De Galwesp

Nieuwsbrief KNNV afdeling den Haag,
insect van de maand december 2016.
Ook in de winter valt er nog wat te beleven met insecten. De dieren zelf zul je
niet meer veel tegenkomen, maar sommige verschijnselen die ze
veroorzaken zijn nu extra goed zichtbaar. Deze maand:
Gallen en galwespen van de eik.
De zomereik (Quercus robur) is een van
onze oudste inheemse bomen en heeft
van al onze bomen de meeste
ecologische relaties. Vele soorten zijn
van de zomereik afhankelijk voor voedsel
en leefruimte of leven in symbiose
(paddenstoelen). Meer dan 400 soorten
insecten leven op en bij eik. Onder deze
soorten ook ongeveer 50 soorten
galwespen. Galwespen (Cynipidae) zijn
piepkleine wespen die niet veel gezien
worden, maar de gallen die ze
veroorzaken wel.
Galwesp vr 2013 12 14
Met het afzetten van de eitjes brengt de
galwesp een stof in de plant die de
normale ontwikkeling verstoort. Het
weefsel wordt zacht, zwelt en groeit om
het eitje heen. Uit de eitjes komen larfjes
die zelf ook stoffen uitscheiden die de
plantcellen doen woekeren en de groei
van de gal verder bevorderen. Gallen
zijn karakteristiek voor de soort galwesp,
aan de vorm van de gal is te zien welke
galwesp het ei gelegd heeft.
De plant voert voedsel aan naar de gal.
De larve van de galwesp doet zich
daaraan te goed en bovendien
Aardappelgal 2015 2 27 Naardermeer
beschermt de gal de larve(n). Er zijn
verschillende soorten gallen, sommige met een kamertje voor een larve,
andere met meer tot veel meer kamertjes. Soms maken ook andere soorten
gebruik van de gal en leven naast de larve. Galwespen hebben ook
parasieten die het juist op de larve gemunt hebben en deze parasieten
worden soms op hun beurt weer geparasiteerd. Het blijft zo een verrassing
wie er uiteindelijk uit de gal komt.
Galwespen horen bij de vliesvleugeligen (Hymenoptera), zoals andere
wespen, bijen en mieren. Volwassen galwespen zijn tussen 1 en 8 mm groot,
vaak donker gekleurd. Ze hebben een naar beneden gerichte kop,
draadvormige antennen en een gebocheld borststuk. Ze hebben een
bijzondere levenswijze, ze kennen een geslachtelijke fase in het voorjaar en
een ongeslachtelijke fase in het najaar. De eerste bestaat uit mannen en
vrouwen, de tweede uit alleen vrouwen. De verschillende generaties
veroorzaken verschillende gallen.
Zo heeft de ongeslachtelijke generatie van de lensgalwesp platte gallen op de
onderkant van bladeren en veroorzaakt de geslachtelijke generatie
besvormige gallen op blad of in meeldraden. Deze gallen zijn alle zichtbaar
voor ons. Bij de aardappelgalwesp maakt de eerste generatie maakt dikke
gallen in de takken, de andere kleine gallen op jonge wortels van de boom.
De laatste gallen zullen we nooit zien, tenzij we dee wortels bloot leggen.
Sommige soorten wisselen zelfs van waardplant, zoals van moseik naar
zomereik en terug.
Aardappelgal 2015 2 27 Naardermeer
Gallen die op knoppen en takken
worden gevormd zijn blijven lang zitten,
in de winter zonder al het blad,
makkelijker te zien als vreemde
knobbels of bobbels. Najaarsgallen op
blad vallen in de herfst op de grond. Ook
daar zijn ze nog wel te vinden, zeker de
Aardappelgal 2014 4 15 KWP
wat grotere soorten. De larven daarin
verpoppen vaak pas in het voorjaar van het volgende jaar. De volwassen
dieren hebben sterke kaken en knagen zich een weg door de gal naar buiten.
In oudere gallen zie je vaak zo'n klein rond gaatje.
Op waarneming.nl is een heel toegankelijke manier om een naam bij gallen te
vinden. Kijk op waarneming.nl onder soorten, ongeveer halverwege staat er
gallenzoeker. Klik op de waardplant en er verschijnen foto's van alle gallen
die op die plant kunnen voorkomen.
Als je denkt een gal te zien, neem een foto en meld deze op waarneming.nl.
Ik ben benieuwd naar jullie ervaringen.
Anna Kreffer
[email protected]
Ananasgalwesp 2016 07 10 zomerfeest
Melarium
Colanootgalwesp 2014 9 28 Steenvoorde
Nier kersgalwesp 2016 05 08
Vossenbroek
Gordelgalwesp 2014 5 4 Sorghvliet