
1. Probleemstelling
1.1 Aanleiding van het onderzoek
SUN Friesland wil dat er onderzoek wordt gedaan naar de effecten van haar dienstverlening, omdat
SUN ongeveer één jaar bestaat en wil inventariseren of haar dienstverlening de gewenste effecten
heeft. Voor SUN zijn gewenste effecten, dat de financiële noodsituatie wordt opgelost en dat haar
dienstverlening cliënten helpt om (weer) zelfredzaam te worden en daarmee de regie over hun eigen
leven krijgen. Tevens wil SUN met dit onderzoek haar functie kunnen onderbouwen richting de
gemeenten van Friesland, fondsen en andere instellingen en kunnen aantonen dat haar
dienstverlening noodzakelijk is.
1.2 Opzet van het onderzoek
Om te onderzoeken wat de effecten van de dienstverlening van SUN Friesland zijn, is de volgende
centrale vraagstelling opgesteld: “Wat zijn de effecten van de dienstverlening van SUN Friesland op
cliëntniveau? “
Om deze centrale vraagstelling te kunnen beantwoorden zijn de volgende deelvragen opgesteld:
• Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland voor de cliënten gehad?
- Hoe heeft de dienstverlening van SUN Friesland de cliënt op korte termijn geholpen?
- In hoeverre zijn er verschillen opgetreden in de situatie van de cliënt na de dienstverlening
van SUN Friesland?
- Heeft de dienstverlening van SUN Friesland de cliënt geholpen om (weer) zelfredzaam te
worden?
- Zo ja, hoe heeft de dienstverlening van SUN de cliënt geholpen om (weer) zelfredzaam te
worden?
- In hoeverre wordt de dienstverlening van SUN door de cliënten als positief ervaren?
- Welke tips worden door de cliënten gegeven, ter verbetering van de dienstverlening van
SUN Friesland?
•
Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland op het hulpverleningstraject?
- Wat zijn de effecten van de dienstverlening van SUN Friesland op het hulpverleningstraject?
- Hoe sluit de dienstverlening van SUN aan bij het hulpverleningstraject?
•
Wat is een “goed” (financieel) hulpverleningstraject?
- Wat is volgens hulpverleners een “goed” (financieel) hulpverleningstraject?
- Hoe zorgen hulpverleners ervoor dat er een “goed” (financieel) hulpverleningstraject
wordt opgestart met de cliënt?
- Wat is volgens SUN Friesland een goed (financieel) hulpverleningstraject?
De eerste deelvraag ”welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland voor de cliënten
gehad” heeft betrekking op de effecten op de leefsituatie van de cliënten. Deze deelvraag is
onderverdeeld in kleinere deelvragen, zodat duidelijk wordt wat de effecten van de dienstverlening van
SUN op korte en lange termijn zijn, of haar dienstverlening een bijdrage levert aan het zelfredzaam
worden van de cliënten en hoe de dienstverlening van SUN door de cliënten word ervaren.
De volgende deelvraag “welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland op het
hulpverleningstraject” heeft betrekking op de effecten van de dienstverlening van SUN op het
hulpverleningstraject. In het kader van het onderzoek is het belangrijk om te onderzoeken welke
veranderingen optreden in het hulpverleningstraject en hoe deze effecten aansluiten bij het
hulpverleningstraject.
De laatste deelvraag “wat is een “goed” (financieel) hulpverleningstraject” heeft betrekking op het doel
van SUN Friesland. Het doel van SUN is om ervoor te zorgen dat haar dienstverlening cliënten
ondersteunt in hun proces om (weer) zelfredzaam te worden. SUN gaat bij aanvragen voor haar
dienstverlening na of er een “goed” (financieel) hulpverleningstraject is opgestart. Doormiddel van
deze deelvraag wordt onderzocht wat hulpverleners onder een “goed” (financieel)
hulpverleningstraject verstaan en of dit aansluit bij het beeld dat SUN Friesland bij een “goed”
(financieel) hulpverleningstraject heeft.
5
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
2. Methode
2.1 Onderzoeksmethode
Om de centrale vraagstelling en de daarbij horende deelvragen te kunnen beantwoorden is er een
kwalitatief onderzoek uitgevoerd. Er is voor een kwalitatief onderzoek gekozen, omdat het belangrijk is
dat de beleving en de betekenis die cliënten geven aan de dienstverlening van SUN achterhaald
worden. Tevens bestaat er nog weinig kennis over de effecten van de dienstverlening van SUN.
Doormiddel van diepte interviews wordt achterhaald wat de daadwerkelijke beleving en betekenis is bij
cliënten die gebruik hebben gemaakt van de dienstverlening van SUN is.
Voor dit onderzoek is er een literatuuronderzoek en een veldonderzoek uitgevoerd. Het
literatuuronderzoek is ter verduidelijking van belangrijke begrippen als noodhulp en zelfredzaamheid.
Het veldwerkonderzoek is om te inventariseren wat de effecten van de dienstverlening van SUN zijn
en wat de dienstverlening van SUN voor cliënten en hun hulpverleningstraject betekent. Het
veldwerkonderzoek is onderverdeeld in twee onderdelen, de interviews met cliënten van SUN en de
groepsbijeenkomst voor hulpverleners.
1
Voor de opzet van de interviews is er voor een halfgestructureerde interview gekozen . Het voordeel
van halfgestructureerde interviews is dat er ruimte is voor de inbreng van de cliënten.
0F
Er is gekozen voor een groepsbijeenkomst voor de hulpverleners, omdat hierdoor effecten van de
dienstverlening van SUN op het hulpverleningstraject zichtbaar worden. Er is gekozen voor een
groepsbijeenkomst, omdat er door tijdgebrek niet de mogelijkheid is dat er individuele interviews
worden afgenomen met de hulpverleners.
2
Voor de groepsbijeenkomst is een focusgroep interview georganiseerd. Er is voor deze opzet
gekozen, omdat er hierdoor de ruimte is om inzicht te krijgen in de ideeën en meningen van de
hulpverleners.
1F
2.2 Doelgroep
De cliënten en hulpverleners zijn geselecteerd uit de cliënten die gebruik hebben gemaakt van de
dienstverlening van SUN Friesland. Het bureau SUN Friesland heeft 22 van de 250 cliënten met
hulpverleners geselecteerd voor dit onderzoek. Deze selectie heeft plaatsgevonden op basis van
kenmerkende aanvragen. Kenmerkende aanvragen zijn aanvragen waarvoor regelmatig een beroep
op SUN wordt gedaan, zoals bijvoorbeeld voor het betalen van de levensonderhoud of voor
woninginrichtingskosten.
Om de geselecteerde cliënten en hulpverleners te benaderen, is er eerst een brief naar de directie van
de betrokken hulpverlenende organisaties gestuurd (zie bijlage 1). In deze brief is uitgelegd dat SUN
Friesland een onderzoek uitvoert en dat daarvoor hulpverleners van hun organisatie benaderd kunnen
worden. Vervolgens is er een brief naar de geselecteerde hulpverleners gestuurd (zie bijlage 2). In
deze brief is uitleg gegeven over het onderzoek van SUN en is de hulverleners gevraagd of zij hun
cliënten willen informeren over het onderzoek en hen toestemming willen vragen of SUN hen mag
benaderen voor dit onderzoek. Naar aanleiding van deze brief is er contact met de hulpverleners
opgenomen om te inventariseren welke cliënten mee willen werken aan het onderzoek. Als cliënten
aan hebben gegeven dat zij mee willen werken aan het onderzoek, is er telefonisch contact met hen
opgenomen om een afspraak te maken voor het interview.
In week 44 is er een uitnodiging naar de hulpverleners gestuurd (zie bijlage 3) voor de
groepsbijeenkomst. In deze brief zijn hulpverleners uitgenodigd voor de groepsbijeenkomst op 22
november.
1
Verhoeven, N (2007). Wat is onderzoek (pp,126). Amsterdam: Boom onderwijs
Focus groep en single interview, (z.d.), geraadpleegd op 14 november 2011, van
http://www.veldwerkoptimaal.nl/producten/focusgroep/focusgroep.html
2
6
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
2.3 Opzet van de interviews en de groepsbijeenkomst
Voor de opzet van de interviews is gekozen voor halfgestructureerde interviews. Dit betekend dat er
gebruik is gemaakt van een vragenlijst (zie bijlage 4), die als richtlijn voor het gesprek dient, maar het
thema “wat is de beleving van de cliënt bij de dienstverlening van SUN Friesland” staat centraal. De
vragenlijst is ter ondersteuning, om te controleren of de juiste informatie voor het onderzoek verkregen
wordt.
De interviews beginnen met een korte introductie over het onderzoek, waarna over wordt gegaan naar
de cliënt zijn leefsituatie. Het verloop van de interviews kan erg van elkaar verschillen, omdat er geen
gebruik is gemaakt van een vaste vragenlijst.
Het doel van de interviews is om inzichtelijk te krijgen welke effecten de dienstverlening van SUN
Friesland voor de cliënten heeft gehad. Doormiddel van het stellen van verschillende vragen en het
gebruik van verschillende gesprekstechnieken is geprobeerd om dit inzichtelijk te krijgen. De
belangrijkste gesprekstechnieken die tijdens de interviews zijn gebruikt zijn: doorvragen en open
vragen stellen. Naast deze technieken is onder andere gebruik gemaakt van, samenvatten, herhalen,
actief luisteren en parafraseren. Belangrijk is dat de vragen die gesteld worden aansluiten bij de cliënt,
hiermee wordt bedoelt dat er geen moeilijke woorden en termen worden gebruikt die de cliënt niet
begrijpt. De cliënten krijgen tijdens de interviews de ruimte om hun eigen verhaal en belevingen te
vertellen.
Voor de groepsbijeenkomst is er voor een focusgroep interview gekozen. De doelen van deze
groepsbijeenkomsten zijn: informatie inwinnen, onderzoeken welke effecten de dienstverlening van
SUN op het hulpverleningstraject heeft, het in kaart brengen van het beeld dat hulpverleners hebben
bij een “goed” hulpverleningstraject, onderzoeken hoe de dienstverlening van SUN bij het
hulpverleningstraject aansluit en het inwinnen van tips ter verbetering van de dienstverlening van
SUN. Zie voor verdere uitwerking van de opzet van de groepsbijeenkomst bijlage 5.
Er zijn opnames van de bijeenkomst gemaakt, zodat naderhand de bijeenkomst geanalyseerd kon
worden.
