Kern van regionale oncologienetwerken: MDO`s en

www.oncologie.nu • 2016 • vol 7 • nummer 6
IN DEZE EDITIE:
03
Taakherschikking: meer kwaliteit van
zorg voor hetzelfde geld
Interview met Arjan Kouwen en
Geert van den Brink
Kern van regionale
oncologienetwerken:
MDO’s en expertpanels
DRS. FRANK VAN WIJCK, WETENSCHAPSJOURNALIST
09
‘Wereldwijd aandacht nodig voor
risico op vervroegde overgang na
kankerbehandeling’
Interview met Wendy van Dorp
11
Op zoek naar de beste behandeling
voor ouderen met longkanker
Interview met Anne-Marie Dingemans
De ontwikkeling van regionale oncologienetwerken in Nederland
vordert gestaag. Mede door een bijdrage uit het Citrienfonds van
ZonMw is in diverse regio’s het inrichten van expertpanels en het
multidisciplinair overleg (MDO) een hoofdthema. Voorbeelden zijn
onder andere te vinden in de regio Zuidoost-Nederland (OncoZONregio) en de regio Noord-Holland. Radioloog drs. Frans Bakers van
het Maastricht UMC+ en oncologisch chirurg drs. Babs Zonderhuis
van het VUmc in Amsterdam vertellen waar zij, samen met anderen,
mee bezig zijn.
OncoZON in Zuidoost-Nederland is
schappen”, vertelt Babs Zonderhuis.
een samenwerkingsverband tussen het
“Maar die zijn niet tumorspecifiek in-
Catharina Ziekenhuis, Elkerliek zieken-
gericht. Daarom zien we de meer-
huis, Laurentius Ziekenhuis, Maas-
waarde van de ontwikkeling van een
tricht UMC+ (MUMC+), Máxima Me-
expertpanel dat voorafgaand, naast of
disch Centrum, SJG Weert, St. Anna
in elk geval complementair aan het
Ziekenhuis, VieCuri Medisch Centrum,
multidisciplinair overleg een rol speelt.”
Frans Bakers (foto: © NFP Photography)
Zuyderland en de bestralingskliniek
delen de opgedane kennis en ervaring.
de bekostiging van een ziekenhuis-
Maastro Clinic. In alle ziekenhuizen
Momenteel werken wij samen met de
overstijgend expertpanel. “We weten
worden patiënten in een multidiscipli-
Beginnen met één panel
Noordwest Ziekenhuis Groep en Zie-
nog niet hoe hoog de kosten precies
nair overleg besproken en een aantal
In Noord-Holland is gestart met het
kenhuis Amstelveen. Het afgelopen
zullen zijn en hoe ze moeten worden
hoog complexe laagvolumetumoren
inrichten van een expertpanel rond
jaar is al een goede ICT- en privacy-
gebudgetteerd”, zegt Zonderhuis. “En
in regionaal verband. Uniformering,
colorectale levermetastasen, een vast-
infrastructuur opgezet.
niet te vergeten: onduidelijk is de juri-
echelonnering en betere structurering
omlijnd ziektebeeld. “Een regionaal ex-
Tegelijkertijd kijken we naar de vorm
dische status van een advies dat een
13
van de MDO’s is echter gewenst. “Van-
pertpanel van orgaanspecialisten kan
en de beschikbaarheid van het panel,
expertpanel geeft. Het gaat om patiën-
uit het MUMC+ zien wij alle ruimte
snel goede input geven aan het multi-
dat in staat moet zijn om binnen 48
ten die de leden van het expertpanel
Themasymposium SONCOS: ‘Nieuwe
uitdagingen in de oncologische zorg’
voor betere structurering op basis van
disciplinair overleg”, zegt Zonderhuis.
tot 96 uur een antwoord te geven
niet lijfelijk zien. Voor de vraag wat dit
heldere afspraken”, zegt Bakers.
