Na een aarzelend begin de v

De praktijk
Na een aarzele
De ervaring
‘Het is mooi om te zien hoe stomadragers opleven als ze de mogelijkheid van spoelen
ontdekken. Ze voelen zich vrijer, schoner en zelfverzekerder.’ Stomaverpleegkundige
Ellen van Manen is enthousiast over darmspoeling bij een colostoma. ‘Maar u moet dit
nooit zonder toestemming van uw arts doen!’
Tekst Nicole de Haan • Fotografie Norbert Waalboer • Illustratie Schwandt infographics
Spoelen (of irrigeren) is een kunstmatige manier om
De functie van de dikke darm is om water en zout uit de
met water de dikke darm te prikkelen, met als doel die
darminhoud te halen, zodat de ontlasting zijn vaste
te legen. Hierna kan de stomadrager 24 tot 48 uur vrij
vorm krijgt. Spoelen heeft dus geen negatieve gevolgen.’
van ontlasting zijn. ‘Spoelen is mogelijk voor veel
Ze vervolgt: ‘Dragers van een colostoma vinden juist die
mensen met een colostoma. Belangrijk is wel om te
ontlasting, die meestal gepaard gaat met gasvorming,
weten hoeveel dikke darm nog aanwezig is’, zegt Ellen
vervelend. Zeker als die op onverwachte momenten
van Manen, ze is werkzaam in Ziekenhuis Gelderse
komt. Ook voor stomadragers geldt dat er mensen zijn
Vallei in Ede. ‘Mijn ervaring is dat vrijwel alle stoma-
met een regelmatige of juist onregelmatige stoelgang.
dragers die met spoelen beginnen, dit uiteindelijk
Ik sprak een patiënt bij wie de ontlasting elke ochtend
prettig vinden. Ze zeggen dat het de kwaliteit van le-
op hetzelfde tijdstip kwam. De rest van de dag bleef het
ven verbetert. In het begin vinden nogal wat mensen
rustig. Zij zag het nut van spoelen niet, althans niet
het eng, vooral om het zelf te doen (zie kader: In het
voor zichzelf. Dat kan ik me voorstellen. Spoelen kost
begin). Maar met een goede begeleiding zijn ze over
tijd, en dan moet het wel iets opleveren.’
hun angst heen te helpen.’
Voorwaarden
32
Vooruitgang
Medicijngebruik
Niet alle mensen met een colostoma komen in aan-
‘Ook mensen die medicijnen gebruiken kunnen spoe-
merking voor spoelen. ‘Het moet medisch verant-
len. De werkzame stoffen van de medicatie zijn name-
woord zijn en er is toestemming van uw arts voor
lijk al in de dunne darm aan het lichaam afgegeven.
nodig. Bovendien moet de stomadrager fysiek in staat
• december 2011
Spoelen van de dikke darm
end begin de vrijheid hervinden
zijn te spoelen: hij of zij moet goed ter been zijn.
Ook is het belangrijk een goede handfunctie te
hebben, om ofwel het elektrische spoelapparaat
(spoelpomp) te kunnen bedienen, ofwel de zak
met twee liter water op te kunnen hangen.’
Ellen van Manen legt uit dat het spoelen van de
dikke darm al gauw een uur duurt. Het volgende
is dan nodig (zie ook infographic):
• een spoelpomp of een speciale zak voor twee
liter water.
• een slang die van de spoelpomp of waterzak
naar de stoma loopt.
• een conus, die aan het uiteinde van de slang
komt, zodat het water zonder lekken via de
stoma in de dikke darm loopt.
• een afvoerzak waardoor het water – samen met
de ontlasting – het toilet in kan lopen.
Temperatuur
‘Het voordeel van een elektrische spoelpomp is
dat het apparaat precies aangeeft of het water op
lichaamstemperatuur is. Dat is erg belangrijk.
Te warm water is namelijk schadelijk voor het
slijmvlies in de darm.’ Als het water op lichaamstemperatuur de darm ingaat, reageert deze door
samen te trekken. Dat kan kramp veroorzaken.
De darm wil namelijk de aanwezige ontlasting
In het begin
kwijt. ‘Een beetje kramp is niet erg’, zegt Ellen
Nadat de arts de patiënt vertelt dat hij blijvend een stoma krijgt, volgt een voorlich-
van Manen, maar ze wijst erop dat spoelen geen
tingsgesprek met de stomaverpleegkundige. ‘Ik kaart daarin al de mogelijkheid van
erge pijn mag doen. ‘In principe wordt er twee
spoelen aan’, zegt Ellen van Manen. ‘Maar op dat moment wil de patiënt daar meestal
keer een halve liter water ingebracht. Na de eer-
nog niet aan denken. Wanneer iemand goed herstelt, het leven weer kan oppakken en
ste halve liter wacht u vijf tot tien minuten. Bij
genoeg energie heeft, breng ik het spoelen opnieuw ter sprake.’
kramp kunt u voorzichtig de buik masseren om
De stomaverpleegkundige geeft aan dat spoelen niet wenselijk is voor mensen die zijn
de darmen een beetje te helpen. Na een minuut
aangewezen op thuishulp of die in een verpleeghuis wonen. Maar voor stomadragers
of tien laat u het water – samen met de ontlas-
die vitaal zijn kan, ongeacht de leeftijd, spoelen een uitkomst zijn.
ting – via de afvoerzak in het toilet lopen.’
’Ik herinner me een vrouw van zestig die erg verdrietig was met haar stoma. Ze voelde
Vervolgens laat de stomadrager nog eens een
zich vies en onzeker. Ik wees haar op de mogelijkheid van spoelen, maar dat leek haar
halve liter water de dikke darm inlopen. ‘Meestal
vreselijk. Vreemd is dit niet: bijna iedereen vindt het dan nog eng, en daarom gebeurt
is twee keer genoeg, dan is de darm leeg. In het
de eerste keer spoelen altijd in aanwezigheid van een stomaverpleegkundige. Spoelen
begin kan er na het spoelen nog wel iets uitko-
moet je leren. Toen de vrouw het eenmaal onder de knie had, was ze helemaal om. Ik
men. Het duurt een aantal weken voordat uw
heb haar zien veranderen in een zelfverzekerde vrouw, die weer van alles durfde.’
darmen aan het spoelen gewend zijn. De beste
tijd om te spoelen is ’s ochtends, na het opstaan.
Dragers van een ileostoma kunnen niet zelf spoelen. ‘De dunne darm kun je niet
Dat is het moment waarop de darm zich het ge-
leegmaken’, legt Ellen van Manen uit. ‘Die geeft bij het verteren van voedsel namelijk
makkelijkst leegt. Voor het beste resultaat is het
belangrijke voedingsstoffen af aan het bloed. Dat proces gaat 24 uur per dag door.
verstandig om het steeds rond hetzelfde tijdstip
Héél af en toe wordt een dunne darm gespoeld, bijvoorbeeld als er sprake is van een
te doen.’
verstopping. Een spoeling van de dunne darm gebeurt altijd in een ziekenhuis.’
•
Vooruitgang
• december 2011
33