7
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
3. Resultaten literatuuronderzoek
3.1 Noodhulpbureaus
Wat zijn noodhulpbureaus
Noodhulpbureaus zijn organisaties die onmiddellijk noodhulp kunnen bieden, wanneer iemand
in een urgente financiële noodsituatie verkeerd (De Jong, 2005). Doormiddel van de
samenwerking tussen geld gevende fondsen, geregistreerde dienst- hulpverlenende
organisaties, lokale overheid en maatschappelijke organisaties, kunnen mensen die in
financiële noodsituaties verkeren geholpen worden. De financiële hulp die mensen nodig
hebben wordt gefinancierd door particuliere hulpbronnen, zoals fondsen. De bureaukosten
(kosten die aan de organisatie zelf worden besteed) worden door de lokale overheid
gegarandeerd en erkende hulpverlenende organisaties zorgen voor de aanvragen. Deze
samenwerking wordt ook wel publiek- private- samenwerking (PPS) genoemd. Het doel van
deze samenwerking is, “op het juiste moment de juiste hulp kunnen bieden en professionele
hulpverleners de mogelijkheid bieden om hun cliënt, met materiële noden, financieel te
3
ondersteunen” .
2F
Een noodhulpbureau is een werkorganisatie van een onafhankelijke stichting die noodhulp
biedt (SSUN, z.d.a). De stichting wordt opgericht door de plaatselijke overheid, financierende
partijen/fondsen, maatschappelijke organisaties en het hulpverleningsveld. De stichting (het
bestuur) draagt de juridische verantwoordelijkheden en stuurt het noodhulpbureau aan.
Het noodhulpbureau is de werkorganisatie van de stichting. Het bureau kent de fondsen, hun
doelstellingen en hun voorwaarden. Het bureau heeft deskundigheid over het functioneren van
wettelijke voorzieningen, bemiddelt met de fondsen om de vraag van materiële hulp en
behandelt de aanvragen voor noodhulp. Bij aanvragen voor noodhulp gaan zij na of er
daadwerkelijk sprake is van een (urgente) financiële noodsituatie, of er nog voorliggende
voorzieningen beschikbaar zijn en of er nog andere middelen gevonden kunnen worden om
deze noodsituatie op te lossen. Als dit alles niet mogelijk is, dan kan er daar waar nodig
binnen 24 uur hulp geboden worden. Het bureau beoordeelt samen met het bestuur van de
stichting de aanvragen en handelt de financiën en administratie af.
Wat is Noodhulp en waarom is noodhulp in Nederland nodig
We kennen allemaal de noodhulp die geboden wordt aan slachtoffers van natuurrampen,
gewapende conflicten of landen waar langdurig oorlog of crisis is. In deze situaties wordt vaak
noodhulp geboden in de vorm van geld, goederen en personeel, zodat er levens gered
kunnen worden en mensen minder lijden (Noodhulp, 2011). In Nederland wordt noodhulp
geboden wanneer iemand bijvoorbeeld zijn woning moet verlaten in verband met een brand,
mensen worden dan opgevangen zodat ze ergens kunnen eten, drinken en overnachten.
Maar dat is niet de enige noodhulp die er in Nederland is, misschien een minder bekende
vorm van noodhulp is de “individuele noodhulp die noodhulpbureaus geven aan personen die
4
urgente noden hebben in de basisbehoeften/ noodzakelijke kosten van bestaan” . In deze
situaties wordt noodhulp gegeven in de vorm van giften of leningen. Deze noodhulp is nodig
omdat er mensen zijn die tussen wal en schip vallen en voorliggende wettelijke voorzieningen
niet- of niet tijdig beschikbaar zijn om mensen te ondersteunen in het voldoen van de
basisbehoeften/noodzakelijke kosten van bestaan. Ondanks alle wettelijke sociale
inkomensvoorzieningen komt er jaarlijks een groot aantal huishoudens in de financiële
problemen en kunnen zij niet meer voldoen aan de noodzakelijke kosten van bestaan.
3F
3
4
De Jong, A (2005). Plaatselijke samenwerking voor individuele noodhulp (pp,14). Amsterdam. Bureau BeeldTaal
De Jong, A (2005). Plaatselijke samenwerking voor individuele noodhulp (pp,22). Amsterdam. Bureau BeeldTaal
8
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Naar schatting komen er jaarlijks 60.000 tot 80.000 huishoudens zodanig in de problemen dat
er per direct hulp nodig is, terwijl wettelijke voorzieningen niet beschikbaar zijn( De Jong,
2005). Als er niet meer (tijdig) een beroep gedaan kan worden op wettelijke voorzieningen,
dan is noodhulp het laatste redmiddel en biedt dit hulpverleners handvaten om met hun
cliënten verder te komen. Noodhulp wordt eenmalig gegeven in de vorm van een gift of lening.
Belangrijk is om een onderscheidt te maken tussen schuldhulpverlening en noodhulp. Vaak
gebeurd het dat mensen die urgente noden hebben in de noodzakelijke kosten van bestaan,
ook schulden hebben. Hierbij is het belangrijk om duidelijk onderscheid te maken tussen
schuldhulpverlening en noodhulp. Noodhulp wordt eenmalig gegeven, daar waar (wettelijke)
voorliggende voorzieningen niet (tijdig) beschikbaar zijn. Schuldhulpverlening is daarentegen
een duurzame oplossing en helpt mensen om een overzicht te krijgen in hun financiën en
5
geeft ondersteuning bij het oplossen van schulden . De relatie tussen schuldhulpverleners en
noodhulpbureaus is wel belangrijk (De Jong, 2005), omdat juist in het schuldsaneringtraject
situaties kunnen ontstaan dat mensen niet meer in de noodzakelijke kosten van bestaan
kunnen voorzien en juist dan noodhulpbureaus van pas komen.
4F
Hoe zijn noodhulpbureaus ontstaan
Begin augustus 1914, toen de eerst wereld oorlog uitbrak, nam Koningin Wilhelmina het
initiatief om een Koninklijk Nationaal Steuncomité op te richten (De Jong, 2005). De koningin
probeerde hiermee noodhulp in Nederland op te starten. In 1931 deed prinses Juliana
eenzelfde actie en richtte het “Nationaal Crisiscomité” op. In 1936 werden deze bureaus
overgenomen door het Nationaal Fonds voor Bijzondere Noden en werd er in de loop der
jaren in meer dan 300 gemeenten een commissie voor bijzondere noden opgericht. Deze
commissies stonden voor een samenwerkingsverband tussen overheid, particulier initiatief en
donateurs/fondsen.
In de jaren 60 raakte deze samenwerking op de achtergrond en kwam de samenwerking
tussen overheid en gesubsidieerde organisaties daarvoor in de plaats. De overheid was van
mening dat noodhulp niet meer nodig was in Nederland en dat de sociale zekerheid in
Nederland gegarandeerd kon worden met wetten zoals de Algemene Bijstandswet (1963).
Samen met deze wetten en intensieve subsidiëring op de gezondheidszorg, maatschappelijk
werk, jeugdzorg, sociaal-cultureel werk en onderwijs, heeft de overheid de eerste plaats op
bijna alle maatschappelijke terreinen in handen gekregen en hiermee de particuliere
initiatieven verdrongen. Hiermee is tevens de samenwerking tussen overheid en particuliere
maatschappelijke organisaties, waaronder ook fondsen, op de achtergrond gekomen.
Lokale overheden en medewerkers van overheidsinstanties zijn vaak niet meer op de hoogte
van particuliere maatschappelijke organisaties die wat kunnen betekenen voor de burgers en
particuliere maatschappelijke organisaties zijn tegen de verstarrende bureaucratie van de
overheid. Er is een kloof tussen overheid, vrijwillig initiatief van burgers en maatschappelijke
organisaties en de vraag is of de overheid in staat is om het zorg en sociale zekerheidstelsel
alleen staande weet te houden. Want hoe kan het dat ondanks de sociale zekerheid, er toch
mensen zijn die tussen wal en schip vallen en niet (tijdig) een beroep kunnen doen op
wettelijke voorliggende voorzieningen.
Noodhulpbureaus vinden dat deze mensen geholpen kunnen worden als overheid, particuliere
maatschappelijke organisaties en gesubsidieerde instellingen samen gaan werken, zodat
redelijke oplossingen gevonden kunnen worden, waarmee de burger (weer) regie over
zijn/haar eigen leven krijgt.
Noodhulpbureaus zoals SUN Friesland zorgen ervoor dat overheden, particuliere
maatschappelijke organisaties(fondsen e.d.) en gesubsidieerde organisaties (hulpverlenende
organisaties) weer gaan samenwerken en bieden hierdoor hulp aan mensen die tussen wal en
schip vallen.
Op dit moment zijn er 16 noodhulpbureaus in Nederland die een vast adres zijn voor
hulpverleners en hen helpen wanneer een cliënt in een financiële noodsituatie verkeerd.
5
Saneringskrediet: schuldhulpverlening (2007), geraadpleegd op 5 oktober 2011, van
http://financieel.infonu.nl/lenen/8301-saneringskrediet-schuldhulpverlening.html
9
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Waarom is noodhulp in Friesland nodig?
Hierboven is beschreven wat noodhulpbureaus zijn, hoe ze ontstaan zijn en waarom ze nodig
zijn in Nederland. Maar waarom is in Friesland een noodhulpbureau nodig? Hieronder worden
de redenen van het ontstaan van SUN Friesland in het kort beschreven en wordt beschreven
hoe de armoede in Friesland ervoor staat.
Redenen van het ontstaan van SUN Friesland
SUN Friesland is ontstaan door de medewerking van de provincie Friesland, een aantal
gemeenten en fondsen. De aanleiding was dat drie hulpverlenende organisaties, Leger des
Heils, Jeugdhulp Friesland en sociale teams, een aanvraag hebben ingediend bij de provincie
Friesland in het kader van het provinciale armoede beleid, bij budget armoede. Zij wilden ieder
voor zich een noodfonds oprichten, voor cliënten die financieel tussen wal en schip vallen.
Budget armoede is een initiatief van de provincie Friesland voor armoedebestrijding in de
provincie (Blankenspoor & Berghuis, 2009). De provincie heeft in de periode van 2007-2011
vier miljoen euro beschikbaar gesteld voor subsidies aan projecten in Friesland die gericht zijn
op het versterken van de infrastructuur, door het verbeteren van de samenwerking tussen
professionele, maatschappelijke en vrijwilligersorganisaties.
