Veteranenzorg - Veteraneninstituut

Veteranenzorg
Factsheet
Verwerking van uitzendervaringen
Deelname aan een oorlog of een vredesoperatie is voor vrijwel alle militairen een bijzondere ervaring.
Deze ervaringen zijn soms indringend en kunnen ook in het latere leven een belangrijke rol spelen.
Verreweg de meeste veteranen kijken met een positief gevoel op hun uitzending terug. Zij ervaren
deze periode als een verrijking van hun leven, persoonlijk en professioneel.
Na terugkeer van een uitzending is de overgang naar het gewone leven in Nederland soms groot. Dat
geldt des te meer als er tijdens de uitzending sprake was van bedreigende en/of ingrijpende situaties.
Mensen, en dus ook veteranen, gaan verschillend om met stressvolle en ingrijpende ervaringen. Voor
mensen die geneigd zijn zich in zichzelf terug te trekken of met heftige emoties te reageren is het vaak
moeilijk om een nieuw evenwicht te vinden. Voor mensen die nieuwe doelen kiezen en zich op de
toekomst richten ligt dit meestal makkelijker. Specifieke, eerdere ervaringen en de individuele
voorgeschiedenis, maar ook de persoonlijke omstandigheden na de uitzending, sociale steun en
persoonskenmerken spelen daarbij een rol.
Klachten en problemen
Een klein percentage militairen raakt tijdens de missie lichamelijk gewond, bijvoorbeeld door
gevechtshandelingen of ongevallen, en krijgt daarvoor via Defensie zorg en nazorg. Sommige ernstige
verwondingen leiden tot blijvende beperkingen en zelfs invaliditeit. Een klein percentage veteranen
ontwikkelt na de uitzending psychische klachten die (mogelijk) met de uitzendervaringen
samenhangen. Bij een posttraumatische stress-stoornis (PTSS) gaat het om een combinatie van
herbeleving, vermijding, negatieve gedachtes en gevoelens en om verhoogde prikkelbaarheid.
Het aantal veteranen met PTSS verschilt per missie en varieert per onderzoek van twee tot acht
procent. Dit hangt samen met de aard, de intensiteit en de duur van de (levens)bedreigende situaties
tijdens de uitzending. Naast en in combinatie met PTSS komen regelmatig ook andere problemen
voor, zoals depressiviteit, verslavingsproblematiek of algemene angststoornissen.
Uit onderzoek is verder bekend dat een aantal veteranen na sommige uitzendingen moeilijk te
verklaren lichamelijke klachten ontwikkelt. Bij deze klachten gaat het om vermoeidheid, concentratieen geheugenproblemen, spijsverteringsklachten en spier- of gewrichtspijn. Men spreekt dan van
Somatisch Onvoldoende Verklaarde Lichamelijke Klachten. Ook de termen Lichamelijk Onverklaarde
Klachten (LOK) Post-Deployment Syndroom (PDS) en Medically Unexplained Physical Symptoms
(MUPS) worden gebruikt.
Een verhoudingsgewijs omvangrijke groep, naar schatting zo’n twintig procent van de uitgezonden
militairen, heeft na terugkeer wel tijdelijk (enige) moeite om weer aan het leven in Nederland te
wennen. Veel veteranen missen de kameraadschap die zij hebben ervaren tijdens de uitzending.
Sommigen missen de intensiteit van het leven tijdens de uitzending en zoeken naar impulsen die het
leven spannend maken. Bij een kleine groep leidt dit tot ontsporingen in gedrag. Exacte cijfers
hierover zijn niet beschikbaar.
Zorg en nazorg
Vooral veteranen met ernstige en/of langdurige verwerkingsproblemen of andere
gezondheidsklachten zijn gebaat bij professionele hulp. De hulpverlening slaagt er vaak in om
klachten of problemen op te heffen. Soms is dat echter niet geheel mogelijk. Het leren hanteren van
klachten of problemen, het vinden van een nieuwe balans, het versterken van de persoonlijke
competentie en het vergroten van de kwaliteit van leven zijn dan alternatieve doelstellingen in de
hulpverlening. Hiervoor zijn diverse methodes van behandeling, begeleiding en advies beschikbaar.
Belangrijk is de keuze voor een op de persoon afgestemde benadering.
Veteranen in werkelijke dienst kunnen terugvallen op de zorgvoorzieningen die Defensie biedt. De
postactieve veteranen kunnen terecht bij het Veteranenloket van het Veteraneninstituut (Vi). Dit loket
is hét eerste aanspreekpunt voor veteranen, hun relaties en andere direct betrokkenen, zoals
verwijzers en behandelaars. Het Veteranenloket is er voor vragen van veteranen over gezondheid en
welzijn, het verstrekt informatie en bemiddelt naar aanvullende, professionele dienstverlening. Het
loket is de toegang tot en doorgeleiding naar begeleiding, psychische hulp en materiële hulp voor
veteranen.