“Onze fusiepartner, het Academisch
op een binnenkomende vraag. In dit
juridisch betekent, kunnen we wel deels
In de regio Noord-Holland is de situa-
Medisch Centrum (AMC), is bovendien
panel zitten idealiter een chirurg, een
terugvallen op de KNMG-richtlijnen op
tie anders. “We kennen hier natuurlijk
al met andere expertpanels actief, zo-
radioloog, een nucleair geneeskundige
dit gebied, maar een specifieke rege-
wel IKNL-georganiseerde consulent-
als het pancreaspanel. VUmc en AMC
en een hepatoloog. We kiezen er be-
ling hiervoor binnen de WGBO is er
wust voor om een operationeel panel
niet. We hopen daarom snel antwoor-
te hebben, het hoeft niet direct al
den te krijgen op de overkoepelende
helemaal perfect te zijn in structuur
juridische vraagstukken. Het Citrien-
of organisatie. En we houden er reke-
programma heeft daar een apart pro-
ning mee dat de uiteindelijke opzet
ject voor ingericht.”
28 september jl. Utrecht
Babs Zonderhuis (foto: © NFP Photography)
20
worden gebruikt. Immers, een van de
Verbeterde overleving na resectie
primaire tumor bij mCRC
Interview met Jorine ‘t Lam-Boer
26
Mesenchymale beenmergcellen
kunnen bijdragen aan ontstaan
leukemie
Interview met Marc Raaijmakers
van het panel ook elders in het land kan
doelstellingen is dat we leren van el-
Echelonnering
kaar en dat we niet overal het wiel
Radioloog Frans Bakers in de regio
uitvinden. Dus de uiteindelijke opzet
OncoZON benadrukt dat het behandel-
van het panel moet te kopiëren zijn
advies erop gericht moet zijn de patiënt
naar de rest van het land. Die opscha-
dichtbij huis te behandelen als dat kan
ling is een belangrijke doelstelling.
en pas in een meer gespecialiseerde
Het overkoepelende thema is natuur-
setting als de situatie daarom vraagt.
lijk dat we tot meetbare verbetering
Alle kankerpatiënten moeten de garan-
van de zorg willen komen. In ons ge-
tie hebben dat de gestelde diagnose
val: voorkomen dat er onderbehande-
en de aangereikte behandelopties juist
ling is van de patiënten met colorec-
zijn. Maar lang niet altijd kan het
tale levermetastasen.”
dichtstbijzijnde ziekenhuis daar eigen-
In dit project komen ook andere aspecten aan de orde, zoals de kosten en
Lees verder op pagina 2
Regionale oncologienetwerken
VOORWOORD
Dr. Paula Elkhuizen,
•
•
Het programma Naar regionale oncologienetwerken is een
andere manier van het organiseren van de oncologie in
Nederland en heeft als doel dat iedere kankerpatiënt toegang
heeft tot de best mogelijke zorg. Het regionale oncologienetwerk
faciliteert en stimuleert samenwerking tussen zorgaanbieders
om dit doel te bereiken.
Het programma Naar regionale oncologienetwerken wordt
gefinancierd door het Citrienfonds. Dit fonds helpt duurzame
en breed inzetbare verbeteringen in de gezondheidszorg te
ontwikkelen en is mogelijk gemaakt door ZonMw.
radiotherapeut-oncoloog
Afgelopen oktober was de jaarlijkse bijeenkomst van physician assistants (PA’s).
Hoewel de PA’s minder bekend zijn dan de verpleegkundig specialisten (VS’ers),
vormen zij een steeds meer aanwezig paramedisch specialisme binnen de oncologie. Het interview met Arjan Kouwen en Geert van den Brink in het huidige
nummer van Oncologie Up-to-date beschrijft de toegevoegde waarde van de PA’s
en VS’ers, die meer ervaring en kennis hebben en een continue factor zijn in
vergelijking met aiossen. Het rapport ‘Taakherschikking en kostprijzen in de
praktijk’ dat minister Schippers naar de Tweede Kamer stuurde, laat zien dat dit
leidt tot efficiëntere en kwalitatief betere zorg zonder kostentoename.