Omdat drie hulpverlenende organisaties een aanvraag bij budget armoede in hebben gediend
voor een noodfonds, heeft de provincie een onderzoek door SSUN laten uitvoeren, ter
verkenning van de nut en wenselijkheid van een centraal noodhulpbureau in Friesland (SSUN,
z.d. b). De provincie wilde namelijk een professionele aanpak voor noodhulp in heel Friesland.
Uit dit onderzoek kwam naar voren dat er ook in Friesland huishoudens zijn die ondanks alle
(wettelijke) regelingen en (maatschappelijke) initiatieven in urgente financiële noodsituaties
terecht komen. Ook dienst- en hulpverlenende organisaties hebben behoefte aan een
noodhulpbureau, een centraal adres waar ze om hulp kunnen vragen daar waar andere
(wettelijke) voorzieningen niet beschikbaar zijn.
Armoede in Friesland
In het “Fluchskrift” armoede en stapelingseffecten (Blankenspoor & Toonstra, 2011) wordt
beschreven hoe de stand van zaken rond de armoede in Friesland in 2011 ervoor staat.
In 2008 waren er ruim 278.000 huishoudens in Friesland. Het gemiddeld besteedbare
inkomen van de huishoudens in Friesland was €31.100,- , dat ligt 2% lager dan het landelijk
gemiddeld besteedbare inkomen.
In het Fluchskrift wordt duidelijk dat het aantal huishoudens met een langdurig laag inkomen in
Friesland stijgt sinds 2008. De ernst van de armoede is afhankelijk van de duur van de
armoedesituatie. Het blijkt dat er in 2005 29.000 Friese huishoudens waren met tenminste 1
jaar een laag inkomen en 8.000 met langer dan vier jaar een laag inkomen. In 2006 en 2007
daalde het aantal huishoudens dat één jaar in armoede verkeerde, maar in 2008 steeg het
aantal huishoudens met een laag inkomen weer. In 2008 waren het 21.000 Friese
huishoudens die één jaar een laag inkomen hadden en waren het ongeveer 5.000
huishoudens die langer dan vier jaar een laag inkomen hadden. In 2009 nam het aantal
huishoudens af dat ten minste één jaar een laag inkomen had, maar groeide het aantal
huishoudens dat langer dan vier jaar een laag inkomen had tot 6.000.
Uit het Fluchskrift blijkt dat vooral eenoudergezinnen en eenpersoonshuishouden een
langdurig laag inkomen hebben. In 2008 waren er 14.400 eenoudergezinnen in Friesland,
20,8% van deze eenoudergezinnen had langer dan één jaar een laag inkomen en 7,2% had
langer dan vier jaar een laag inkomen. In 2008 waren er 81.600 eenpersoonshuishouden in
Friesland, waarvan 13,5% langer dan één jaar een laag inkomen had en 5,2% langer dan vier
jaar.
Het wordt duidelijk dat er sinds 2005 minder Friese huishoudens zijn met een langdurig laag
inkomen, maar er hangen ook donkere wolken boven Nederland en daarmee ook boven
Friesland. Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) geeft aan dat het in 2011 over het
algemeen nog steeds goed gaat met de Nederlandse burgers.
Burgers zijn er de afgelopen tien jaar nog steeds op vooruit gegaan in hun kwaliteit van leven.
10
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Maar ondanks deze algemene goede leefsituatie, blijken er hardnekkige verschillen en
ongelijkheden te zijn. De gevolgen van de economische crisis worden vanaf 2010 duidelijker,
de werkeloosheid stijgt van 4 naar 5%, huishoudens zijn er gemiddeld 1% op achteruit gegaan
en de armoede is in 2010 met 0,5% toegenomen. Ook de vooruitzichten voor de toekomst
zien er somber uit en de verwachtingen zijn dat huishoudens die afhankelijk zijn van een
uitkering en daarnaast extra zorgkosten hebben, extra kwetsbaar worden. Ook huishoudens
met inwonende volwassen kinderen, huishoudens met inwonende kinderen met een licht
verstandelijke handicap, huishoudens met kinderen met psychische en gedragsproblematiek
en huishoudens met arbeidsongeschikte kinderen gaan het de komende jaren moeilijk krijgen.
De verwachtingen zijn dat voornamelijk deze gezinnen meer onder het bestaansminimum
komen, vaker problematische schulden krijgen en meer in armoede moeten leven.
3.2 Wat is zelfredzaamheid
De doelstelling van SUN Friesland is om cliënten die een gift van SUN krijgen te ondersteunen in hun
proces om (weer) zelfredzaam te worden. Maar wat betekent eigenlijk zelfredzaamheid en wanneer
zijn mensen zelfredzaam?
Hieronder wordt beschreven hoe binnen verschillende situaties het begrip “zelfredzaamheid”
geïnterpreteerd kan worden en wordt tot slot beschreven wat SUN Friesland onder het begrip
zelfredzaamheid verstaat en hoe zij denken dat hun dienstverlening mensen helpt om (weer)
zelfredzaam te worden.
Wat verstaat de Wet Maatschappelijke Ondersteuning onder zelfredzaamheid
De WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) is een wet waarin wordt aangegeven dat
gemeenten ondersteuning moeten bieden aan mensen met een beperking, chronisch
psychische problemen en psychosociale problemen, waardoor mensen beperkingen
ondervinden in hun zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie. Dit wordt ook wel de
compensatieplicht genoemd. In de WMO wordt in artikel 4. aangegeven dat een persoon
zelfredzaam is wanneer hij/zij een huishouden kan voeren, zich kan verplaatsen in en om de
woning, zich lokaal kan verplaatsen per vervoermiddel en medemensen kan ontmoeten en op
6
basis daarvan sociale verbanden aan kan gaan .
5F
In het project “De Kanteling”, wordt het begrip “zelfredzaamheid” verder uitgewerkt en wordt er
geprobeerd om een samenhangend beeld te krijgen van het begrip “zelfredzaamheid”
(Vereniging van Nederlandse Gemeenten, 2011b).
De vier domeinen uit artikel 4. van de WMO, worden in het project “De Kanteling” uitgewerkt
in acht resultaten. Hieronder worden de acht resultaten weergegeven.
Domein 1: het voeren van een huishouden:
Bij dit domein wordt bedoeld dat op gebruikelijke wijze met gebruikelijke apparatuur het
huishouden kan worden gedaan en dat gevaarlijke situaties en verwaarlozing voorkomen
worden. Ook het aanpassen van woningen behoort tot dit domein.
• Iedere burger kan wonen in een schoon en leefbaar huis:
• Iedere burger kan wonen in een voor hem/haar geschikt huis
• Iedere burger kan beschikken over goederen
voor primaire levensbehoeften
• Iedere burger kan beschikken over schone,
draagbare en doelmatige kleding
• Iedere burger kan thuis zorgen voor kinderen die tot
het gezin behoren
6
Vereniging van Nederlandse gemeenten, (2011 a), De compensatieplicht, geraadpleegd op 23 september 2011, van
http://www.vng.nl/eCache/DEF/1/01/646.html
11
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Domein 2: zich kunnen verplaatsen in, om en nabij de woning:
Gemeenten compenseren hun burgers zodanig dat zij normaal gebruik
kunnen maken van hun woning.
• Iedere burger kan zich verplaatsen in, om en nabij het huis
Domein 3: zich lokaal kunnen verplaatsen per vervoermiddel:
Dit domein heeft als doel dat de mobiliteit in de woonplaats geregeld is.
• Iedere burger kan zich lokaal verplaatsen per vervoermiddel
Domein 4: medemensen kunnen ontmoeten en op basis daarvan sociale verbanden aangaan:
Bij dit domein wordt bedoeld dat gemeenten ook ondersteuning moeten bieden aan mensen
die beperkingen ondervinden bij hun participatie op het sociale gebied.
• Iedere burger heeft de mogelijkheid om contacten te hebben met medemensen en deel te
nemen aan recreatieve, maatschappelijke of religieuze activiteiten
Hoe wordt er binnen het welzijnswerk naar zelfredzaamheid gekeken
De afgelopen jaren hebben we Nederland zien veranderen van een verzorgingsstaat naar een
participatiestaat.
De verzorgingstaat is een staat waarin de overheid/staat de verantwoordelijkheid draagt voor
7
het welzijn van zijn burgers . Allerlei voorzieningen en uitkeringen moeten ervoor zorgen dat
in Nederland iedereen de juiste zorg kan krijgen en iedereen de kans heeft een waardig leven
te lijden. De participatiestaat is meer op de zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid
van de burger gericht en legt de verantwoordelijkheid meer bij de burger neer.
Door deze verandering hebben we in het welzijnswerk ook een verandering op zien treden.
Daar waar vroeger sprake was van aanbodgericht werken, zien we nu dat er meer sprake is
van vraaggericht werken.
Aanbodgericht werken betekent dat binnen het welzijnswerk wordt bepaald welke
dienstverlening beschikbaar is voor de cliënten en waarin de welzijnswerkers de professionals
zijn en de cliënten bij hen komen voor hulp. De Nederlandse samenleving ging zich verzetten
tegen deze werkwijze, burgers wilden meer zelfinbreng en meer de mogelijkheden hebben om
zichzelf te kunnen ontplooien. Dit zorgde voor een verandering binnen de overheid en binnen
het welzijnswerk. Er moest op een andere manier gedacht en gewerkt worden en daardoor
veranderde de verzorgingsstaat in een participatiestaat en veranderde het aanbodgericht
werken naar het vraaggericht werken. Vraaggericht werken betekent dat de hulpverlener
luistert naar de vraag van de cliënt en dat de hulpverlener de cliënt ondersteunt bij het geen
waar hij/zij bij geholpen wil worden. Tevens wordt er naar gestreefd om cliënten zoveel
mogelijk de regie over hun eigen leven te laten houden en dat de hulpverlener daarbij
ondersteuning biedt. Er wordt geprobeerd om cliënten hun eigen verantwoordelijkheden te
8
laten nemen en hen zo lang mogelijk zelfstandig te laten functioneren .
De individuele verantwoordelijkheid komt zowel binnen de overheid als binnen het
welzijnswerk centraal te staan. De nadruk wordt meer op de mogelijkheid van de mensen
gelegd en er wordt meer gericht op de re-integratie en participatie van de mensen.
6F
7F
Wat is financiële zelfredzaamheid
Ook binnen de financiële hulpverlening zien we dat de nadruk meer op eigen
verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van de burger komt te liggen. Binnen de
bewindvoering zien we nog dat wanneer iemand zich aanmeld voor bewindvoering of
budgetbeheer, dat dan de financiën volledig door de bewindvoerder worden geregeld en dat
de cliënt maandelijks een overzicht van zijn inkomsten en uitgaven krijgt.