Veteranenloket
Een deel van de veteranen met klachten zoekt geen of pas heel laat hulp. Een van de oorzaken
daarvan is dat zij niet altijd weten waar ze precies met welke problemen of vragen terechtkunnen. Om
duidelijkheid te creëren en de drempel naar hulpverlening te verlagen heeft het Veteraneninstituut, als
voordeur voor de zorg, samen met diverse partners het Veteranenloket ingericht, bereikbaar via één
telefoonnummer (088-3340000) en één e-mailadres ([email protected]). Hier kunnen veteranen
en hun relaties terecht voor al hun aan de uitzending gerelateerde hulpvragen en problemen.
Ook huisartsen en instellingen die in contact komen met veteranen met problemen of hulpvragen
kunnen voor het inwinnen van informatie gebruikmaken van het Veteranenloket. Daarbij kan het ook
gaan om materiële hulpvragen, bijvoorbeeld op het gebied van inkomensvoorzieningen, uitkeringen en
(militaire) (invaliditeits-)pensioenen, schuldhulpverlening en (geneeskundige) verstrekkingen.
Nadat een hulpvraag bij het Veteranenloket is binnengekomen, treedt het proces van hulp en
begeleiding in werking. Het Veteranenloket beschikt daartoe over een team van zorgcoördinatoren. Dit
team werkt nauw samen met civiele en militaire deskundigen van het Landelijk Zorgsysteem voor
Veteranenzorg (LZV) en het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP)
Het LZV is een samenwerkingsverband waarin naast het Vi de volgende acht civiele en drie militaire
zorginstellingen participeren:











Diensten Geestelijke Verzorging van het Ministerie van Defensie;
Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk van het Ministerie van Defensie;
Militaire Geestelijke Gezondheidszorg;
Stichting de Basis (maatschappelijk werk);
Reinier van Arkel, Psychotraumacentrum Zuid-Nederland;
GGZ Noord-Drenthe;
Stichting Centrum ’45 (complexe psychotraumaklachten);
Het Sinai-Centrum (psychotraumaklachten);
Victas (verslavingszorg);
Forensisch Instituut De Waag (grensoverschrijdend, strafbaar gedrag in combinatie met
psychische problematiek en/of problematisch middelengebruik);
Veteranen Intensieve Behandel Unit (VIBU: complexe traumagerelateerde stoornissen).
Het ABP voorziet namens Defensie in materiële dienstverlening aan oorlogs- en dienstslachtoffers,
zoals uitkeringen, invaliditeitspensioenen en verstrekkingen.
Andere instanties
Om veteranen met een mogelijke zorgbehoefte over een drempel te helpen of de weg te wijzen werkt
het Veteranen Platform momenteel aan het opzetten van een landelijk dekkend netwerk van
gecertificeerde nuldelijnshelpers (veteranenhelpers).
De Raad voor civiel-militaire Zorg en Onderzoek (RZO) bewaakt sinds 2007 de kwaliteit van de
veteranenzorg. Daarnaast stimuleert zij de samenwerking tussen de zorgpartners en geeft zij advies
over wetenschappelijk onderzoek naar uitzendgerelateerde aandoeningen.
Gezinsleden
De uitzending zelf, maar ook de periode daarna, kan belastend zijn voor het thuisfront. Na terugkeer
kan de militair, maar ook de partner veranderd zijn. Soms hebben veteranen en partners moeite om
het evenwicht in het gezin en in de relatie te herstellen. Wanneer de veteraan weinig vertelt over zijn
ervaringen, blijkt de aanpassing moeilijker te verlopen. De veteranenzorg richt zich daarom ook op
ouders, partners en kinderen van veteranen. Het thuisfront merkt na de uitzending eventuele
gedragsveranderingen bij de veteraan vaak als eerste op en ondervindt er doorgaans als eerste
problemen van. Het thuisfront is dan ook vaak een motiverende kracht bij het inschakelen van
professionele hulp.
Nadere informatie
Deze factsheet biedt informatie op hoofdlijnen. Op www.veteraneninstituut.nl en
www.veteranenloket.nl vindt u uitgebreidere informatie over de activiteiten van het Vi op het gebied
van zorg, waardering en kennis & onderzoek. U kunt ook telefonisch (088 - 334 00 50) of per e-mail
([email protected]) contact met ons opnemen.
Dit is een uitgave van het Veteraneninstituut.
November 2014.