den gemaakt. Duidelijk is wel dat alle
houdt. “Het team voorziet hem of haar
behandelaars in alle echelons betrok-
van advies als basis voor de behande-
standig in voorzien. “Het noodzakelijke
ken moeten zijn en blijven bij de be-
ling, zodat de behandelopties met de
multidisciplinair overleg over de pa-
sluitvorming; die kennis zal ook in elk
patiënt kunnen worden besproken”,
tiënt leidt tot een vorm van echelonne-
echelon aanwezig moeten zijn. Vanuit
zegt ze. “Overigens kan het natuurlijk
ring”, zegt hij. “Echelonneren betekent
die kennisbasis wordt in zo’n echelon
ook zo zijn dat de patiënt zelf inzage wil
dat er verschillende niveaus of cate-
besloten of er wel of niet moet worden
in het advies van het expertpanel. Over
gorieën van multidisciplinaire over-
opgeschaald. We zijn op dit moment
de manier hoe we hieraan tegemoet
leggen worden gedefinieerd: wat kan
bezig om te bekijken hoe we dat op de
kunnen komen, denken we nog na.”
binnen het eigen multidisciplinaire
verschillende niveaus in multidisci-
Vervolg pagina 1
Kosteneffectief kan ook in de toekomst de mammascreening zijn met de
overleg in een ziekenhuis besproken
plinaire overleggen het beste kunnen
‘Pammoth’, die door de Universiteit van Twente ontwikkeld wordt binnen een
worden, welke patiëntencategorieën
inregelen. Anders gezegd: vanuit welke
Sterke verwevenheid
groot internationaal consortium. Deze nieuwe techniek wordt toegelicht in
moeten in regionaal verband bespro-
specialismen willen we tumorspecifiek
De implementatie van MDO’s en ex-
deze uitgave.
ken worden en welke meestal of altijd
een opinie horen.”
pertpanels, zoals in Zuidoost-Neder-
op expertniveau. Uiteraard betekent
land en in de regio Noord-Holland,
Een andere interessante ontwikkeling binnen de behandeling van mamma-
samenwerken in regionaal verband dat
staat niet op zichzelf. Voor goed func-
carcinoom is de zogenoemde MARI-procedure. Bij lymfklierpositieve patiënten
er dan ook duidelijke afspraken moeten
Het patiëntenperspectief
tionerende MDO’s en expertpanels is
wordt de klier gemarkeerd en verwijderd na neoadjuvante chemotherapie. Veel
zijn over wie welke informatie vastlegt
De keuze voor een behandelingsoptie
een digitale snelweg voor gegevens-
patiënten kan op deze manier bij goede tumorrespons in de oksel een oksel-
en wie met de huisarts en de patiënt
is niet louter medisch. “Bij dit alles is
uitwisseling onmisbaar. Daarvoor biedt
kliertoilet worden bespaard, hetgeen leidt tot aanzienlijk minder morbiditeit.
communiceert.”
het proces van gedeelde besluitvor-
IHE-XDS een uitstekende standaard,
Bij regionale oncologienetwerken moe-
ming van groot belang”, stelt Bakers.
die steeds meer wordt aanvaard. Zon-
ten de betrokken partners bovendien
“De wens van de patiënt wordt mee-
derhuis: “Binnen onze expertpanel-
over alle faciliteiten kunnen beschik-
genomen in het overleg over de be-
studie zelf is voor XDS geen bedrag
ken – denk aan beeldvormende appa-
handelopties die voor diens kanker
gereserveerd. We benadrukken wel in
ratuur met hoge resolutie – om bij te
bestaan”, zegt hij. “Er zijn patiënten
het kader van een regionaal oncologie-
kunnen dragen aan een goede diag-
die voor maximale overlevingswinst
netwerk hoe belangrijk het is om hier
aandacht aan te geven.”