7
Verzorgingsstaat (2011), geraadpleegd op 14 oktober 2011, van http://nl.wikipedia.org/wiki/Verzorgingsstaat
Gemeente Amstelveen (2010), Welzijn nieuwe stijl: nadruk op zelfredzaamheid, geraadpleegd op 19 Oktober 2011, van
http://www.amstelveen.nl/web/show?id=286931&langid=43)
http://www.patientervaringsverhalen.nl/boekrecensies/Evelien%20Tonkens.htm
8
12
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Toch zien we dat hier ook een verandering optreedt en dat er meer mogelijkheden komen om
begeleiding te krijgen in het regelen van de financiën en dat mensen (weer) financieel
zelfredzaam worden.
Het NIBUD ( Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) heeft competenties ontwikkeld om te
beoordelen of iemand kennis of vaardigheden mist om zelfstandig zijn of haar financiën te
beheren (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (2008). Tevens kun je aan de hand van
deze competenties bekijken hoe het gesteld is met het financiële gedrag van een persoon.
Hieronder worden de acht competenties die het NIBUD heeft opgesteld om de financiële
zelfredzaamheid van cliënten te toetsen beschreven.
1. Voldoende inkomen. De cliënt heeft voldoende inkomsten om een maandelijks inkomen
te verwerven dat minimaal het sociaal minimum is
2. Betalingen regelen. De cliënt kan betalingen doen die passen binnen het beschikbare
budget
3. Administratie ordenen. De cliënt kan op een overzichtelijke manier de administratie
bijhouden, waarbij benodigde gegevens eenvoudig terug te vinden zijn
4. Begroten. De cliënt kan een sluitende begroting opstellen, waarin de inkomsten en
uitgaven in evenwicht zijn. Hierbij heeft de cliënt inzicht in dat het inkomen niet gelijk
uitgegeven kan worden, maar dat er ook verschillende vaste uitgaven zijn
5. Sparen en lenen. De cliënt kan spaarregelingen en leningen afsluiten die passend zijn
binnen het budget en de wensen
6. Verzekeren. De cliënt heeft verplichte en noodzakelijke verzekeringen afgesloten,
waarvan de premies op tijd worden betaald
7. Schulden voorkomen. De cliënt kan alle betalingsverplichtingen binnen de begroting en
op tijd doen, zodat betalingsachterstanden worden voorkomen
8. Assertiviteit/ weerbaarheid. De cliënt is instaat om weerstand te bieden tegen reclame,
verleidingen, sociale druk en verkooptechnieken en kan wanneer nodig met instanties
overleg plegen.
Wat verstaat SUN Friesland onder zelfredzaamheid
SUN Friesland heeft als doel om mensen doormiddel van een gift of lening te ondersteunen in
hun proces naar zelfredzaamheid. Hieronder wordt beschreven wat SUN Friesland onder het
begrip “zelfredzaamheid” verstaat en hoe zij denkt dat haar dienstverlening mensen helpt om
(weer) zelfredzaam te worden.
SUN Friesland geeft aan dat haar visie op het begrip zelfredzaamheid is: dat mensen regie
over hun eigen leven hebben. Dit betekent dat mensen niet afhankelijk zijn van andere
instanties, organisaties of mensen, maar zelf regelen/bepalen hoe hun dagelijkse leven eruit
ziet. Volgens SUN hebben verschillende factoren invloed op het dagelijks leven en is het
belangrijk dat mensen kunnen voldoen aan de basisbehoeften van het leven. Zo heeft een
woning, kleding, vervoersmiddelen, financiën etc. invloed op het dagelijks leven en bepalen
o.a. deze factoren in hoeverre iemand zelfredzaam is. Dit betekent dat als iemand bijv. een
lichamelijke beperking heeft en zich niet meer kan wassen en aankleden, deze persoon nog
wel de regie over zijn eigen leven kan houden en zelf kan bepalen hoe zijn dagelijks leven
eruit ziet. Het is van belang dat mensen alles wat ze kunnen doen, ook zelf doen en dat
hulpverleners de eigen regie en het eigen kunnen van mensen versterkt. Tevens geeft SUN
Friesland aan dat (weer) zelfredzaam worden een proces van verschillende stappen is en dat
wanneer iemand niet zelfredzaam is, deze persoon vaak verschillende stappen moet zetten
om (weer) zelfredzaam te worden. Iemand met bijvoorbeeld een alcoholverslaving kan alles
kwijt zijn geraakt in zijn leven, heeft schulden opgebouwd, heeft geen contact meer met
vrienden en familie en is zijn woning uitgezet. Deze persoon helpen om van zijn
alcoholverslaving af te komen, betekent nog niet dat hij weer zelfredzaam is. Deze persoon
heeft hulp nodig om zijn financiën weer op de rit te krijgen, een geschikte woning te vinden en
weer een sociaal leven op te bouwen. Dit zijn verschillende stappen die gezet moeten worden,
zodat deze persoon uiteindelijk weer volledig zelfredzaam wordt. Dit is vaak een moeilijk
proces waarbij de juiste ondersteuning nodig is. In dit traject kan het voorkomen dat je als
hulpverlener vastloopt met je cliënt en dat de juiste hulp niet geregeld kan worden met de
voorliggende voorzieningen. Het einddoel “zelfredzaamheid” dreigt daardoor niet behaald te
kunnen worden.
13
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
SUN wil dat haar dienstverlening hulpverleners en cliënten de mogelijkheid biedt om een stap
in de goede richting te kunnen zetten.
SUN vindt het belangrijk dat haar gift een bijdrage levert aan het proces naar zelfredzaamheid
en dat de cliënt de regie over het eigen leven terug krijgt. Om na te gaan of de gift
daadwerkelijk een bijdrage kan leveren aan het proces naar zelfredzaamheid, worden alle
aanvragen van SUN individueel beoordeeld. Bij het behandelen van een aanvraag gaat SUN
na of er een “goed” hulpverleningstraject is opgestart. Er wordt nagegaan of het
hulpverleningstraject bijdraagt aan een zelfredzame cliënt en aan de versterking van de eigen
verantwoordelijkheid.
14
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
4. Resultaten interviews met cliënten
In dit hoofdstuk worden de resultaten uit de interviews met de cliënten weergegeven. Er zijn 12
cliënten die mee hebben gewerkt aan het onderzoek. Om verschillende redenen wilden of konden
andere cliënten niet meewerken.
Elke vraag wordt ingeleid met een korte casus. Dit omdat er grote verschillen bestaan in de
uitkomsten van de interviews en om een beter beeld te geven van de situaties en de belevingen van
de cliënten.
4.1 Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland voor de cliënten gehad
Hoe heeft de dienstverlening van SUN Friesland de cliënt op korte termijn geholpen
Casus 1:
Een gezin met twee kinderen van 17 en 13 jaar woont in een woning waar geen vloer in de
keuken ligt en waar veel spullen verzameld staan. Het gezin staat zeven jaar onder
bewindvoering en moet rondkomen van zak- en leefgeld. Er is geen geld voor de aanschaf
van een nieuwe vloer in de keuken en om de woning op te knappen.
Bureau Jeugdzorg maakt zich zorgen over de kinderen en stelt als eis, dat de ouders de
woning weer leefbaar maken. Er wordt een beroep gedaan op de bijzondere bijstand, maar dit
wordt niet toegewezen. De ouders weten niet wat ze moeten doen en zijn bang dat ze hun
kinderen kwijtraken.
Bij SUN Friesland wordt er een aanvraag ingediend voor de aanschaf van een vloer en het
kunnen opknappen van de woning. Door de gift van SUN hebben de ouders een vloer voor de
keuken kunnen kopen en hebben zij hun woning leefbaar kunnen maken. Dit heeft als gevolg
gehad dat de kinderen niet uit huis zijn geplaatst, dat het gedrag van de kinderen is veranderd
en dat er meer “rust” in huis is.
Uit de interviews blijkt dat er nauwelijks overeenkomsten zijn in de leefsituaties op het moment
dat er een aanvraag bij SUN wordt ingediend en dat de financiële noodsituatie door
verschillende redenen ontstaan kan zijn. Er is één logische overeenkomst en dat is dat alle
geïnterviewden in een (urgente) financiële noodsituatie verkeren.
Alle geïnterviewden hebben verschillende dingen geprobeerd zoals, bijzondere bijstand bij de
gemeenten aanvragen, uitstel van betalingen en leningen aanvragen, om ervoor te zorgen dat
ze uit de financiële noodsituatie komen. Om verschillende redenen blijkt dit allemaal niet
mogelijk te zijn, waardoor cliënten zich “machteloos” voelen. Sommige cliënten geven aan dat
ze “bang”zijn geweest voor wat er zou gaan komen en dat ze wel hun “eigen
verantwoordelijkheid” willen nemen, maar dat dit hen niet lukt. Mensen geven aan dat ze het
moeilijk en soms ook onterecht vinden dat hen dit overkomt. Er ontstaat een gevoel van
machteloosheid, waardoor mensen niet meer weten wat ze moeten doen om uit deze
financiële noodsituatie situatie te komen.
Van de 12 geïnterviewden zijn er zes die de gift van SUN hebben gebruikt om hun huur of in
één geval de hypotheek te kunnen betalen en hebben vier de gift gebruikt voor
woninginrichting. Anderen gebruiken de gift voor eten en drinken of voor het aanschaffen van
een noodzakelijk vervoersmiddel, zoals een fiets.
Hoe de dienstverlening van SUN de cliënten op korte termijn helpt, blijkt bij alle 12
geïnterviewden de financiële noodsituatie is opgelost, waardoor mensen weer verder kunnen
met hun leven.
15
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
In hoeverre zijn er verschillen opgetreden in de situatie van de cliënt na de
dienstverlening van SUN Friesland
Casus 2:
Moeder verlaat met haar twee dochters haar partner wegens huiselijk geweld. Één van de
beide dochters is terminaal ziek en heeft niet lang meer te leven. Moeder heeft geen geld om
zichzelf en haar dochters te voorzien van de basisbehoeften en is daarom gedwongen om op
verschillende plaatsen onderdak te zoeken.
Er is een gift bij SUN aangevraagd om voor één maand haar toenmalige opvangadres te
kunnen bekostigen. Door de dienstverlening van SUN kon moeder met haar twee dochters
één maand langer op het opvangadres verblijven, waardoor één dochter tot de zomervakantie
op haar school kon blijven en moeder haar terminaal zieke dochter een laatste “leuke” maand
kon geven en zelf rustig afscheid heeft kunnen nemen, zonder de stress van de (urgente)
financiële noodsituatie.
