Drijvende tuinen - Onze Eigen Tuin

Drijvende tuinen
Aan het einde van deze eeuw zal de waterspiegel wereldwijd minimaal 75 centimeter
gestegen zijn, voorspellen wetenschappers. Tevens is het aantal aardbewoners dan
ruim verdubbeld ten opzichte van nu; voedsel zou wel eens schaars kunnen worden.
Een voor de hand liggende gevolgtrekking: wonen en tuinieren op het water.
D
Karin Schacknat
Karin Schacknat
is publicist
4
e aanleg van drijvende tuinen
vanwege een tekort aan land is
niet nieuw. Al in de precolumbiaanse
tijd construeerden de Azteken vlotten
van riet en slib. In een deel van Mexicostad bestaan deze tuinen nog steeds.
Behalve als toeristische attractie dienen
ze als vanouds als landbouwgrond.
Het slib is zeer vruchtbaar, er kan
het hele jaar rond worden geoogst,
zonder gebruik van chemicaliën.
Ook in het dichtbevolkte Bangladesh
heeft men de eeuwenoude techniek van
tuinieren op water hervat. De tuinen
hebben een onderlaag van waterhyacint
(Eichhornia crassipes), een energiek gewas
dat op onbewaakte momenten hele
rivieren kan overwoekeren – maar dat
het water ook reinigt van gifstoffen. In
de wortels verdicht zich rivierslib tot
een aardlaag. Voor een vlotconstructie
OnzeEigenTuin/Winter 2012
wordt deze basis verder verstevigd
door een laag bamboestokken, vervolgens weer een laag waterhyacinten en
bovenop koeienmest, slib en compost.
Op deze vruchtbare vlotten van
zo’n 8 x 2 m gedijen diverse soorten
groente, en bij overstromingen bieden
ze hun eigenaren tevens een veilig
heenkomen. De tuintjes moeten elk
jaar worden vervangen. Wat overblijft
dient als compost voor de volgende.
Vergelijkbare tuinen waar groente en
bloemen gekweekt worden floreren
onder meer op het Inlemeer in
Myanmar, het Dalmeer in India en
op het Zon-Maanmeer in Taiwan.
basisconstructie en door andere
functies van de tuin. Het gaat niet per
se om louter voedselteelt. Dat was
bijvoorbeeld te zien bij de Internationale
Gartenbauausstellung 2003 in Rostock
(Duitsland). Een hoogtepunt vormden
hier drie op de Oostzee dobberende
en onderling met elkaar verbonden
pontons, aangekleed als respec­‑
tievelijk het Karige, het Groene en
het Bloesemeiland.
Het idee refereerde aan de ligging van
Rostock aan de kust maar vooral aan
botanische evolutie: de oorspronkelijk
barre planeet wordt groen en tenslotte
komen er bloeiende planten. Waarbij
de echte vegetatie op deze drie eilanden
overigens verbleekte tegenover de
kolossale decorstukken die het verhaal
illustreren. Andere concepten zijn
gericht op vormen van welzijn binnen
(of juist buiten) de stedelijke omgeving
en de verbetering van het milieu.
IGA Rostock De ideeën van eigentijdse
ontwerpers dichter bij huis verschillen
van deze traditionele aanpak door de
toepassing van kunststoffen voor de
Grootveld’s groene vlotten In Nederland
is er veel kennis van zowel watertechnologie als tuinbouw. De aanleg van
drijvende tuinen vloeit hier zowat
www.drijvendetuinen.nl
Links: Drijvend park II, 8 x 24 meter, ontwerp van Drijvende Tuinen.
www.ecoboot.nl
Onder: Pontons op het thema Tuinkunst en Zee op de IGA, Rostock 2003
Ontwerp van Ecoboot voor multifunctionele drijvende Stadskas Rijnhaven,
UIT: SCHWIMMENDE GÄRTEN, IGA ROSTOCK 2003
www.drijvendetuinen.nl
­Rotterdam.
Tuintjes in Leerdam. Ontwerp van Drijvende Tuinen.
vanzelf uit voort. Een begin maakte
kunstenaar en oud-provo Robert Jasper
Grootveld (1932 - 2009) die in de jaren
zeventig ingenieuze vlotten van afval
knutselde. Zijn ‘drijvende tuinen’
bestonden uit blokken piepschuim met
een laag aarde waarin planten konden
groeien. Achter het Internationaal
Instituut voor Sociale Geschiedenis in
Amsterdam hebben zijn groene vlotten
nu een definitieve plaats gekregen.