Behalve voor richtlijnontwikkeling, ditmaal de hernieuwde landelijke richtlijn
‘Prostaatcarcinoom’, is er in dit nummer ook aandacht voor een internationale
richtlijn ter herkenning van vervroegde overgang na kankerbehandeling. Het
beschikbaar komen van deze richtlijn zal bijdragen aan de kwaliteit van
leven van mensen die kinderkanker overleven, vooral ook in landen waar langdurige follow-up op volwassen leeftijd nog niet goed geregeld is.
nose en behandeling. Het vraagt om
gaan en er zijn ook patiënten die voor
duidelijke afspraken tussen ten minste
kwaliteit van leven gaan. Voor de pa-
het referentiecentrum en alle andere
tiënt is het van belang te weten wat de
Ook het voeren van eenduidige regis-
betrokken partijen. Structurele ken-
verschillende mogelijkheden zijn om
traties is een vereiste bij MDO’s en
nisoverdracht maakt het mogelijk om
tot een goede keuze te komen. Een
expertpanels. “Je moet dat als een drie-
te kunnen overleggen over complexe
huisarts kan in dat proces een inter-
eenheid zien”, zegt Bakers. “Zonder
problematiek.
mediair zijn. Bijvoorbeeld: een aantal
digitaal XDS-netwerk kun je geen data
De vraag is welke specialismen bij een
patiënten zal bij de behandeling van
delen op de manier waarop we dit bij
regionaal MDO betrokken moeten wor-
een tumor in de endeldarm de anus
MDO’s willen. En registratie aan de
oudere patiënt met longkanker?
den. SONCOS geeft daar aanwijzingen
willen behouden omdat een stoma dan
bron is voorwaarde om te kunnen waar-
voor en dat kan per tumorsoort ver-
niet nodig is. Hetzelfde geldt als een
borgen dat iedereen gegevens op de-
Kortom, wederom een gevarieerde uitgave.
schillen.
patiënt aangeeft geen chemotherapie
zelfde manier invoert en dat met een-
Bakers: “SONCOS stelt per tumorsoort
meer te willen, omdat hij of zij daar
duidige gegevens zinvol multidiscipli-
vast wie er aan een multidisciplinair
eerder zoveel nare bijwerkingen van
nair overleg mogelijk is. In het Citrien-
overleg dient deel te nemen. Maar er
heeft gehad. Keuzes hebben conse-
programma Naar regionale oncologie-
zijn op dit moment nog geen eisen of
quenties en die moeten voor iedereen
netwerken is de ontwikkeling van MDO’s
Afgelopen september vond een discussiemiddag plaats over de SONCOS-normen.
Dit is een gebied ‘in beweging’, waarbij we de ontwikkelingen in de kliniek op
de voet moeten blijven volgen om zodoende te komen tot kwalitatieve behandelingen in de praktijk.
Aandacht in dit nummer ook voor onderzoek naar heterogeniciteit van zowel
de tumor als de patiënt zelf binnen pulmonale oncologie. Welke behandeling
is mogelijk op basis van mutaties in de primaire tumor en metastasen? Welke
behandeling is wenselijk op basis van de quality adjusted overall survival bij de
Veel leesplezier toegewenst!
Namens de redactieraad,
Paula Elkhuizen
COLOFON
Oncologie Up-to-date verschijnt zesmaal
per jaar en wordt via controlled circulation
kosteloos aangeboden aan medisch en
verpleegkundig specialisten en artsassistenten die bij de behandeling van kanker
betrokken zijn, zoals radio-therapeuten,
hematologen, chirurgen, longartsen,
KNO-artsen, dermatologen, gynaecologen,
gastro-enterologen, urologen, kinderartsen,
pathologen, anesthesisten en
ziekenhuisapothekers.
Oncologie Up-to-date is een medisch
wetenschappelijk nieuwsblad.
Het doel van het nieuwsblad is medisch
en verpleegkundig specialisten, en
geïnteresseerden op de hoogte te brengen
van de nieuwste ontwikkelingen op het
gebied van kankeronderzoek.
Oncologie Up-to-date is gedrukt op het
natuurpapier BalancePure®Offset en is FSCgecertificeerd, draagt het EU eco-label en is
verouderingsbestendig volgens ISO 9706.
2
2016 - vol 7 - nummer 6
Redactieraad
• Prof. dr. M. Verheij,
radiotherapeut-oncoloog, Amsterdam,
voorzitter redactieraad
• Dr. P.H.M. Elkhuizen,
radiotherapeut-oncoloog, Amsterdam
• Prof. dr. L.F. de Geus-Oei,
nucleair geneeskundige, Leiden
• Dr. K. Grünberg,
patholoog, Nijmegen
• Prof. dr. ir. J.J.M. van der Hoeven,
medisch oncoloog, Nijmegen
• Prof. dr. E.J. Kuipers,
MDL-arts, Rotterdam
• Dr. M.C.J.C. Legdeur,
internist-hematoloog/oncoloog,
Enschede
• Prof. dr. V.E.P.P. Lemmens,
epidemioloog, Eindhoven
• Prof. dr. W.P.Th.M. Mali,
interventie radioloog, Utrecht
• Dr. F.A.G. Meyer-Wentrup,
kinderoncoloog, Utrecht
• H.A.M. van Muilekom, MANP,
verpleegkundig specialist, Amsterdam
richtlijnen wie precies als zorgprofes-
duidelijk zijn.”
en expertpanels daarom nauw ver-
sional in een expertpanel dient deel te
Zonderhuis vult aan dat de perifere
bonden met XDS en registraties in de
nemen. Die invulling moet nog wor-
hoofdbehandelaar altijd de regie be-
oncologie.”
• Prof. dr. T.M. de Reijke,
uroloog, Amsterdam
• Prof. dr. E.F. Smit,
longarts, Amsterdam
• Prof. dr. C.J.H. van de Velde,
oncologisch chirurg, Leiden
• S. Verhage, MANP,
verpleegkundig specialist, Den Bosch
• Drs. M. Westerman,
internist-hematoloog, Alkmaar
• Prof. dr. A.G.J. van der Zee,
gynaecologisch oncoloog, Groningen
Aan dit nummer werkten mee:
A. Danen, H.E.A. Dassen, J.H. van Dierendonck, K. Grootscholten, R.L. Heemskerk,
Kabos- Van der Vliet, G. Kracht, H. de Lijser,
R. Molenaar, NFP Photography, M. van
Oosten, D. de Veld, T. van Venrooij, Vincent
Schiphorst Fotografie, R. van der Voort,
W. Voshol en F. van Wijck
Advertenties
Uitgeverij Jaap
E-mail: [email protected]
Tel.: 06 - 34 49 29 23
Uitgever en redactie
Uitgeverij Jaap
Postbus 60334, 1320 AJ Almere
Website: www.oncologie.nu
E-mail: [email protected]
Twitter: @OncUptodate
Tel.: 06 - 14 63 76 09
Abonnementen
Abonnementen voor Nederland en België:
e 59,50 per jaar, exclusief 6% btw (van
toepassing op bedrijven en medisch
specialisten die niet in aanmerking komen
voor kosteloze toezending).
Kosten losse nummers op aanvraag.
Copyright
© Uitgeverij Jaap, Almere.
Alle rechten voorbehouden. Niets uit
deze uitgave mag openbaar worden
gemaakt of overgenomen worden door
middel van druk, microfilm of op welke wijze
dan ook, zonder schriftelijke toestemming
van de uitgever.
Aansprakelijkheid
Redactie en uitgever zijn niet aansprakelijk
voor de inhoud van de onder auteursnaam
opgenomen artikelen of van de advertenties.
Toezending en adreswijzigingen
Uw gegevens zijn afkomstig van IMS
Health. Voor meer informatie of indien
u er geen prijs op stelt in de toekomst
mailings van Uitgeverij Jaap te ontvangen,
kunt u contact opnemen met IMS Health,
Postbus 5085, 1410 AB Naarden, afdeling
Data Maintenance, via nl.onekey@nl.
imshealth.com of via telefoonnummer
035 - 69 55 355.
Oplage: 4.500 ex.
Frequentie: zesmaal per jaar
ISSN-nummer: 1879-8829
Drukwerk: Drukkerij Wilco, Amersfoort
Volg ons via twitter @OncUptodate