In de gevallen van de 12 geïnterviewden blijkt dat door de dienstverlening van SUN de
financiële noodsituatie is opgelost. Cliënten worden hierdoor niet uit hun woning gezet,
kunnen een leefbare omgeving creëren, kunnen zichzelf in hun omgeving vervoeren of er
wordt voorkomen dat kinderen uit huis worden geplaatst. Naast het oplossen van de financiële
noodsituatie heeft de dienstverlening van SUN vaak meerdere effecten. Dit blijken niet alleen
materiële effecten te zijn, maar ook immateriële effecten.
Cliënten geven aan dat dankzij de dienstverlening van SUN de “stress” van de financiële
noodsituatie wegvalt, waardoor zij meer “rust” in hun leven krijgen. Hierdoor krijgen ze weer
de energie om hun “leven weer op de rit” te krijgen en staan ze positiever in het leven.
Bij gezinnen blijkt het creëren van een fijne leefomgeving voor de kinderen erg belangrijk te
zijn. Door het creëren van een fijne leefomgeving kan voorkomen worden dat kinderen uit huis
worden geplaatst, maar kan het ook zijn dat het gedrag van de kinderen en de sfeer in huis
veranderen.
Heeft de dienstverlening van SUN Friesland de cliënt geholpen om (weer) zelfredzaam
te worden
Casus 3 :
Moeder verlaat samen met haar twee dochters van 16 en 14 haar man in verband met
huiselijk geweld. Moeder en haar twee dochters verblijven een aantal weken op verschillende
adressen, maar krijgen uiteindelijk een huurwoning toegewezen. De gehele inboedel moet
opnieuw aangeschaft worden en omdat er geen geld is, wordt er een beroep op de bijzondere
bijstand gedaan. In verband met de eigen woning van moeder en haar man, wordt de
bijzondere bijstand afgewezen.
Er wordt een beroep op SUN Friesland gedaan en door de gift van SUN hebben moeder en
haar dochters weer een eigen woning, is de woning leefbaar ingericht en zijn er geen
schulden opgebouwd.
Moeder geeft aan dat ze op dit moment nog niet in de toekomst kan kijken en dat het voor
haar eerst belangrijk is dat er “rust en stabiliteit” in haar leven komt. Moeder geeft aan dat zij
vindt dat de gift van SUN een bijdrage heeft geleverd om een rustige en stabiele leefsituatie te
creëren. Dit omdat ze zonder de gift van SUN niet in deze woning had kunnen wonen en
waarschijnlijk nog bij vrienden en familie had gewoond, “dat is geen rustige en stabiele
leefsituatie”.
Uit de interviews blijkt dat er nauwelijks tot geen overeenkomsten zijn in wat de cliënten onder
een zelfredzaam leven verstaan. Wel geven ze allemaal aan dat ze dit willen bereiken door
eerst een rustige en stabiele leefsituatie te creëren. Voor sommige mensen betekent een
rustige en stabiele leefsituatie een zelfredzaam leven en kunnen ze op dit moment nog niet
verder kijken in hun leven.
Alle 12 geïnterviewden vinden dat de dienstverlening van SUN een bijdrage heeft geleverd om
hun uiteindelijke doel in hun leven te bereiken en dat ze dankzij de gift van SUN een stap
dichterbij het creëren van een rustige en stabiele leefsituatie zijn.
16
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Hoe heeft de dienstverlening van SUN de cliënt geholpen om (weer) zelfredzaam te
worden
Casus 4:
Moeder woont samen met haar zesjarige zoontje in een appartement en haar enige
vervoermiddel is haar fiets. Moeder zit in de Wettelijke Schuldsanering Natuurlijke Personen,
waardoor ze rond moet komen van weekgeld. Wanneer haar fiets stuk gaat, is daar niet de
mogelijkheid om een nieuwe fiets te kopen. Moeder moet hierdoor alles lopend doen en
doordat ze niet in het centrum woont en de school van haar zoontje niet in de buurt is, vergt dit
veel “tijd en energie”.
Wanneer moeder een gift van SUN Friesland krijgt en daardoor een fiets kan kopen, is zij
weer instaat om haar zoon naar school te brengen, boodschappen te doen en naar haar werk
te gaan.
Van de 12 geïnterviewde cliënten blijkt dat er acht vinden dat SUN hen heeft geholpen om
uiteindelijk (weer) zelfredzaam te worden, doordat voorkomen is dat hun (leef)situatie
verslechterd is. De gift van SUN heeft er bijvoorbeeld voor gezorgd dat mensen weer eten en
drinken kunnen kopen, dat ze hun woning leefbaar in kunnen richten of doordat voorkomen is
dat ze uit hun woning zijn gezet.
Twee cliënten geven aan dat ze dankzij de gift van SUN een stap vooruit hebben kunnen
zetten, doordat ze bijvoorbeeld een “nieuwe start” in hun leven hebben kunnen maken.
Één cliënt geeft aan dat ze dankzij de gift van SUN een periode in haar leven goed heeft af
kunnen sluiten (zie casus 2). Één cliënt geeft aan dat de gift van SUN een bijdrage heeft
geleverd om uiteindelijk weer zelfredzaam te worden, doordat hij tijd heeft gekregen om na te
denken en daardoor weer een doel in zijn leven heeft.
Uit de interviews wordt duidelijk dat alle 12 cliënten aangeven dat een zelfredzaam leven nog
niet bereikt is, maar dat ze dankzij de gift van SUN bepaalde stappen hebben gezet die ze
anders niet hadden kunnen zetten.
In hoeverre wordt de dienstverlening van SUN Friesland door de cliënten als positief
ervaren
Casus 5:
Een alleenstaande vader van drie kinderen moet verhuizen. Zijn vrouw is in hun toenmalige
woning vermoord door haar zwager, waardoor vader samen met zijn kinderen niet terug kan
keren naar hun woning. Vader krijgt een andere woning toegewezen, maar deze blijkt
uitgeleefd te zijn. De woning moet helemaal opgeknapt worden en alleen de bijzondere
bijstand blijkt niet voldoende te zijn. Er wordt een aanvraag bij SUN ingediend, waardoor het
voor vader mogelijk wordt gemaakt om een leefbare een veilige leefsituatie voor de kinderen
en hem te creëren. Hij heeft dankzij de gift van SUN een “nieuwe start” in zijn leven kunnen
maken.
Meneer geeft aan dat hij “erg blij” is met de gift van SUN. In die periode werd hij geleefd door
alle omstandigheden, de gift van SUN was een “positief bericht”, waardoor hij de kans heeft
gekregen om een nieuwe start te maken en de kinderen nog een zo “normaal” mogelijke jeugd
kan geven.
Alle 12 geïnterviewden geven aan dat ze “erg blij” zijn met de dienstverlening van SUN
Friesland. Allemaal hebben ze aangegeven dat ze niet hadden verwacht dat ze de gift van
SUN zouden krijgen, omdat alle andere pogingen om uit de financiële noodsituatie te komen
mislukt zijn. Toen ze bericht van SUN kregen dat de gift of lening is toegewezen, waren ze
“erg blij” en tegelijk ook “opgelucht”.
17
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Welke tips worden door de cliënten gegeven, ter verbetering van de dienstverlening van
SUN Friesland
Van de 12 geïnterviewden zijn er zeven die aan hebben gegeven dat ze “erg blij” zijn met de
dienstverlening van SUN en dat SUN vooral zo door moet gaan. Daarnaast geeft één cliënt
als tip, dat duidelijker vermeldt moet worden of de dienstverlening van SUN een gift of een
lening is en wat de voorwaarden van de lening zijn. Voor deze cliënt was dit niet duidelijk.
Een andere cliënt geeft aan dat hij het belangrijk vindt dat SUN vooral “snel” moet blijven
werken. Daarom geeft hij als tip, dat als SUN meer aanvragen krijgt, zij kunnen overwegen om
in clusters, naar bijvoorbeeld regio, te gaan werken.
Een gezin geeft als tip om de cliënten te ondersteunen in het besteden van de gift,
bijvoorbeeld waar goedkope spullen gekocht kunnen worden en hoe je dat uitzoekt.
Een ander gezin geeft aan dat SUN vooral anoniem moet blijven werken. Ze vinden het erg
fijn dat SUN anoniem werkt en dat daarmee niet naar buiten wordt gebracht dat zij in een
financiële noodsituatie zitten.
De laatste tip komt van een cliënt die aangeeft dat het belangrijk is dat SUN goed uitzoekt of
iemand écht een gift nodig heeft en of de gift ook goed besteed wordt. Zij gaf aan dat uit haar
ervaringen blijkt dat mensen ook misbruik maken van organisaties als SUN.
18
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
5. Resultaten groepsbijeenkomst
In dit hoofdstuk worden de resultaten van de groepsbijeenkomst weergegeven.
Er zijn 11 hulpverleners (waaronder één stagiaire) bij de groepsbijeenkomst aanwezig geweest.
5.1 Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland op het hulpverleningstraject
Wat zijn de effecten van de dienstverlening van SUN Friesland op het
hulpverleningstraject
Uit de groepsbijeenkomst met de hulpverleners blijkt dat er voornamelijk positieve effecten zijn
op het hulpverleningstraject. Hulpverleners geven aan dat de dienstverlening van SUN een
“keerpunt” in het hulpverleningstraject is. Financiële problemen zijn erg “basaal” en geven veel
stress waardoor er in het hulpverleningstraject weinig ruimte overblijft om andere problemen
aan te pakken. Wanneer door de dienstverlening van SUN deze stress even wegvalt, kunnen
cliënten weer “ademhalen” en komt er ruimte om andere problemen aan te pakken.
Tevens kan door de dienstverlening van SUN Friesland voorkomen worden dat de
(leef)situatie van de cliënten verslechterd of kan het ervoor zorgen dat de cliënten juist een
stap vooruit kunnen zetten. Ook blijkt er een positief effect op te treden bij de cliënten zelf.
De gift van SUN is vaak hun laatste redmiddel en voordat er een beroep wordt gedaan op
SUN zijn er vaak verschillende pogingen gedaan op uit de financiële noodsituatie te komen.
Wanneer cliënten de gift van SUN krijgen, hebben ze het idee dat ze “weer gezien worden” en
dat hun problemen erkend worden. Door de gift van SUN zien cliënten weer een “uitweg”,
waardoor ze de “energie” krijgen om hun problemen weer aan te pakken.