Een leerling van Grootveld, de kunstenaar Arno Baan, werkt het concept
nu verder uit. Hij is creatief leider
van stichting Blijven Drijven die een
constructieve bijdrage wil leveren
aan leven op het water; verder heeft
hij samen met waterbouwkundig
ingenieur Marius Palsma het bedrijf
Drijvende Tuinen gesticht. Hun product
bestaat uit kunststof modules die in
elke gewenste maat en vorm gemaakt
kunnen worden. Op het fundament
met een draagvermogen van minimaal
300 kg per vierkante meter wordt
een laag aarde gestort en vervolgens
beplant. Zodoende ontstaan er allerlei
pleziertuinen en openbaar groen.
Het grootste project van dit bedrijf
is een drijvend parkje van 8 x 24 m,
het kleinste een tuin van 1 m2.
FOTO: ANET SCHOLMA
Waterhyacint als basis voor de drijvende tuinen op het Dalmeer in Srinagar, Kasjmir, India
Ecoboot Verder liggen er diverse ambitieuze plannen en ontwerpen die (nog)
niet uitgevoerd zijn. Onder de naam
Ecoboot bijvoorbeeld werkt een aantal
deskundigen uit verschillende disciplines aan concepten rond het thema
wonen op water en duurzame voedselproductie in drijvende tuinen. Zo heeft
men er onder andere een multifunctionele drijvende stadskas bedacht voor
de Rotterdamse Rijnhaven: het gevaarte
zou als groene oase, verkooppunt van
streekproducten en tegelijk hightechkwekerij dienen, ’s winters een schaatsbaan bieden en ’s zomers een drijvend

strand van 1500 - 2000 m2. Bij mooi
OnzeEigenTuin/Winter 2012
5
www.drijvendetuinen.nl
Drijvend land met
­caravan bij Almere,
een ontwerp van
­Drijvende Tuinen.
weer gaat de kas open en vertoeven
bezoekers in de buitenlucht, bij regen
– eigenlijk nog aantrekkelijker – lig
je warm en droog onder palmen binnen.
Over niet al te lange tijd kan dat
waarschijnlijk. De gemeente heeft
toestemming gegeven om dit initiatief tenminste vijf jaar lang in
de Rijnhaven te plaatsen en de
financiering is zo goed als rond.
buitenbaden, panoramasauna’s en
allerlei ruimtes voor geavanceerde
ontspanning. De basisconstructie is een
gefacetteerde vorm, bestaande uit gerecycled polystyreen; bij de wellnessfaciliteiten van het interieur is duurzaam
hout toegepast. Voor een weelderige
vegetatie aan de buitenkant is men in
zee gegaan met Patrick Blanc, vermaard
om zijn ontwerpen van verticale tuinen
die wereldwijd zijn gerealiseerd.
Bij Blanc’s beplantingen komt er
geen aarde aan te pas. Zijn groene
wanden op diverse locaties bewijzen
dat planten ook prima gedijen
op water met daarin oplosbare
voedingsstoffen en mineralen,
samen met licht en kooldioxide.
Studio Noach Geëngageerde ideeën laat
ook Studio Noach zien dat binnen het
concept Green Floating streeft naar
ecologische bakens van rust en schoonheid. Karakteristiek is het ontwerp
Floating Gardens / SpaWellness voor
het Amsterdamse IJmeer, ontworpen
door de architect Anne Holtrop. Het is
een drijvende biotoop met een oppervlak van 2000 m2, een landschap met
FOTO’s: VINCENT CALLEBAUT ARCHITECTURES
Physalia In dit gezelschap past ook de
spraakmakende Belgische architect
Vincent Callebaut. Bij zijn visionaire
ontwerpen horen Lilypad, een drijvende
‘ecopolis’ waar het gerieflijk groen
wonen is op zee voor de kust van overbevolkte steden, en Physalia, een drijvende
tuin in de vorm van een walvis, bedoeld
om door de Europese rivieren te varen
om ze te zuiveren. De tuinen zitten
aan de binnenkant. Ze filteren vervuild
water dat er doorheen gepompt wordt.
Dankzij de zonnepanelen op het dak
kan Physalia op eigen kracht vooruit.
In 2010 presenteerde Callebaut zijn
bijdragen aan de wereld van morgen
op de Wereldtentoonstelling in
Shanghai. Vooral Aziatische landen
tonen veel belangstelling voor de
utopische ontwerpen van hem en
andere onverschrokken architecten
nieuwe stijl. Realisatie zal niet meer
lang op zich laten wachten. n
Physalia, project van de Belgische architect Callebaut
6
OnzeEigenTuin/Winter 2012
De Air Garden, een deel van het binnenste van Callebaut’s Physalia