Casus 6:
Een gezin met twee kinderen heeft drie maanden huurachterstand opgebouwd, omdat zij door
het faillissement van hun eigen bedrijf niet instaat zijn om de rekeningen te betalen. Het gezin
staat op het punt om uit hun woning te worden gezet. Door de gift van SUN Friesland kan de
huurachterstand betaalt worden, wordt het gezin niet uit hun woning gezet en wordt er
daardoor door de gemeente geen melding bij het Advies Meldpunt Kindermishandeling (AMK)
gedaan, dat het gezin uit de woning is gezet.
Doordat voorkomen is dat het gezin uit hun woning is gezet, hebben zij de mogelijkheid
gekregen om samen met hun hulpverlener ervoor te zorgen dat hun financiële situatie weer op
de rit komt. De “stress” van de uithuis zetting is weggevallen, waardoor er weer de ruimte is
om andere problemen aan te pakken.
Hoe sluit de dienstverlening van SUN aan bij het hulpverleningstraject
Casus 7:
Een moeder woont samen met haar twee kinderen in de crisisopvang. Nadat zij een periode in
de crisisopvang heeft gewoond en daarin haar (leef)situatie tot zover weer op de rit heeft
gekregen, krijgt zij een woning toegewezen. Doordat moeder schulden heeft en daarvoor
onder bewindvoering staat, is er niet de mogelijkheid om de eerste huur en de
inrichtingskosten te betalen. Daarom wordt er bijzondere bijstand bij de gemeente
aangevraagd. Door bepaalde redenen wordt de bijzondere bijstand afgewezen en dreigt
moeder niet te kunnen verhuizen naar haar nieuwe woning.
Door de gift van SUN heeft moeder de eerste huur van haar woning kunnen betalen en heeft
zij haar woning leefbaar in kunnen richten. Moeder heeft samen met haar kinderen door de gift
van SUN een “nieuwe start” in haar leven kunnen maken.
19
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Het hulpverleningstraject wordt gezien als het zetten van verschillende stappen om het
uiteindelijke einddoel te behalen. Wat dit einddoel is verschilt per cliënt. In sommige situaties
blijkt het door bepaalde redenen niet mogelijk te zijn dat een volgende stap wordt gezet. Dit
kan ervoor zorgen dat het uiteindelijke einddoel niet behaalt kan worden of dat de situatie van
de cliënt verslechtert. De dienstverlening van SUN wordt gebruikt om stappen vooruit te zetten
die anders niet gezet kunnen worden en om te “voorkomen” dat de situatie van de cliënten
verslechterd.
Hulpverleners zien het als hun taak om in te schatten of de gift ook daadwerkelijk noodzakelijk
is en dat de gift ook effect zal hebben op de situatie van de cliënt. Hulpverleners geven aan
dat ze alleen een gift bij SUN aanvragen als ze ook daadwerkelijk het idee hebben dat de
cliënt gebaat is bij de gift en dat er geen misbruik van wordt gemaakt. Hulpverleners geven
aan dat er ook een kans bestaat dat zij dit verkeerd inschatten, waardoor er de mogelijkheid is
dat de gift niet besteed wordt waarvoor het is aangevraagd.
5.2 Wat is een “goed” (financieel) hulpverleningstraject
Wat is volgens hulpverleners een “goed” (financieel) hulpverleningstraject en hoe
wordt ervoor gezorgd dat er een “goed” (financieel) hulpverleningstraject wordt
opgestart.
Casus 8 :
Een meneer van 44 jaar oud heeft zijn hele leven voor zichzelf gezorgd. Hij regelt alles zelf en
heeft nooit hulp van hulpverleners nodig gehad. Doordat hij bepaalde keuzes in zijn leven
maakt, verandert zijn leven drastisch en komt hij “met de rug tegen de muur” te staan.
Om zijn leven weer op de rit te krijgen, probeert hij met de hulp van de gemeente een eigen
bedrijf op te starten. Dit dreigt te mislukken omdat de financiële situatie van hem niet op orde
is. Rekeningen van gas, elektrisch en hypotheek kunnen niet betaald worden, waardoor hij zijn
woning dreigt kwijt te raken. Meneer wil zijn woning niet kwijt, omdat hij hierdoor meer
schulden zal krijgen, hij geen stabiele (leef)situatie aan zijn kinderen kan geven en hij wil
werken om zijn (leef)situatie weer op de rit te krijgen.
Door de gift van SUN heeft deze meneer zijn maandelijkse hypotheek gedurende drie
maanden kunnen betalen en is voorkomen dat hij zijn woning moet verkopen. Op dit moment
woont hij nog in zijn woning, heeft hij de mogelijkheid gekregen om zijn eigen bedrijf op te
richten en kan hij zijn kinderen een stabiele (leef)situatie bieden.
Uit de groepsbijeenkomst blijkt dat er zowel verschillen als overeenkomsten bestaan over de
ideeën van wat een “goed” (financieel) hulpverleningstraject betekend. Hulpverleners geven
aan dat ze het erover eens zijn dat het doel van het hulpverleningstraject is dat voorkomen
wordt dat de situatie van de cliënt verslechterd en dat er uiteindelijk een stabiele (leef) situatie
ontstaat. Tevens zijn hulpverleners het erover eens dat een “goed’ (financieel)
hulpverleningstraject wordt opgestart door eerst de verschillende “leefgebieden” van de cliënt
te verkennen en te onderzoeken waar de cliënt ondersteuning bij nodig heeft en dat vanuit
daar een plan met een doel wordt opgesteld. Door verschillende stappen te zetten wordt het
einddoel van de cliënt behaald. Hulpverleners geven aan dat zij “iets” inzetten, dat kan een
hulpmiddel, actie, methode of iets dergelijks zijn, om ervoor te zorgen dat de situatie van de
cliënt stabiliseert, dat voorkomen wordt dat de situatie van de cliënt verslechterd of dat er juist
een stap vooruit kan worden gezet. Bij (ernstig) financiële problemen wordt er door
hulpverleners ook wel eens voor gekozen om cliënten te verwijzen naar bewindvoering of de
kredietbank, maar dit blijkt per hulpverlener te verschillen.
In de groepsbijeenkomst wordt duidelijk dat bij sommige hulpverleners financiële
ondersteuning niet tot hun taak behoort. Vanuit hun organisatie mogen zij geen financiële
ondersteuning geven en mogen zij in deze gevalle en alleen doorverwijzen, zodat er wel wat
met het probleem wordt gedaan.
20
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Wat is volgens SUN Friesland een “goed” (financieel) hulpverleningstraject
Casus 9:
Moeder verbreekt de relatie met haar vriend en is gedwongen om samen met haar twee
kinderen een andere woning te vinden. Nadat moeder eerst in een vakantiewoning onderdak
heeft gevonden, krijgt ze een woning van de woningbouwvereniging toegewezen.
Doordat het huis helemaal is “uitgeleefd” en haar ex- partner de inboedel mee heeft genomen,
moeten er allerlei spullen aangeschaft worden. Moeder heeft hier echter geen geld voor en
doet daarom een beroep op de bijzondere bijstand, dit blijkt echter niet mogelijk te zijn.
Moeder voelt zich “machteloos” en is bang dat Bureau Jeugdzorg in beeld komt en zij
daardoor haar kinderen kwijt zal raken.
Dankzij de gift van SUN is mogelijke gemaakt dat moeder met haar kinderen heeft kunnen
verhuizen en is de woning leefbaar ingericht, waardoor moeder en de kinderen zich “prettig”
voelen in hun huis.
Voor SUN betekend een “goed” (financieel) hulpverleningstraject in elke situatie iets anders.
SUN geeft aan dat zij het belangrijk vinden dat het hulpverleningstraject inspeelt op de situatie
van de cliënt en dat de cliënt ook daadwerkelijk wordt geholpen.
Daarnaast vindt SUN het belangrijk dat het hulpverleningstraject gericht is op het bereiken van
een stabiele leefsituatie en dat er zo’n groot mogelijke zelfredzaamheid van de cliënt wordt
bereikt. Tevens vindt SUN het belangrijk dat er verschillende oplossingen worden gezocht om
de cliënt uit de financiële noodsituatie te krijgen en dat er eerst een beroep wordt gedaan op
(wettelijke) voorliggende voorzieningen.
21
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
6. Conclusie
In dit onderzoek staat de vraag: “Wat zijn de effecten van de dienstverlening van SUN Friesland op
cliëntniveau” centraal. Om op deze vraag een passend antwoord te vinden is het onderzoek
onderverdeeld in een literatuuronderzoek en in een veldwerkonderzoek. Het veldwerkonderzoek is
onderverdeeld in drie deelvragen. Deze deelvragen geven inzicht in de effecten van de
dienstverlening van SUN Friesland op cliëntniveau.
Doormiddel van de onderzoeksresultaten uit het literatuuronderzoek en het veldwerkonderzoek is naar
de beantwoording van de centrale vraagstelling toegewerkt.
6.1 Wat is zelfredzaamheid
Het begrip zelfredzaamheid heeft in verschillende situaties verschillende definities, wat ervoor zorgt
dat er geen eenduidige definitie van het begrip is. Toch zijn er ook overeenkomsten en blijkt
zelfredzaamheid o.a. te betekenen dat mensen zelf kunnen bepalen hoe hun dagelijks leven eruit ziet
en dat zij hun eigen verantwoordelijkheid nemen. Cliënten hebben ook allemaal verschillende ideeën
over wat een zelfredzaam leven voor hen betekend, maar allemaal willen ze dit bereiken door eerst
een rustig en stabiel leven te creëren.
Het bereiken van een zelfredzaam leven is een proces waarin verschillende stappen gezet moeten
worden en waarin verschillende factoren een rol spelen.
6.2 Draagt de dienstverlening van SUN bij aan het zelfredzaam worden van de cliënten
Voor cliënten is het belangrijk dat er eerst een stabiele en rustige leefsituatie ontstaat, voordat een
zelfredzaam leven bereikt kan worden. De dienstverlening van SUN draagt bij aan het creëren van
deze rustige en stabiele leefsituatie van de cliënten. Dit wordt gedaan doordat voorkomen wordt dat
de situatie van de cliënt verslechterd of dat er juist een stap vooruit kan worden gezet.
6.3 Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN voor de cliënten gehad
Het is duidelijk dat de (urgente) financiële noodsituatie van de cliënten door de dienstverlening van
SUN worden opgelost. Door de dienstverlening van SUN wordt voorkomen dat mensen uit hun woning
worden gezet, dat kinderen uit huis worden geplaatst en dat er (meer) schulden worden opgebouwd.
Daarnaast zorgt de dienstverlening van SUN ervoor dat mensen een nieuwe start kunnen maken.
Naast deze materiële effecten heeft SUN ook immateriële effecten. Door de dienstverlening van SUN
valt de stress van de financiële noodsituatie weg en komt er meer rust in het leven van de cliënt(en).
6.4 Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN op het hulpverleningstraject
De dienstverlening van SUN zorgt voor een keerpunt in het hulpverleningstraject. Dankzij SUN valt de
stress van de financiële noodsituatie weg en komt er weer perspectief in het leven van de cliënten, wat
ervoor zorgt dat ze weer de motivatie krijgen om hun problemen aan te pakken. Door de
dienstverlening van SUN kan verder worden gegaan met het hulpverleningstraject.
6.5 Wat is een “goed” (financieel) hulpverleningstraject
Er bestaan verschillen en overeenkomsten in wat een goed (financieel) hulpverleningstraject
betekend. Overeenkomstig is dat een goed (financieel) hulpverleningstraject betekent, dat eerst de
leefgebieden van de cliënten verkend worden en dat bekeken wordt waar de cliënt ondersteuning bij
nodig heeft. Vanuit daar wordt een plan met een doel opgesteld.
Een goed (financieel) hulpverleningstraject betekend dat de hulpverlener methodisch bezig is om
eerst te voorkomen dat de situatie van de cliënt slechter wordt, waar vervolgens geprobeerd wordt om
de situatie te stabiliseren en waar mogelijkerwijs de situatie van de cliënt verbetert.
22
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
6.6 Beantwoording op de centralevraagstelling
“Wat zijn de effecten van de dienstverlening van SUN Friesland op cliëntniveau”?
Resultaten laten zien dat de dienstverlening van SUN verschillende effecten op cliëntniveau heeft. De
dienstverlening van SUN zorgt ervoor dat mensen uit hun (urgente) financiële noodsituatie komen en
dat ze weer verder kunnen met hun leven. Naast het oplossen van de (urgente) financiële noodsituatie
zorgt de dienstverlening van SUN ervoor dat mensen weer “rust” en “stabiliteit” in hun leven krijgen.
SUN biedt hulp, daar waar andere (wettelijke) voorliggende voorzieningen niet beschikbaar zijn, maar
waar hulp wel nodig is. Dit zorgt ervoor dat deze mensen het gevoel krijgen dat hun problemen erkend
worden, dat mensen een kans krijgen om weer een stap vooruit te zetten, dat er rust en stabiliteit in
hun leven komt en dat er in het hulpverleningstraject de ruimte komt om andere problemen aan te
pakken. Voor deze mensen is de dienstverlening van SUN Friesland erg belangrijk, zonder deze hulp
komen deze mensen niet verder in hun leven en bestaat de kans dat hun (leef)situatie verslechterd.
SUN zorgt ervoor dat deze mensen gezien worden en dat ze een kans krijgen om hun problemen aan
te pakken. Dit zorgt er niet alleen voor dat hun (leef) situatie verandert, maar ook dat hun gedrag
verandert. Mensen ervaren de rust en kunnen weer verder kijken in hun leven, wat voor perspectief
zorgt.
De dienstverlening van SUN is noodzakelijk voor mensen die geen hulp van andere (wettelijke)
voorliggende voorzieningen kunnen krijgen.
23
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
7. Aanbevelingen
7.1 Aanbevelingen voor SUN Friesland
•
SUN moet door blijven gaan met de hulp die zij bieden. Cliënten en hulpverleners zijn erg
positief over de dienstverlening van SUN Friesland en uit het onderzoek blijkt dat de giften ook
daadwerkelijk een bijdrage leveren aan het oplossen van de financiële noodsituatie en
cliënten daardoor weer verder kunnen met hun leven.
•
Uit het onderzoek blijkt dat SUN bepaalde verwachtingen van hulpverleners heeft, maar dat in
sommige situaties het hulpverleners niet duidelijk is wat de verwachtingen van SUN zijn.
Belangrijk is dat duidelijk wordt wat SUN precies van de hulpverleners verwacht en dat dit
wordt overgebracht naar de hulpverleners.
•
SUN Friesland kan de resultaten van het onderzoek gebruiken ter onderbouwing naar de
gemeenten. Het is belangrijk dat gemeenten SUN Friesland ondersteunen en de resultaten
van dit onderzoek kunnen gebruikt worden voor de onderbouwing van het bestaan van SUN
Friesland.
•
Tijdens het onderzoek is er naar voren gekomen dat er de mogelijkheid is dat er misbruik kan
worden gemaakt van de dienstverlening van SUN Friesland. Om dit te voorkomen kan SUN
met betrokken hulpverlenende organisaties overleggen, om er gezamenlijk voor te zorgen dat
de giften goed besteed worden. Dit kan voorkomen dat er geen bureaucratisch systeem hoeft
te ontstaan om misbruik te voorkomen.
7.2 Aanbevelingen voor verder onderzoek
•
Het signaal dat SUN kwetsbaar is voor misbruik is van belang. De aanbeveling is om een
vervolgonderzoek te doen naar de kwetsbaarheid van SUN Friesland en hoe misbruik zoveel
mogelijk voorkomen kan worden.
24
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
8. Literatuur
8.1 Schriftelijke bronnen
Blankenspoor, H.C. & Berghuis, M.G.(2009). Tussenevaluatie Provinciaal armoedebeleid fryslân.
Leeuwarden: Partoer CMO Fryslân.
De Jong, A (2005). Plaatselijke samenwerking voor individuele noodhulp. Amsterdam. Bureau
BeeldTaal
Dossieronderzoek bij SUN Friesland van geïnterviewde cliënten.
Verhoeven, N (2007). Wat is onderzoek (pp,126). Amsterdam: Boom onderwijs
SSUN (z.d. b). Verkenning van Samenwerking voor Urgente Noden Friesland. Amsterdam: SSUN.
8.3 Websites
Blankenspoor,I & Toonstra, S (2011), Fluchskrift, geraadpleegd op 23 November 2011, van
http://www.ikpfryslan.nl/files/5975/fluchskrift-armoede_en_stapelingseffecten_nov._2011_-def.pdf
Focus groep en single interview, (z.d.), geraadpleegd op 14 november 2011, van
http://www.veldwerkoptimaal.nl/producten/focusgroep/focusgroep.html
Gemeente Amstelveen (2010), Welzijn nieuwe stijl: nadruk op zelfredzaamheid, geraadpleegd op 19
Oktober 2011, van http://www.amstelveen.nl/web/show?id=286931&langid=43)
http://www.patientervaringsverhalen.nl/boekrecensies/Evelien%20Tonkens.htm
Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (2008), Competenties zelfredzaamheid, geraadpleegd op
7 Oktober 2011, van http://www.nibud.nl/kennis-diensten/budgetbegeleiding/nibud-competenties.html)
Noodhulp (2011), geraadpleegd op 10 oktober 2011, van http://nl.wikipedia.org/wiki/Noodhulp
Saneringskrediet: schuldhulpverlening (2007), geraadpleegd op 5 oktober 2011, van
http://financieel.infonu.nl/lenen/8301-saneringskrediet-schuldhulpverlening.html
SSUN (z.d. a), Een samenleving is menselijk als niemand aan zijn lot wordt overgelaten,
geraadpleegd op 29 september 2011, van
http://www.fsufriesland.nl/docbank/Httpdoc/POC/infourgentenoden2010.pdf
Vereniging van Nederlandse gemeenten, (2011a), De compensatieplicht, geraadpleegd op 23
september 2011, van http://www.vng.nl/eCache/DEF/1/01/646.html
Vereniging van Nederlandse gemeenten (2010b), Denken in resultaten, geraadpleegd op 5 Oktober
2011, van http://www.vng.nl/eCache/DEF/1/01/646.html
Verzorgingsstaat (2011), geraadpleegd op 14 oktober 2011, van
http://nl.wikipedia.org/wiki/Verzorgingsstaat
8.3 Mondelinge bronnen
Interviews met cliënten van SUN Friesland
Groepsbijeenkomst voor hulpverleners die aanvraag bij SUN hebben ingediend voor hun cliënt
Gesprekken met opdrachtgever, Ineke Blankenspoor
25
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Bijlage 1: Brief aan directie betrokken hulpverlenende
organisaties
adres:
Telefoon:
e-mail:
Internet:
SUN Friesland
Westersingel 4
8913CK Leeuwarden
06 836 093 04
[email protected]
www.sunfriesland.nl
T.a.v. ……………….
………………………
Leeuwarden, 28 September 2011
Betreft: Onderzoek SUN Friesland
Geachte meneer…….,
Via deze brief willen wij u informeren over het onderzoek dat op dit moment door SUN Friesland wordt
uitgevoerd. SUN Friesland wil de komende periode gaan onderzoeken
wat de effecten van haar dienstverlening zijn en of haar dienstverlening de gewenste effecten heeft
gehad. Het onderzoek is een kwalitatief onderzoek, waarbij zowel de hulverlener als de cliënt
benaderd zal worden. Het onderzoek zal uitgevoerd worden door, Joke Kolthof student
Maatschappelijk Werk en Dienstverlening aan de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden.
Voor dit onderzoek is een selectie van 15 aanvragen gemaakt en doormiddel van deze brief willen wij
u mededelen dat van uw organisatie een hulpverlener en een cliënt is geselecteerd. Wij hopen dat u
open staat voor dit onderzoek.
Voor dit onderzoek zal er een individueel interview met de cliënt worden gehouden en zal er in week
47 een groepsbijeenkomst voor de hulpverleners plaats vinden. Binnenkort zal er contact met de
hulpverlener worden opgenomen om toestemming te vragen om de cliënt te benaderen voor dit
onderzoek. Bij zijn of haar goedkeuring zal de cliënt benaderd worden om een afspraak te maken voor
het interview.
Mocht u nog vragen of opmerkingen hebben, dan kunt u contact met ons opnemen via het
bovenstaande e-mail adres of telefoonnummer. Eventueel kunt u contact opnemen met Ineke
Blankenspoor, hoofd bureau SUN Friesland.
Met vriendelijke groet,
SUN Friesland
Joke Kolthof
26
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Bijlage 2: Brief aan de hulpverleners
adres:
Telefoon:
e-mail:
Internet:
SUN Friesland
Westersingel 4
8913CK Leeuwarden
06 836 093 04
[email protected]
www.sunfriesland.nl
T.a.v. ………………..
……………………….
Leeuwarden, 6 Oktober 2011
Betreft: Onderzoek SUN Friesland
Geachte mevrouw……,
Via deze brief willen wij u informeren over het onderzoek dat op dit moment door SUN Friesland wordt
uitgevoerd. SUN Friesland wil de komende periode gaan onderzoeken
wat de effecten van haar dienstverlening zijn en of haar dienstverlening de gewenste effecten heeft
gehad. Het onderzoek is een kwalitatief onderzoek, waarbij zowel de hulpverlener als de cliënt
benaderd zullen worden. Het onderzoek zal uitgevoerd worden door, Joke Kolthof student
Maatschappelijk Werk en Dienstverlening aan de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden.
Voor dit onderzoek is een selectie van 15 aanvragen gemaakt en doormiddel van deze brief willen wij
u mededelen dat u en uw cliënt, mevrouw ………., zijn geselecteerd voor dit onderzoek. De selectie is
gebaseerd op basis van kenmerkende casussen voor de dienstverlening van SUN Friesland.
Dit onderzoek zal plaats vinden in twee onderdelen. In het eerste onderdeel zal er een individueel
interview met de cliënt plaats vinden en in het tweede onderdeel zal er in week 47 een
groepsbijeenkomst voor de hulpverlener plaats vinden.
Wij willen u vragen om uw cliënt te informeren over dit onderzoek en uw cliënt naar toestemming te
vragen voor de medewerking aan dit onderzoek.
Binnenkort zal er contact met u worden opgenomen om te inventariseren of uw cliënt toestemming
heeft gegeven. Bij goedkeuring zal de cliënt benaderd worden om een afspraak te maken voor het
interview. De uitnodiging voor de groepsbijeenkomst voor de hulpverleners volgt zo spoedig mogelijk.
De gegevens van u en uw cliënt worden geanonimiseerd verwerkt in het onderzoeksverslag
Wij hopen op uw medewerking voor dit onderzoek.
Mocht u nog vragen of opmerkingen hebben, dan kunt u contact met mij opnemen via het
bovenstaande e-mail adres of telefoonnummer.
Mocht u vragen hebben over SUN Friesland, dan kunt u contact opnemen met Ineke Blankenspoor,
hoofd bureau SUN Friesland.
Met vriendelijke groet,
SUN Friesland
Joke Kolthof
27
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Bijlage 3: Uitnodiging voor de groepsbijeenkomst
adres:
SUN Friesland
Westersingel 4
8913CK Leeuwarden
Telefoon:
e-mail:
Internet:
06 836 093 04
[email protected]
www.sunfriesland.nl
T.a.v. ……………..
…………………….
Leeuwarden, 3 November 2011
Betreft: Onderzoek SUN Friesland
Geachte mevrouw…….,
Via deze brief wil SUN Friesland u uitnodigen voor de groepsbijeenkomst op 22 November 2011.
Zoals u in onze vorige brief kon lezen, zijn u en uw cliënt uitgeselecteerd voor het onderzoek van SUN
Friesland. SUN Friesland doet onderzoek naar de effecten van haar dienstverlening en houdt
daarvoor een individueel interview met de cliënt en voor de hulpverleners is er een groepsbijeenkomst
georganiseerd.
SUN Friesland nodigt u uit om op 22 November aanwezig te zijn voor de groepsbijeenkomst voor de
hulpverleners. Doormiddel van deze bijeenkomst willen wij onderzoeken wat de effecten van de
dienstverlening van SUN Friesland zijn, of de dienstverlening van SUN Friesland de gewenste
effecten heeft gehad en wat de ervaringen met SUN Friesland zijn.
U hoeft u niet voor te bereiden voor de bijeenkomst. Aan de hand van vragen zullen wij een
groepsgesprek voeren.
U bent van harte welkom van 13:00 tot 15:00 op de Westersingel 4 in Leeuwarden.
Als u met de auto komt, dan kunt u deze in parkeergarage de Oldehoven parkeren.
Graag horen wij van u of u wel of niet aanwezig kan zijn op 22 November. U kunt contact met ons
opnemen via het e-mail adres: [email protected] of via het telefoonnummer:
06 836 093 04
We hopen u op 22 november te ontmoeten
Met vriendelijke groet
SUN Friesland
Joke Kolthof
28
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Bijlage 4: Vragenlijst interviews
Naam:
Datum interview:
Plaats:
Omstandigheden die van invloed waren op het interview
Item van het interview is: Wat is de beleving van de cliënt geweest bij de dienstverlening van SUN
Friesland?
•
Hoe zag uw (leef)situatie eruit voor de gift van SUN Friesland?
•
Hoe is die leefsituatie ontstaan?
- Wat deed dat met u?
- Hoe voelde u zich?
- Wat dacht u?
•
Waarvoor is er een gift bij SUN Friesland aangevraagd, wat was het doel hiervan?
•
Wie kwam met het idee om een gift bij SUN Friesland aan te vragen?
•
Wat waren uw verwachtingen van de dienstverlening van SUN Friesland?
•
Wat heeft u met de gift van SUN Friesland gedaan?
•
Zijn er veranderingen opgetreden in uw leven na de gift van SUN Friesland, op korte en
lange termijn?
- Wat is er in uw leven veranderd na de gift van SUN Friesland?
- Merkt u op dit moment nog effecten van de gift van SUN Friesland?
•
Het doel van SUN Friesland is om mensen te ondersteunen in hun proces naar
zelfredzaamheid. Wat verstaat u onder het begrip zelfredzaamheid, wat wil u nog bereiken in
uw leven, wat heeft u nodig om het leven te leiden wat u wil leven.
- Vind u dat de gift van SUN heeft bijgedragen aan uw zelfredzaamheid?
- Hoe heeft de gift van SUN uw leven veranderd?
•
Wat betekend de gift van SUN Friesland voor u?
- Wat deed het met u toen u de gift van SUN Friesland kreeg?
- Hoe voelde u zich toen u de gift van SUN Friesland kreeg?
•
Heeft u nog tips voor SUN Friesland, om hun dienstverlening te verbeteren?
29
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Bijlage 5: Opzet van de groepsbijeenkomst
Ineke Blankenspoor: gespreksleider. Ineke leidt de bijeenkomst, het is belangrijk dat het een dialoog
gesprek wordt en dat er geen discussie ontstaat waarin mensen hun gelijk proberen te krijgen.
Joke Kolthof: geeft een korte inleiding, observeert, vult Ineke aan daar waar dat nodig is.
Doel van de bijeenkomst:
1. Informatie inwinnen
2. Onderzoeken welke effecten de dienstverlening van SUN Friesland op het
hulpverleningstraject heeft.
3. Het in kaart brengen van het beeld dat hulpverleners hebben van een “goed”
hulpverleningstraject.
4. Onderzoeken hoe de dienstverlening van SUN bij het hulpverleningstraject aansluit
5. Hulpverleners informatie en ervaringen uit laten wisselen.
6. Tips krijgen van de hulpverleners om de dienstverlening van SUN Friesland te verbeteren.
Belangrijk om op te letten tijdens de bijeenkomst
- dat iedereen de kans krijgt om antwoord te geven en argumenten aan te voeren. Bij sommige
belangrijke vragen kun je alle hulpverleners een beurt geven om antwoord te geven.
- het toetsen van de argumenten, wat bedoelen ze daarmee, waarom vinden ze dat, wat zijn hun
ervaringen daarmee, etc.
Inleiding van de bijeenkomst (Joke)
-
-
Welkom heten
Wie zijn wij, Ineke en mij voorstellen
Uitleg van onderzoek, deze bijeenkomst onderdeel van het onderzoek, eerst met de
cliënten in gesprek geweest nu de hulpverleners
Doel van deze bijeenkomst is: Ervaringen en belevingen van de hulpverleners met de
dienstverlening van SUN, welke effecten heeft de dienstverlening van SUN op het
hulpverleningstraject.
Ineke gaat de bijeenkomst lijden en neemt het hierna van mij over
Iedereen naambordje maken.
30
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland
Indeling van de bijeenkomst
1. Wat weten de hulpverleners over de dienstverlening van SUN Friesland? ( Rondje
maken, iedereen een beurt geven)
- Hoe weten de hulpverleners van het bestaan van SUN Friesland?
- Weten de hulpverleners wat het doel van SUN Friesland is?
2. Wat betekent voor de hulpverleners een “goed” hulpverleningstraject? (in de vorm van
een gesprek)
- Kun je in een paar zinnen (3 a 4) uitleggen wat voor jou een “goed” hulpverleningstraject
betekend? Wat is het doel van het hulpverleningstraject en hoe wordt dat doel bereikt?
- Hoe zie je dat terug in het hulpverleningstraject?
- Hoe worden cliënten ondersteund bij hun financiële problemen, welke stappen worden er
ondernomen om de cliënt te ondersteunen bij zijn of haar financiële problemen?
Belangrijk om op te letten/ tips:
- Dit is een open vraag die erg veel verschillende kanten op kan gaan. Belangrijk om hier de
grenzen te bewaken en wanneer het erg uitgebreid wordt, het voornamelijk relateren aan de
hulp voor de financiële problemen.
3. Wat zijn de effecten van de dienstverlening van SUN op het hulpverleningstraject?
- Zijn er veranderingen in het hulpverleningstraject opgetreden naar aanleiding van de gift van
SUN?
- Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN op het hulpverleningstraject gehad?
- Hoe worden deze effecten ervaren, positief of negatief, uitleggen waarom?
4. Hoe sluit de gift van SUN aan bij het hulpverleningstraject?
- Hoe gebruiken de hulpverleners de gift van SUN in het hulpverleningstraject, wat voor
meerwaarde heeft de gift van SUN?
- Hoe ondersteunen de hulpverleners hun cliënt bij het besteden van hun gift of lening van
SUN? Hoe kun je inschatten of iemand zelf instaat is om de gift te besteden of dat hij/zij daar
ondersteuning bij nodig heeft (hoe zelfredzaam is iemand)?
- Weten de hulpverleners wat er van hen verwacht wordt vanuit SUN, nadat er een gift of
lening aan de cliënt is gegeven?
- Hoe weten de hulpverleners of dit van hen verwacht wordt?
Tips voor SUN Friesland om haar dienstverlening te verbeteren
- Uitdelen van een papiertje waar de hulpverleners tips op kunnen schrijven.
31
Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland